^^kát
r SOUND BV F. BEDFORD
t:
^ \i^'{
Í
«tTaTOTiaTtaint^-aiK
«H fnK wwcmwíWWW^wwm
iíik:
^I^BI^ffi
^.^.'^.^^M^^^^^JTM^^.^^M^MWMm^^^^.^^^^^M
i
tv
tiii>¿SWi»ti3y|||y
«TK
JTH <r?\
R I T V A r
2v
INSTITVCION DE CVllAS.PARA
ADMINISTRAR A LOS NATVRALES DE.
cfte Reyno ,íos íaiitos Sacramentos del Baptifmo, Con-
firmación, Eucariitia, y Viatico, Penitencia, Extre-
mavacíon,y Matrimonio, Con aduerteocias
muyneceíTarias,
I^OR EL BACHILLER IVAN PÉREZ SO*
€megrd^ Prejbttero , ef^ la lengua ^u^echmgeneml : ex&minadoY eU'
dlá ^yenU Aymara , efj cfle Ohijpado, B eneficiado p ro^icta -
riadd^uebb dejan Pedro de AntahuayÜA
^ lachicd,
i^LlNSlGNE SEÑOR LICENCIAD OFRAN-
Cifco Calderón de Robles y Peña fiel. Arcediano de k Ca-
tedral de la Cuidad del Cuzco,Prouiíbr,y
Vicario General del.
CON LICENCIA
IMPRESSO EN LIMA:POR GERONYMO
de Cüntreras^lunto al Cunuento de faato Domingo
. . t / 7 ' « i* I « I tt. I tt.
rjvjrm
. SVMA DE XA TASSA
TJSSJMON LOS SENOnES
Treftdente^jOjdofésyenelRed acuerdó i
ejie úbro Rimdtorrmilam .p e mftitmiún de
Curas i(^ompueftapúr el íBacbillrr imm Wtre^^o*
cmegm ) (km ddFmhlo de jínmh^njIJa la ehtcd-^
4Rt4caddflmgú. ^nk Fmmtfio floreé, £(mm
no de la Audiencia ¿Mmimd^éJgGfi^yde iMH
oA^os.
0^ ^* "■ ^7**^
C'Ty-ryOyTTt
r^f^/:^^/^ ^/T^^'^/:W^^^:€^'<^^^^^^^^r?^/^.^^^f^
srMui DE LA ucencia:
lO LICENCIA, EL EXCELEN
tiílimo ícñor Marques deGuadalca^ar,
para imprimir efte Ritual formular¡o,éinftuu-
cion de Curas 5 Compuefto por el Bachil Jer lua'
Pérez Bocanegra.Enlo^ Reyes,entrezcd€ No-
uiembre de i (>i%. años. Ante doa lofef de Ca*^
ccEcs, Secretario de CQuiemot a
t > f I . í r» ' ♦ l.t.l.«.
f^^qJT»
aii;di,calk-
JB R EJ TAS.
Folio z.coTuna.i línea i9.vtilidacI¡,di.vti!!aad,foI.4.có],i,rm.tr.roíamcntc,tfi ííy
Icnemente.Fol.cí.col.z.lin.M-ei Obifpo^di^arobirpc.rd.iy.cc] i.L-n.vír.ó r©r
ornamentosjdi.oporrunamenrc. Fül,zo.co!.2.íin.vlti. a los Indjcs, d¡,a los l^úíuu
roI.i2.col.i.lin.4.para d baptifmoj.diipc'rra adminiftrar d bjipcilmo. Toi-ib' "oi i*
Iin.3.1icncko,di,liGncccito.Fol50.col r.lin..i2.1as q pcrrcnecicrc,d!,Jas cj pn'txi.'re
FoL3i.eol.iJ^,.aduiefivafe,di,aduimnr(r.FoJ.45..coJ.iJi.i4.chaiilapaftaAlí,cKa!jVi
rada Fol.4(5.col.i.I).4.ábapuzadü,di,ábapti2ü.Fol.5 5.coJ.iain.ri.tedcprcccr di
tedeprecor.Fol.62.col,2jin.i5.aduloco,di,adulío. FoLíJ^.tol.i.Ün.rj.púhcrun^/
qui,di,puí]iflunaiquipachuan. Ibid. col.i.lm.i r.poriga e¡i aIpr,no,d!,p¿i-.a txcmplo'
enaIgunoJ^o[.d4.col.iJin.&.churimpaccaman,di,chLin»,pae£nmam:ib.dcoi
a4.§upaicaman,di,cupa]caniam.Fol.67.col.i.lin.7.íaiianneajqui,pacbuaii.di c
r]ncajqujpachuan,Eol.76.col.i.lin.io.cormaaon,dí,confirmacion.}o].8/co': ^ ua
l.conhi•dosdl,co^firmados.Fo.L.82.coI.IJm.II.dbíllIacpil•KlmcuJol.S^.coI VÚ^^
».hanoc,di,huañoc.íbid.cd.2.íin.r.hacaichan^u,,d],iii.aeaidianoiii. Foi 84 'col r
in.i5.uyayquni,di,vyaypum.Fol.85.col.iJin.i.ynarpan,di,h,na^^^^^^
J^^n.3.yachaic,d^yachaiIbid.coLzl,n.z2.coc.quiniampas,d>,coca'qiumanvnns.Fol
abí^.dua,fino.FoI..ii2 coUd,n,5..de^Ia,d.,dczu^Fol.z^4.adc^er 114^^
onllo.di.vnouillo Foi-ijo coi.2.1i.24.oaslobfucaiado.^di,as los quemado Fol i>8
a defer ii8.coI.i.Iin.i3.cuIpas,d,^opulas.FoJ..i4r.a de fer ixx2u.\,..a.r.^^,^^
Wm,jman,di,eamn.huarmy^
T0I.Z0 .coj.z.hn 6.yaea,d,,yanca. F0Í.Z09. col.z.Jin.iz.copaix,u,,di,apamu, lo?
a47XoI.iIr.ip.ashuacap«funcaiquipac,d¡,ashuácaIIpa>qui,capuñ^
coI.z.I,n.(ínatapiu.rpa,di,ñantapunrpapas.Fol.z5i.col.zJ,n5.cnnca^
ca,qu,pacJb,dcol,z hn.iz.cia,d.,xni. Fol.z5z.cGlaJ,n..3.enfekfíeM, cnoañ S
ToI.zpi.coI.z.Preguta5.caraaa,dr.5araaaFo].,zc>3.cül.zPix>P.zi.mi;d'^
ap5.coLz.l,n.d.pun¡lá,di,punüJam. F0I.Z75. á defer .pg.cefea'rT. o rt^p c-
5lmpl,<^.r^napcacmmp^Fol.3o5.coI.zJ,n.6.1ipfi,dl/apfi.Fo¡.307.colzJm4'£L
cacuna.pa.d^huacacunaaaFol.334-col.iJm./8,cuarcá.qu.cn
340,cohzJ..5^eras,A,eresFoI.345.coJ.i.lin.i.cana,queL,d>^
col z.Im.Z5 cafi.d.,ca5^Fol.34P.coi.zd,.5.zapa,di,capa. Fo.358.col^idi.o ^
d.rura,pacFoL3 3.col.r h.zi.vcufachama^d..vcupacl.máiL
cha,d.,ca^chu.Fol.,p7^oLzd^^.recchac,dI,r■cd.ac.Fo.40JxoI;IdL,teVi^^^^
ro[.4 8 co.r.h.iS.co tu padreó có tu madíe,di,có fu padre,ó cóíj'm.dre Fo ir^
co.idK8.huchalImfuncu,daucha!licuruncu.FoI.44í?.L]..r;i^4RrdT^E^^^^^
cd.z.Lao.fuéte de toda faéte,d,Juéte detoA. virtud FoI.49r.tor1t^^^^^^^^
tífe d :. ÍS^ ^^'§'^^ qucchua.para q todo,ó L
M^MMM^^^^J^^^^^
é^M^/k^í¡^k^ji^^s:^I^/éíá^'/^»^^^
7 / T .' ♦ • # I « í •
'JHWJi
'APROVAGION
DEL MVY REVERENDO PADRE
■ Prefentado Fr.Iuan Ei'cudero, dc la Oaicn
dc Santo Doniino;o.
POR Mandado del Excclétiílimo feñor Marques de
Guadalca9ar,Virrey,y Capitán General de los Rey-
nos del Pirú, Chile, y Tierra -firme, examiné, y paííe
con atención vn libro de mano^in titulado Ritual fórmula
riOjé Inftitucion de Curas,compuefto por el Bachüíer lu^
Pérez Bocanegra; y no challado en el cofa contra nueftra'
lantaFé Ca tolica, y loables coftumbrcs-.antes muchas co-
fas mnybuenas,pias,y deuotaSjquedefcubreD bien ej zelo^
ycrPiritudefu Autor, ytodasdegrandiffima vrilidad, y
prouecho para todos los Curas de almas defte Reynoi y
para el bien efpiritual de los Naturales, y faíuacion de fus
almas. Porque con efte Formulario (viniendo a manos de
todos jreránueftro Señor íeruido, y honrado en el Culto
diuinOjCongrandiilima puntualidad, y vniFormidadiguar
dandoíe en todas partes vnas miímas ceremonias, y neos
en la adminiftracion de los Tantos Sacramentos , cofa tan
cncomendada,y^mandada en los Concilios generales, y tá
amoncftada,y encargada de los Sumos Pótifíces, y Padres
dc laíglefia. Vltra defto, los Curas dealnias tendrán muy
in promptu todo lo eíleneial , y neceílarío de las materias
de todos los íicte Sacramentos , fuera de lo ceremoniaí , y
fe harán en ellas muy doctos leyendo en el. VItímamente
eftudiando en efte libro podran falir muy grandes Icngua-
razes en la lengua general de los Naturales , y por coníi-
guiente muy grandes Predicadores del JEuangeiio en elia,
f»6rlos modos, y frafis,tantos, tan varios, y elegantes , co-
mo tiene, porque obfcrua fu Autor en la traducicm de la
lengua
É.
*4
í
Sal.
i0
m^m^MMMJStMámm
'.Iy|íi^skli4!j&^:J^Já^/4íl/á®^á?^
^l v,
APP.OVACION •
feo^ua de los Naturales , grandilfima propiedad con ele-
gancia, y fama claridad con eloquencia. Páralos Natura-.
les ferá importantillimo ; porque feran enfeñados, induí^
triados,amoneílados, y catequizados en todo loquedeué
creer,y obrar,para confeguir íli rakiacioD;con muy buena
folida,y fana Dotr¡na,y con vn modo el ariirimo,y muy c6
forraeal q Chriíto nueftro Redemptor encarga a fus Pre-
dicadores,y Curas de almas,que es dar leche a losniiios,y
manjar fol i do a los adultos, que de todo tiene,- para vnos,
y otros. Y allí juzgo efte libro,no folo por vtií, y prouecho
fo,rino por neceíTariíIimo en todo el Reyno del Piru, para
el bien de las almas deítos pobres Naturales , y verdadera
conueríion Tuya. Y que fe deue mandar imprimir, para
que vega a manos de todos los Curas de almas deíte Rey-
no. Y lo firme de mi nombre^en efte Conuento de nueftra
Señora del Rofario de Lima, en onze dias del raes de Nq-
uiembre^de mil y íey fcientos y veinte y ocho años.
Fray luán Efcudero
Trejenmdoyj Predicador ¿eneraL
^
:í )
CARTA
^^ssss's^^^mss
rn n n MMMMJSJiMKJnmwwwwwwK^
C A
ILVSTRISSIMO SEÑOH
DON LORENZO PÉREZ DE
Grado , Obifpo de la gran Ciudad del Cuzc€>¿
del Confejo de íu Mageftad^eícrita al Aucor
defte Ritual Formulario Romano.
Cuyo íobre efcrito dize aífi.
Al Bachiller luán Pérez Bocanegra , nueftro
Cura del pueblo de Antahuailla.
M La vifítaque emos hecho de la mayor varte
de nmJtroOí^iJbado^ emos echado de ''uer^ que
los Curas no Je canfor ma/hene I mcdo de admtmjíYár
Icsíantm Sacramentos^ a los Natmules enju lengua
o^nemtQ^chua, T a venido anuejira ntt¡cia-,que
elfenuT Machiíta hú T^ere^fíccafiegra a comfucjio
{con el buen miento ^j defíre^a 3 que en eHahweJiro
Señor le a comunicado) njn Al anual ^ figutcndo el
KomanosPam la dicha admirñfiraciQn ijquejacan-
dolé a luijera de mucha i^tLdad^Vara los Natura-
h les
jg^r^^'^^'*'*
áy/:!^'^)^'^^^Á¡^^^^^
lcsrj los QiTosfe infimlra en lo quedetten ba:{er,pa^
racnmoitrconf^j ofuio.y ol^ü^acion^T por la qnenos
corre de mirar por lo vno,jpor lo otro Je peamos, y
encardamos , que pues Je, a ocupado en obra tnn
imporwite {de queje ferulra nue[iro Señor) procure
queje imprima , con hreuedad. Qj^e en ejco^j en la
que ma¿ le efcuuiere bien J.ef acreceremos, y ajud¿i
remos. Guarde nuefir o Señor y^e^ Cfé^co
*vejnteyfejs de Otubre y de miljjíyj^^
Cientos j'uejntej dos anos^
t\
L. Obiípo del CmzcoI
\iV>
c^ f*i)f\Sí:^-'\C¿-. '¿^''^<%^^\'i^^ ft)<¿;'i
A.^*?.
<j%
APRO;
«.<.».*.V.4.*.l.t.i.
Kwwwrm irwmf irwirjK]
"APROVACIO
7
DO.
MAESTRO FR. LVYS
CORNEIO , PROVINCIAL DE
la fagrada Orden de Piedicadoiesde
fanto Domingo del Piíü.
LEYDO CON ATENCIÓN
^-eíle libro.intituladoFormulaíiOíé lofliru
ciondeCuras,compueftoporeÍ Bacbíliec
luán Pérez Bocanegra :, Cura y Beneficiado ea
propiedad del pueblo de S.Pedro de Antahuay
I!alachica,y que lo áíidodelaPcrroquiade Be
len del Cuzco,y Examinador general en la lea
gua Quechua , y Ay maiá ^ por los liuftriífimos
íeaores^ don Antonio de Raya^ don Fernando
de Mendoija , y don Lorenc^o Pérez de Gradoj
Obifpos de la dicha ciudad dei Cuzco^y con fu
vidaexemp!ar,y feruorenia predicación délos
Naturales 5 á hecho entre el ios ftutodiíjno de
fer premiado , y hallo íer muy vti¡,v ncccirario
b 2 para.
4
I
para !os Curas, y demás Sacerdotes^ que tratan
de !a con uerííon,y bien eípiritual de los Natu-
rales,y que no contiene cofa que no fea cófor-
me a nucftra lanta Fe, y Dotrina de los Santos^
yeftar muy elegante^ y conforme a la lengua
general Q^^chua.que los Ingas deftos Reynos
víaronj vían el día deoy fus fuccíTores. Por la
qual me parece fedeue imprimir , para que de
clTci manera fe diuulgue, y eftienda por todo el
Reyno,y digno de que los íeñores lluftrillimos
manden a los Curas lo tengan,para faber admi
niftrarios fantos Sacramcncos.Fechoen el puc
hlo de fan luán Baptifla de Guaroc , Obifpacta
del Cuzco^en veynte dias del mes de No-
uiembrcde mil y feyfcientosy
veynte y dos años*
fr.Lujs Corneja
I
t
'/^íTrH^>?1í>?^t^^v;f>^^>^>^;^N^.^>^.^N^;>^
'""^,m^-^^
mmi
APROJ
APROVACI
DON FERN
.SALAZAR, TESORERO DE LA
'^ Catedral del Cuzco,Viíitador General
del ÜbiTpado^y aora AiaeíTecfcucIa
deladichalgleíia.
EL Licenciado Don Fernando De Salazar
Teforero de la Catedral del Cuzco, Vi (itador Gene
raldelObifpado. Eleydo, y viftocon fingularad-
uertcncía , y cuydado cada renglón , y parte defte Ritual
fornaulario,cinftitucion de Curas/aíTi en el Roniance,co-
mo cn^la traducción déla lengua Quechua general dcfta
tierra, compuefto por el Bachiller luán Pérez Bocane-
gra, Cura Beneficiado de Antahuaylla: yantesqueen el
me remirafe, leí el Ritual cerimonial, de la admíniftració
de los Sacramentos fantos nueuamente ordenado» y maa
dado guardar por la Santidad de Paulo Quinto , coyas ru-
bricas,y reglas a traduzido el autor en nueítro vulgar, taa
exada,y regularmente,quanto era neceííario,para queco
dos le entendieíTen; y efpecialmente para los Curas, y Sa-
cerdotes, queandeadminiftrarlos Tantos Sacramentos
al pueblo ; porque declara como fe an de poner en platica
todas las cerimonias,que fe an de obferuar en la aplicació
y execucion dellos,y júntamete la traducción enla lengua
general Quechua de los Indios , eti las cofas, que en ella fe
an de dezir,y eníeñar a eftos Naturales, acerca de cada Sa
b j era mentó
WSW^M'^MWí^^Jf^JS^^J^J^M^J^M^,^
i
I
¿j'PiorjcioN.
cmmcñto.quecí^uncontanra pr pi^óád -dc^znch^y clá
TÍl^d cíc.CiCas^quanca aiguna otra peii( na en todo el Pira
p ídíj ni pucdí craJu7,irhis;porq:ití deínnsde ícrcan anti-
guo Cura, y can graa Predicador déla ley Eoangcíica; con
el fruto n'.ítorio en ros Naturales: y con el apíauíu que fuj
letras m-recen. Es conltnnadiílimoenlakn^uah Quechua
de los indios , y examinador en eUí , y eo la Aymara mu-
chos a fios a» y cloraciifo délos Curas de todociPifú: por
lo qui I juzgo, que femé jante Rituaí formulario,»! otro le
pocíria componer, ni qucadeíer ninguno buen Cura íia
tenerle;pnra: adniiniílrar bien legal, ticl,y deuotamente, y
que es neceí]ariíIinio,//////'/ií-/V¿fr, en eíVa tierra, y no Tío íe
lepuede dar licencia para k imprimir, fino mandarfelt>
apretadamente, y con granes penas ordenar también 2
todos los Cúrasele vrea.,y tengan, gouernandore, y rigien-
dofe por el. Y lo firmé de mi nombre , en la Ciudad del
Cuzco, a priaiero de Mayo, del iiáo de mil y Icyfcieiuos ^
Veyateyfeys.
Licenciado den Fernanda
■y^
iS
A PRO-?
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
g^^^^^l^^H
^%...:^
EPROVACION
DEL PADRE FRA
CISCO DE CONTRERAS RETOR.
del Colegio de la Compañia de I E S Y S
del Cuzco.
Vin:o con fin^nlarciiydado el Ritual formulario, é
iJnfticLicion de Curas , que a compucíto el Bachiliec
Ju^n Pérez Bocanegra, traduciendo el Ricuai,que nueílro
muy S.P. Papa Paulo V. mandó íeguardaifé en iaadínini-
ílracioD de los íancos Sacramentos en la vniuerfal ígleíia.
Es obra digna de íer muy eíliinada>por ia íingujar elegan-
ciaen ia lengua Quechua, aduertencias doctas para laad-
xnioidracion de los íanto.s Sacramentos , eípecial para el
de la Penitencia, y (agrada Comunión , por la propiedad
coque traduce las Rubricas del Manual deN.SS.P.y por-
que fera de grandiilima vrilidada todos los Curas déla-
dios , que con prouecbr,>,curioñdad , y decencia quiíieren
adminiitrar iosiaotos Sacramécos, que fon los arcaduzes
por donde fe nos comunica !a vida de ia gracia. Es obra,c|
suian de folicitar fu iraprcllion los feñores Obirpos,y Cu-
ras , porque en eítepreot-'roíin duda fe üeua la prima , y el
cílamparfe íersa de gran fcruicio de Dios, y bien de las al-
iñas , que es el blanco a que deuen afpirar los que tienea
cuydadodecofa tan precioi'a,comoei el repartiría íangrc
de IBSV Chriíto.quc fe c<: nricne en los Sacranicntiis, co-
nvoen vgf -í. pfectoliffimos ííülla.Fechaenel Colegio deia
ÍCÍ< an pama acIiiSVS del Cu¿co] a 4. de Ágoíto, de 1627,
años»
iiokmwi mKWMWwm woMMannKMm
DO
DON FRANCISCO
CALDERÓN DE ROBLES Y
I J?eñafiel,Arced¡ano de la Cátedra! delCuz-
- I ^x-áP'^^ humilde íieruo deííea
-i'i
íalud.
rCHAS.T MVT IFSTAS CAFSAS
_ __ tienen obligado mi ^Io,para ofrecer a y, m.ejlepeqm,
ñoprejente-jndicio, y reconocimiento de la gratitud que a Ip.m*
dem. T porque todMrejplandecen en D, merced con gran-i
de^fin igual , diré algmm en particular aponiendo por aora 4
£td demoófdencio^ pues hablar detodoópor extenfo, quando me.
atreuiejfe a imprejja detanta alte^ , {Jtkien,quela Verdad,
enriquecerla mi pobre ingenio) cqfiejjo no llegara al punto dejo^
que a tanto mentó fe deue^y puede de^r.La Dna cauja es, co^
fderaryoJi^y ípmifejlarfe en general] elyalor delP.mJujha
do con tanta noble^a^prudencia, 'virtudes ^y letr^. §¡ue los q
efie conocen, lerejpetan^y tienen en laDener ación deuida :y a
los que del tienen noticia llena de admiracion.Otra es la mtere.
^/e^itudjimpie^yy admirable goukrno, con quefiemp'e T».
m.en las cofté arduas y menos granes ^a exercido [ con^prnuer-
Jal aceptación ] los cargos de Gouernador^Prouifor , Vicario
General,y Fipador dejle Obleado, pues de todo e¡b d redun-
' ~ "" . > dado
I
DEDICx^TORIA.
'¿ddo y)u ref^-m^cíon tanajuJUda a i)Irtiid, quanto t^^Iafñ
dtceoy[:on efirana.y nuem emdicwn)'ín todo el Clero-Ja quaL
con mena 'Polmtad^dem.ts de aprouechar a todos ^ mmenta -ij.
tn.con ¡nclimr el oidoá algunos preceptos mw¿ [mm de tan hu
m.'ldejermdor^y Capellán de -t). ra, de cuyo titulo yo me pre'^
ciare] a la lengua §)uechua general dejle Reyno, en que a;, m!
es ta-'i Pérfido , ;; auerpue;io los ojospiadojos \,y de ajiciónm
m¡perJo:u [fin nraguno^ méritos della ] a engrandecido^ yfi¿^
pre iran creciendo mu dejjed::, y mwMt^ obligaciones. T la yU
tima esjaher,que ^UM.a ejlepequem trabajo darafupiadofa
ypoderofa rnano.yfauor ,para que mi intento tenga el lugar
deuido a tanjujh traba'o,
■ Hufnildejuplico a TJ.m.le reciba dehaxo de fu amparo,pa^
ra quefiendok grato Jo fea a todos , y yaya aumentando] e en
exer ciclo demoó yirtud, con muy larga y i da déla perjona
de ■-ü.m, la qualfuplico a Dios projf ere en muy alta digmdai.
lar gosy felicísimos años. Dejlepueblo de Ántahmylk la chi^
Capellan.de v.m.
El "Bachiller luán
l^ere^'Bocanegra,
EL
S^^l^^^^g^^aj^HI^
^^ggüHgagg^^^gmá
IH^S^CSrKSEK'
NICENO
C
SA.TRlDVZ í b O EN LA
lengua Quechua.
CHECANCHACun'im,hacgapaDíoshfnaritio:atípíic
yayáman;hanac pacha p cai pachap niraqiieamta/utl
fí urec mana ncureccunap,camaquc marapas. FIuc yaya
lESVCbrifto, Dio$pa9apaichuria manhuampas. Voya-
manca pacarimac man manaracbínantim pacha tecceíca
captin. Dios, Diosmaora, canchan cancharijrnanta, checa
Dios, checan Díosmanta churiacuíca, mana lurarcaman,
yayahuan caifíjniyocmaii; pairaicijni tvjcui írrsa cae cuna*
pas ruraíca carean, caimícana ñocáncbic nmi cunaraicu,
quefpi cayaochic raicupas, banac pacha cunamaota vrai-
cumurcsnjEípjrirufandto manutac sicha ruracurcñn, Pii
rumTazque Virgen Mjnamanra;riinaiarcantacmi. !. ru-
na ruracurcaDn.ii.nücanchic raicii chácara Cruzpí,chi]Ur
catac carca ; Poncio Piíacop camachijninmsnta machiir«
cao, patBpafcatac carca. QLiim^a pimchauoimpiíñca Li^a-
rimpurcan,iriianam checan qnelica cuna fim hiaa.hanaoi
pachaman Víchai rircatac ; yayappañarapi tiachcan, chai-
manca huc cuti ñacacmí,cuííicainínhuan,cau9ac, ña hua«
»üccunaítáhuamp3s,pauchachdmunca;caipa Capar pa
chaíiri
.^^^^k^
p^^^aMiM ^mLMmMmMmÉ^£U^m»smjs^jm
¥
chanri , pucíiuc*annarmi canea. I. mapa piichü caiñfyac
micanca.Capac yaya Erpirítufaddo manhuaD,can9achec
rDanhuan;caÍQii yayamnnta, churimantahiian Ilocfimun:
p^ai.racmiyaya,churihuan,huaquimucharca,cuffiufichirca
tac.Hamauta,vnanchac,cococ,profetas cunamata, rimac
carean. Huc rand:a,cacyac,catho]ica,apoftoIica,Iglefíadaí'
huan.lñinirahucarmacui,mailíacui,Baptirmoa:a,hucha-
~ cunap pampachainimpác. Suyacunitácñaliuañoc ^;
cunap cau^arimpuiDÍnta. Hamoc pachap
cau9aiaintahuan,Amen,
(AJ
i
^ "I
Í.JJ
L¿:i' .
S^t1tií^iiF<iÍ^SSlSi^l
I M
EL PAD
FR ADRIÁN DE
,ALESIO DEL ORDEN
DE PREDICADORES.
AL LICENCIADO IVAN T E-
reí "^ocanegra^.
D E ZI Al A.
VSmah Indiana gentc^x
G^ue oj?rmida^jjiaca üora.^
2)^ mano tríbumdora^y
Q^as no de labio eloquentt^ .
Hajla:>quetudiligentc^x
{Tanto el\elo te troboc^tJ)
Con dicha fuy ano vocOL^,
Refaro fuijie aju mengua^-h
Vues tufluma le da lengu¿t^:^
T tu nombre le da boca^*
I
[NCIPÍO SINE
PRINCIPIO DEO>,
LAVDET OMNIS LINGVA.
QJECH'yA SIMJPI , CFCHF-i
chafca rimd^Sonetontica.
'%^Jf^naracPachaptecfenJayarij?í:¡n¡
Jl\ JL Adanarac Intiochd^cap mntau cuna]
Adauczmc Tunchat4:,Pacfa,fitcc cuna^
oJ/Ka^jap^ Cochap hurcan pocchiripúnl
¿/víanarac Picb'mcunay F anear cuna ^
¿/¡/íanarac ^u?nacyricchac:, naurakanap
^lng^lpafkjtimpaSjCalUmniptm:
Cai?uiccdl?MacDí0S3camqmquíjquiphnl
'£a?npa cainijquipi (^amlL m car can c^ m^
^Uinai cainijllaiqtiipicochocHJja^:
(^apac mimacocymaftjuac camtjqwp;??u
lnth¡^achaci.^'.pa>Syniraturcmqm>
zydngclpaX:,rímaüacrecachíCí-:jp{L^.
i
L
¡^^^l^g^lgQ^g^
^^^Q^I^^^raHM
ÍWTfWnSWXKMÍ
• /.».» *'.* I*. •-*
AL avtor; anagrama
DE DON
JVI
PONCE DE LEÓN, FISCAL DEL
Academia Real del Cazco.
'ImnTere^ Bocmegra Aietffs likris.
Encubra en agro jaípe.
E]<[ cubra en agroj^^e
La memoriafelt^^mfeli{p¡edmj
Tirana de (^ ampajl^e,
^elfamofo Alexandro alúuajsdra^
^nefmfanim no ejihno^
Fuá valor en tu ingenio efta ma^sprifna^.^
De jd le X andró ladiefcra
Tm liberal confortne a fié decoro^
¿Aía^s tu libro nos muejira
En cada letra vn rico (¿rano de orol
Encubra en agroja^e
La FamaMrqtie <vm(fJia£a??if¿^Jjw.
i
iBiPÍÉS!3^tgÉfl^l
DE VN RELIGIOSO
LEGO DEL ORDEN
DE NVESTRO PADRE SAN
Francifco. Al Autor.
SONETO.
Oca de oro ejmalmda a de Üamarfey
'Trocando Bocdnegrafu apellido ^
^jc el oro de qmlates masfuhtdo)
^JJe éfmakci negros puede perflarje^
T el oro de ChriJ&fiomo aplicarje
Tmde afí Bocanegra,pu&s aftdo
Bn 7^elo->y caridad tun encendido ^
^j^e predica:, j efcrmejin canfmje. y^
^J^redica la Católica Dotrmay
^ la Amerua baruaranaaony
ConftntOij jipojlolicodefuelo,
T cfcrme la Chrijiiana diaplina,
Efn'.almndo con arte.j perfecicny
JLlorojino de^ amor^j \clj,
epístola
Y^^^^vr^^r'i-.x'^-mw^^
^r^T
LJgAJiHlilJiA JILIW Jf « 1t
"ESPITÓLA \t ZO'Si CFRjfS
Beneficiados, y z^aefiros de^Dotrmk,jex0'-^
citados adminúmdor&s de los fantos Sackt^.^ : i
mentos , a los Jsfatumleé dejias am^
vlipmas tierras delPim,
^:.
MAs áde veytite años (Sacerdotes del akiílimo
Dios,y corapresby t€ros mios)^ acabé de cícre-
uír vn Formulario , é Inftitucion de Curas, racándoio
jdc la obra principal,de las Epiftolas» yliQágclios, que
para todo el año,étraduzido enla lengua Quechua;co
íbrmc a la ocaílQn,que tune en la traducion dellos,pa
.ía tratar de los fantos Sacramentos. Y el mifmo tiein
poauia,que loseftaua enmendandojimando.ycorri-
giendojbafta darle la vkima mano. Y tratando adual
mentede la impreílion deljlcgó a las mias(<por buena
rucrtej\^n Ritual Romano, mandado publicarpor la
'Santidad de Paulo V. de eterna recordación^ Pootifi-
ce MaximoJmpreíTo en Antuerpia en la Oficina Plan
^tiniana,año de 1 620. c5 vn Breue,y Paulina ú$ fu niií-
jna Santidad,en que mand^^qucinuiolableméce víep
■^4delen toda la Chriltiandad,todas las pcrfonas a quíe-
f^ues incumbe, la adminiftracion délos Sacramentos
- fantiíliraos de nueftra ley de Gracia ; conformandofe
^|con el,en los Ritus,y cerímonías,acercardeía admini-
^ ítracioD dellos.
Con que celfaran tantos cerímoniaÍes,y Manuales,
CJ
^Breues,y mas ad longum,impreíIos,y de mabo.como
-eneftasInd¡asOcidentaicscorrian;finmasatítoridad
que la que les querían dar ios Autores deilos. Que fo-
fo pretendían breuedad.raenos polícia,y ninguna cu-
,^ riofidad, en la praética, y folene adminíftració át^Wos.
^?-4?? aíulod^utaoPontiíiceesdadü (como a regla
C y íiorma^
41
<3á
<á
<á
't
i
tv
«y norma déla ígleíia;^ y.np ocraalgun Paftor)reccbíf^
apro,uar,y aiitorizar,íos ritus, y cerimppias^^en I'afole-
neádiiiiniftrácion délos íletéfantiffinAbsSacramét?^
coniopafece ppr lo qne la íacrófanta Tritíeotina Sy-
nodo,eii la rtili.-y.cíip. 13. decretó deÍTos^rituSj por ef-
tas i^A^bi'a.s:S¿¿ju¿^ díxenij receftos,c^ appr-4)batos, Ecclefia
CatholicdL ritm^ in folcmni fíicmmentorum admif^ijlratione ad*
'hiberecávffíetosYAut contémm¡;autfme feccato %mimftrM pr.O'^
'jiorem.mutíirí ¡)o¡je^an'athemdftL El qual dicho Canon,.
^piieftoal principio deíteRitualRom^nof^ vtiacet) a-
|>rou6,y autorizó fii Santidad. Y aunque loque tenía-
cfcrito era, conformándome con el Manual Romano
(con quien efte Ritual concuerda ,y íymboliza, en la
íubítáncia , y principales ccrimbnias) tienecon todo,
•algunas cofas breueSjOtras mas ad longum, yotras de
'codo punto quitadas, del primer 3/anuál Romano. Y
para cada Sacrameriro particulares notas>que es fuer
9a adu'ertírlas por fer de fuma entidad, para la exada.
-aditíiniftracion dello^'^'í^'^ Hjrni.o
- '' ; Y parfeciendome nii vida corta, y que la impreílió^
'Ide feis cuerpos grandes , que tengo eí ¿ritos-, va muy
de efpaciof^por no tener hombre que me dé lamano,'y
• faüorezca tan grande aífumpto, y tanneceíTarioala
-Iglefia, que nueílro Senór tiene edificada en eftas par
• tes det Pira } acorde traduzir- efte nouiílimo Ritual,
Formulario,einterrogatorio,alli en Romance,' coma
v'€rt I íí lengua Qu^ecliua , y remirarme en el. Qnitíindo
' much;V$¿ofas,qaeauia halladó,alíi impreíTascomoef
ericas de mano : y añadiendo otras de grande neceíH*
dad,cimpórtancia,para adminiftrar valida, y deuida-
• meote,(ns fantos Sacramentos ¡^eíi particular el déla
' Penitencia j a cftas tiernas plantas, qtieoyfonmuy
• ancuas , en la ley de Chrifto, y deius miniílcrios -, por
uíii'ju ¿ .... dcfetQ»
i
(iftiík
I
MAv<ai-ümií'^^^¿;é'¿i^%^n
rmrji
t^ LOS CVRJS.
nefata Bncftro bien conocido , cñ la negligctieiátan
grande , que cenenaos, en las eaíeñar, exempliScar, y
predicar. ;, ' •
; AUegandofe a eílo la disfornii<l3d,y dillbnrincia^ea
la adminiftracion de los Sacramentosde lajey de Gra
C!a,inftituídos por Cbrifto Maeftro,y Rederaptor eu®
Uro : en cuyas Formas, y materias va embuelca fapre-
cioíiirima fangre,é infinitos méritos de ío P^íbó . Que
aunque nos conformamos con los MííBuaíes Roeiar
«10^ y otros muchos mas breues impreílos, en las c^rir
jnonias , celebración , y ritus dellos ; no fomos vhaoi-
ines,ni vniformes,en las exectitar. Efpecialmeisteea
'traduzirlas enla IéguaQuedvua;en eíta nsuchp mas di
latada.y de todos vniuerfalniéte mejor enc¿dida,y ha-
blada, que la lengua Aímara; difícil menoSj común, y
.Tnasfucmta. Demanera ^ que cada VífiQdeiíofo£rps>
conforme la cieneia,deuocion,6 prieíla ^ue.tieiie,pre
•gunta, traduze,y adminíftrá, quita, y pone , haziendo
inueuos Rituales^ y viciándolas formas de los Sacra-
mentoSjfm propiedad. Con íblecirmos,y baruariímos
íen el modo délas aplicar a las materias. Y lo míímo en
la íbíene celebración delios. Caufando dudas ^íidixo
bien la forma ,ó la aplicó a la materia,comoáel mípj-
iílro de Dios. De condición, que fea necejiario pregua
" tar lo que ai A poítoi ían Pablo fe prfeguntd en U- pri-
. mera Bpiítolaa los Corintios,capitülo quartoydoodc
■ úmo^'^Sic nosexiflimct homfl/ut mimfiros ch^i^^^
'fatQYesminifteñoTumViet. Bic inm qu&YÍttir inHr átí¡:-cnfa,
tores , vt fdelis quls inuenhiur» Aqui fe preguiíta en efte
Reyno del Pxru, entre los diíppnrgdores deles Sacra-
lueiítos, quien fea íiel admimÍLíador dellos^qnien los
.icxercitéifegal: y fielmente*, ; .-, ,
Iijíitandopiiesen vno, lai manefas dcdezirenla
lengua Quechuaj ehalkdgí2iRi$st,y tan nialtraduzi-
^"' '""■-""■' c dasi; .
a
■»
-^■¿t
WW^^^^^l^SS^^^^^^^^^^BS3^S^
:¿^r-7>^^
'£r IS TOLZd
dcts.qaQ cflnuo bien quitar totalmente, muchas loca^
ciones,interrcjtgiacíones,rerpoDÍioncs; añadir, y fnplíc
ocras,ínudar las copulas,y vcrbos,frafis, cimpertinea
cías, en codos ellos, hafta las reduzíravn lenguaje vía
<lo,cafto, inafeótado, é inteligible, aíE a todos los Ca-
ras , como a los Indios , y otras perfonas deíle ReynOi
Para que como (por la mifericordia de Diosjen la cela
bracíon de la MilTa, y reglas de rezar el Oficio diuí&cv
fomos conformes , también lo fea mas, en laadmini-
iÍ:racion,y pradtica de ios Sacramentos rantos,y en la
profcdionde nuefcra Chriíliana Religión, profeíláda
en ellos; que es íuer9aio feamos , llguiedo efte Ritual
Romanoicon tan granacucrdo,y con tanca auEoridatt
pubUcado,y mandado guardar.
Lo primero,que en efte Ritual FormuIario,cInfti-
tucion.fe A de notar,y aduercir, es, que folo eícriuo la
3praélica,y exercicio de los Sacramentos: en quanto es
tiecelfaria, y pertenece a los Curas , (6 fean propieta-
•rios,coad]utores,feculares,ó reglares,; para que con
•sperfecion^puedan adminiftrarlos, Y para elto íc pone
algunas notas, y aducrtencias en romance: y eftect
menos efcabrofo , y mas compendiólo que íupc , y aU
•cancé; {jorque también lofueíTe cUenguaje, y tradu-
i-cion de la lengua CHiechua: ñn defuiarmc de las rubri
•cas, y Cam:)nes,d€l nouiíiimo Ritual Romano. de quie
.general,y vniuerjaimeate, fe a de vfar en todo el «nua
*<lo,y en cíbe nueuo, cuyas rubricas , y trotas, irc tradu-
zi'?ndoea romarice,paralos que no cíVuuieren tan a-
«ídante en la iateUgencia del íatin-.y ías necclíarias ea
la -^icchua/^qneencada Sacra mentó fe mandan guar
4Jar;adpedem Hceríc, como pudiere, y nueílro Señoc i
me diere a entender, para mayor gloria de fu diuin*
JvíageíVad.
Lo fegundo , que no ft rcfucluea en cftc Ritual , y
FormuUrio '
lSsti»s^m«iii)^Mm^<^^^
■'^•r'íñ'vny^^í^T'r.^'
^ tos C^RJS.
formulario , dudas, acerca de las materias, y forma?,^
&c.dc los SacramcDtos;íino íblamente lo que a de ha
zerel Cura,en la folene celebración dellos. Sin cmba
ra^arfe cd la inteligencia délas rubricas del RiciiaU
Ni difputar de la verdad dell2S;pues van fielmí'nte tra
du2ídas:y nos eníefisn a quienes emos de ocurrir, pa-
ra las refoluerj los autores a quien fe a de confukar.
Lo tercero , que el lenguaje, y traducion en la len-
gua , es el mas propio, y mas genuy no, al Romance,
que la Quechua tíQñc, y é haHado;y fu perfccioD,y fra -
íis,lo declara .Que el ercreuir,y leer la lengua,no tiene
mas cifra, y dificultad, que eí efcrcuir, ó leer Romaa-
í:e,6 Latín. Ex cepto,que porque en algunos boca blos
íe áde herir la letra, u. como bocal , y en otros como
confonante , al pronunciar , y efcreuir el nombre, 6 eí
verbo , ú otra quaíquíer dicción, en que fe hallare íe-
mejante letra, íc a de efcreuir, y pronunciar, con visa
li. antes déla. u. porque allikquitealabocsi. u. la
ilicr9a que tiene de bocal ; y la baga confonante. De
que á cada tenglon,íe hallaran exemplos, a cuya cau-
Ca no los pongo aquí.
Lo quarto,que lo que en cfte Ritual Formularia ef
criuo,y tradazgo en ia lengua Qí¿echua,no es n)endí -
gado,ni adquirido de otro Rituatni manufcrito algu-
no , f aunque el que anda de molde tengo viílo J ñna
propio trabajo mió: y íi algunas períonas EclefiaíticaS
ó en algunos Curatos» íc dizc bien, y adminiítra en k
Qaecbu*,con propio,y congruo lenguaje, es íacado,y
trasladado defte mió, O que yole ayaccmuoicadoa
otros Sacerdetes,6a otras perfonas,y permitido íe a -
proucchen defte mí trabajo : aííi en la celebración de
ífos Sacramentos, como en oraciones denotas, quea-
' ^ui van cfcritas , en profa, ó en verfo, y modos de de-
^¡x ca las Epiftola$^ y EuaagcUos^ ^ue tengo trsduz i -
düs>
V'l
%
|3
41
■pá
i^
i
i
i
EF ISTO LA
dos. d Qoe el auer tantos anos que íby examinador, Ctt
ambas lenguas, Qoechua, y Aymará,en efte Argobifpa
dodelCuzco,y mas detreynta^queáqueadminiftro
a los Naturales, los íantosSacranieatos,y les predico
eirantoEuangelio{conIa aceptación notoria)meáfa
cilitado^el hablarla, y traduzirlajcon la propiepadjCle
gancia.y curioíidad,que e! que le leyere,podranocar.
Porque de mas de fer tan inteligible , affi para los que
adminiftran los Tantos Sacramentos , como para los
Indios , a quien íeadmiaiftran , efta traduizdo en el
vulgar de los Naturales deíla tierra ; con el lenguaje,
y modo de dezir polido de la ciudad del Cozco , que
es el Atenas, deíta tan amplia, y tan geueral lengua^
que fe llama Quechua , y no Qujchua, como f comua
mente fe nombra enrre todos j íinfalirvn punto, ni
exceder de las rubricas , reglas , y Cañones del Ritual
nouiílimo Romano. Délas quales no es licito paíiar,
quitar , añadir, anteponer, ni pofponer en poco, ó ea
mocho cofa alguna : affi en larubílanciadeloquefc
nian da hazer,como en las cerimonias,que en el fe or-,
denan, para adminiílrar bien, y con policía, los Tantos
Sacramentos;Tegun el Canon arriba eTcrito,del Con-
cilio fantiffimo Tridcntino.
Lovltimo, pidoalChriftianoletor, por el amor,
queanueílro Scñordeuemos (^ en particular Tus mi-
niaros, y regales Sacerdotes , ; que lea con caridad, y
beuolencia , las aducrtencias , que acerca de cada Sa-
cramento,van notadas, y feñaladas, fin dexar alquna;
que ellas declaran con diftincion, el modo de admini-
ftrar: y o que fe a deconíiderar, y notar , antes de en-
trar en a medula de cada Sacramento. Y el que ente-
ramente las leyere, experimentara, la congruy dad de
las dicciones, y lenguaje de los Indios , ylagrauedaj
de Us coThí que contienen : que aunque parezcan me
QudenciáS
m^mmmwúWtí^^simb'
E^ tos CVKAS.
üüdencias, bafta que fe trate de cofas tan sitas, como
de los Sacramentos íantiííimos ; para que luzgan ea-
medio de tan denfas, y palpables tinieblas, como fon
lasque ao tocado, todos los o^^it haíta aora an admJni-
ítradüjCali a ciegas,}' alucinaudo, íiQ cita X:u\ aucníaji
da traducicn.
Lo que va efcrito, es, íegun la humildad , y peque-
nez de mi ingenio, y como de tal pido fe reciba. Yel
que le tuuiere mas copiofo , y mas lleno, ( que fon to-
dos, jpuesleferá facil;emíende, añada^quiteaeña in-
ueocion mia , lo que conuiniere. Que mi intento es,,
feruir a nueítro Señot,con eíle pequeño talento,y can
dal , que fue fu voluntad comunicarme ; y agradar , y
complacera todos, en el mifmo Díos,debaxodecuya
correcion , y de nueftra fanta Madre ígleíia Romana,
humillo,poftro,y fujeto,todo lo que eícriuOjV digo ea
cfte Ritual,y formulario: y en las tr aduciones,que ten
go hechas , de las Epiílolas, y EuangeÜos del Miílál: y
de las demás cofas , que voy efcriuiendo , para
mayor gloria fuya,y de fu Madre Santiíii-
ma,cuya es,en los %los^de los
íigloSjíin fia.
I ^
mmmmmess
Fol.
C R A M E N T O S EN
GENERA L.
LOS SACER.
dores les incum-
be de oficiOjía ad
miíiiftracion de los ían-
tos S acramentos , por lo
qual a ellos íe ádeocar-
i-ir,y preguntar^ por la ley
clel Señor ^ como dize el
Profeta Ageo.i. Interroga
Sacerdotes legem. Pregun-.
ta la ley a los Sacerdoresj
que ellos reíponderan lo
que deila quifieren íaber,
para que por íús reíJDiie.^
ilas íe hagan miniftros
idóneos de Chriílo Dios
y Señornueftro,
El qual por el kgitimo
vfo de los Sacramentos
déla nueua leyónos comu
nicó eficazmente el fruto
de íu íántiílima Paffion.y
quiíb q co certeza/us mx
ritos íe nos aplicaílen por
ellos(de lege ordinariajy
íin ellos ( de potentia ab-
íbluta ) que como Autor
de la gracia^ la puede dar
acjuien , y como le pare,
ciere. Mas quando aL?u--
no, pudiendoíe aproue,
char delios^ no los vía,
no da Dios fu gracia fia.
ellos.
Y el benigiiiflimo Se-
liorjaconiodádoíe a nue^.
fixa flaqueza^ y a la condi,
cion debil^y frágil deiiue
A ftra
2 TDe los Sacramentos
ília naturaleza j cooílaii- qual dellos_,confl:apn ne-
cio noíütros de alma, y pálmente de dos colas^co
^ cuerpo , nos dio , y entre^ mo de parres eílenciales;
go íüs dones erpinciiales^ de palabras, y de elemen-
^ debaxo de colas corpo- tos:de formas^y materias:
rales: como lo enfeña íán las palabras,con la inuoca
luán ChriíoílomOj fobre cion de la Santiílima Tri-
íanMateOjEpift.Sj. dizié- nidadjbn las formas : (en
do :, Situ mcorporeii^s ejfesj algunosjdel agua: del p? n
nuda ipfa dona incorpórea^ y vino, y de las demás co—
traddidij]et tibí ChrísiiM^ fas, como de materia.
fedquomam corporí común- . Todos eftos fiete Sacra-
^a eñ ayiii^^ tuajn rehiis mentos , fueron inftituy-'
Je^ijihilthií^s^ínttlligibiliadO' dos por Chrifto , y pro-
na^ tihi traduntnr. Los Sa- muígados por fus íagra-
cramentos de la ley de dos Aportóles: hazen gra
gracia ( con los quales , a- diofifluTias ventajas a los
quel que por eílencia es de la ley antigua:mayorcs
íbio el buen Samaritano, en virtud: en vcilidadime
Lucx I o.)íe acerca al mife jores : en los recebir mas
rabie llagado,y le cura fus manuales, y mas facilesren
llaeas, imi la orimnaLco- numero , y cantidad mu-
molaaclual)foníicte,Ba-^ cno menos,
ptifmo, Cüfirmacion,Pe- Fueron inílituydos por
nitencia,Eücarií]:ia,Orde trescoíasj por la hu mil-
Sacerdotal , Matrimonio, dad , por la erudición , y
yE;aremavncion:y cada enfeñan^a por laexerci-
tacion
i
^^^msM^mm
' En general. 3
tacion. Como lo dize el y nos exortamos al amor
Maeñro de las fentecias: y caridad fratemal.Y a o~
La humildad fe guarda, tras (antas, y Cíiriftianas
quaiido por el precepto coñumhres : y fon final-
del Criador , nos lujeta- mente, los Sacramentos,
nios a las criaturas , para feíiales verdaderas,.y me-
adquirir la gracia , por la moríales de la Paflion , y
qual fe alcanza la remif muerte dé Chrifto bien
íion de los pecados. So- nueftro , y prendas de la
mos enfeñados por los futura gloria.
Sacramétos ^ porque por Es común en todos los
aquellas cofas exteriores, Sacramétosjque el mini-
ciLie fe vén , conocemos ftro,ó diíj3éfador de qual
la virtud in uiíible,que in quiera deilos,no reprefen
ta tu perfona , fino la de
nueftro Maeftro , y Dios
lefu Chrifto. Y afli tiene
obligación, en la admini
ftracion de qualquiera
teriormente obran. Fue-
ron inñituydos por la e-
xercitacion-porque quan
do admuiiftramos , ó re-
cebimos los Sacramen-
tos, nos apartamos de las dellos a atender , y hazer
'añoías ocupa- lo que la íglefia preten-
de^y quiere, que es lo que
Chrifto inftitiiyó''y man
do le íiizieííe.
Y aunque qualquiera
Sacramento déla nueua
vanas , y
clones.
También fueron infti-
tuydosjporque los Sacra-
mentos fon léñales , que
defpiertan en nofotros,la
OTtud Teologal de la Fe, ley , confta de dos coíasj
Ai como
i
tk
4 T>elos Sacramentos
•como de partes efícncia-. ras , e infu flexiones. Y
les, y eílas conlainren- para hazer pateares los
cion del miniPcto , fean íenridos a que oygaii los
de necciridad del Sacra- myílerios , y preceptos •
menro,ybaíleii paraha- diuiíios. El Careciimo,
zerle ^ y donde eftas fe. esvna explícita ínftriicio
hallan , eña completa la y eofeiian^a de las cofas-
integridad del^y lo es ver- que fe an de creer , las
cbdero. Fuera deftas par- quales preceden al Rap-
tes, nueftra fanta Madre tiftno, y nunca fe le li-.
Iglefia , anadio muchas guen. Y a eíle modo fe
íanras ceremonias , y ri- a de filofofar en los de-
tos, para la celebre admi- mas Sacramentos,
niílracíondelosSacrame Deftos íiere Sacranie^-
tQs:y no íolo para los her tos, tres fon los que no fe
nioíear,y honrar, fino tá-^ pueden rey terar : El Bap-
bien para norar/eñalar, y tiímo: La Confirmación:::
cnícñarnos las coías que Y el Sacramenro del Or-j
en los Sacramentos fe o- den Sacerdotal 5 porque
cukan,y encierran. Yaíli imprimen en el alma de -
anadio al Baptifmo , fola- los que los reciben , vna/
menrc celebrado,e.l exor-. feñal indeleble, Uamadx
cifmoj que aunque no es Caradtcr, qué es vna cier-
Sacramenro,es facramen-^ ta virrud eípiritual, por la-
tal del : y el efero íúyo, es qual fe fella,y marca el al-
ia cxpiilíion del Demo- ma,para recebir,ó admini
nio • por fus palabras fan- ftrar a otros, las coíás que
Ibu
"^B^imkmMmmtm
mms^mmsmam
En General, 5
fon del diiiiiio Culto, aü ^cncralmcDte an de ícr
qcs diferente el Carader guardadas en la admini-
que íe imprime en el Ba- ftracion de los Sacram.en
ptiímo, del que íe impri-^ cos^ traduciendo fielmen
me en la Confirmación, te el Latín , que eí Ritual
y en el Sacramicnto del Romano,pone(eícriuieii
Orden Sacerdotal. dolé primero comedio
Y porque no es mi in del renglón^ y íj<yuiendo
tentó , ni aílumpto tratar luego íu declaración) pa-
de las particularidades de ra que fean obíeruadas^
los Sacmmentos en gene con la religión^ y diligen
ral 5 ni de lasque en cada cia ^ que tan íantas ^ y tan
Sacramento íe hallan : fi- ncceflarias coías piden^ y
no íbio el modo de cele- fucefsiuamente tratare de
brar, los que a los Natura ca da Sacramento, y de la
les íe les adminÜtran •, y pratica del, guardando
como íe les inilruyra en el orden del Ritual
fu lengua, y enfudezir
vulgar mejor: comenta-
ré por aquellas cofas,que
en todo fin apar
tarme del»
:3
%
<4
^^,^^y^^9/a^^t^^^'iRimMnNKmi^
i
6 ^e los Sacramentos
T>E US QFjE IN SACKAMEN-
torum adjTimiJiraüonegeneraliterferuanda
COSAS QJV^E AN DE SER OB-^
íeruadas generalmente en la adminiftra-
cion de los Sacramentos.,
%,XimigituY ^^c
COmo En La iGLE-
fia de Dios , ningu-
na coía mas fanta , ó mas
prouechoía , y ninguna
mas excelente^ó mas diui
na fe halle, que los Sacra-
mentos iníliruydos por
vChrillo nueltro Señor,
Eara la falud del genero
umano : el Paroco, ó o-
tro qualquier Sacerdote,
a quien pertenece laad-
miniftracion dellos^quá-
to a lo primero deue te-
ner en memoria, que tra-
ta , y manija coías íantas^
y que aíli cufi en todo tié
po elle aparejado parac-
xercitar oficio de tan ían
taadminijftracion..
§ . §¡i\am obremj^c. .
POr lo qual, tenga co
tinuo cuydado de vi
uir muy entero , muy ca-^
fto^ y con fuma religión:/
porque aunque la limpie
za de los Sacramétos, no
pueda fer manchada con
la iniquidad de. los que
los aclminill:ran,ni el efe-
to dellos pueda 1er impe-
dido de los malos rnini»
ftros , con todo , los que
los adminiílran , no lim--
pios,
[\
raitggt>^lg&^^^^
En General, 7
píos, é indignamente,in- amoneftara al pueblomu
curren en pena de eterna chas vezes , íegun la oca-
condenacion. fon que fe ofreciere, que
El Sacerdote.pucs^ que todas las vezes que fuere
tuuiere conciencia de pe neceílario adminiítrar al
cado mortal(lo que Dios gunSacramento.le llamé
no quiera ) no featreuaa muy prefto , fin atender
llegar a adminiftrarlos, al tiepo,ó otra qualquier
fin procurar tener prime incomodidad.
ro contrición del ^ antes
teniendo copia deCon-
feíTor^y permitiéndolo el
tiempo y lugar-, conuen-
drafecorífieíle antes que
losadminiílre.
E
N qualquier hora
del dia,y noche,que
Ntes que el k lle^
/gue a eftaadmini-
ftracion (fi tuuiere opor-
tunidad) le dará vn poco
a la oración, y a la medi-
tación del Sacramento^
que va a adminiílrar^y ve
xa , y leerá primero el or-
el Cura fuere lIamado_,pa den de adminiñrar , y las
ra admiiiiftrar qualquier ceremonias fegíáel tiépo,
Sacramento^iio interpon
ga tardanza alguna en ad :§. In omni Sacramento-
miniftrariu oficio (parti- rum^ifc.
xularmente fi la nccefli- TT? N qualquier admi¿
edad lo pidicre,)y por cílo JLL niftracioii de:Sacra-
A 4 mcntos.
Jtví^'J^MiM^M>^:I^Mv$^
8 T)e los SaanmcntQs
mcntos , íe ponga íobre- ^os ^ y vafos del miniíle-
peiliz^y íobre ella la ello- rio^eílen enteros,polidos
ía (le la color que la cere- y limpios,
nionia del Sacramento
pidiere jfiiio es que en ad §. InSacrammtcnnm^c,
miniíl'rar el Sacramento
de la Penitencia , la oca- 'p N la adminilfecio
fion , colkimbre, ó lugar J_/ de los Sacramentos
pida algunas vezes fe ha- declarará con diligencia,
ga de otra fuerte.
$. Adhlbebit , Isfc
quando cómodamente
pudiere , la virtud, vfo, y
vtilidad dellos^y las íigni
ficaciones de las ceremo
Leuará tambienpor nias, como el Cocilio de
lo menos vn Cien- Trento lo manda^ por la
go^íí le vuiere, ó muchos dotrina de los íantos Pa-
(fegun lo pidiere la digni dres^y del Cateciímo Ro
dad del lugar, y del Sacra mano,
mentó) vellidos con ha-
bito decente^y con fobre $. Diim Sacramenttmjjf.
pelliz.
OVando adminiftra
alpun Sacramento
pronunciara,aten
TEndrá tambic cuy- ta, diílinta, y piamente,y
dado,que la alhaja, co voz clara,todas las pa-
veílidos^ornamentos, lie labras que pertenecen a
la
tfc^ii^<ri>^^^g!rü^^
^n general.
¿3
la forma , y minifteno Iiazer , lo que en aquello
dcL De la niifma manera baze la Igleíia.
dirá las demás oraciones.
o
§. lUud porro ^Isfc,
Ernas defto^aduier
ta diligcntemcnre.
yPreces,deuota,y religio
íamente. Y no fiara faciU
mete de fu memoiia^que
muchas vezes &lra j fino
todo lo dirá por el libro, que en la adminiñracion
Demás derto hará las de- de los Sacramentos , no
mas ceremonias , y ritos, íaque,ó pida cofa alguna,
con tal decencia^y graue-^ por ninguna cauíá^ni oca
dad,que leuante a ios pre íion,dire¿la5ni indireóbi-
fentes a la meditación de mente^fino que los admi
las coíás celeíliales , y los niftre de gracia : y efté
buelua^y haga atentos. muy lexos , no íblo del
crimé, fino de qualqu ier
§. Adminijlrandtm , l^e. foípecha de fymonia , ó
auaricia. Y fi algo fe ofre
^Rocediendo á admi ciere voluntariaméte por
niftrar, efté atento a los fie!es,con nom.bre de
cofa que á de tratar^ y no hiTiofna^ó por deuocion,
hable con otro coLá de a- defpues de adminiitrado
quellas,que pertenecen a el Sacram.ento , lo podrá
clla.-y en la adminillracio recebir licitamente, fegu
procure tener aólual in- la cuflumbre de los luga
tención, ó por lo m.enos res.Sino es que el Qbiípo
virtual^con intención de le parezca otra cofa.
' -^ ^.Fiddibm
i*
t
■üá
3í
\<é.
a o T)elos Sacramentos
§. Fidelibíí^^üfc. neceílario) tendrá eñe li-
O adminiftrara bro ceremonialconíigOi
los Sacramentos a y guardara con diligécia
los fieles de agena Perro^ los ritos^yceremoiiias en
quia_,fino es a caula de ne el eícritas.
cellidad^ ó có licencia de
fuParocOjódeliOrdina.. §. Deuterumillorum.
rio. f
D Ernas defto^eneítc
libro folamente ü
eícriué lasceremonias de
los Sacramentos,cuya ad
miniftracion pertenece a
los CurasjCjue fon^el Bap
tiímo , la Penitencia, Eu-
cariflia,Extremavncion,
y Matrimonio.Y los dos
Sacramétos reliantes , de
la Confii-macion,y Orde
como íeá propios de los
ObiípoSjtienen ceremo-
nias determinadas en el
Pótifical. Y las cofas que
deftos, y de los demás Sa
cramcntos deuen faber,
guardar,y enfeiiarlos Cu
ras, podran tomarfe de
.otros
§. Omnes autem , Uc.
A todos losquc
J., reciben los Sacra-
mentos _, los amoneftara
en lugar , y tiempo opor
tuno , que apartada qual-
quier vana conueríacion
liabito,y aélo indecente,
aíliílan pía, y deuotamé-
te a los Sacramétos, y los
leciban con la reuerécia
deuida.
§. Libnim hmc, tfc.
Icmpie -que admini-
llrarc ( quando fuere
mñíñ^ff^stñimi^^
:MK'MMWKmKMWMMMM^
En Genera!.. r-v.
otros libros, y principal- ^ado a adminlRrar los
mete del Catecifino Ro- Sacramentos, tenga los ii
mano.Porque aqui la ra- bros neceílarios^pertene-
zon déla preíente obra cientes a íu oficio Y par-
pide , que íblamente fe ticularmente aquelIos,en
trate de aquellas cofas,, los quales eñaa efcritas,
que pertenecen a las cerc para futura memoria , al-
monias délos dichos cia gunas aduertencias de
co fantos Sacramentos. los vfos de varias Perro-
qüiaSjde baptizados,cafa-
$. POjlremo.lsfc- dos, &c. como fe con-
tiene en el fin de
' Inalnalmente , qual- eñe Ritual .
quiera que cfta obli- (*?*)
DEL
I
12
DEL SACRAMENTO DEL
Bapriírno.
DE SACRAMENTO "BAFTIMI
BJte admtriilirando^
LAS CEREMONIAS QJV" E AN
defer guardadas en la adminiftracion
del Sacramento del Baptií nio.
L Sagrado Bap-
tiíiTio(qLic es puer-
ta de la P^clieion Chriília
iin^y de la vida cr emanen-
ticlos demás Sacramen-
tos inítituydos porChri-
fro)fele deae el primer lu
gar: y que para que codos
íc íalucn, lea neceflario la
mirma vcrdad.Chrifto lo
.r»firma, Dor aquellas pala-
bras ; Nifiqtds renatusjue-
rit^ex aqua^^ Spritufan-
¿10, wn poten introire m rc^
gmm Dei.Y affi para le ad
miniñrar deuida, y opor-
tunamente,y para le rece-
bir/e a de poner fuma di-
ligencia,y cuy dado.
§. Cumaiitem^Uc,
'Ñas cofas fon abíb
lutamente neceíía-
rias de derecho diuino,pa
rala adminiftracio dcÜe
Sacramento,como fonja
materLaJa forma^y el mi-
niñroi
¡ñ^tlg1l#lií!Í^^ll^'^¡l^^
Lf./.ff >/>.;.*
En GcnerdL' ' ij
nifiro^ y otms pertenecen dad no íe pueden dexan
a la íolenidad del , como deílas fe an de tratar algu-
fon los ritos^y ceremonias ñas coías^. para que eftc la^
aceptadas^y aprouadas por grado miniilerio fe admU
antiquifima tradición A- nirtre bien , y íanrameiii^:
poítoIica,queíinneceíIi-« te.
"DE ^l ATERÍA "BAPriSMl:
DÉLA MATERIA DEL
Baptifmo,
§. Acprlmum^ljfc,
Vanto a Lo Pri
mero , entienda el
Paroco,que como
ú agua verdadera, y natu-
ral, íca la materia deíte Sa-
cramento , ningún otro
qualquier licor íe puede
yíar para efte efeto.
§. Aquayero^yc.
7^ El agua con que fe
vuiere de admini-
ftrar folenemen te, fea hen
dita aquel año, en e! Sába-
do fanto, Vigilia de la Pat
cua deReíurrecion , ó en-
el Sábado Vigilia de Pen«
tecoil:es: la qual íe confer-
ue con cu
pura
y limpia en fu fuente,y pi-<
la : y quando fe vuiere de
bendecir otra nueua, la an
tes bendita íe dexe colar
en el Sagrario del Batiíle-
rio de la Iglefia.
'i*
m
i
*i4 T)ei Sacramento
I el a2ua bendita eílu pia^y aíleada, y la bendiga
por la forma que abaxo
irá efcripra.
a
uiere minuyda, y fue-
re tan poca^ que no íe pue
davíar della, íe le puede
íi^ezclar oa'a agua no ben
dita , como fea en menor
cantidad.
§. Sil) ero corrupta^ tfc.
§. S¿ aqua^c.
Si e! agua íe vuierc
elado^procureíe ca-
lentar. Y íí la vna parte eí-
tuuiere elada , ó eíluuiere
fAs í! eftuuiere cor demaíladamente fria , íe
rompida^ó fe vuie- puede calentar vna poca
re colado por el orificio de agua natural no bendi
de la fuente, ó por otra ta^y mezclarla conel agua
qualquiera caufa vuiere Baptifmal,en vn vafito pa
faltado , el Paroco ponga ra ello apercebido j y affi
otra agua claia, y recié co- templada fe vfe della,por-
gida en la pila , muy lini. que no dañe a la criatura.
"DE FORMA "BAVriSML
D E L x\ FORMA DEL
Baptifmo.
§mpmamBaptijmi^c. dicha con eñas palabras:
iOr Qvanto La EgoteBaptÍT^ ^ in nomine
forma del Baptiírno^ Patm^ ¡f Filijy tf Spiritus
J'anñi
mmíím's^^smsmrÉ^^^
del'Baptifmo.- i r
?. Es de taao punto forma condicional^ no es
iieceílariorpor eílb.de nin licito íevie a cada paílo.
2un modo íe a de mudar
ue en vno , y en ei
ó ligeramente , fino con
uno que en vno , y en el prudenciary quanclo auie-^
miímo tiempo en queíe do hecho diligente exa-
Éizierela ablución , an de men vuiere prouable du-
fer pronunciadas,y dichas da fi la criatura no fue Ba-
las palabras, tizada.
§. Latinmpr^sbyter.
L Presbytero de la
IgleCa Latina, víé fié
pre la forma Latina.
§. Cum Bapnfmum.
COmo quiera que el
Baptifmo, de ningu-
na fuerte fe puede reyte-
rar , fi alguno íe vuiere de
Baptizar condicionalmen
te (de que abaxo diremos)
la tal condición a de íer
decía rada.defta fuerte: Si
non es Bapti^^atm, Pgo te
Bapth^^ Í7c. Pero de la tal
§. Baptifmm^lsfc.
Icitamente fe puede
hazer el Baptifmo,
echado el agua fobre la ca
be^a del Baptizando, ó en
trandolo dentro della ^ ó
rociandole co eí aíjuc?. do
todo^el primero, ó el íegü
do modo (los quaíes eftaii
en vio, conforme a la co-
ftumbre de las Iglefías ) fe
an de g^uardar, demanera
que íe vaya echando el a--
gua tresvezes en la cabe-
ra del Baptizando, ó entra
dolé en eí aj^ua en modo
de Cruz , al miimo tiem^-^
po
fC^^Ií»
t
i<) ^ el Sacramento
po, que fe pronuncian las cayere de la cabeca del \i\
palabras,yíca el miímo en fanre, no corra en la fueii-
que fe echare el agua , y te , fino que vaya al Sagra-^
rio , que en el Baprilkrio
efiía hecho cerca de la mií'
ma fuente^ó pila, ó íe reco
pronunciaren
yíT Donde el Baptif-
ja en algún vafo, para efte
vio apercebido,y auiendo
i i. mo íe hiziere derra caído"" en el , fe eche en el
inando elaguaenlacabe Sagrario del Bapcirtedo
^a i mire , que el agua que de la Iglefia.
"pE ^INISTKO BAFTISMI^
DEL MINISTRO DEL
Baptifmo.
EL Propio, Y Legi^
timo muiiítro del
Bapciímo , es el Paroco, ó
otro SacerdotCjCon licen-
cia delCura,ódel Ordina
i*iodeUugar : pero todas
las vezes que el infante , ó
d adulto tumere peligro
de muerte, puede fer Bap-
tizado en qualquier len-
gua,finfolenidad,por qual
quier pcrfona/ea Clérigo,
o lego, aunque cité exco-
mulgadoríea Fiel, ó Infiel,
Catoiico,ó Herejcjora fea
varón, ó muger \ con que
guarde la forma, é inten-
ción de la Iglefia.
v^ir^reí
llgi^\j^^i^^'igg^<(iijt^
Y
jRcxKJTAiiiLsiiJiinanucjrfnurinntfiyUjriiK
del'BapfiJ^/if. -i^
f , . ^1 adjitjjc^, cipalmentc las parteras,)!?;
r ■ ' . : rr: pan bíé,y guarden có pun
Si le hallare prc- tualidad,el rito,ymodo de
ícnte Sacerdote, íea baptizar. i
$. Paterautjjfc.
EL padre , ó la madrc^
no deuen baptizar
fus hijos,fino es cftádo en
preferido al Diácono, y el
Diácono al Subdiacono:
el Clérigo al lego : el va-
ron a la muger. Sino fuere
que conuenga mas bapti-
zar la rnuger, por caula de
honeftidad,al niño,que la articulo de mu crte,y quá-
madre no á acabado de pa dono fe halle otro que
rir.O a la muger , fupiere baptize ^y entonces no co
mejor la forma , y modo traen ningún parentefco,
debaptizar,qelvaron:por que les impida el vfodcl
lo qual tenga cuy dado el matrimonio.
Cura,deque los ficles(pria
ri. - ■' ■ ■\
DE TAFTIZJNDIS PJRFFLIS.
DE LOS NIÑOS QVE AN DE
fer Baptizados.
A
J. Opportme^tfc. \ . tnentos, a aquellos a quié
il no nbr/rnT: pertenece elie cuydado,
M o N E s T E El que traygan las criatu ras,
Paroco,ó por orna- (ora fcan baptizadas,© por
b bapti-
r3
I í
);\!^C^y®[^"'
IV
I
I
"fs DelSacmmento
baptizar) a la Igleíia, lo a baptizar. Mas fimoftrarc
mas breue que íer pudiere otro miembro , en el nual
■có aquella modcftia^y de- pareciere tener vida, ó mo
cencia Chriíliana conue- uerleríí vuiere peligro, ba-
niente, fin pompa^ni vani ptizefe.Y fi naciere con vi
dad:para que vn Sacramé- da,á de fer baptizado con-
tó tá neccílario como eíle dicional mente , de la ma-
ala'íalüacion,noíedifie- ñera que arriba queda di-
rá mucho tiempo, con pe cho : Si non es hapti':^tm^
ligro della. Y para q aque- Egote hapti^^tfc. Y fi el
líos qporneceílidad fue- baptizado ( como dicho
ren baptizados finfoleni- es) íaliere muerto , a de for
dad , íe les íuplan las cere- enterrado en lugar íaeta-
monias , y ritos acoftunt-
brados,dexando la forma,
y la ablución. ¡njüía
'do.
ínguno puede fer
^Efnioií. I
f. Slmdter^lffc. '
SI Hilando preñada la
madre muriere, íaqiie
le la criatura lo mas brc-
baptizado eftando ue que íer pueda. Y fi fue-
cn el vientre de fu madre; re viua íe baptize. Mas íi
pero fi el infante léñala- porfalir muerta, no pu-
ré la cabe9a,y tuuiere peli- diere fer baptizada , no íea
gro de muerte , baptizefe enterrada en lugar fagra-
en la cabera : y delpues fi do. i^n»!'-.
naciere viuo, no íe buelua . .
$. Itu
^ít^mmi^i'^'üm'^f^^^^
íMMLmkmMniwfaniMMKMKitWMMMKWWifww
f. Infantes ^i:fc:
As criacuras echadas
a las puertas de la
Iglcfia , ó halladas en otra
cjualquier parte , íi auien-
do hecho diligente in-
quificion, conilare,qáe
«o fon baptizadas, fe bap^
cizen condicionalmente.
f
■wv
N los Baptifmos de
los Moni truos(íia-
conteciere aueríos ) tenga
el Cura gran cautela,y cué
ta en eftojdando primero
parte .a. íu Ordinario , ó a
otras perfonas bié eníeña-
das, y dodlas jíino taaiere
peligro déla vida.
LMonftruo que no
tüuiere apariencia de
tfmo, s ^9
^Ipeciehuiínana, no ádi?
íer baptizado. Y en el que
vuiere duda , fi la tiene, ó
no,baptizeíe condicionat
maMaSíes homoSgPt^M
Aquel Monftruo^
de quien ay duda, ÍI
fe vna^ó muchas perfonas
ño fea baptizado , hafta q
deílo fe juzgue. Puedefe
juzgar, fi tiene vna, ó mu-
chas cabecas , vno , 6 mu-
chos pechos j y entonces
tendrá tantos cora^oncs,y
anin3as,yferáhobrcs diíliii
tos. Y cneñe cafo ao de fer
batizados cada vno en par
ticülarjdiziédo- a cada vno
Ego te hapt¡(^^ ¿y c. Pero íí
tuuiere peligro de, muerte
y- el tiepo no. diere lugar a
q íe baptizé fi.ngularmcnr
tcj puede el mioiftro infu
il
S6
T^ el Sacramento
§. GHiandoyero ^lfc.
YQuando no fta
cierto, que el Mon-
dir el agua en la cabera de
cada vno en particular,di-
Tíéáo'.EgolPO^ hapti:^o^Í!fc,
Mas dcfta forma en plural
íe a de víar,en eftos Mon- ílruo tega dos períbnas, o
ílruos íolaméte^y en otros porq no tiene bien dillin-
femejantes q tuuieré peli- tas dos caberas , y dos pe-
gro de muerte.Y para bap chos^entonces íe a de bap
tizar a muchos juntamen tizar, el primero abíoluta-
íe^y quando el tiempo no mete, y el otro deípucs co
permitiere que íeá baptiza dicionalmente ^ dizíendo
dos en particular , pero en deílc modo:6'/ non es bapü
ninguno otro tiempo íe á ^tiujígo te^Í!/c.
de víar de la tal forma.
\p-?
T>E T A TR INIS.
DE LOS PADRINOS.
tv
$. Parochus ante^ip'c^
' A ^^TES QVE EL
Jljl Paroco admuiiftrc
pregunte diligentemente,
a aquellos a quien deue,
a quantos, y a quien traca
cícogidos, para que tenga
la criaturajobre la fuente^
ó fean Padrinosry no lean
mas de los conuenientes;
ni admita a los Indios , é
inhábiles.
J. Patrinm
tsmmssmsmsK
L Padrino,ó fea varo
ó muger , á de fer v«
no , ó a lo íumo vno^y v-
na, por Decreto del*íanto
Concilio de Trentoj pero
lio fe admitan dos varo-,
ñes , ni dos mugeres, ni al
padre , ni a la madre del cj
á de fer Baptizado.
Stos Padrinos^ an de
tener edad de puber-
tad ( que el varón a de te-
ner catorze años, y la mu-
ger doze , ) y conuendra
mucho , queayan recebi-
do el Sacramento de la
Confirmación.
§. Sciant pr^ctere^t.
timo. 5 1
"^ Epan demás defto los
v3 Píirocos, y Curas, que
para Padrinos , no an de
1er infieles^ó herejes, ni los
publicamente excomulga
dos, o entredichos , ni los
públicos criminofos , ni
las perfonas infames , ni
los faltos de entendimien
to , ni los que ignoran los
principios de la Fe , porq
los Padrinos tienen obli-
gación de enfeñar a íiis hi
jos eípirituales,quádo fce^
re neceírario,y aíu tiempo
ellas cofas.
§. Puterea^l^c.
I Ernas defto, no íe
an de admitir para
Padrinos,los Moíijes,ó las
Religiofas , ni a ningún
Frayle de qualquíer Reli-
gion,apartados del figlo.
Bi
DE
tm. ■». ¿■K.j—.iM jfc i
<4
:a
'•3
h-
1.
I
i
tv
22. T>el Sacramento
?.T.«.T.jt-. i. 4 -•*-*.▼=«'
©£• TEAdVORE^ET LOCO :AD^
rmnijirandi "Baptijmunu.
DEL TIEMPO, Y LVGAR PAR
elBaptifmo,.
- '.ij
AVnq^ve El Bap-
tifino fe pueda ad-
miniftrar en qualquier tic
po, aunque fea de entredi-
cho, ó de ceíTacion a diui-
nis , principalmente , ü le
pide la neceííidadicon to-
do , por antiquifíimo rito
déla Iglefia, dos dias ay
particulares , en los quales
conuiene que cfte Sacra-
mento fe adminiílre con
folenc ceremonia : es a fa-
ber^el Sábado íánto de Paf
cua de Flores, y el Sábado,
antes del dia de Pcnteco-
ftcs : en los quales dias , fe
coníagra el agua déla pi-
la,y fuente,fegun buena, y
ordenada coílumbre. La.
qual(en quanto fe pudiere
hazer cómodamente en
el Baptifnio dejos adultos
íino vuiere peligro de-
muerte) conuiene , que fe
retenga,y guárdelo no de»
xarlo de hazer en eftos
dias de todo punto: y efpe,
cialmente íe guarde en h¿
Iglefias Metropolitanas^ o:
Catedrales.
$. AcUcet^yCy,
Y
Aunque auiendo>
neceílidad,ninguna
i
cola impide Baptizar en bendita Baptifmal , íegiin
qualquier parte, con todo escoílumbre. w¿
el propio lugar de admini
ftrar el Baptiímo,es lalgk
Caj en la qual a de auer pi-
lado fuete Baptiímal,ó cer-
ca de la Igleíia el Baptiftc-
tio.
§. Baptifcerhm^
'7c.
L Baptiílerio, ó fueri
te, eñe en decente ¡u
gar, y en forma conucnié-
te,y de materia firme,y ai
tera,c[ue retenga bien el a-
gua,y ordenada con decé«
cia,cercada, y cerrada con
Uaue, y de fuerte tapada,
no deue fcr Baptizado en ^ue el poluo , ni otras in-
lugares particulares ¿ fino mundicias no entren en
fueren los hijos délos Re- ella> Y donde fe pudiere
yes , ó de grandes Princi-. Iiazer cómodamente , íc
pes, y efto pidiéndolo los pinte la imagen de íau
mümos : y con tal-, que íe luán Baptilia Baptizando
haga en fus Capillas , ó en a Ghrifto nueftro Señor,
íus Oratorios , y con ;agua .
§, Ita^neceJJe^l^c.
Sfi
, que excepta la
necellidad, ningu-
¡3
íl
m
Ift^.
24
T> el Sacramenta
"DE SACRIS OLÉIS ; ET
alíjsrequifitis.
DE LOS SAGRADOS OLIOS,!
de otras cofas neceíTarias.
I
%
l
5. Sacrum Chnfma^ isfc,.
EL íagrado Chriíma,)r
elíantoOlio,queíe
dize de los Catecúmenos,,
de los quales fe vía en el
Baptifmo, fean bendiros,^
en el miímo año/egun le
acoñumbia por el Obit
po, en la feria quinta de la
Cena del Señor.
J. Curet ParoctM^V'c,
TEnga cuy dado eICu
radetcnerlosjuep-o
a fu tiempo^y entonces fe
quemen los paílados en
h Igleíía.
•*N
^
L los Olios del aña
paífado ( fino fuere
que laneceffidad lo pida)
no íe vfe el año venidero.
Y íi vuiere pocos Olios, y
no fe pudiere auer Olio be ^
diro^añadafe azeyte de oír
uas no bendito ; pero en.
menor cantidad.
§. Chr¡Jmayl!fc:.
LChri.íiiia,yOlioco
fagrado, eftéeníús
ampolletas de plata, ó por
lo menos de eílaño , bica
foldadas ; los quales vafos
eílea
^^^^^11«^'^^
mimim¡v¡víxiíKmmm^sii^l^^s^mii^m
fKWKMM
mMMMMMMKMmMWWKM^^^^ y^
2Í
Del Baptíffno,
cílen diffintos , y aparta^ baftare^ porque el peligro
dos los vaos de los otros: de derramarle fe eitor :e.
y tenga cada vno grauado Y feria cofa cómoda , ':|iíe
de letras grandes, lo que aya en ellos vaíos v upo-
contiene,porque no fe co co de algodón , o coxa le-
meta algún yerro.
§. Adyfumlpero^l:fc.
mejante , rociado aparte
con el Olio bendito,y ía-
grado Ciirifríia^ •, para que
quando fuere neceílario,
y Para el vfo cotidia le toque , y moje el dedo
no,aya otros meno pulgar haziédo qualquiet
vncion.
res valbs , (y íi pudiere ícr
de plata , ó eñaíio) aparta-
dos^o juntos j pero dirtin-
tos , bien atapados • y con
fus rétulos ( como emos
dicho.)porque el Cura no
§. ■ Ecec yafcula.tfc.
Eftas ampolletas,.
__ preparad as "5, fe-
fe yerre tomado vno por guarden en fu propio lu«
otro \ que á de aduertir co gar,decente,y limpio j de
cuydado. '^
§. In ea ¡gitur^ Ijfc.
baxo de ilaiie, v «"uarda íe-
gura, para q ninguna pcr-
íbna,temeraria^y prciump
tuófaniente^- los toque, fi-
no fuere el Sacerdote, o
■porc| alguno no víenial
Che, pues, de los va^
fos mayores en los
menores,del íaí^radoChri dellos íacriieiyamente.
fma,y Olio bédito^ló que
IS
^^■ngitam Ji ■■ »
-W^
'^.i.y.j..^. '-'^- i.í''.
I
i
I
i
2<5 DelSacmwento
§. Paroclm^^c, no , ni a aquellas pcifonas
que la vuieren traído para
N quanto el Paroco bendecir, la bueluan a lle^
,. pudie]-e,procure,que uar; fino guardefe para los
ios íantos Olios no íe lie, que an de fer Baptizados,
uen de vna a otra
paití
por perfonas legas,' fino
por íi miíiiio^ó por lo me
nos por otro miniílro de
lalgjeíia. Iten , guardefe
para ííenipre de dar algo
dellos a alguna períona,
fon color de coía alguna.
$. Sal^quodmoSyip'c.
ó echefe ,m el Sagrario Ba
ptifmaL
§. Cumigitur^lsfc,
Q}
Vando,pues,íe vuic
re de adminiftrar el
Sacraméto del Ba-
ptifmo, á de tener el ¿ura
preparadas , y a mano las
colas figuiences.
LA íal, que fe a de po-
ner en la boca del q
ade ícr Baptizado, íea ben
dita con íu particular ben
dicion,quciráabaxoeícri „, _
ta: y no víe de la fal que le Catecúmenos bendito "y
bendixo para el agua ben del coníigrado Chriíiik
oitarque eilé primero que
L As ampo-^etas, o va-
ros del Olio de los
brantada, y bien molida,
feca,y]impia.Yellaíalafl[
bendita, no le dé a ningu-
J. Tafculum^tfc.
VN íalero con lal,
que á de ícr benci-
w^^^^^mwúW^^^^&smií^
«.<.».*.« .
Up que tenga la ya bcndi qualquier femejante, para
eftregar los lugares vngi-
dos có los (agrados Olios.
tascóme eftá dicho
^. VafcuIumfeuJjfc.
VN vafo, ó caldereta
de plata, ó de otro
metal rnuy limpia ^ y reí-
StoU diujjfc.
Os eílolas ( donde
_ comodamete fepu
plandeciente j para den:- dieren tener)vna morada,
mar el agua fobre la cabe- y otra blanca para mudar
^a del baptizando: el qual ía,Gomo abaxo fe dira:y íi
vaíb no á de feruir det no pudiere fer^aura vna ío^
puesaotro vfo^niminifte la.
rio^ §. MedulU^t^c.
V Na vacia, ó lebrillo
en que fe reciba el
agua, que corre de la cabe
§a del baptizado , fino es
que luego corra alfagra-
grario Baptiíhial..
$. Gojapium^Uc]
Lgodon , ó cofa de
fedabelluda^óotra
Namigadepan^pi
ra que con ella fe
limpie los dedos el Sacer-
dote^delos íagrados Olios
que tocó: y otro vaíb^para
que fe laue las manos det
pues de auer Baptizado : y
conuiene que íblo firua a
cíle minifterio;
^. JBayeJíii^t^c:
Vna
4<
•I'!
i
i
2^ Del Sacramento
VNa vea-idiira oían- las manos, vaya a admini,
c^ a manera de capi ftrar tan gran Sacramento
lio, o vn liencito muy blá vefiido de fobrepelliz , y
co , para poner en la cabe- pendiente al cuello vna
S:a del infante.
VN cirio, ó cadela de
cera, que fea de en-
tregar encendida al Bapti
zado.
eílola morada j con otro
Clérigo , ó mas í¡ pudiere,
con fobrepellizes puertas,
para que le adminiftren.
^. ItaparatHs^c.
^. Eícden¡(jul^lfc,
YAíIi apercebido,
íalga al vmbral déla
Iglefia, en cuyas puertas ef
Y peren los que traen la cria
Finalmente tenga tura,
efte libro aperccbi-
do. Iten, el libro Baptit
iBal^en que íe an de eícre-
uir los Baptizados,
^. Omnibiísigitur^l^c,
^^T^Odas eftas coías.
^. Interrogef^t^c, •
Regunte(íino eftu..
uiere antes bien in-
formado) fi es de fu Cura-
to ,y Perroquia? Si es varo,
6 muger?Si eíláBaptizado
y "^"" ^^^'*^í ^^ií'-igciroieitaix')ptizacl(
JL pues, comodamen- en caía , y quie le Baptizó
te preucnidas,auiendoíe el Y f¡ fue bien baptizado?Y
Sacerdote lauado primero quienes ion los Padrmos,
que
TtLWtkmmmmmMLWm sarsii •rntc-mr'
que an de tener el infante, íean incitados a viuir leli-
que rcfpondan por el? Y a gioía, y Chriftianamentc,
cños,que aíliftan decente, y íean amparados con lu
y rcligioíamente.Y(íi con defcnfa,y ayuda.
mnierc)les enícñc a refpo-
der las reípucftas que fe an
dchazerpor el baptizan-
do.
$. Eisigitur^l^c,
I finalmente , apcrcebi-
J. Etquoniam^is^c,
das afli todas ettas co
fas , y auiendo rcccbido el
nombre del que á de fer
Y Porque a aquellos baptizado. Y fi fuere varo
que ion baptizados, auicndole reclinado í'obre
íe les pone nombre,como el bra90 derecho del Pa-
a hijos de Dios , y que an drino^ó Madrina, proceda
de fer regenerados en el Paroco,ó Cura al Baptif
Chriílo, y matriculados mo, preguntando ww/w4*
en íü milicia. procure,que timben cfte modo:
no fe les pogan nombres Por la grauedad deftas
fucios,fabuloíbs, ó ridicu- reglas, y rubricas, podra el
los , ó de vanos Dioícs , ó Sacerdote colegir, la cuca
non)bres de Gentiles, im- ta , y recato con que a de
piüSjé irriligioíbs-, fino an adminiftrar tan gran Sa-
tes ( en quanto fe pudiere cramento. Y la íuma dili-
hazer) les pongan nom- gencia que á de poner en
bres de Santos,cuyos exé- la obíeruancia deftas fan-
píos imiten los fieles : y tas rubricas,aprouadas por
la
í .y.*: .»■. i ."S. i.S.i,
30 ^el Sacramento
laSede Apoílolica, partí- cxercer efre Sacramento:
cularméte catre eftos Na- y lo que deue guardaí en
cúrales^ que tanto miran el Baptifmo de los nmos^
en las ceremonias Eclefia- y de los adultos^con lo to
íHcas , y exterior culto de cante a los Padrinos, fe aii
las colas diumas^en que es de notar las colas figuien^
juftonos coiiformemosi tes.
pues(íegun el Canon arri- La obligación general
ba efcrito) ninguno puede del Cura,quees vifto eftar
añadir, ni quitar algo en lo , a tener entera noticia
cllasraunque íe pueden de de lo que efle Ritual man
clarar,las que perteneciere ¿2i^ y con particular cuydá
tener alguna duda , como do bien entendidas fus ru
fe enderece ala fubílácia, bricas,y preceptos, fiendd
y a lo que pretende la Igle cuydadoío en las ieet,v ad
íia en efte íu Ritual Ro- uertir , como íe an de ha-
mano, zer las ceremonias,y a que
Para tratar, pues, la pra- tiempoX^e por la prieíla
tica de la adminiítracion y por no las aua* viílo , y
defte Sacramento del Bap leído íe cometen muy grá
tiíhio ; affi de la obligado des yerros, en coía en que
que tiene el Cura que bap canto va: porque de no eí^
tiza, como de la que le di- tudiarlas,y hazerlas a poco
ta,de tener inftruidos vno mas,ó menos,los íeculares
ó mas de fus feligreíes,que y Sacerdotes que fe íuelen
en aufencia fuya , y en ca- hallar prefentes, villa la in
ios de neccllidad íepan aduerccncia del Cura , ha-
gan
la^tt^iiaftw^^
[XKX
"^^Hilíiií^
Tíel'Ba^tíffno.
n
can del fabuLi , y trifca de tima íuya, y en menos re-i
fus accioíies^y los Natura- uerencia , a la tan grande,
les lo echen de ver, y al ca que fe deue a eík magni-.
bo reíulta todo en poca ef fico Sacramento.
ORDO "BAPriSMl TJRVVLO
runu,
'ÍRACTICA/ Y ORDEN DE AD-!
miniftíar el Baptiímo a los niños.
DVIERVASE, QVE
quando pregunta-
re el Sacerdote : §utdpem
ab Ecclefia Deí)K de refpo-
der elPadrino.F/¿/¿.^.Y lo
miímo a todas las pregan
tas,que el Sacerdote hizie-
re j pues haze las vezes del
>baptizando niño : porque
:en el Baptifmo délos adul
tos , aunque también á de
reíjponder el Padrino^el a-
dulto-, pues tiene edad/et
po n da por íi propio .
El Cura , ó Sacerdote
que baptizare, ira íiguicii-
do los exorciimos , y de-
mas oraciones^y preces^co
mo van vnas tras otras eC
criptas en Ritual.Y liazié-
do lo que nos enfeñan , y
mandan las letras colora-
das entre las negras.
Teniendo el Cura piic
íl:a ibbrepelliZjCon eitola
al cuello ( como arriba íe
dixo ) deícübierta la cabe-
ga:y primero preparada la
Cruzóla cádela de cera cn-
cendida.-auiendo bendeci-
do
[3
M
3
.y.* .»'. ^.'S- >.í.i . t . 1 . v.
ííi
32 T)elSac
• do el a^ra en fu fuente.có
la bendición que el Ritual
pone : preparados los Tan-
tos Olios^y Chriíina, para
vngir los que an de íer ba-
iptizados : la íal que fe á de
bendecir con la bendicio
que el Ritual ordena, para
que firua a efte minifte-
rio.
Puefto al vmbral de la
puerta de la Iglefía^pregü-
tara fi es varón , ó muaer
Ja criatura que traen para
baptizar.Y fi es varón, má
dará, que el Padrino, le re-
cline íbbre fu bra^o dere-
cho Y fi es hembra,fobre
fu bra^o izquierdo.
Preguntará , por el que
a de íer Padrino , que es
fuerza fea vno,ó vna,ó a lo
mas doSjVno, y vnary a eí-
tos conocerá , y admitirá
por tales Padrinos del bap
tizando ; para que tengan
la criatura, ó teniéndola el
ramento
vno,cl otro la toqucj por-
que los que fiendo feñala
dos para Padrinos tocaren
al baptizando a la íazon q
íe le echa el agua, ion ver-
daderamente Padrinos \ y
contraen el parenteíco de
cognación eipiritual , que
impide,y dirime el matri-^
monio.Y reípondiendo a
las preguntas quehazeel
Cura, al exorcifmo , y Ca-
tecifmo ( fin tener la cria-
tura al echar el agua ) folo
contraen impedimenta,
que impide, mas ik) diri-
me el matrimonio con-
traido,por razón de los e-
xorcilmos a que reípon-
dieron.
Procure fiempre el Cu-
ra.que el Padrino delCate
ciímo,y exorcifmojlo íea
¿/el Baptiímo,y al contra-
riorpara no multiplicar pa
renteícos. Y porque los
preíentes conciban me-
mmmíim^mmmmmm^smm
* -.ft- >*.»/» -jr.
LJfMJtfcMg"
jor,lo tocante a efte Sacra por la forma queaquiíc
mentó ,piara las preguntas íjgiie , que es el que el Ku
al Padrino, y Naturales en tual manda,y ordena.
(u legua mifina Quechua^
TORMA T>E TREGVNTAR.r.
rejponder m el Catecifmo :, y Bapújhio de
los infantes.
EL Sacírdote
pregunte al Prdri-
no ; §¡nid petU ab Ecclefia
Dei} Y el Padrino reípon-
de: Fidem, Pregunta el Sa-
cerdote : Fides quid tibí
fr^Jlat ? Refponde el Pa-
drino : Fitam <€ternam. Y
el Sacerdote dize: 6*/ igitur
iPHj tfc. que deípues de
dicho , exfuffle tres vezes
rnaníamente, el roftro de
la criatura, y diga vna vez;
Exi abeo^ijd ah ea^ i^c. Y
luego haga la fcñal de la
Gruz en la frente , y en el
pecho del infante, dizien-
¿oíAccipe^i^cY antes que
diga la Oración Omnipa*
tensfempiterníC Deus ^ ijfc^,
ponga la mano íbbre la
cabera del infante, y proíi
ga la Oración.
Bendiga luego el Ss.-^
cerdo te la íaí : que íi eftu-
uiere ya bendita puede
feruir ( fin boluerla a ben-
decir ) al mifmo vfo, y di-
ga : Exorci^te creaturafa^
h^l^c Y acabada efta ben
dicion, tome vna poca ¿o,
lia, y póngala en la boca
del infante: y llamándo-
le por íu nombre diga:
' C Accip^
t
S3
a
:í
{
H<!l<^'
N
3;4', T)el Sacramenta
'Accipefdem, l^fc. Y auien^ efte fe diga en la mifma lei
dolé reípondido , Amen, gua Quechua de los In-í-
dip-a iPax team. Refpc Et dios,y no en lann,pues ay
cnmfpirmtuo.Y profiguié muy poccis Indios que lo
do las Oraciones , y exor- fepan en romance: y cóíe-
dfmos^en diziendo.'^oc^-
re dignatm eíi^ Signe ai in-
fante con el dedo pulgar
en la frente^diziendo: H¿?r
cutiuaméte el Paternofter
en la miíma lengua:yhaga.
lue^o los exorciímos, an-
tes que entre enelBapti-
fgnumfanóls Cruck ^ b^c, i\cnOjydigx:Exorct^oteom
Y auiendole refpondido, mJpirM mmunde^tfc. lia
Amen , ponga el Sacerdo- íta que le reípondá. Amé.
te la mano íobre la cabe- Y defpues el Sacerdote
§a del infante, diziendo: tome de la íaliua de fu bo-
Oremm : JEurnam , lifc. ca,,y toque las orejas^y na-
Y refpondiendole,Amen, rizes del infante , y tocan-
ponga la extrema parte de do la oreja derecha , y Íh
la eftqla íbbre el infante^y nieftra, diga lEpheta^ quod
éntrele en la Iglefia,dizien eñ adaperire : y luego to-
do iJngredere , C/r. Y r ef que I as narizes , diziendo:
pondan^Amcn. Jn odoremfiíauitatk, proíi-
En auiendo entrado en guiendo haña lo vltimo..
la Igleíía , yendo el Sacer- Defpues preguntará el Sa^
dote a la fuente j untamen cerdote,nombrando al ba
te con los Padrinos , dirá ptizádo . N. Abrmuntm Sa
el Credo de los Aportóles í^/^^.Refponda el Padrino
ca voz clara,hafta el fin q Abrmmtw. P. Et mnibui
' operibusi
mñ
• I • I * t á 1 Al
DelBdp
Operlhm ehis} ^. Abrenuntio,
P. Fj omnihíispomph em. ^
Jkemntío, Luego el Sacer
dote moje el dedo pulgar
en el Olio de los Catecú-
menos, y vnja el pecho, y
éntrelas eípaldas al infan-
te , dizíendo en modo de
Cmz'.Fgo te linio t ^^- Y
refpodan5Amen. Y luego
el Sacerdote fe limpie el
dedo pulgar, y los lugares
q vngio en el infante, con
j^lgodon, ó co otraíemejá
te coía. Y pregunte expref
fando el nÓOTe del baptiza
do, y rerpoiidiendo el Pa-
drino ( aquí fe quite el Sa-
jcerdote la eílola morada,
y fe pop^a vna blanca) que
íe podra hazcr fácilmente
íi la mifma eftola morada
eftuuiere aforrada en otra
blanca, boluiendola en ef
ta ocafion.) N. Credió^l^c.
Xiguiendo eílas preguntas
en Ja lengua Quechua,fin
imo.
35
dexar alguna^como abax©
íe dirán. Y auiendo reípon
dido a la N\úmj\:Credo: lué
go pronunciando el Sacer
dore el nombre del bapti-
zaodo,diga:'N.Fíí bapti^
ri} Rcfponda el Padrino:
Folo. Y eíla pregunta fe a
de hazer fola vüa vez.
Entonces el Padrino,o
]amadrina,ó ambos¡(íi fon
admitidos)teniendo al in-
fante, el Sacerdote tome
del agua bapcifmal en el
vafito , ó caldereta peque-
ña, y derrame della tres ve
zes fobre la cabera de! in-
fante en m.odo de Gruz,y
pronuciando juntamxnte
las palabras vna fola vez,
atenta, y dii1:inramente,di
ga: N. Ego te Babti-z^in
nomine Patm^'\ isf Fil^^f
iSf Spirituifantli , f en la-
tin , como lo manda efte
Rii"ual,ó enfeñando a qual
quier Indio , o a las parte-
C i tas
1 1
TI
t
I
1
í
'li
%
%
«
1
Itl
^
^
s
1
^
^
i
3
i:
<«
i
^41
P
^
^
^
m
^
1
3J
<já
<n
<M
<n
;
^
.'
<H
1
i
\ 1
M
\
■ 1
<4
<ií
'i'
ii'll H 1 ' . _
i
é
36 T>€l Sacramento
ras Indias a baptizar,la pue m c ]a primera vez el ap^ui*
den dezir en la Quechuaj en modo de Cruz: y quaií
c orno abaxo dire. do dixerc,^ i^/73/,derramc
Y á íe de notar, que al fegúda vez el agua en mo-
deiram.ar del agua íobre la do de Cruz: y quádo dixe
cabcca del infante , ablu- re, Isf SpiritmJanHi^itn^i*
cion , y palabras a de íer a me tercera vez el agua eni
vn miímo tiempo , poco modo deCruz/odo fobrc
mas , o menos : porque la la cabera del baptizado,
neceílidad^y obligación q Y donde ay coftubre de
ay , de que fe j unte la ma^ baptizar por inmer{ion,el
teria con la forma , es co- Sacerdote toma el infante
mun a todos los Sacrame (aduirtiédo \\o le laflime)
tos de la ley de Gracia. Y y cautaméte le ^abulia en
afli la ablución fe comen- el agua: y le baptize zabu-
cara antes de las palabras, llendole tre^^ezes; y diga
que fon la forma^y durara fo la vna vez: N.%í> te bap
otro tanto el derramar el tÍ9;p in nomine Patm "j" ¿3^
agua fobre la cabera del q Filtj f i^f Spiritíió •\fan6ik
fe baptiza , quanto la for- luego el Padrino,ó ambos
madurare en íepronun- júramete alcé al infantede
ciar : echando el agua po- la íagrada fuéte/ecibiédo-
co a poco , porque aíli íe le de la mano del Sacerdo
juntara fácilmente lama- te. Y fi |duda fi el infante
teria con la forma. efta baptizado , vfe defta
Y dizicndo: Ego te Bapti-* forma: N. Si no es bapti^
í|j? in nomine Patm ^ derra, tm^Ego^l^f.y acabado efto
toque
mmíiím^itñmmñm^sm^^
I A' » A- »•*• »•*
íoque el dedo pulgar encí <:fc, Y refpoiidicndoic^A:
íacnado Chiiíiiiaj vnja al meii,le dize lo vltimo.N.
iníante en lo mas alto de Vade mpace , U Domina. ^
la cabe9a , en modo de fttecum. i^.Amcn.
CmZjdizicnáoiDei^ mni-
pomsJjfcríáhknáoiRe-^ §. Siyero.^c.
mtpomm omnium pccato-
m^.eneílelugairvnjala XZ Si fiíeren muchos
coronita de la cabera déla i los que an de íer ba
criatura,a modo de Cruzi ptizados, ora íean varones
y acabe' la oración hafta ó miigercs , quando haga
que le refpondan,Amen. " el Catcciímo a los varo.
Y dií^a el Sacerdote: nes, hágalos tener a la die-
PaxtíhL %. Et ctmipirm fttavyíí fueren miigeTcs.a
m.Y acabado/e limpie el la fi nieílra : y todo ie diga
dedo pulgar,con algodón ¿c la mifma iuerre^aue ar-
ó con otra cola femcjáte: riba queda dicho, confor-
y el lugar Que vngio en la me a la propio genero , y
4abe^ de la criatura: y po en el numero plural.
oa en ella vn liencecico Mas la primera pregu-
&anco en lugar de vcfti- ta del nombrc.y la exiufla
dura blanca,diziendo: Ac- cion, y la impreíTion de la
■apeye(lm^:fcX auiendo- Cruz , ó la fignacion con
le refpondido,Amen,!e da ella , y el tocar con íu faii-
a la criatura , ó al Padrino, ua,las orejas , y las narizes,
vna candela encendida, di las preguntas de las abre-
zicndo ; Áccipe lampadm^ nunciacioncsja vacio del
' C 3 olio
3 8' Del Sacramento
olio de los Catecúmenos,
las preguntas dcla Fe, ó § SinonJJc.
del Symbolo, y el mífmo
Baptiímo, y ía vncion del
íanto Chníiiia,el poner el
^'^ Ino fe pudiere auer el
agua bendita baptiíl
capillo , ó veílidura blan- mal , y vuiere peliaro de
ca,Ia entrega de la candela muerte , vfe el Sacerdote
encendida j fe á de hazer de qualquier agua fimplc.
particularmente a cada v-
no, primero a los varones. J Deinde^l^fc.
y luego a las mugeres.
§. Siinfansl^c.
YLue^Ojfi tuuiere eí
f
íanto Chrifma,vnja
al infante en lo alto déla
SI el infante , ó el aduL cabe9a,diziendo. Deiis cm^
to elluuiere muyen^ mpotens.i^^c. como arriba
fermo , que fe tema tenga eílá dicho.-y dele luego el
peligro de muerte ; antes capillo blanco , diziendo:
que íé haga elBaptifmo, Accipey>eflem,lsfc. Y final-
el Sacerdote , dexadas las mente,la candela encendí
cofas que preceden al Ba- da,diziendo: Accipe lampa^
ptifmo tres vezes, echan dem, efe. como arriba di-
do vna íola vez el agua fo~ go. Y fi viniere, íupláfe las
bre fu cabera en modo de demás ceremonias , que
Cruz,diga 'Ego te bapti'^y quedaron por hazer..
i, Ad:
■f^i'l'éí'* I f , % t
% Admonendi^jsfc, .$. Cmmnendi,
3¡
LOs Padrinos , ó los
que V ulerea recebi-
do la criatura de mano <le
el Sacerdote, an deíera-
moneftados del parentet
co de la cognación eípiri-
tual que contraxeron con
el baptizado , y con íu pa-
dre,y madre j laqual cog-
nación impide el matri-
monio ,y le dirime.
§. CuretParochus.
Rocure el Sacerdote
de amoneílar a lospa
dres , y a las amas , que no
duerman en vna cama co
la criatura j por el peligro
de la ahoganantes la guar
dé CQ diligécia, y la inítru
yan,y eníeñen en la Chri-»
luana diciplina.
^ H ^Amblen an de íer
amoneftados los pa
dres de los infantes , y los
demás (fi conuinicre) que
no íe den a criar , ni á dar
el pecho a fus hijos a los
Hebreos, ó a otros infieles
o a las mugeres herejes;, ó
de los herejes.
§. Ante^uam^c.
ANtcs que el infante
felleuedelalglcfia
ó íe vayan los Padrinos-, el
Paroco efcriua con dilige
cia los nombres dellos ; y
de como fe adminiftró el
Baptifmo,en el libro bap-
tifmal : cuya forma,y mo-
do de los eícreuir, íe poiv-
draabaxo.
.y. > .»:. -.J. Í.5.
40
^elSacramento
LAS F REGVNTA S QJ^E 14
depreguntnr eí Sacerdote en U lengua G^uechuO-^
en el Baptijmo de los niños ^ a los Padrinos j
enjk nombre o fon comoíé
figuen^
D I o s p A Iiuacín ]^^ Vinai caugaitam!^
. Iglcíia mícamá5Íma
d:aiTi apaniunquichicPcari
¿l'acliu^ caiii huármióta-
chu?
Re§orMn. Caridam,
I.huármidaiTi.
I)ira luego el CuraCm ca-
pcin j pañaricraicjuipi ciri-
chij. Huarmi capnnri^llo-
que riemiquipi cirichij.
P. Imam íiirin canea?
]^ PcdromJ.ÍLianmi.
P. Igleíiamanta imad-am
niañanqui?
^. Féjñicuiram,l.iriijtam.
P.Fc Iñijii,!. íñicuiri, inia-
¿lam coílunqui. 1. imada
virachiílunqui?
Sto es lo que fe pre^
guiita a la puerta, an-
tes de comentar los exor-
ciímos.' Yquando vuieiG
de entrar en la íojcfia ,an-
tes de entrar a la Pila , á de
dezir el Sacerdote el Sym-
bolojó Credo compuefto
por los Apoílolcs , junta-
mente con los Padrinos,
enla lengua Quechua,que
comienza : IñimDiosya
ya , llapa atipacman , Scc,
como anda de molde^y íc
dize cada dia. Y acabado,
fe á de dezir la oració del
Patcr noñcr , también en
k
> .1».- >'.».■>•*
h mifoa legua Cluichua, como anda impreíTo, y lo
que comienza : Yayaycu- fabcn los nii^s de la do.
haoacpachacuaapicac^acc trina hafta el fin.
LO QJE SE TKEGVNTA SO^^
■ he laTíla.exfrepndo elnowbre delhpti-
z^ando.y ref^ondiendo los Padrinos,
eó con7ofefigue.
N. Diosyaya llapa
__ . atipacman , haliua
paehap, caipachap cama-
quen,ruracjuenmanjñin-
quichu?
]^. Liiiñim.
P. lefu Chrifto yayan-
chic^apai chunn pacari-
mufca cacman.müchucui
pi hiiañuchiÍGa cacman
Ininquichu>
]^. I. ñiiiim.
P. Efpiritu ían toman I
ñinquichu?rancla Iglefia
Catholicada , fandocu-
nap hucllacha cuininta,
huchacunap pampachai-
ninta^aicliap caugarimpa
ininta ,mana puchucaini-
yoccaugaita, Iñinquitac-
chu?
•^t. Iñiiiim.
P. Baptizafcacaitamu^
nanquichu?
^. Lmunanim.
COn lo dicho é aK
fueko , lo que acerca
del Baptifcno, que fol ene-
mente á de hazer el Cura
a los niños, fe a de tratar,
orafean varones, ó muge-
res, ó vno : que con variar
los números íingulares
\\\
41
un
'A
fe
«►r
1
Í
42 ^el Sacramento
en plurales, fe baptizaran, de que entienda el Indio
Y por cjuanto acaece, que baptiza lo que haze,
cftar auíentes^ ó enfermos pondré aquí el mejor que
muchas vezes los Curas, y pude hallar en la lengua
correr riesgo los recién na Quechua , para que eílo
cidos, eftá ordeQado,y má entienda, y íepa la obliga-
dado , q en todos los pue- cion que tiene ; quanto a
blos aya dos,ó mas Indios la intención que deue te-
(demás délas parteras)que ner a la forma , y palabras
clíen dieílros en admini^ que á de dezir, y el paren-
ílrar efte Sacramento vali tefco que á contraído por
damente : y porque el ha- aiier baptizado,
•zeríe eftobicn, depende
TORMA "DE ENSENAR U
'vn Indio ^ como baf tiznar a a los niños en
neceí^tdad,
O primero,fe le á de y alTi yo te nombro , para
' eiiíeñar delta mane- que quando yo elle auíen
manera. Hijo, as de faber, te,ó enfermo, baptizes los
c|ue a qualquier hombre, niños que eíluuieren para
o m uger, le a dado Dios h morir , fino me pudieren
cencia para baptizarfen ex erperar a mi.
trema neceílidad^ porque Eflo dirá afii en la lengua
fino la ay,íblo el Sacerdo- GJuechua,
te es el que a de baptizar,) Huc yachancaiquim chu-
delTalt'íJhw. 43^
ti^maican carijhuarmipc arrepienta, como fi fuera
pas , Capac Diosoiiicliic, precepto de la Igleíia.y di
atipai cailpadam con j pi- láaíií.
¿lapas baptizan campac, Lo íegundo , ya que tu'
(huañunayac pachapij ma eres miniftto de Dios^yde
na cailiiiia-caprinri jSacer- fu Igleíia ^ as de procurar,,
dotecapallapac coícam ba quan do quifi eres baptizar
ptizai buchaca ) chai rai^ eílar amigo de Dios^ arre-»
cuari, camta noca íutiyay- pintiendore de todos tus
qui , iraaipachach oncoi- pecados , fi tienes alguno,^
man chayaílac, huc liada ó algunos .-porque como
Eicaílacpas , huañunayac tu hazes amiftades entre
uarma cunada baptizan Dios', y el que baptizas, as
caiquipac chailla pad:a,ño de íer tu también amigo
cada luyachcancupi, ma- de Dios
na vnuyoc huanun man. EJfofegudofe di^:^ afi en
Eíloíegundo queíefi la lengua.
gue, aunque no es neceíTa lícaiñequen yachancai
rio que fe le diga al Indio; quim cana caí : ñam ari-
pues no peca baptizando cunan camca , Diospa-
in extremisrcou todo, por chan canqui, Iglefiap ran-
eníeiiarle a tener efte bué timpac huampas churaíca
ado de contrición , y que íütiyaícatac,baptizaita ma
baptize con reuerencia , y naípaca ari,tucui llapa ion
réípeto,es bien que fe le di coiquihuan,Diosmian cu-
ga^como aconíejandole,y tiricuncaiquim^paipagra-
uo mandándole, que íe ciampi cancai quipac, hu-
chaiquii
I !
^
'3
I^^^SMfeB»!<l
:S. V.Uí. '--*. 5.5. i. t . ^ . Y. ',
Kiy
0
44
DelSacramento
chaiqui mnnta llaquicui- Preparada pues e! agua
pa^ puticuípa : huc achca- preguntarás , íi la criatura
pafcaptin.Imananiari cam es hombre,ó mugcr^y que
ca^baDtizafcaiquiíSla Dios- nombre le quieren poner
p2L churinman tucuchin- fus padres ; a quien nom-
quijiinatacmi campas,pai bran por fu Padrino'y ha^?^
•pa churin cancaiqui ya^ i'ás que el Padrino tome
chacun. la criatura en bracos, y te-
Lo tercero, íabras, que niendola aíli,la echarás el
lio puedes baptizar^ fino agua fobre la cabeca,dizié
con agua defta común n'e do eftas pakbrasríin dexar
que víamos,del rio.o de la algunarluan^ó Maria,yo te
fuente,© de la primera aze baprizo,en el nombre del
Padre^y del Hijo,y del Et
piritu íanto,Amen.
Y as de íaber , que
quando vayas dizicndo
eílas palabras, juntam-en-
quia que topares.
D/í^p afi en la lengna.
Quimba yachancai-
'quimcai , manam pida
pas mana caichuya vpian te vayas echando el aguaí
canchicpacchavnuhiTan- y leuantarás el coracoi]
caj^atizancaí oui yacbacu a Dios , y dirasle : Señora
chu^ amaiaccachuciuia- yo quiero hazcr lo que
■manta chumaícavnuhuá, vos niandays , y lo que
ichaca^miayum.áta, pucyu, me tiene m.andado mi Cu
pr.cchamanra , cairi rarca, ra. Y aduerciras mas hijo,
iiaupactincuícaiquiman- que por auer baptizado
ta vnulla huanmi. elle mño,ó niiia jio te puc
des
t, t i ¡'A' t i,- >'•.». -^»'- i.
¡UOki
5iiedes cafar con ella / ni
:on fu madre ^ porq que-
das hecho fu pariente et
piritual.
Todo ejlo traducido en la
lengua /i i':^ api:
Na vnu camarifca ca-
dn , tapunqui , chai hua-
ua,cari, huarmichuch?
chaimantarijimafutic tach
churaita munancu yayan-
cuna ñifpa : Hinafpari pi-
¿iach marcaricoquempac
acllancu, cai acllafcantam
cana , huahuada marcari-
chinqui. Hiña marcara
yachcacman miari , vnu-
huan hichanqui vmáha-
hua, caifimícunaóia rimaf
pa , mai callantapas, mana
^aqueípa.Iuá(cairi) Maria:
ñocam Bapdzaiqui, Ya-
yap, Churip , Efpiritu ían-
top futimpi^Amen. Ca/i-
cui ñatacarj, imaipachach
cai fimicunacla riraanqui
chai cunahuan huaquilla
¡JffW. 45
vn u¿ia hicha o Q ui .So n coi
i
quiólari Diosman hocarif
pa ñinqui. Ayaya? campa
rurai camachihiiafcaiqui-
¿ta ruraitam munani, mi-
cheqiiei Curaipa yacha-
chihuaícanta liuampas: hi
naípa , vnanchai racñatac
churi?Cai huahuada bap-
tizafcaiqui raicuca , mana
punim yachacupufunqui
chu , paihuan hiiarmi ya-
cuijCairicogayacui ^ mana
rae yayan huampafchu
paihuan anima runa ma-
cichacuipi, runa macicha-
cufcaiqui m,anta.
A fe de notar,que en la
forma del Baptifmo , que
en la lengua Quechua a-
cabe de poner , no mude
eíle verbo Bapti'^ , íino
que vfe del , al modo que
fi fueralndicó^ conjugán-
dole como tal: porque en
romance , v en ladn le di-
ze la íglefia , quando dize
■ /, 'f^ /. >». / V'
46 T>el Sacramento
'cfta forma : aunque de b ualentes , feñalan la mati
manera, que realmente ba ría eíFedliue del Baptifmo,
ptizára, el que con verbos entendiendo efte efeóliuo
equiualentes a baptizado, Ac^ua , el qual no fe puede
dixera la forma, como di- entender, fi fuera eíía for-
ziendo; LahQUyaUwte^ af- mr.nocamjutijayquij y aífi
pergote^mergotejjfc, los que en lugar de Bapti-
También dixera,ponié (^iqw^an dichoiSutiyaiqui
do en la lengua , en lugar en ninguna manera an ba
de Bapti^ otros verbos e- ptizado , fino cometido
quiualentes , como fon; vna graue ignorancia, y ía
hocam maíllaiqui. Armaiquí crilegio : y iol o an pueílo
challaiqui^chullaicuiqui^ifc, nom ore , au n que ayan te-
Ycon qualquiera deftos nido intención debapti-
•verbos,q ion equiualentes zar,por las razones dichas,
■a Bapli^o^pucác qualquie- Y dezr, que largo mo-
ra dezir la forma , y baptí-. do: Sutiyam^ figniHca Ba^
zar con ella. Lo qual no íe pti'^^ tampoco Ueua cami
puede liazer en lugar de no,porque también pudie
Bapti7,o : wcamfutiayqui^ ra yo dczir Jatine: Ego te ef
porque Sutiyani^ no equi- copo^Lmundo^l^c. y no ba-
uale a 5//^í/^í7 , ni a los de- ptizaria, aunque quifiera
mas equiualentes que é di dezir , que ejcopo^ 1. mundo^
cho , pues fignifica poner largo modo , fignifica la-
nom bre , fcñalar, ó nom- uar:y, no fignifica fino bar
brar,y no baptizar.Demas rer,ylimpiar-Y en ningún
de que Baptiv^^^y íus equi-^ autor é hallado, que diga,
quD
llSKSK
I * i'*' i'* i i < A
.x.í.i».*.»...».* r y.jL
T^el'Bafúfinol Af
mcefcopo, y mundo, ion e- pti^^o , en la lengua Qtie.-
quiualentes a Bafti^o , y chua,ni en la Aymara, cu-
que íe pueden poner en k yaforma dize aífi:N.iV4>z
Ebrma del Baptifmo.. Lnahua Baptr^ajka, auqm-
T en cofa de tanta im-^ najMuquinha, Tocqfa, BJpi-
portancia , no fe á de ha- ritufanaonfafutipana.A^
hhv largo modo Jmopro-^ men. con que queda clara
prijj^imé , pues efta lengua, la manera de eníeñar a ba-..
Quechua tiene propie- ptizar a vn Indio las cri-
dad en fus diciones: y por turas en calo de neceíü^
cfta ocafi on , es muy bien dad.
no mudar eftc verbo 5^-
q)E "BJPriSMO JDVLrORFM.
DEL B APTISMO DE LOS ADVL^
tos..
Sí algua adulto vuiere
de fer baptizado , lo
primero deueferinftruy-
do con cuydado , y folici-
tud/egun la regla Apofto
Kea, en la Fe CÍiriftiana, y
en fantas coílümbres : y
que fe exercite enlas obras
de piedad, y mifericordia,
por algunos dias.y cícudri
fiar muchas vezes fu volu
tad j propofitory no deuc
fer baptizado,fino querié-
dolo fer , y fabicndolo : y
auiendolc:
;3
i?
m^WLÉ^kú^Uei^
i .y.> .»'. '•-■'?. 5. y. i . ' . ■»
48
^elSacramento
auiendole muy bien in-
ílruydo,y eiifeiiado,
As fi el aduIto,mié
tras le inftruyen^
cayere en algún peligro
de muerte , y quifiere fer
baptizado, auiendo prime
ro vifto la neceílidad, y el
peligro que tiene fea bap-
tizado.
§. Adultorum^ij'c.
L Baptifmo de los a-
dultos ( donde fe pu-
diere hazer cómodamen-
te) fe dexe al Obiípo ^ para
que íi tuuiere güilo le ba-
Etize fe>lenementej y fino
aptizele el mifmo Cura,
con ia cerimonia ellable-
cida.
§. Deceí autem^i^c.
COÍa conueníente es,'
que femej ate Bapti t
mo, por inñitucion Apo-
ftolica , fe celebre folenc-
mente en el Sábado íanto
de la Pafcua , ó Vigilia de
Pentccoftes.
§. G¡uarejicirca,l!fc.
POr lo qual,í¡ vuicren
de fer baptizados los
Catccumenos(fino lo im-
pide nada ) cerca defle tié-
po , conuienc que fe dific-
ra,y dilate el Baptifmo,ha-
íta eftos dias.
Mpero, fi algunos fe
vuieren conuertido
cerca deíle tiempo', ó det
pues de Pentecoíles, y lic-
uaren peíTadamente , que
fe les difiera el Baptifmo,
para largo tiempo j y ellos
dieren
£1ÍM!
'áiercn prlcflk a que íean uiene , que el Sacerdote
baptizados , y fe conozca, que vuiere de baptizar los
que eftan bien inftruidos, adultos, y los miímos a-
y aparejados y pueden fer dultos , ( fi eftuuicren ía^
taptizados mas breuc. nos)cften ayunos.
$. Cattchumenus,
EL inftrudo Catecú-
meno, fea baptizado
en la Iglcfia, ó en el Bapti-
ftcrio : y afliftale fu Padri-
no : y refponda el Catecú-
meno a las preguntas que
le hizicre el Sacerdote , fi-
no fuere mudo, ó de todo
punto íbrdo , ó de lengua
no conocida: y en efte ca-
fo, fi el Padrino la entien-
de , o por otro interprete,
o por fcñas, declare fu con
fentimiento.
p
$. Prohuim^Ut,
Or la veneración de
cftc Sacramento , co-
J. §¡uarefíon^lf¿
POr lo qual no íc ce-
lebren los BaptiC
mosdelos tales, deípucs
de los banquetes, ó deC
pues de comer, fino antes
de medio dia ( fino es que
por cauía puelb en razón
íe aya de hazer de otra ma
ñera.)
J. Admonmdus^l^c.
EL Catecúmeno a de
fer amoneftado,quc
le peíe de fus pecados.
J. Amentesyisfc.
D
i»
ii
Ü^ftk^
as
M
ú
i
i
ij-aiíbK (ecáp iba piiaardoíp
fe>0) éiiiisre <qil e^ q katin ífa
ronces í^9nu^«,jfiis4|a(<icJo
la miínia maaera , que de
infantes : y pueden íer ba-
pcizci^;vim ^¿A lafgle^
íla.
*5i íl ofi fenp oí 1^3 /T
g:>fí(il^l> ^^líír.i roí "^b ?orft
pC3paí}Q$(fiji cJeíÍ } ©MÍñ^ m i A
iraíSi leálatir, fíb4| jiUai® aiY|
firmitfss? qba pcift! bij^is ec[kSl
fen, vuicren morirac{cí^tfef
feo de recebir el Baptií-
lTio/^\|^'Syyttí^^-ipÜ%rí| de
muerte , íean baptizados,
ÍíÍí|y >bí.ü>u<Mnf. lA ^ |
§. Idemque , &7V.
L,©-&iití.mQiíéEr i^c de-
zir de aquel que tie-
)m.vhoúpvm ^%pa
^a3^Krtófibif.ctaob^: fptp^
qtreíáiddÍGf baptisaÜoía^
tela mente j qmh^o ^^4|fi:*
deípmítxr^(S(enífe4»J2fift(^
miento : fino es que aya
peiigi;«3fei¿8tiiiuei^é>: íf^ pri-
mero fe vio en el deílco
dsei^cbíridLBaptifotcf, f
Jibtv-Í uS tíciiíUiP ( oniííí'
F^ R;óduiid>eLn {Sac^'d©»*
^i p ^m f t ¡diHgp>deínen tcr;^
celt^iíiciiffo ^d^t «cflü-doij y!
ad náioimsj^déíaqifi ©Uhís^í^g
íbii^si qbé pí4Qí^ "QI ^Bapíif-i
nao '\l ipBÍ>nc\i pdl»niente > do
W' da i?i €Íi«a «eftbañc^ dá 1 q§í
guale^s ib lay» rbeicbD >dill^
gi8ntg'iiiqiii6bipn,»M uvfu
¿o ya baptizadoKi,^yílDÍ«n4
y aduierta fi el que efta ya
bapti^M Q^ vfo^tií&rq^bol-
uer a baptizar fraudulen-
tífriKínte'^t oí t>GBÍ cng^l,
aniqí igiiojiamcáá ,¿iGirc|^
gi^^witrrri»ii^^^^^
*.<.•...».*.» I.» i ♦! » I ♦
m
o por hazerfe limofaero,
qualquicr cola, ^^
Todos aqüllMÍpb%iéá
diligente informa§^Í}>,^
^Dp^ol ^ofbo^l wíjÍ íl "^
omlpqEH b ifd^^-üi -ib nc
sífisib üoiooo Eitjyj^J el
Jüiülq oísmüa b n^
au de baptizar/egun buc-
brc. Pero conozcan pti-
mero la maldad de fus er-
OÍX3 ^YJ^bornijí adpiiesijr
aít emeiiaaox cMiraio¿
e en la Fe Católica.
Mas,^\<te\^gliaj|ló la
la deuida materia , y for-
¿s ¿tóííp^fkrob de:
d@%ík{í^fpíeistó
:iúqi.S.ÍiLíítóPí,¿^j^ bb
C-íl: > { f b V . <*■< H" M f f 'H> \ *>b o f Ft
¿|7> .Baiife i( yviíJBa^»&
iAliBip^ifimfi^l^d
«-nsrn£fi;3Íb onp nr/|.^arCI
íiEl lelilí fnriíbíi íJj-icq '^^J
tonmibojbxíJK b ix^^nxjk
al fe
%
1"^
M
■■^
53
^elSacramento
ORDO "BAFTISMl UDFLTO^
runu.
.w^
ORDEN DEL BAPTISMO DE
los adultos/
$. Inprmlsyls^c, lo permitiere cl tiempo:
U primero , temen- Beus m adutorlum, Ifc. co.
do el Sacerdote a- mo eftá en el Ritual : pro-
|)ercebidas aquellas co- figuiendo con los demás
ías, que arriba íe an dicho. Clérigos la Antífona ; Ef
de lo que íc á de guardar fmdam , Isfc, con los Pial-
acerca de la adminiftració mos Domine Dominm no'»
del Sacraméto del Baptif- fter,í:fc,Afferte Domm^if.
modelos niños, veftido 6¡uem adtnodum defiderat,
de fobrelliz , y eftola, ó de é^'r.hafta el fin,con Gloria
capa morada, íe llegue a la Patri , Isfc. Y repetida la
grada de cl altar con fus Antifona,diga: Kyrie elei*
Clérigos, y hincadas las fon, i^c, con cl Pater no-
rodilla'* , haze oración a ftcr , y vcrfos , y las tres
Dios,para que dignamen- oraciones que fe les figué;
te pueda adminiftrar tan y íi fuere muchos ios que
gran Sacramento -, y para an de reccbir el Baptifmo
alcanzar el auxilio diurno; la tercera oración digala
y leuantandolc fcfigneíi en el numero plural.
$. Di
-It/i-l'rVrVr
mí^üfíímfít^^u
5, Demde^bfc.
Vego el Sacerdote,
vaya a las puercas de
la íglefia , eftando en el
vmbral dellas , y los Cate-
cúmenos fuera delryfi fon
muchos varones , efté a la
mano derecha delSacer-
dote,y las mugeres fe pon
gan a la mano íinieílra ^ y
pregunte el Sacerdote.
P. §}uo nomine Docaris}
Que en la lengua Que-
chua dira:
SutljquíCé^ imamcanca}
Refpóda el Catecúmeno:
N. El Sacerdote pregunte
luego:
N. ¡¡uidptk ahEcck-
Que en la ! c ngua dirá:
P. Díojpa Iglefian mantaca^
imaBam mafianqup
^¿, FidcT^. Iñicuí^Feñifca-^
!.l Sacerdote pregunte:
mMmmwMMmmMMm.
P, Fides^ quid tibí prsfratt
Fe Inicuiri ^ imaÜamcofi
fmjui}
^t. Fitam cefernam
Viñdi cau^aitam.
El Sacerdote diga: Si a)h
haber ejjfc.h^ák^. i^ non ni^
fiDna diuinitíts. Y otra vez
pregunte:
^, AbrenunPíás Sataníí}
"B^t. Abrenmtio.
P, Et omniim dperihm
eiúó} ^. Abrenimtio.
P. Etomnibmpomp'íó eimí
^. Abrenmtio.
Qnc eftas preguntas í¿
an de preguntar a los nu
ñosjtambien en Latín, co^
mo en la Quechua , deíle
modo.
- P. AtiilchaJ.amjJu Sata
ñafia ^i¡u¡nqiúchi<}
^í,I^mi!lamm.
P. Llapa binantinrurai
nlncUñantakMamp^j ckt(i
V. ! kpm hinantin a-
-«I
1^
3
m^^^k^^
3
mmamm
i»
i
i
I
t
5 4 Del Sacramento
pu^ca cha'minta huapafchul huampM. Y haga vna Cruz
^.I.millamm. con el dedo pulgar en la
L uego el Sacerdote pre- frente,y pecho del adulto,
gunte del Symbolodcla diziendo: N.Accipefgntm
Fé.diziendo: Cred^ijjfc. co Crum.isfc. hafta que le reí
pío atrás queda efcrito, a(l pondan^ Amen,
fi ea Latiii^coino en la lea Aquí fe a de aduertir,.
gua CHiechua , hafta que que ellas palabras: Horref
vltimamente le refponda. ce idola , rej^uefimulacra, fe
el V^áúno:Credo ., an de dezir al Catecumc-
Entonces el Sacerdote in- no,que del error Gentil,ó
fufle tres vezes el roftro de los Gétil es idolatras vV
del adulto, diziendo vna. no a la Iglefia Católica.
vez:,E:\;/ abeo immmde,i:fc. Mas alCatecumeno ludio
Y dicho hafta el cabo , e^ q fe vino de los Hebreos,,
ehando el Sacerdote de fu en lugar de aquellas pala-
anhelito íobre el loflro bns^igx. Horref ce Judaica
del adulto, en modo de ifc. Pero al Catecúmeno
Cruz^diga: Accipef^iritum,, Sarraceno , ó al Turco , ó.
Is^c. halla Benedidimem. Pería , ó a los que de la ley
En efte lugar a de hazer la Mahometana vienen a la
inÍLiflacion j y hecha diga: Pe,en lugar de aquellas pa
Paxtecum. ^.Et cumjpiri- labras,diga: Horrefce Maho
tumo, que diráaíTicnla. meücam[^c. Y al que de
lengua; Hereje fe viene a la Iglefia
Caci quejpi caucai cam- en el qual no íe guardó la
hmn cachun. ^.Ejpirim^ui deuida forma en fu baptif
nio,
mmíñmm¡íimmw»\
tno,y fe baptiza, fe le diga:
Horrefce b^reticam , (sfc. 6
declarefe el propio nom-
bre de la Seta de que fe hi-
zo Catecúmeno. Y fi fue-
ren muchos los elegidos,
fc digan todas las coías di-
chas en particular fobre ca
da vno.
Y luego fedigalaora-
cion: Te decrecer , tfc. y
tefpondanle,Amen. Si fue
ten muchos loseícogidos
digafe la precedente ora-,
cion en el numero plural.
Mas las figuientes figna-
ciones,fe hagan co íus pa-
labras fobre cada vno en
|)articular : y íeñalando a
cada vno con laíeñalde
la Cruz,hecha conel dedo
pulgar en la frente , diga:
Signóte , i^c. y en las ore-
jas diga : Signóte : y en
los ojos diga; Signóte^ y en
lasnarizcs áigxSi¿note^i^.
y lo mifmo en la boca ^ y
'■tifrm, S^
en el pecho, y en las efpal-
das 5 y en todo el cuerpo,
no tocandole'con la ma-
no produzga la feñal de la
Cruz , y diga: Signo te,i^c.
y refpondanle Amen. Y
profiguicndo las dos ora-
ciones ííguientcs , antes q
diga Oremus. Ormipotens
Jimpiterne Dem , l^c. pon-
ga la mano fobre la cabe-
ra del efcogido, y digala
toda haña que le refpon-
dan Amen. Y íí fuere mu-
chos,efta, y las paíiadas o-
laciones ie hagan en el nu
mero plural.
Y el Sacerdote bendi-
ga la fal para el Catecume
no , con la bendición que
fe fip-ue , que comienza:
Exorci^ te creatura fahs,
tfcy refpondiendole A-
men, toma de la íal con el
dedo pulgar, y el indize, y
ponela en la boca del Ca-
tecúmeno , dizieiidp:
0 4 N
S<* 'Del Sacramento
K.Accipefal, fe y aui en- Ora ele¿le, ifc. y el eleéio
dolé reípondido Amcn,di hiiicado de rod-Ila. di^a
g^iPaxtecm. p/. Et cim el Pater noll-er;y auicodo-
§>rm tuo.y k oración que le dicho , y orado iiafta.
k íiguc , que comieii9a:. Sed libéranos a malo, indu-
Cremus Dem pamm no- íiuamence ;, dioa el Sacer
fimmn¿:fc. halla la refpue dore.:L««.¿7V.y refponda-
ita Ameniy ii fueren mu- le Amen r y diga kieeo el
chos , digafc a cada vno:. Sacerdote al Padrioof.?/^-
Jí:«/e>/,¿7=í-. con lacra- naeum,i:fc.yá\<^aúáeao
Clon precedente: De^ispa- Accede.^ el Paddno con el
mmmfirorum , ¿/c. en el dedo pulgar Ic ííene en la
numero Plural. frente^diziendo: In nomim
- Feroli. el Catecúmeno. Parr^s.tf FiULi:^ Spirim.
tucre Gentil ,y viniere a la, fanñi. Entonces hágale el
Fe de la adoración de los Sacerdote tibien la Cruz;
lüolos auiendabendcci- en la frente, diziendo : Ja
do la !al,anccs que guíte fu nomine Vatm, , Hsf Filíj , ¿jf
iTiedicina , añada la oració. Sipintmfanahy puella ea
q fe íigue;Oremus Do'mim cima la mano, dize la ora-
jmae PáíovÍP'í.hafla que cion que fe %ue: Ogm ^,
k refpondan Amen : y íx íraaa»i,ifc.Úlh la refpue
tueren muchos , digafe la fta Amen,coa los exorcií-
preccdente oración en el mos íJguiétes, que comie-
numero plural. Y luego el. im:Ergo>nalediae,}fc.hí^
Sacerdote, fi fuere varón, llalareípuc-ftaAmen. '
Maslituereii mucho»
loS)
k diga a el tan folamence:
awwawiirwtt»^tfiM>tt^^^
l-'ri.' rÁ
i^y^sjr'.^'^
mjinitMJi
los Catecúmenos, aqui en Mas fi fuere miiger, du
las colas que fe figuen di-
ga en el numero plural:
Orate ekcii , fle5lítt genna^
i^c. como arriba hafta el
2a el Sacerdote: Qra eleEla-^
{j7V.haiia la oración: D^/0
Ahraham^tJx\\xímQ:y ^^UQ"
ña la mano fobre ella ^ di-
fin del exorcifmo prece- 2e:Cremus Dem cd/, tfc,
¿enterque comien§a:Er^a haña la reípuefta Amen:
maledicle Diahok.Úc. Iten y diga luego el exorcifmo
íobre el vno fe diga fegun Ergo makdiñe Diahle.ifc
da vez : Ora^ ísfc. y las de- como arriba,
mas cofas dichas arriba, Yfifucrenmueliaslas
hafta la oración : Dem A- Catecumenas, el Sacerdo^
braham , excluííuamentc. te aqui^ y en las figuientes
Y luego pone la mano ío oraciones^diga enel nume
bre el^ydizeiOremus Dem ro plural:Onz te eleñ^.y lo
immortalepr^Jidmm.ifc.CQ demás hafta la oración:
los exorcifmos que feíi- Bem Abraham.isfc.cxdu-*
guen hafta la refpuefta A- finamente : y pone la mái
menXuego diga íobre vn no fobre las caberas de ca
varón tercera vez: Ora ele- da vna : y luego en el mií^
8¿'^ ilfc. hafta la oración: mo numero plural,y enfa
Dem Ahraham , exclufiue j propio genero, como arri
y leponelamanOjdizien- baefta dicho.
¿o\Exorci';^te^i:fc.yiQ^Ví2i Y acabadas eñascoíaSj'
todo Ergo maledí5le Diaho el Sacerdote tom e la ma-
le , como arriba eftá di- no derecha del cledo, cer
dio» ca del brago, ó dándole la
extrema
h '
a
KAV<M^A!r^Kn(^^9^i^«
r
w
^
58
'DclSac
i
I
:c
i
t
t
extrema parte de la eílola
le entra en la Igléfia,dizié.
¿o : N. Ingredere^ infanña
Ecclefiam Dei^i^c. y reípo-
dan Amen:y fí fueren mu
chos , diga en el numox'o
plural : Ingredmini^ ¡sfc y
éntrelos en la Iglefia, co-
mo arriba digo. Y auien-
do entrado el elecSio indi
neíe,ó poftreíe en el £ielo
y adore:y leuantado, el Sa
cerdote le pone lamano
íbbre la cabe^a,y júntame
te con el eleóto , rezara el
Symbolo délos Apofto-
ks, y la oracio Dominica.
De la mifma fuerce fi fue-
ren muchos^ todos fe leuá
tcn,y juntamente dizen el
Symbolo délos Apofto-
les.y el Pater noíkr: y acá-.
bandolo, el Sacerdote po-
jiG la mano otra vez en la
cabera del elcd:o,y dize el
cxorcifmo: NeteUtet^lsfc.
halla (]uc diga Amen. Del
ramento
mifmo modo fi fuere mu
chos, pone la mano fobrc
la cabera de cada vno,y di
ze el miÜTio exorciímo;
en el numero plural , y en
fu genero: y deípues el Sa-^
cerdote toma con el dedo
pulgar.de la faliua defu bo
ca,y toca las narizes,y ore-
jas del eícogido j y tocán-
dole la oreja dieííra, y la
finieítra^diga : Ephetaqiiod
eñadaperire. Y luego to-
que las narizes, y diga : In
odorifuauitatíi : y profigaí
Tu autem^ tfc. y pregunte
lueeo al eleóVo: &uid Doca^
r¿?Que en la Quechua di
tkSutíj quíca imam} y el ref
ponde.N.y pregunte el Sa
cerdote : Ah-emntiívs^ ijfc.
con fus refpucftas , como
arriba digo, en la lengua
Latina,y Quechua.
Entonces el Sacerdote
moja el dedo pulgar de íu
iTiano derecha en el íacro
Olio
t>¿:Btww%i^%irtrTyi^^tf^^^
DliO áe los Catecamenos
y vnja al eledo : primero
en el pecho, y luego entre
las eí pal das en modo de
CmzAizkndoiEgote linio^:
ijfcy auiendole rel'pondi-
do Amen , diga iPax tibí'
a^. Et cumfpiritu tuov y lue~
go conalgodonjó con co
la íemejante , fe limpie el
dedo pulgar: y los lugares
ijue vngio : y diga luego:
Exi immundej^iritu^yl5^c,
Quando fon muchos
los eleólos fe á de hazer lo
mifmo en cada vno : y el
cleólo felleuaalBaptiñe-
rio,y íi alU por alguna cau
ía no lo aya,ó no,eí1:é pre-
parada el agua Baptifmal,
hagafe la bendición de la
fuente^como abaxo fe po-
ne: y eftando cerca de la
fuente , pregunte el Sacer-
dote : ^idyocaml como
arriba digo \ y en la Que-
chua : y reípondiendole
tifno, '59
N. le pregunte : N. Creéis^
i^c.con las demás pregun
tas^que atrás dexo efcritas,
y traducidas en la Que-
chua hafta la pregunta. H
Bapti^fca caita munanquU
chul ^. l.mtmanim.
Entonces el Fadrín o,ó
la Madrina, o ambos (íi
ambos fon admitidos)ala£
gando la mano, o tenien-^
do, ó tocando al ciedlo, a
a la elecla , auiendole deC
cubierto la cabera , y aflo-
jándole las veíliduras del
cuello,efl:ando inclinado,
el Sacerdote íaque del a*
guade la fuente Baptifmal
en el vaíico, ó caldereta, j
baptize con ella al elefto,
o ala ele<5la fobre íu cabe-,
ca , derramándola tres ve-
zes en modo de Cruz ^ ea
el nombre déla íantiílíma
Trinidad, diziédo aíIi:H^a
te Bapti^^tfc. como arria-
ba dixc en el Baptiímo de
• los.
^
\ÍM
ímMMÉ^k^^i
ül
«(■
i
I
i
í
&jn«iMMj
6o
os inrantcs. Y fi el aeua
o
I
c|ue corre de fu cabera del
baptizado, no fe desliza al
íagrario del Baptillerio^co
xaíe en vn lebrillo,ó vazia
y efta fe eche defpues en el
dicho íagrario. Y quando
fon muchos los eícogidos
cada vno en fingular a de
íer preguntado, y baptiza-
do,como arriba digo : y fi
fon varones, y mugeres,
primero fea a los varones,
yluego a las mugeres.Mas
íi prouablcmenre fe duda
re,fi el eledo eñuuiere en
otro tiempo baprizado,di
ga el Sacerdote : Si non es^
isfc. Luego el Sacerdote
moje el dedo pulgar de fu
dieilra en el fa^rado Chrif
ma , y vnja ¡a corona del
elcdo en m.odo de Cruz,
diziendo: Deíi4 mr//iipotens^
i^c.y auiendole reíjpondi-
do Amen ¿v;:x.PaxtecU'm.
T^.Et cumjpirau uto : y luc-
T> el Sacramento
go fe eftriegue el dedo pul
gar con algodón, ó cofa fe
mejante^ yponefobrela
cabera del eledo, el Chrif
mal , o liencecito blanco,
y le da efta veftidura , di-
ziendo: Ar/^í -Z'ejlem^tfc,
Y reípondanle Amen.
Y el eleólo , auiendole
quitado fus propias vefti- ;
duras, le vifla de otras nuc ''
uas blancas , ó por lo me-
nos que fea la haz blanca,
y efta la reciba del Sacer-
dote : y luego le da el Sa-
cerdote vn cirio, ó cande-
la encendida en la mano
derecha, diziendo : Acdpe
lampadem,i:fc. y reípondá-
le, Amen :v efte nueuamé-
te conucrtido, tensa el cu
rio encendido haíta el ca-
bo, fino fuere mientras le
confirman
Y en las ífijlefias donde
fe haze el Eaptiíino.cabu^
llcndo todo el cuerpo en
d
\
^íytH>ta»w%-irtriti»tíFJ^^ift-^
DelBaptiJmo. 6i
t\ agua, o fola la cabera, el dote , aulcndofc mojado
Sacerdote reciba alclcdo el dedo pulgar déla ma-
por los bracos cerca délos no derecha en el fagrado
ombros, y dcfnuda la par- Chriíina^vnjale en la coro
te íiiperior del cuerpo,y la nadelacabc^ en modo
demás honeftameníe cu- de Cruz, diziendo : Deus
bierta,9abullale tres vczes, omnipotens^l^fc, como arri-
o fola la cabe^ajy otras ta- ba eftá dicho. Y luego el
tas vezes le leuante , y le Sacerdote le pone en la ca
baptize por tres inmerfio- be^a el capillo, ó liencezi-
nes : inuocando tan fola- to,y le da la veílidura blJ.
mente vna vez la fantiíli- c2í^á\ziaxáo: Áccipe yejlem^
ma Trinidad , diziendo; is^c.
Ego te hapti^in nomine Pa Ydeípues le da elSa-^
tm, zabúllale vna vez , ¿7* cerdote la candela encen-
Filí/, ^abuUale fegúda vez, dida,que la tenga en la ma
Í57* Spiritm SanSlí , éntrele no derecha, diziendo: Jíu
en el agua tercera vez : to- cipe lampadem^lsf cY íi fue-
candóle, ó teniéndole el ren muchos, fe a de ha-
Padrino, ó la madrina, ó zer de la mifma mane-
ambos, ra fobrc cada vno : y luc-
Y quando eleleétoíc godiga; N. Fade inpace,
Icuantarc de la fuente , el í^^c.como dexo traducido
Padrino, ó la madrina, te- en la lengua Quechua,
niendo vna toalla en las Y íi le hallare el Obií^
manos, le reciba de mano po prefente,que legitima-
del Sacerdote. Y d Sacer- mente pudiere admini-
ftraf
i3
dlrqriercI'-Saiitiniieat^oiiílla ldprt>a[>cjzá' (ícbíqo^rcn &
o&ígliás iíj fijjeireliora^^feQe ^bte acantec^n j^) yoñcDÍc
düfeícIMíiílíí^iíslq.'quátai^ ^pujliiDdn.guatdíipÍQsfcios
$1€WR^WA ^IlUl '/®íA P4^l®A>fe^^ 'lijéis
JEÍj 3cklIjilQSiyi:taíS3íiofofe fe^cj^aks: bs pxí.Qtí}^imi-
-^¿íSTfiaíbapt'íxaK,i Eíias ifo f p&i dfiaptí6n,cgé?^y^
.gg h 43ííafe teoa en Ja fo^- de au er hecho las dü^^fr
&?mluaíí,^v}eíabi»¿p0i^ kl^cfc!^i1íitl8h$b^^7;:JnsmI
^idtíaf:j>íicÍ^¿¿íqi]tfroca ialitiaSá^jEattieníoébeiiiQÍ
1
2t£^|jytt|H
fíp^w
til ) ^¿^^d@;^feb)etTpiltefap}
Dioípalglefian man¿fai4
^ ^íoIpíÉíia Rcfaa^iqui-
fiaci&atiaui pacl^agteeiáT.m
pa)f^iliinpiiíjti¿. I p^tti^uanj^
müppcA^chaGaicftiáíB,<ísif
¿|í iSte :I>los > fiSiVi^f-ípio^
que íGrio ci oíek)7,í}l la /okjji
ta,yfct€KÍo,c}ír|£d at^|Qn^
p*iafoía»lo6fl4óbrds . >ína ()
J>aí|a K^íajO^íai gÍTaYdaáeiiiS- lai
laistaí^/(í|íi¿o fepc^iitmieíeii
¿je^ t,Mádmbicnros/uyoti
Efto en la len^uatdi^em: >
ri> (kiOádísi/hii^f pipila
cuiíaóta It^mfi^^j
mad%a^taTbsgritóiéána
fc^íhbíf^i^ííiíuc^ókalliiia,
cáí.c|lají«í|)arj¿0íiidohio^
c3aki>tmAírpaca^adiií.&®|
íiiísíiifliaiaí bimif aci fti r,rí
aifs ílfiípopia wlfíifM3
Dfostq ^ 'juh¡í.:jmí¡ mmt
l;saEaiioíqp etelí raáídír|iJi
cílros í Üi^eai rmaHidm-Q k^txnp
tifep cí {)0ijf 4w j osi, íjí.l©is mná
niuolio/ y. liiicíárasímiíim
lleua aifCf^ioMYía^ios'^tía
nñ-gmifd^m bHaik ys^ían-
de
64 ^elSacramenti
de ay grauiffimas penas, y en perfonas: y eftas perfot
tormentos, en que penan, ñas íe llaman Padre, y Hi-»
y padecen fin fin. jo,y Eípiritu íanto: dema*
En la leng úa dt^^ aJ^L ñera que ion tres perfonas
Runa cuna, caichunca y vn Dios verdadero:y no
camachicufca fimipi pai- ay otro Dios fino cftc, q
pa camachis can rurac cu- los que adoraron tus paila
nadacaj churimpac cama dos eran Demonios,y co-
hatallin , ancha ñatacmi ías fingidas de los hom-
paicunaóla muñan , cau^á brcs.
cancuman cana, ancha co Yachancaiquitacmí,
llanan cuyayta cama con. cai Diofca,pana huccai ni»
ñahuañuptinca,hanac ca- yoc caípapas , quimba &-
ciquifpi cau^aininmá puf yac períonam , cay quim-
fen.Caicamachicufca fimi 9a pcrfonari,Yaya, Churi,
mana huacaichac , pampa Éfpiritu fan¿to,íutiyocmi.
chac cunadari, huañupti- Quimba ^apa íáyayniyoc
llapunim,huc yanacozñi, cas papas,huc checa DioC
quicai, ñacaricui, huatai Uam. Hynantin caiteccc
huaciman carcun.Chaipi- muyu pachapiri,mana cai
natacmi , Dioscancan ca- cafpaca, huc Diofca an,
jiia,mana puchucacoc,ma manamcanchu . Apuzquij
natucuc,allparicuncan,ña quicunap muchaícancu-
cai'icuncan camapac. naca ari, 9upai camancar-
Y as defaber queeftc cancu-, runap hamutafcan
Dios,aunquc es vno en fu camallatac.
fcr, juntamente es Trino Demás dcfto asdcíá-
^■:. bcr
^^^ByOTiyBffl»y<i^^^
bcr , que todos los hóbres
por vn pecado que come-
tió nucftro primer padre
Adan^quedaródeftcrrados
del cielo , y para licuarlos
alL\de aquellas tres perío-
ñas diuinas , la fegunda,
(que es el Hijo de Dios) vi
no al mundo defde el cie-
lo,y en las entrañas de vna
Señora llamada Maria,por
obra del E.pintii íanto/e
hizo hombre j quedando
ella virgen , antes del par-
to , en el parto , y del pues
del parto. Eíle Dios he--
cho hombre,(e llama leía
Ghrifto 5 que quiere dezir
Saluador.
chai hahuamanta, ya
chancaiquiracmi : tucui
llapa runa cunaca, huc ca-
liac yayaycup , Adán futi-
njmo. 6s
puílancam pacmiarí , cay
quim^a,Dioscainiyoc per
lona cunamanta , licai ñe-
qué(capac Diosyayap chu
rin)hanac pachamáta, cay
pachaman hamuípa , hue
quefpillumpac purumco
yap , María íutiyocpa vic-
^ampi , Eípiritu fandop
hapacafcan , runa ruracur-
ca : manarac huachaptin,
huachainimpijña huachaf
papas , hinapurun razquc
que parimuptin. CaiDios,
runa ñacacri , íeíuChri-
ílo futiyoc queípichec.
nifcam.
yoc
hucha
raraícan raicu.
carcufcam carcancu, ha-
nac pachacunaman viciíai
r inca ra pac¿ c hai man paita
Y viuio con los bom-
bres_,y padeció por ellos, y
fe pulo en vna Cruz,dodc
le mataron los ludios por
pora inuidia.Yrefucitó luc
go al tercero día. Y deí.
pues ílibio a los cielos_,do-
decílaPvcynando eterna-
mentc:y elle es el que nos
á de íaluar; y aqucíle as de ^
E creer;
66 T) el Sacramento
creer.-y efperar enel como mo^cjue aora pideSjy as de
en tu Dios. recebir.
Can^arcantacmi^runa Chai mantari yachai
Vcupi , paicuna raicu mu- huchanchic cunada Dios
churcanrac : huc chácara pampachapuancachicpac,
Cruz íuciyocpiri chutaC animanchiólaii capacchá
cacarea, ludio fuyu runa campac hnampas , can-
cunari , chácara pi paira chiz Sacramento ñiíca
huañu chircancu , chiqui cuna¿lam,camachirca pa-
cuillamanta : hinaípari, carichirca. Caicunari ca-
hanac pachaman vichairi na, canchizpac cha , capac
purea , chaipiri mana pu- cainincunap churacui
chucainiyoc Capac cau- ííinmi.Caicanchizpaiiau
ijairam caucan. Caimiari paqucnri , cunanchaz-
queípichiquenchic cay quiifac ñis caiqui Baptiíl
manñaracmi Iñifpa che- mom.
cachacuncaiqui. Dios nij- Y para que con efle Ba
quimanhina ,(uyancaiqu¡ priírao quedes hmpio, y
tacmi. comiences vnavida nueua
Demás deílo fabras,quc Chriíliana , es mencfter q
para perdonar Dios nuc- te arrepienras de !a mala
ftros pecados , y enrique- vida que harta aora as he-
2er nuellras ahTias,ordenó cho^y propondrás la emié-
íiete Sacramentos , que da. Y porq íepas en fuma
fon fiete fuentes , donde lo que as de creer,y como
tiene fus riquezas. El pri- as de hablar con cite Dios
mero de todos, es el Baptif para pedirle lo q as mcne-
ftei:
nrimmTTirginrnMM Jiifif JfiTKTiMiiHjm WWW.
fter y es neccíTado que fe- chi cuinimpa puchuca cui
pas de memoria el Credo, niii cunari cana , caimi
y el Pater noíler. D-ofl:anlunáqüi,tucui ima
Cai armacui Baptirmo haica6la yalliipa j cam hi-
huaii , maiilaíca queparin na runa cunaótari^qui qaij
caiquipacca, moíoc Chri- quicla hinatac.
ftiano caucaita , callaría Deípues que el adulto
caiqui,pachuá,pudcun cai CatecumenOjfiiere inílrui
quim , manalli millai cu- do en eftas coías referidas
nancama cau^aícaiqui de la Fe, y religión Chri-
manca, huanaíTacmi ñiípa ftiana , viene a la Iglcfia, y
ñincaiquitaemi yachacu- de rodillas ante íus puci>
pufunqui. Pifi rimaipiri tas , delante el Sacerdote,
ÍÍ7Íncaiqui¿la yachancai- le preguntará las prcgun-
quipac, imanatac cai Dios tas arriba en la lengua eC
huan rimanacuncaiqui- critas, a las quales a de ref-
pac, cuyacchana cafcaiqui ponder el mifmo, y el Pa-
<5la mañancaiqui pac huá- dríno con el, pues tiene c^
pas , Iñiñim ñiíca , yaya y- dad. Preguntarafele primx
cuñifcada huan , vmalla- ro por el Cura eftas cofas,
yancaiquuTi foncoiquipi y deípues profeguirá al
yachancaiquim. Baptilnio, como atrás que
Y la í urna de la ley de da eícrito.
Dios, es amarle a el mas c] Eermano^para q recibas ejle
a todas las coías,y a tu pro Sacramento del Baptijm)^ te
ximo como a ti mifmo. j^regúto^rejfódeme tu propio.
Dios ninchicpa cama- Huauquc , caiBaptiC
E z mo
mmm^am
«VI
I
f^.
«^
i
I
¡I
í
t
6 % DelacmS ment»
fno SacramentO(^a chaz- R.T,munanim.
quin caiquipac , ta puícai
quiracmi : camiiari haiñi
huai.
P. Hermano, ó herma-
lia,'bis baptizado?
R.No
ca?
P. Sutij quica,imam ca
R.Pcdrom, 1. Mariam.
P. N. Imadam I^lefia
manta mañanqui?
Pv.IefuCliriltop Iñicui
P.Delíeais fer baptiza- ñintam.
do > P.Icfu Chriftop Inicui-
R.Si dcfíeo. ííinri , imadam campac
P. Como os queréis lia con?
mar? ' R.Viñai caucaitam.
R.PedrOjó Maria. Profiga luego el Sacerdo
P. Que pedis a la Igle- te,guardádo el orden atrás
Ca? dicho , en el Baptifmo de
R.La Fe de íefuChrifto. los adultos , aííi en Lacin,
P.La Fe de lefu Chrillo, como en la lengua Que-
que os da? chua.
R. La vida perdurable. Lo vltimo íc a de tra-
tar lo que toca a los Padrí-
"B^AS premntM di'^n en la nos; y lo primero que íe a
lengua gjuechua. de aducrtir,cs,que el Con-
P HuaUv"|ue-l.pana?Ba- cilio Limeníc/n la acción
ptizafca chucanqui? z.c.^. ordena, que para que
R.Manam. no íe multipliquen los pa
P. Baprizafca caita mu- renteícos , que nacen del
nanquichu. Padrinazgo en el Baptit
mo.
HBJuuMjnargMimaMMJUgJCi
ino,áya encada Perroquici
y Curato^vn Padrino íeña
lado para que faquc los ni
ños de la fuete Baptifmal
y fi la Perróquia íuere grá
de j íe podran feñalar los q
el Ordinario viere ferne-
ceílarios : y que los. tales,
fcan Indios de razón; - y
Ghriftiandad aprouada:de:
manera que íe pueda fiar
delios, el íaber inftruira
fus ahijados las cofas de
nueílra Fe. A eftos pues fe
les puede dezir lo figuien-
re.
Lo primero, hijo"' ya q
vienes a íer Padrino^ dos^
obligaciones tienes,aue as^
deaduertir mucho.La pri-
mera^que eftás obligado a
cníeñara cfie tu ahijado^ -
las coías de la Fe, y endere
^arie a todo lo boeno^y a-
partarlede lo malo:y cfto
ade íer , no auiendo orro^
^ue te faquc defta obliga-
Clon.- '
Lo fegundo , que por
quanto cfte niño ^ ó niña,
oue as facado de pila, es tu
hijo eípiritual, no te pue-
des caíar cOn ellary fi te ca
fares el matrimonio es nu
lov ( Lo mifmo íe diga a la
madrina/cfpefcO del ahija-
do.) ■ '
. Lo tercero, labras tam-
bién, que con la madre de
efta niña,ó niño,no te pue
des ca^ar : y fi te cafares co
ella no es valido el matri-
monio : porque por efte
Sacramento quedáis parié
tes eíi primer grado.
Lo quarto,qüe fi bapti^
zas a tu hijo 3 contraes el
mifmo parenteíco eípiri-
tual; fino es en cafo que el
niño fe cité muriendo ^ q
ehtonceSjporno auer quié
le baptize , te da la Iglefia
licécia para baptizarle ^-fin
que tengas im. pedimento
E 3 de
i
i
70: T>eIS4crdmentd
<3e llegara tu mugcr :. y fi liuarmi yacünaiqui , íiuar-
le baptizas fin eíta neceíll mi yacuptij qiiirj, huarmí
¿d.c\ ,,no puecks. llegar a. yacufcaiqui, cacini^mani
ella.: ^-;!!'r-^ or:::^'; :''rTj-:> yupaichu. ct'!^'^
^odo e)o por fm números Jí 5 c:>uim^a neqn:en ^ yá
Z^eap en hi lengua. chancaiquim.caihüahuap
I Chüri ? caí huahuap- rcamanhuan , manatacmi
marcaricoquepac hamuf- pchacunchu tiíiarmiya-
paari,yícaiclia)aqiieiqui,.' ciincaíqui paihuan hu'ar-
caiDaiqíiid-a úliih vnaiv miya cLJptij qairi ; paz ca?
cban caiquini.'íiaupaquen cuncancacmi Matriino-
ini : caimar caricufcaiqui. nio. Cay Sacuameato raW»
¿la yachachin caiquim^ cu, animapí ranamaciiW
íiincla Fe íñifcanchicpa ya tin tucurcaiquimanta, ñau
chaquen cunadartucuialli pac viñaipL7 rs^- '^^^'«'■"'' ■
cacman checacbachin cai 4 Tahua yachá caiquim^f
quiracmi j llapa manalli
cay manta, paita anchoico
chiípa : Mana yacbachiii
ca!qui¿la,Curaiqui,yacIia-
chiptuimi an canea.
cbutij quida baptizaípa,
runa raa cintacmi tucuiii^
quilina na huahua huaiiu^
na yachcaptin : chaipacha.
ca ari, ígleíia, yanca baptK.
2. Yícai yuyan caiquim, zachun ñifunquira,mana-i
cayhuarma huahuad'a, pí- buc baptizac captin,caihi- '
lamáta marcaricus calqui nacaptinri, huarmij qui-
raicu anima pi runa macij man chayancaiqui allin-
quuíi, mana tacmi yacha- mi : miaña caihina huañu-
CLipulimiquichu , paita naya^a baptizaipaca, may >
na
^^ismmiOT^ttttt^^^iig!
'i'%'i'\i ;
msmmmmsa^
laapunim allichujiuarmij quiman chayancaiqm.
ORDO SFFPLENDI OMISSA
ORDEN DE SVPLIR EN EL BA^
ptizado lo que fe dexó.
§, Cumyrgente,
Van do por auér aüi
do peligro demuei'
re^ó otra ncceílidad que lo
vuieíle conftreñido , ora
fea infance^ó adulto/evuie
icn dexado las íagradas ce
nmonias , y oraciones j li
eíluuiere bapDzado,luego
qucconualezca^ óceíiare
el peligro , y fuere rraido a
¡a Igleíia , íupláíe rodas las
cotas que íe dexaron. Y el
miiirio orden y rito , que
en elBaptifmo délos ni-
.üos (fi fuere criatura,) y de
los adultosífifuere adulto)
fe guarde^y cumpla: exccp
tonque la pregunta:Si quie
re ícr baptizado , y la forr
nía del Baptiímo ,.y la ab-
lucion,no íe á de Iiazer, fi-
no dexaríerycxrtas bracio
nes, y exorciímos , que en
fu lugar an de ier muda-
dos, eonio abaxo íe dirá.
§. Sacerdoí^l:fc. ^
L Sacerdote pues,an-
tesque ponga la
íal
CD la boca del baptizado,
poniédole lamanoíobre
la €2hQC2i^'&VLt\Gmmpotens
fempteme Dem :, Ijfc. baila
E 4 que
mmmmam
IV
i
•r-
i
T2 ^el S.ícfami^nto
que. le refpon Jan A men. nam , is^c. ccn la rcfpucliit
Yde'pues que a pucfio vn Amen. Y en el Baptifmo
poco de.fal en la boca ád ' de los adulros , demás de
baptizado, diziendor-^rr/- aquellas cofas , quearnba
pejakm , Is^c. y auiendole eílan notadas , quando fe
reípondido Amen , dize: fuplen las que fe dexaron,.
OicmusiDémpatrem^lsfc. \ fe an de mudar eílas. Lo
Iiaftalarefpueíta^Amen. primero en el exorcifmo:
Y deípucs deltas cofas,^ Audimakdiae Satana, ado
auiendo hecho la íeñal de de dize ihabitaculiim perfil
la Cruz en la frente del ba, c/at.áigxhahtaadumpeífe-^
ptizado ,y dichas aquellas m-j luego en el exorcit
palabras iHocfignum „ tfc, moiNec te /4rg/,adonde di
puerta la mano fobre la zc:7lfa,[cdiga:FrJ¡ereK
cabcca,di^a:Orem^. j£ter
KirVS. S E RFJ N D FS . C VM
SpifiopHS bavti^at.
LOS R I T OS QY E S E A N D E
guardar quando baptiza el Obiípo.
As cerimonias , y ri- Ritual ordena.no las pon-
' tos queíe an de guar go aqui : porque raras ve-
dar , quando el Obiípo , ó zes baptizan lus Señorias
Cardenal baptizare,que el en ella tierra, que porla
miícri-
iúi^á'^ívuvwí^^w^^m^^^
mxmm
.mnsKiDcxiiü
mifaxorJia de Dios , no cí Ritual ^i^f^ aura c
ay adultos, que no lo elle pUdo coa fus cerii-nonias:
muchos años á;y quando y íeria alargar mucho , et-
vuicren de bapnzar/igiiié criuiendo también eñas
do las reglas , y rubricas, q Epiícopales notas.
BENEDICTIO FONTIS BAPTISMI
■ extra Sahhatum Pafch^ , Isf Penthzcojles.cum aqua
confecratanonbahetun
LA BENDICIÓN QVE SE A D E HAZER
de la fuente Baptiímal , fuera del Sábado de Pafcua Flo^
rida^ydelaVigiliadePentecoñes, quando na
ay agua confagrada, a de fer en
eíla forma.
§. PrirKum^l^fc.
LO primero, fe laua.y
limpia el valonó pila
del Baptiílerio ^ y íe hin-
che de agua hmpidiliima:
y el Sacerdote con íus Cíe
rigos óotros prefoyteros,
yendo delante la Cruz , y
dos ciriales, y el incéiario,
y encieníojcon los vaíitos
del fanto Chriíma, y OliO'
de los CatecumiCnos , de-
ciende a la fuente : y alU,ó
ante el altar del Eaptifte-
no, dize las Letanías ordi-
nanaSjComo íe figuen def
pues de los Pfalmos Peni-
tencialesry antes del Vería
Ft nos exaudiré cügnení^ di-
ga primero^ repita legua
da vez el figuiente Verfo:.
74 ^ el Sacramento
Vtfontm iflim , tfc. liaíla ter , bfc. haíla que le ayiii
Tí rogamiis aiidi nos.Vu^ÓQ rcfpondido Amen,
dczir también k Letanía Entonces iníufle tres
mas breue , que eftá en el vezes fobre el aaua en efta
Miílal, en el oficio del Sa- figura , ^ y luego pone
bado íanro. Y auiendo ái-^ encienío en el inceníario
cho el vltimo Kyrie eld. y encienfa la fuente. Y det
Jon.áigz elSacerdote:/Ver pues de echado el Olio de
Twfter.^c.y Credo m Deum, los Catecúmenos en el a-
i^fc. toQo en voz clara m. gua,en modo de Craz^di-
tehgibie ze en voz clara ró'^^í^/^Vg.
Lo qual acabado , diga tur , ^jfc. hafta la refpuefta
los verlos figuientes: Apud Amen; y derrame el faino
te Domme;t^c. con íus ref- Chriíma , por el modo á
pueíi:as,y oración :0;^,'^.^^- queda dicho^diziendo: l2
tens,Í7c.ycndcxoi:ciímo fifio Chrifmam Jfc. haíla
del agua, y quando vuiere que reípondan Amen : y
áKhoiQme deparadifoma toma ambas las ampolle.
mre mfit.ámida el agua.y tas del íanto Olio ó del fa.
derrame della , fuera del gradoChriíma,y echando
margen de la fuente , ázia júntamete de ambas a dos
las quarro partes del mun en modo de Cruz , dize:
do.ProíiguiendGr.^Y/;^ ^//^ CoK:m¿xtw Cirr¡fmatls i'^c
tmrJhimmibM,,isfcMia la haíla la reípucíla Am'cn
concluí]on,y rerpucíta A- Y lue.ao auiendo pue-
rnen : y proíjga diziendo: i\o en íu'lugar las anipo.
Orcmus Domine Jan^e Pa lleras, mezcla el Olio ían,
tó.
tfcjySOT^íiiOTrft^i^^^ \m iéhi hü iiiíii^
■■üwmmim ■■nnrTirwywn wu'mwrmmLWwm
to , y el íagraao Chriíma rna fuerte^ an ele fcr obfer-
con el agua ^ y rocíela por tiadaSjíiii adición, ni dimi
toda la fuente. Y luego co niicion j ni es licito víar de
vna miga de pao/e limoie otro Manual , ni de otras
la mano. Y íi vuiere algu- cerinionias,íino deíle Pvi-
no que bapdzar,bapcizele tual , y de las que manda
como arriba digo. Y fino víar. Mas en el ioterin que
vaiere a quien baptizar,la- ay copia de Rituales/e de-
uefe las manos , y el agua ue adminiftrar por el Ma-
cón que íe ^= vuiere lauado nual Romano, y no por
derrámela en el Sagrario otro alguno, pues en lo íu
BaptifmaL bílancial, conforma con
EPíasfonconminiflros eíle tan nueuo. Con todo
miosjas reglas, y cerimo- lo qual (e á cuplido, íeguii
nias, que el Ritual Roma- los aíTumiptos,que para tra
no máda obfcruar,y guar- tar deñas miaterias acerca
dar en la adminiílracion del Baptifmo tome. Solo
del íagrado Baptifmo , y refta norar,que las coías di
puerta de los demás Sacra chas de los Cateciímos, fe
mentos,como en el íe ha- pueden dezir a los negros
liaran en latin,fin eíhr tra adultos, quando los traen
ducidas en lengua alguna, a baptizar,dexando lo que
a cuya cauía , y por quitar fe traduce enla legua Que
de tiabrajo , las romancee chua , para los Naturales
al pie de la letra,y déla mif defte Reyno.
Fm del Sacramento del Baptifmo,
DEL
DEL SACRAMENTO
DE LA CONFIRMACIÓN.
La ricA QvE el
Obirpo(í¡eii(do íerui-
do) a de mandar hazer a
los Indios en la leno-ua
vulgar, y traducida en la
Quechua , antes de admi-
niítrar el íanto Sacraméco
déla Corinacion.-para c]ue
íepan los Indios lo que es
cíle Sacramentoríu inílita
cion^matcna^y forma, y la
dignidad del minirtro q
leadminirtta. Ladiípoíi-
Clon con que fe á de rece-
bir.y la obligación del Pa^
drino , que le puede hazer
en cíla forma.
Al Sacramento del Ba-
ptiímo fe le figue ti de la
Confirmación: inílitüido
de Chriílojtambié como
el del Baptiimo j para la íal
iiacion,y bien de los hom
bres. Dicho afli, porque
acrecienta la gracia que
enel Baptifmo reccbimos.
Conforta,arma,y da forta-
leza contra las aílechaucas
denueftrcs enemigos ef»
pirituales,con quien tene-
mos perpetua guerra, y pe
lea. Ei\c Sacramento im-
prime vna íeñ al en el al-
alma, que nunca fe puede
quitar , ni borrar •, por la^
qual los Confirmados , fe
diferencian de los Baptiza
dos,que no ion Confirma
dos. Y como caualleros de
Iesv Chrillo,(e arman co-
rra las tentaciones de nue- ,
firos adueriarios : y recibc'
mayor abundancia decf-
piritu , y fuerzas para pro-
te ílar
rvAJín
tt I tt I * I á 1^* «^
De la(^onfrmackn. 77
^cíTar nuéñra Tanta Fe Ca- cómo lo fabemos , y crcc-^
tolica. rhos dclos niños que mué
y como es neceíTario, ren baptizados, no confir-
que el niño deíJ3ucs de na mados.
cido crezca para llegar a Y todos los baptizados,
edad perfeta •, aíli en la de lo auian de recebir , antes
vida efpirituaL fue necefla que ninguno délos dcmaá
rio, que el hóbre, que por Sacramécos,luego que He-
t\ Baptifmo fue reengen- gaflen a fíete años , que es
drado en Chrifto.por eltc edad , en la qual íé halla el
de la Confirmación, crez- víb de la razón. Y íí dePca
ca , y reciba angmenio , y edad no le an recebido,ea
fuerzas efpirituales , para qualquier edad lo puedeni
obrar, conforme a la ley,y recebir , aunque íea en la
vida , que en el Baptifmo decrepita. Las cofas hijos,
profefló. que aueis de guardar , y ía-
Y dado,que eíle Sacra- ber para le recebir digna-
mento , no es tan neceíTa, mente , como lo manda
rio como el del Baptifrno, Dios , y íu Iglcfia , os diré
con todo es excelentiffi- breuemente^eíladnie atea
mo , y es también Sacra- tos.
mentó como el del Baptif Lo primero, íábedhi-
mo. Sin el del Baptiímo, jos , que el que os a de ad-
ninguno fe puede íaluany miniílrar cile Sacramen-
fin el de la Confirmación to, es íoloelObiípo : el
fi , (fino es que dexe de re- qual,y los demás Obifpos
ccbírle pormenofprecio) quedaron en lugar de ios
Apollóles
li
1 41
í
i
I
78 ^ el S¿^icr amento
Apodóles : y ninguno o- ma ChnGiaa)vngiendo en
tro .Sacerdote le puede ad- modo de Cruz la frente
miniílrar , pues folo al O- del que fe confirma : para
biípo dexó Chrifto poder fignificar la ofadia que an
para admmiílrarle alos fie de tener los confirmados,
les baptizados. Y afliíe á en cofeílar la Fe, (que pro-
vfado defde el principio feílaron en el Baptiímo)
de la Iglefia ; y íe vfará ha- fin miedo , ni vergüenza,
fía que fe acabe el mun- delante de los enemigos
do. del nombre Chriíliano:
Y quando le recibiere- aunque por confeffarla, a-
des,aueis de eftar con mu- yan de padecer tormento,
cha deuocion, y atentos a derramar fu íangre , y dar
las palabras que el Obiípo fu vida. Y por auer rccebi-
dixere. Y tened gran Fe, do corroboración del Et
q fi eñais amigos de Dios, piritu fanto,deuen confet
alcanzareis la gracia del Ef lar firme , y publicamente
piritu íanto,que efte Sacra delante de todos , eíla Fe
inento da. que tienen en el coraron.
Lo fcgundo/abreis,quc La qual deue luzir , y la an
aííi como el Baptiímo , fe de manifcílar a íu tiempo
haze lauando con agua la con palabras, y con el bué
cabcga del baptizado j aíli olor de fus coftumbres,
cfíe de la Confirmación, exemplo de vida,y buenas
fe haze con azeite, y balfa- obras.
jnio , bendito por el ObiL Lo ccrcero,fíbreis, que
po^ ( juc todo junto íc lia- eftc Saa-améco no fe a de
recehk
ltfl^ift»i»^trriia»<is^^iitftirffii«j
.►.♦.«.i.».*.».*.» Í^JLX
n)e la (^o?7Jirm ación. 7 9
reccbir mas quevna vez recebir en gracia j porque
rnlavida,porquedclama es Sacramento de viuos.
ñera c¡iie no os podéis ba- Y fi tuuieredes alguno , ó
ptízar dos vezes j affi tam- algunos pecados mortales
paco os podéis confirmar confeílaldos primero, ó a
dos vezes-, porque elle Sa- lo menos arrepentios de
cramento, como el del todo coraron de auerlos
Baptiímo,imprime vn ca- cometido, con propofito
raáer , y fcñal en e] alma, de los cófeílar lo mas bre-
gue ( como os dixe ) no fe ue que pudieredes.-porquc
puede borrar dellaj y dura de otra fuerte, aunque re-
:á mientras viuisjydeípues cibais el Sacramento , 110
je muertos , aunque eñe fe os dará la gracia , que es
i^ucftra alma en el cielo, ó fu efeto 5 y cometeréis vn
rn el infierno , ( que Dios pecado mortal de nueuo
10 quiera ) porque como grauiííimo , que íe llama
J alma es inmortal, affi la Sacrilegio,
eñal que efta impreífa en Lo quinto,íabreis tamJ
ílla,jamas muere.Y í¡ le re bien hijos,que de la mane
:cbis dos vezes , cometéis ra,que quando os baptiza-
m graue pecado,llamado ñes tuuiftes neceffidad de
Sacrilegio ^ porque hazeis Padrinos^affi aora para c6-
/na graue injuria al Sacra- firmaros , tenéis también
neto déla Confirmación neceffidad de efcojer Pa-
^ue vna vez ya recebiG drino , que os toque , ó os
■^^' tenga al tiempo que el O-
Loquarto, le aueisdc biípo os confirmaxc t el
qual
I
Í3á
t
M
Mú^^^
W^K^KS^fSKíKn^mnS^ii
i
1^^
i
i
i
i
i
so . "Deis.
g^al PacIrilTO os á de eníe-
ñar cQiiio qs aiieis de aucr
pn laconkílion de laFe^y
en la rcíiílcncia, y pelea cí
pintual,cótra las tentacio-
nes de los enemigos del
alma.
Lo íexto,íabreis, que el
Padrino que os cuuiere
quando os confirmaron,
contrae parentcfco eípiri-
tual coa el confirmado,
que es fu ahijado, y con fu
padre, y madre : y que no
puede auer matrimonio
entre ellcs.Y affi os auiío,
que la muger no tenga en
la Confirmación a íu ma-
rido, ni el marido a fu mu
gerj porque quedareis pa-
rientes eípiritualcs,y no os
podréis pítgar el debito có
jugal. Ni el padrc,ni la ma
dre tengan a íu propio hi-
jo, ó hija en la Confirma-
do n .E m perOjcl her man o
ó la hermana Lien pueden
ícramento'-'
tener a fu hermano, o a fi
hermana : y el abuelo a íi
nieta,ó nietory el aniance
bado no tenga a fu man
ceba,ní ella a el,quando S
confirmaren , por el grar
peligro a que os ponéis d(
cometer facrilegios j, y po:
que impedirá, que no o
cafeisj y fi os caíaredes , íi
deshará el matrimonio.
Lo íeptimo, vendrei;
lauadas las caras , las vña¡
cortadaSjCon buenos vell
dos ( fi. los tuuicredcs , ) j
limpiosry traeréis vn lien-
to , para que os liguen h
frente donde os confirma
ron:y vna candela de cera
que ofrezcáis al übi'po, )
no os falí^ais de la I^ieíií]
haíca que osayanlauadc
la frente , y ayais recebido
la bendición del Obiípo,))
os ayan eícrito vuellros
nombres , y el de vucih'os
Padrmos,cn el libro don-
de
9e fc aflientan los confir-
dos.
Lo otauo y vltimo^fi fue
i'c poílible , llegad a rece,
birle en ayunas',y aú(fi qui
Geredes)auiendo ayunado
el dia antes ; por la reue-
renciajCjue á can gra Sacra,
aiento deueis tener, ó a lo
nienos abfleneos de be-
uer chicha el dia a ntcs^y el
mifiTio diarpues auque no
vengáis embriagados _, da-
réis mal olor, y es poca re-
uerencia , la que tendréis
haziendo lo contrario , a
tan gran Sacramento , y a
períona tan venerable del
Dbifpo, que os le á de ad-
minillrar^que hecho to-
do lo que os tengo dicho,
cofiad en el Señor,q alean
preis en la Gofirmacio, el
augmento de la gracia del
Eípiritu fanto^el qual viue
y rey na con el Padrc,y co
[EsvChrifto fu vnico Hi-
Sí-
Aptifmop cateque ía
' crametOjCófirmacio
futiyocmi imanatac ari,
Santo BaptifmOjChnílop
pacarichifcan,runap,quef-
pijnin , allijnimpac, hina-
tac Confirmación Sacra-
jnétopas, Chriftop recceC
can pacaríchiícantacmi
cafca. Confirmación Sa-
cramento ñifcarac , cai V-
raipi ñiíac nifcaicuna rai-
cu.
Baptifmo armacuipi-
Diofpa gracia callpan cof
cantam^mirachin:animan>
chicpa aucancunap cau-
mijnimpim , animacSlam
cinchichan choncallíchin
tacyachintac caic una huá
F mi
vm£^^kAkáá
s:2 DefacraS mentó
mi ari,mana tanijta tincCi- yancampac, hinatacmi ei
chic,aucanacunchic maca pintual ñifca cau^aipi ya-
riacuncliic^adpanacüchic- GÍlacLin^ runa ña baptiímc
tacmi. huan Chtiílopi nioío<
Cay ConíiriTiaeio Sacra- pacanchifca caípa^cai Co-
mentoca ari , animadam firmacion Sacramcntorai
quellcan,vnanchan,mana ca,viiíancan yachacupuj
pichana, mana huacllina eípitual ñifcap callpan-
vnachaicufcuihuanxaiv- cunada chazquinan ya^
náchaillapim ari,cófíumaí chacupuntac , (ando Ba^
cacuna ^aricuncu, huac- ptifmopi moíloc cauca*
-pi , ricuncu mana Confc áiíca iñifcanhina, allirura!
mafca, ñabaptizafcacac- cunada ruraípa j. caugan^
Gunamata. lESV Chriñop campac.
auquin , cinchicuna hi- Pana cai Confirmacic
jaatac huallparinacuncum jfacramétG,mana ancha Ba
aucanchiccunap huacecai ptifinohina chazquina cal
ninman , aftahuantac ari papas , cai tucuihuancac,
Efpiritup callpanta ha- huaquin Sacramentocu-
picuncu^Cathohcaíanda namanra curaíchaíca pu-
íé , I ñiacanchida; fonco nim^achcacunapi ñatacmi
cama manchanninnac L aliichac cahuáchic. Yupai
¿incancupac. chana Sacram.ento tacmi
Ymanam ari ña pacari caica, Baptifmo Sacramcn
nioc huahuap vinamin ya tohina. Baptifmonnacca,
chacupun,puchucarca,tac manam pi maicapas qud
yalcaearip eamanmá cha- pinmanchu¿ConíirmacÍG
tí
De la (Confirmación. S 3
tamaña cliazqueccuiiarí, Ghuricunaya ? liacaí-
quefpinGutacmi. ( Ycha- cliancaiqui.,y_achancaiqui,'
ca cai Sacramento Confie camallampi chazquicün-
inacionta pifliman yupaf. caiquichicpac, cunan ñ it
pa,maoa chazquecca, ma- fac ííiícaimi pifli nmai^
iiam quefpinmanchu)cai- Hapim, puchucapnícaiqui
tam yachanchic I áinchic c hic . Sococaraalla ari vya
tac 5 baptizafca na hanoc rihuaichic»
liuahuacLinamanta^mana- áaupaóla huailluiliiia*^
rae Gofirmafca huañuípa ña churijcuna yacliaichic-
i)as,queípincum ari» Caiíacramcnto6ta camcu^
r- Chaimi ari hinantin ñaman chazquichiquci-
Baptizafca armachiícacu- quichic, Obiípop ^apallá*-
na^allim chazquiná yacha mi.Cai hynantin Opiípo-
■cunman,manarac maican cunapas^íanóla íglefiapim
Sacramento6la,chazquiC queparircancu , Apoiiol
parac , cancliisliuataman cunaprEntin.Manataemi,
chayaípalla. Cai chica hua pi maican Saccrdotecu^
taman cliayac huarmacii- nap chazquichinaochu,
naca, yuyay iiiyoc iiam Obifpo ^^apaüadlam ari
ari.Manaiac caihina huata ChriÍío,cai camayoc can-
ma chayac chazqucccuna c ampac calipacharcan hi-
li^ chazquinan punim ya- naocin baptizafca Cíiri-
chacun , imana huataman ílianocunaman chazqui-
cbayaípapas, pana miiüpa chincampac. Igleíia tec-
machn^ruciipaya camama cefca caícanmantari , pai-
chayafpapas.. cunaliá chazqiüchec car-
F 2. caucu
íHCrI
i^-V^
lll
r3¡
11
i**
■i '
<*i
lili
%
11 '
%
1
< '- 9
II
' '-m
t
'41
f
' 'm
i 1
' ' ^-^i
^
'
^
1
<^
i
<^
i
l^
hÜ
jÚISII VA
ilH
■H ^
t
m ^1
'
^
[1 h \
,^
' ' ' '
1^^
\
<n
1
1
ll *
1 1 1 i
;^
¡^ •.
V*
11 '■'
í ■ ^
'i'
\\ iit
':
til fe
<3á
1
■'I
I
•<^
1
' i"^
1 < ' I
1 ■'^
1 i
' <á
1 1 '
<f^
1 11 li
<K
wShL
íú]á£^
É
w
i
^4 T)el Sacramenta
cancu ; chazquichincan- (caí huñu tucuillam cana
tacmi caaca,pachacutiná-^ Chrifma íutiyocmi) Con-
cania. íirmachicocpa matinra^
Chaimi ari imai pa- fanóla Cruzpa vnanchai
eliach chazquichifunqui- ninhuan hauipufpa , Uuíi-
chiCjDioímá checa Tonco pufpa.CaihuanmiConfir-
. cá caiquichicmi yachacu- maíca cunap ( baptizacui-
puíunquipbifpop íimi ri ñimpi Iiiicuita , tucui ima
•maícátahuájfoncocama- ruraflacmiñifcanchichua)
tac, vyanncaiquichidac- callpachacuininta vnan-
mi.Hinarpari collanancha. chacun, Manchanninnac,
cuichicIñicuipi.Diofpaco pcncacunnac , Chnftop
clion captijqu'chicca , caí. íutimpa atillchancunap,
lacramentop gracian calL Daupaqucmpi Caí iñicui-
pan cocuncátam víla chi- ta vyayquni, Iñifcan maii-
cunquichic. ta,y ma haica muchuncáta
Ifcaiiiequempim ya- yahuarinta hichancanta-,
huaüuncanta yachafpa-
pas.EípiritLi íanólop cali-
panta chazquiícan raicum
cai Confirmacoccuna.fu-
chanquichic : imanam ari
Bapaizafpa^ vnuliuan bap-
- tizachicocpa vnnanta ho-
cochee , maillachcc can-
ehic^hinallatacmi, cai Co- tinchancanmi, yachacun,
firmacioii Sacramento ru tacyac foncohuanhinaí-
racim^miíquiían-iainiyoc, parí vyaypunirac tucuí-
ballanio ñiícahuan , azei- pa ñaupaqucmpi foncoii
tehuampaSjñaquiquinO- vcupi cai Iñicui hatailit
biípop bendizaícanhuan, cancuda.Caipam ari citu-
naii
j^4aiitw¥rirgirawirj^^c
h Qonfitmackn • g 5
iaan yachacbun , ynafpari chapicachun.vcupachapí
'cairatacmi mitápi pacha- cachuinpas ( amatac Dios
llampi , allin rimaihuan, caita inunachuiicliu) Ani-
cau^ainimpa cochochij- ma ari mana h uañoc cail
miThuaii ;, fucinchancan pa, quiquin aaimapi quell
yachacun j alliti cau^aipa caica vnancliaíca cacpas,
catichicLiininhuan, alli ru- manam liuacílícunmátac
raicunahuampas. Quinfa cliu. íícai cutkliu chaz-
hahua yachancaiquichic quinquicbic chaita,anclia
caimi Cai Sacraiiientoca, hatuii liuchadaoi fecrile-
Iiuc cuti chazquinallam gio ñiicadam liachallicuJ
cau^ai pachapi. Imanam <|uichicjñahucmiracliaz
ari, mana yachacupufun- cjuifcaiquiaa^allcochakai
quichicchu, licaicutiba- quiraku.
ptizacuncaiquica , chaihi- Tahuah ahuapi.yackí
nacacmi,mana yacliacupu cIiidac,caiConfirmacÍGa
íanquichidacchu^Iícaimi Sacrametoca , huañui hu-
ta Confirmachicuna. Cai channaccunap chazqiiina
Confirmación Sacramcn- mi j anircapicai'^ac cunap
toari, aniniailam vnan- Sacramento cafcan raycu
chan,qucllcan ,( yaca ñij- hucchus, achcachus hua-
quichichina)manahLiac- ñui huchayoc caipa ari,
Ilichina vnanchaihua.Cay ¿aupa confeíIacuichic,ya-
vnanchaica ari, cancanean chacuprin : manaca.hti-
chiccama , ña h uañuptij- chaiquichic mantarac,ch€
<]uichicpas viñaipacmi tac ca fonco llaqi icuichicj ya
yan. Animaiqui caflipa- chacupunca,chailIamco-
F 3 Fcfacu-
\mM9M^Mmsamm
^^p^
86
T> el Sacramento
íeílacüGc nifparac ñijchic cai cunada llafancaiquu
huc haniurijCai iacramcn- ¿lajCunafuncaiquipac.
tocia chazquifpapas ma- ^odañequcmpirn, ya-
nam gracia concarita,cof-. chaic ya? Confirmachicuf
funquichicmanchu : chai pa hatalliqueiqui padrinoi
hahuainanra ñatac ,'mot quica,churimpac hapicuil
foc huañui huchaólam fa- cám, ahijadonliuaii, yaya,
•crilecTÍo ñifcaólam hucha* tnamanhuampas, manaiiv
llicunquichic. caíTaracunan yachacupuii
Pichcapi yachaichidac chu : animampa runama-
munafcai churicuna.Ima- cin ayllumacin.ñatucufca.
nam aii baptizacufpajmar manta.Chaimi aii aticUai*
'Cadcoqueiqui runapac car quichic, Confirmachicuf-
canquichic , hinallatac- pa , ama huarmi , cojanca.
micunampas ^ munafcai- hataUichunchu, cocari, a-
qui ruñada , Obiípo con-^ ma huarmintapas,animap
firmaíüpcijqui hatallico- runamacinhina, queparij
queiquipac, chácacoquei- huacchic pada-, quepa má
^quipacpas.acllancaiquirac taña, huañui huchada ru-
jTii canea. Cai chanca co- rarpa,mana yacha cupufuii
quciqui runa padrinoiqui quichicmanchujiuarmij-
.pac yaycocca , yachachit quiman , co^aquimanpas,
íunquim,Fehiincaiquida. chayancaiquida.Yayapas,
futjnchancaiquipac v ^ini- mamapas , amatac yumaU
map aucancunanta,atipan can churinta , huahuanta-
caiquipac. Cal cípiricual pas,Confirmachicuipiha-
ñdfcaaucanacuipij hi:atc- tallayachumchu. Hataca,
huauquc
m ^¿1itW¥gMt»a» tfy^jgg
.«.».».».<» I i ' ♦ • f / * í
VDeU (Confirmación, s/
liuauqnc^pana cacpas, ba- §i!lu cLicIiufcapas/ilin pa*'
talli nanmi yachacun , pa- chaliiian pachaliicufca (ca
iiárajturantajhuauquenta- pufuptijquijmanacajtacíá^
pas. Machuri^yachacupu- riíca pachahuanipas pacha
ni , haliLiai iiinta , maicaii llicuichic.HinafpaJiuchui
runa macinta hatallin cá- pañollada apaniüqui chi-
pac. Sallayoc mancebafca ¿lac , cliailiuan matijcjui-
huamiijcaripás,amahucba da maitupufuncaiquipac.
Ilicocmacin huarmi^ cari- Huc mapacandelaólahua,
da hatallichunchu Con- apamunquichiCjCapacO-
íirmachicui pachapi j pa- bifpoman , cocuncaiqui-
¿taillapitac, hatun chiqui- pac.Chaimantan,aiTia Igle
man vrmaicuhuacchic, íiamanta Uocfinquichic
huañui hucha íacrilegio
nifcada huchallicuncai-
quichicpac.Chaihahuamá
ta ñatac cai hiña hatalhícai
quihuan , mana yachacu-
puíunquichicmanchu, caf queiquip^íutinta huampas
lara cuncaiquichicpacxay quellcaíca cacancamapas,
hinahuchapijCaflaracup- Confirmafcacunap taúca
tijquichicpas,manamyu- quellcan librompi.
paichucanm.an^pafcacu- Ancha quepa pugacñe
nanmi caíTaracufcaiqui- quen, yachaichic. Yacba-
chi¿la.Canchizfíequen/u cupdnca ari, mallac, min-
rancaiquichicca, caimi,y- ni,mana micuícarac.Con-
pacufca cama hamunqui; firmac hic ccman chayay-
F 4 chic.
chu, matijqui maillafca cá
can cama. Obiípopben*»
dicionninhuan/amcuna-
da cuíinchaíluncaiqui ca-
ma.Sutijquida , hatalHco-
'SS, ^e! Sacramento
cliic : munafj^apas, caina- cai tueui iiircalcnñaapriij
huan, GunanbuanJiuaGai- ea. Confirmación Sacra-
cha cuich:c;cai iicranicn- mentoóla, chazquifpa ña-
tac^yayapi ÍLiyaychic.EfpK
rita ían¿iop gradan ta ba-
ptiíinopí chazquiícampa
yapa inin ta chazc[uinq ui-
ha viDaielianaGaf-
to ariCiia yipaiehanaGa
e:n manta : manan ifpíGa,
ama caina pune hai pi,C6-
firm.achicuncaiqíii pun-
cliai^pipas,akaciam.allin- diic ptinim. Cai gracia
quichicchü,manamachaf callpadam cana , pvan-
€acaíj>apas,akaakad:a,az- chic I E s V Chriílo cu-
íianquiehicmanmi. Sacra- yaycoíTunquichic. Caimi
n: G nroda , pi ííi pi y u pac: ari yayahuan, Efpiritu ían-
hinacahuacchióiat. Chai- ¿lohuanjCaLi^an^cainacun
fnantari, eapac chazqui- camachicun ñatac,huc ga-
ehiqnciquichicCbiípoda pai Dioscainimpi,callaria
piflipi ñatac hatallec hiña, nac , puchucannan , viñaií
cahuaechidac. pacha cama^ Amen Íes vs,.
Palluaica puchucaíca.
^^9^'S^ '^S¿^^ ^.S^l^ w^^K^sS
!D£
W^íNiíeuKVKmaims^-^íi^x
pE SJCRJMElSírO FOENl-^
DEL SACRAMENTO DE LA
Penitencia*
L Sacramento de la
Penitencia 3 inftitui-
do por Chriílo nueílro
Señor , para reftituir en la
gracia de Dios, a los que
an caído defpues del Bap-
tifmo • por eíFo fe a de ad-
miniflrar con mayor cui-
dado ^ poique es mas fie-
quéte el vfo del^ y porque
fe requieren muchas mas
íToías^para tratarlo,y digna
y retamente recebirlo.
Y como para le confti
luir, concurran tres coíás,
ínateria/orma,y miniftro
la remota materia del^foa
los pecados •, y ía próxima
fon los aólos del peniten-
te : conuiene a íaber i con-
tricion^confeílio n, y fatií-
facion Y la formación las
palabras de la abíolucion:
Ego te abjoluoy ijfc. y fináis
mente el miniílro,es el Sa
cerdote , que tiene pote-
ñad,ó fea delegada,ó ordi*
naria para abfoluer.
Mas fi vuiere peligro
de muerte .y faltare Con-
feíTor aprouado,quaíquíer
Sacerdote puede abíoluer
de qualefquier ceníüras, y
pecados. En el minillro
del ,. fe requiere tambica
bondad^icencia^y pruden.-
ciai
ll
W-R?."!
7^
4i
1
1
1^
1^
^H
3
H
1
•
Hl
Hnflit 1
'%
í
r
i'
i
'1 '
i,
ij
t
'1
^
oEnS
Mk^'k
s
•^o ^el Sacramento
da^con fello de peifeto, y T)'^^''^ ^^^ pueda pue!
perpetuo iilencio de la ia- X juzgar derechamen
grada confeflion. Y para re,y c[icernir,y apartar, en-
que en eftas c oías, y en las tre lepra, y lepra , y para c
demás ,íean muy bien, y cure prudentemente , co-
conuenientemente,infl:ru mo fabio, y experro medí
dos , an de procurarlo co co las enfermedades delaí
todo cuidado,y diligencia almas, y fepa también aplí
los Confeílores. car a cada vno , remedios
mas apaos,y conuenientes
§. Inprmhylfc, procure adquirir toda la
mayor c iencia , y pruden-
LO primero, acuerde- cia que pudiere:aíli con o-
fe el Confeílor , que raciones hechas amenudo
júntamete es perfona que a Dios, como bufcandola
juzga, y medico , y que es de Autores aprouadosrpar
miniílro conftituido por ticularmente del Catecií
Dios,juntamente de fu di- mo Pvomano^y confulte a
uina juílicia, y de fu miíe- los hombres íabios, expe-
ricordia : porque como rimentados,y prudentes,
quien trata de paz entre
Dios,ylos hombres,acuda
a la honra diuina, y a la fa-
lud,y bien de las ahr.as.
§. Vtergoreüe^lsfc,
§. Sciatcafm^lsfc,
Epa los caíbs,y las ceJ
furas reíéruadas a la
Sede Apoftohca,y a íu Or
dinariory las Conílitucio-
nes
^jyteOT»ii»iigiKr
^elaTemt encía. 91
Lies Je la Iglefia de cada v- te toda la dotrina defle Sa
LIO, que obferue, y guarde cramento : y rodas las de-
pon diligencia,y cuidado., mas coías ncceíiaiias a la
F
Inalmente trabaje de
conocer derechamea
reda adminiftraeiondel;
y proceda en eñe minifte
rio , como abaxo irá pret
pripto,y ordenado..
ORDO ,UD MINISTRANDI
Sacmmentum TcenitentU.
ORDEN DE ADMINISTRAR EI^
Sacramento de la Penitencia.
§,. Sacerdos , ijfc.
L Sacerdote que fue*
re llamado a confef-
far, defe prompto^ preño,^
y fácil Y primero que va-
ya a confeírar(íi el tiempo
diere lugar) para que fanta,
y redámente exercite efte
minifterio, pedirá con ve-
bem.encia,y oraciones pia.
dofas el auxilio diuino..
§., In Ecclefiayisfa
O oyga las confet
fiones en cafas par-
ticularesjfino en la Igleíía:*
{fino fuere con cauía pue-
ña en razón) y quando et
to aconteciere,procure ef.
tar en lugar decente, y pa-^
tente a todos.,
§,.fíaheaí^
íl!;
;3¡
:Ú.kÍ^ti(
É
92 T> el Sacramentó
$. Haheanm.ifc, con la fcñal de la Cruz
hincado de rodillas.
§. Moxconfejfarm^ijfc}
LVego el ConfeíToi
le pregunte, que cñ¿
^ I "^Enga en la Iglefia
' J^ vncofellionano, en
que reciba las íagradas c5-
feíliones^ el qual elle paté
te,cIaro, y puefto en apto,
y conueniente lugar.-y aya do tienePífi'^por otra part(
en el vn rallo , que diuida no lo Tupiere, ) y quanto a
al penitete, y al Sacerdote, que fe confeíló ? y fi cum-
plió la penitencia que le
§. Superpelliceo^ifc, fue impuerta ? y fi fe con-
feíló bien , y enteramente
,^ TSe de fobrepelliz , y en otras confeíliones ? y fi
I V de eftola morada j ahecho primero diligen-
conforme al tiempo,ó co- cia,examcn,y diícufion de
mo lo permite la collum- fu conciencia como deue.
bre de los lugares.
í. G¡uodJí,^c,
$. Poenhens^lffc.
Y Si eftuuiere el pe-
nitente ligado con
monefte al penirentc, alguna ceníüra , ó cafó re-
que íe llegue a la confef- ícruado,del qual no le puc
fion , con la humildad , y daabíoiucr , fino auiendo
habito que íe requiere. Y primero impetrado lie en
que fe forcifiquc , y arme cia del Superior.
mLMsamssBMSMMmi
.*..•<.* '•.<.».•.».< .» / » ' * ! t I * I
ü^e UTmtencm. 9 3
f. Si l-^ero y isfc. y K^cgo conficííe fus peca^.
dos j ayudándole el Sacer-
As fi el Confeílbr dote , todas las vezes que
^ , ^ (ícgu la calidad de fuere neeeílario.Elqual no
las ' peifonas ) conociere,, reprehenderá al confeíTaii
^ue el penitete: ignora los te,fino auiendo acabadofe
rudimentos de la Fe Chri- de cofeflar (como fe dirá,)
[liana ( íi el tiempo lo pi- ni le preguntará, fino fue-
diere)inftruyale breuemé- re neceílario entender al-
teren los Articulos déla Fé„ guna cofa mejor. Y por ef
y cofas que tiene neceíli- to le dé efperan§a. Aconfe
dad defaber, paraíu falúa- jele blandamente, que co-
cion. Y corrijalefus igno- fieíTe bien,y enteramente
irancias.Y amoneftele,que todos fus pecados. Quita-
con diligencia,las aprenda da la torpe vergüenza de
defpues,cn breue tiempo., algunos , que impedidos
della , por perfuacion del
Diablo,no íeatreuen a co
feííar los pecados.
J. Sipcenitens yl;fc.
SI el penitente no ex-
preílare el numero,las
o por lo menos vfe deílas efpecies , y circunfiancias
palabras: Cí);^/?^ me a Días de los pecados ncceílkrias
tQc¿opderoJo,j; alpos Padre, de explicar , el Sacerdote
Y Luego el peniten-
te diga la Confefli o
general en la lengua Lati^
na,ó en fu vulgar: conuie-
ne a (ahcrXófíteorDeo^tfc.
;3¡
I
0
i
i
i
9.Í, T)dS¿icramento
le pregunte con pruden- tes , como viere le eftar
cía.
§. Caueat^tfc.
As suardeíe de de-
bien: y tráigale a la memc
ría , con palabras eficazes
a que tenga dolor , y con
tricion, é induzgale a h
emienda déla vidajy a qu(
tener a alguno^ co la repare mejor : y le dará
preguntas curiólas, ó inuti remedios contra los péga-
les j particularmente a mo- dos.
^os,y mog;as,o a otros, pre
guntandoles impertinen-
témete aquello,cj ignoran,
porque no les eícandalize
y deílo les enfeñe a pecar.
j. PoJlremOyisfc.
§. Demum^isfc.
O poftrero(en quan-
toíü eípiritu, ypru^
dencia le infpirare ) le im-
ponga la íatisfacion con-
ueniente,y faludablercon-
'Inalmente , auiendo íídcrando el eftado , el íe-
oidolaConfeffion,y xo , la edad , y difooficion
peílado la grauedad,y muí de los penitentes. Y mire
titud deles pecados,que el que no imponga penitea
a cometido , íegun la gra- cias leues,y lijcras, por pe-
iicdad dellos,y la condicio cados graues : porque acá.
del penitente, con candad fo no caíligando, difimu-
y amor paternal, le diga al lando , conGntiendo los
gunas amoneftaciones , y pecados íe haga participa-
c orreciones conuenien- te de los agenos.Tenga de
lante
^Mt'^f^iüfímífmíiíÉiíí^mt^
.*.* .t. i. •$.*.•». i .» ir > * I.
T^eUT enhénela, f5
lante de los ojos,qiie la ía- mos pecados, feria vtiliílí-
tisfacion no íca tan fola- macoiaaconíejarles^ que
mente remedio denueca fe confiefien a meiiudo'^
vida , y medicina de la en- como vna vez en el mes,
fermedad j íino tambié pa o en ciertos dias , y fieitas
ra cafti^o de los pecados íblenes:y fi coni;iiniere,co
paflados. íiiulguen.
§. §}mrecuret^lfc, :
Or lo qual procure,
(en qiianto fe pudiere
hazer)imponcr las penité-
^ias contrarias a los peca-
dos,y viciosrconuiene a ía
ber : A los anarientos,.que
den limofna : a los libidi-
iiofos ,. y luxuriofos , ayu-
nos, ó otras afperezas de la
€arne ; a los foberuios,ofi-
Cíos de humildad: a los pe
rezofos,y negligenteSjapli
caries obras , y trabajos de
deuocion JVlas a los que fe
GonfieíTan raras vezes,ó de
tarde en tarde,ó que reinci
dea fácilmente en los miC
Os CofeíTores no irñ
pongan penitencias
pecuniarias , para íi mif-
mos : ni pidan, nirecibaa
de los penitentes alguna
cofa,porprecio, o premio
de fu miniílerio,y trabajo,
§. Propeccatii Jsfc. -
Or pecados ocultos,
(aunque feaa muy
graues ) no impongan pe-
nitencia publica , notoria,
ni maniíiefta- r
§. Videat aiitem^^c.
'«
^
á!
13
3
«^
i
f6 n)elSacmmento
Diligentemente mire $. Siyerofils ^lfel
el Sacerdote, quan-
do,y a que perfonas íe a de T) Ero fi alguno eftádc
dar,negar, diferir, ó dilatar JL en peligo d^ muerte^
la abíolucion ; porque no íe confeílare , á de fer ab-
abfuelua, a los q de tal be- íuelto de todos fus peca-
neficio fon incapazesxo- dos,y cefuras, aunque maí
mo fon aquellos, q no da referuadas feá,(porque enn
algunas feñales de dolor; tonces ceíTaqual quiera re
que no quieren dexar los fcruacion ) mas primero ía-
odios^ni enemiftades: que tisfaga (fi pudiere) a quien
pudiendo , no quieren re- deue : y fi del peligro en q
ftituir lo ageno ^ ó que no cftá fe librare , y por qual-
<5uieren dexar la ocafion quier razon,auia de fer ab.
próxima de pecar-,© dexar íuelto en otra ocafion poi
por otro modo^ ó manera el Superior, efte obligado
los pecados,yque no quie a fe prefentar ante el , luc-
ren emendar la vida a me- go que pueda ^ para cum-
joreftadoj ó que andado plír con lo que deue, ófe
publico efcandalo; fino es le ordenare,
fatisfaciendo publicamen
te; yquitadoclefcandalo. §. Quodjiiríter^lfc,
Ni tampoco abfueluan a
aquellos cuyos pecados ef 'XZ* Si eílandoíe cófef^
tan rcícruados a los Supe- JL íándo,ó antes que fe
liores. comience a cofcílar el en-
fermo , le faltare la voz , ó
k
H. I ■«.<.». <.».! » / « »
ícle quitare la habla ^ pro =
cure ( quanto en fi fuere)
por feñas.ó demonftracio
lies , conocer los pecados
del penitente ^ y auiendo-
los conocido de qualquie
ra fuerte , en general, ó ef-
pecialmente,ó fi dio por fi
Ó por otros/feñales, ó deí-
íeos de fe confeflar,á deícr
abíuelto.
§. Meminerit^l^,
Configuientemen
te ha^a memoria el
Sacerdote,quea los enfer-
mos no fe les á de impo-
ner graue,ó trabajofa peni
tencia jpero tan folamentc
fe les a de hazer faber aque
lla,que coualeciendo pue-
da cumplir , en oportuno
tiempo.Y enel entretanto
auiendole impueflo algu-
na oracion,ó ligera fatisfa-
cionjy el acetandoIa,con-
forme a la grauedad de 1;^
enfermedad, ó por otra ra
zon , como fuere neceíla-
:rio,an de íer abfueltos.
oABSOLFTlONlS FORMJ:
FORMA DE LA ABSOLVCIOR
^. CumigitU7\l^c, puefto penitencia faluda-
ble^ y acetadola) primera-
QVado quifiere, pues mente dize. Mifereatur mi
abíbluer al pemten Ommpotem Dem^ tf dimif-
te(auiendole primero im> fspeccattd tm , perducat te
. G ^d
:»ir»w «W:-MmwgMw
^
i
á
I
I
i
i
i
^ 9^ T^elSacramenfó
ad Yitam ^cternam.Amen. Y Sanaorum.qiádqiúdknlfe
luego caliendo alca la ma- ceñs.ls^ maI¿Jii¡Hmem,Jh
íio, áz;a el penitente, dize: í/Z'/ /"^ remifiíonem peccato
Incíul^ntía m^ abjahuionm, rum , augmentumgratU^ b
i:^ rempo/¿em peccatcnim prmmmyiu^tern^^^Amet.
ttionum^ trihuat tibí Omnipo
tensjj mifcncors DominM^
Amen.
Bomlnm nojler lESVS
Ch/ijliis te abjoluat ; bf ego
J. In confejimihis ^fc,
N las confeílíones
mas flequen tes, y brc
maomate ipfm u abjoluo nes, fe puede dexar : kife^
ab omm ymculo excommunL reatur tui.tfc.y bañará de-
catÍjmJuf>)en¡¡onh, íjf Ínter zir; Donmm noíier mSFS
dióii, m qmntumpqíJIm, íf chriflm , ^c. como arriba
tmndigesMemde.tlgoteab^ eflá dicho,hafta,/V/, Do
Joluo a peccam nmjn nomine mini no¡lri lESrChriíli tf
Patm.-tlsfFd^,tfSpiñ- Pero quando ay alguna
taéJanai.Amen, g,aue neceíTidad en peli-
Si eí penitente fuere fe gro de muerre,fe puede de
íeglar,o lego,íe dexe aque- zir breuemente : Hgo te ab-.
\\^^2yoi:\{Si^ef^Qmi) fohtc^ab ómnibus cenjurl^^ Isf
Pafio Domini nq[¡ri lE^ peccatn in nomine Patni^s, f
SV Clmjli^nm'na beatón Ma if Fil¡j , tf Spirm^sfanh^
ru Virg/m^ , bf omnimm Amen.
!l
DR
ilaMW»¥ai>ffli»SQfty»^1ft-|rlftCT^
.»■ 11 ■■-»» ■■L»
W la^emtendd.
PE ^"BSOLVTIONE 'UB EX-
wmmumcatwm infiro exteriorL
DE LA ABSOLVCION DE LA
excomunión eit el fuero exterior.
§. SipotefiM,tfc.
SI El Superior vuiere
dado facultad al Sa-
ccrdote,paraque pueda ab
füiuer de la íentencia de
la excomunionj y en el tal
mandato vuiere pueíla al-
guna cierta foiimajCalidad
ó con que íe á de guardar
puntual mete. Pero íi dize
en la comiflioo^ó manda-
to , abfueluale en la forma
acó (lumbrada per la ígle-
fia:íe an de guardar las co-
fas figuientes.
O Primero^que el ex
r comulgado íatisfaga
pnmero(fi puede) a aque-
lla períona, por cuya ofen
fa incurrió en la excomu^ ^
nion. Y fi por entócesno
puede, haga vna caución
íuficientejó por lo menos
( íino la pudiere dar ) jure
de la fatisfazer,lo mas bre^
ue que pudiere.
§. Secundo f^lfd
O íeoíído.íiel crimé
porelqualcayóenla
excomumon , raeré gra^
ue, pidaíc le jora mentó de-
©bedecer los mancíamieii
G 2í ros
trmwmwmnrw^m
II
I' '
\\
1
i
41
M
5.r. i.y.
'f-/. /. / I . / z'
i
^
I
I.
lop) Tl'el Sacramentó
tos de la ígleíia,c|ue por la los demás Veifos ] y ref-
tal cauía le flieren hechos: pueñas, mudando el fexo,.
yerpecialméte,denoboL como eftá en el Ritual;
uer a delinquir de alUade- hafta que acabe la ora-
knte,conrra aquel Canon cion ; Deiis cui proprium
ó Decreto , contra el qual efl, tfc. y refpondiendole
delinquiendo, incurrió ea Amen , íe buelue a íenrarj
y cubierta la cabecadize:
Domimu mjier y Í!fc, hafta.
que diga ; Et Spíritusfan^'
la. cení Lira.
§., Deniquejlsfc.
'Inalmente guardara
efterito enabfoluer,.
(fi fuere varón) eftando el
penitéte delante de fi Jiin-
cadas ambas rodillas en el
fuelo , deínudos los om-
§.. §}updJ¡Sacerdos^l^c:.
Si el Sacerdote no>
tuuiere del Supe-
rior, ninguna forma pre-
bros, hafta lacamifa exclu fcripta , ni tuuiere manda-
Cuamente, hiérale ligera- to particular , para que
mente con vna vara, 6 ra- en la forma común de la
mal; eftando aílentado: y Tglefia , o en la viada ab-
diga el Píalmo de Mifen- íuelua , con todo enton-
ce mei.isfc. con Glona Pa- ees , conforme a la ^raue-
tri.t^c. Y luego en pie, y dad del cafo, haga laYobre.
teniendo deícubierta la ca dicha cernnoni'a j y las di-
tera „ dize iKyrie eleijon^ chas preces. Mas fi el cafo-
'(2'c,.Pater nojer ,, ifc. con no fuere tan graue, le pue-
de
WSJtíl'tíítñiS^li!^^^
áeabíoIuer,dizicndo; Do-
min!44 nojkr 1 ESF Chriflm^
tfc: euardando todo lo ar
riba dicho.
§. Inforoautem^ifc.
ftaá, loi
En cl fuero inte-
rior, teniendo Iicen
eia de abíoluer al cxco-
mulgadojle abíueluaj con
foi'nae ala forma común
arriba efcrita en la abíolu--
cion íacramental.
KirVS tiABSOLFENDl E X-^.
tommtinicatum iam mortuurru.
FORMA DE ABSOLVER AL Ex-
comulgado ya muerto.
SI algún excomulgado
muriere , auiendo da-
do mueílras de contricio,
(porque no carezca de ie-
polturaEclefiaílica , antes
goze de los íufragios de la
Igleíia , ) en cjuanto fe pu-
diere hazer,'ea ayudado: y
puede 1er abíueito delta
manera.
I el cuerpo aun no et
tüuiere iepultado , fea
a§otado,y ablueltojcomo
abaxo íe dira.Y deípues de
abíue!to,ie entierrcn en lu
gar iaiirado.
§ Si yero fuer it^lfc.
"^ 4 AsíilcviieíCn íe-
¿ paitado en lugar
G 3 picíaao
10 2 T> el Sacramento
profano, y cómodamente el fepulci'o. Y m.íentras fe
íe pudiere hazf r,deíenner- acota el cuerpo^ó la fepiiK
rcíe:y fea de la mifma fuer tu'ra , diga el Sacerdote la
te ncorado. Y deípuesde Antífona Exiéabmt^tfc,
abíiieltoleentierrenenlu con el Pía!m.o, A/z/fm-^
gar figrado. Pero fino fe meiDeM^,tfc.c\ qual dicho
pudiere defenterrar,como fe abfuelua diziendo: Auto
damente , n^otefe el lugar rítate mihi concejfa.^c. ha-
de lafepultara- y luego lea fta que le refpondan,Amé
abfuelco. Y diga luego el Plalmo,
Deprofundió , tfc. y al fin
§. §¡mdfiml:fc. del , Réquiem ^ternam, tfc.
con los demás verfos , ret
Si fuere fepultado pueñas,y oración es.haíta^
:n lugar fagrado^no Amen.,
fe defentierre: fino acótele
DE c^ODO zABSOLVENDI A
fifpenftone , ^elab interdicto extra , ^elintra
picramenmlem coníeíñonerru.
EL MODO DE ABSOLVER DE
la fufpenfion,o entredicho/ueía, ó en la
facramental confeílíon.
§. Si SacerdotiJJc. facultad de abfolucr a alou
Q I el Sacerdote tuuierc no^ de la íuípenfion, ó en-
tredicha
íi^]feftlitwwirt:irÉ«t^%iK&i
..»«.». 1*. <•♦.*.*. 4 .». # .»..'.»■ i ■».?■»
De la Tendencia, i^ 3
redicho , aunque no aya entonces defpues de le ^1
Jounas palabras determí- uer abíuelto de los peca-'
i^das para efto particular^ dos.anada confecutiuame
mente , podrá víar deíla te: Et eadem auíhoritaíe,^.
■ormula. h^ña que diga , Amen. Y
Diga el penitéte la Co- fino tiene algún orden, di
feffion generaby el Sacer^ ga : Hahikm.iS'c.o para o-
dote : Mifereatur mi , ^c. tras cofas, conforme al te-
Indulgentiam.Uc, y luego: ñor del mandato.
Authoritate^tfcAiúhyA-
men. " §• §líodJ¡,Ísfc.
•«i
§. Si yero , ¡fe, Q í fuere neceíTario re--
iJJ llituirle al titulo de fu
Si al ConfeíTor le beneficio,óperdonar!e los
__ fuere dada poteftad frutos mal adquiridos^ re
de diípeníar en la irregula cébidos, añada : Et refiituo
ridad , ó íea en el fuero de í£,¿5^í;.haib,Amen,
la conciencia , o fuera del,
DESTE SACRAMENTO DE LA
Penitencia ad longum,en quanto perte-
nece a los Naturales.
Porque el hombre fra tan fácilmente conferuar
gil.por la corrupción la inocencia, que le fue re-
de la naturaleza, no puede iiitaida en ei Baptifmo;an
G 4 tse
V /í1
i
^ ^ 4- ■ Del Sacramento
res eíb eftola , y veítidnra ra abrir el cíclalas qüales
blanca , que en el recibió tres cofas alcar9a el verda
(mientras viue)!a contami dero penírentc : conuiene
na,enfüc:-;i, y :;fea j Chríílo a íaber,íanidad para las lia
Iesvs Saluador nueílro, gas^qüeenfii almacaiiíi-
(inñicuidor c!e los fiere Sa- ron los pecados^arma con
cramentos) proueyó de re rra las allechancas del ene-
medio eficaziílinio , para migo: y abnri/las puertas
Jemejantes caídas maculas del Reyno celeítial.
y faltas- inftituyendo el Y porque (cerno nos
lantiílinio Sacramento de enfcña la experiencia ) vc^
Ja Penitencia , con el qual mos,que muchosSacerda
c hombre ( apartado por tes yerran en la pratica y
el pecado deDiosjíe torne deuida adminiftracion, de
y buelua a el , y fe acerque eíte tan neceílarío Sacra,
a íu vltimofin , de donde mento,y diuino remedio:
aiiía deuiado. particularmente en hazer
De aqui cs,que el Satua- a los Naturales las pregun
dor viniendo al mundo, tas , y repreguntas comie^
como buen medico, acón nientes^paraquc hagan co-
ícjo a los eípirituales enfer feííion , que a (íis almas a-
mosjiizieílemos peniten- proueche ; me a parecido
cía : como medicina para hazer elle formulario^ó m
lanar la enfermedad ; eo^ tfiTOgatorio,affi en rom3^
mo arma para entrar en la ce. como en la legua Que
batalla con nueftio cruel chua^para que teniéndole
cnemigo.y como llaue pa. en las manos, el facerdote
pucda^
?S^iyti»itttt»%^irtf^g»w^íK
.*.».*.»./-■/..'.* í.f./f
T>e la Temtenda, idf
pSe¿i', y fepa con diftin- quifitas^que tienen los In-
cio , preguntar por el a los dios de pecar:y no rciTiitif
penitentes , los pecados, las a la infipiencia , y mal
que contra nueílro Señor examinada conciencia del
pueden auer cometido. Indio , o India penitentq
- Y como fon tantas las que jamas íe confieílan
cofas^qüetiene obligacio a bien, fino muy pregunta-
preguntar en la conkflio, dos,y entonces ay duda,fi
(a ellos Naturales,que tan dize todo lo que hizo mal
mal íe íaben confeílar : y y lo que tiene que confet
las mas confe ilíones que lar.
hazé fon anuales, y de mu Demas,de que el Con-
cho mas t:empo)con difi- feílbr eftá obligado a pre-
cultad podrá ir]formarre,y guntar al penitente inlia-
preguntar de todo , quien biljtorpe^y vergon^ofo en
Rotuuiere algún memo- fe confeílar; en doscafos
nal, é interrogatorio déla- particularmente. El pnme
te de fi , para íeguirfe por ro, quando es ignorante,y
el. noíabeacufaríe defuspe*
Y a eíla cauía eícriuo efte cados ( como lo fon eíios
formulario,no co la breue Naturales,qne tantas con-
dad que otros ConfeíTio- iiííiones hazen informes,
narios(que de molde, y de y aíropelladas,por íu gran
raano) é viilo , fino muy rudeza , y fuma ignoran-
ad longü , declarando por cía.) El fegundo , quando
muy menudo , todas las confieíla el pecado , y no
maneras comunes , y ex^ la circunitancia del : ó los
^j — pecados
V i
I I
Un ^
fl'
i ' '
iitii
: ■ 1
■ :
i' '■'
i i
' í
i
i
i
i
To6: ^el Sacramento
pecados,que comecio ane cado de hurto , que fe "á ¿c-
xos a el: como fi conficíTa pregütar la cantidad de lo
vn pecado de carne,! e á de que hurcóila circunftancia
preguntar las circunílan* del lugar (agrado, que mu
c ias del :es á íaber,fi requi- da efpecie.Como en la for
rio^ó procuró, ó mandó re nicacíon,y qualquiera vo*
querir a la parte,para la in- luntaria polucion,homici
citar,yprouocar al pecado, dio, herida, ó hurto de
Y aunque en efto no fea qualquiera cofa. Y fino es,
neceíTario declarar las par- que al Indio fe le pregun-
ticularidades,que en el in- te efto , de ningunamane-
teruiencn, es lo con todo, ra lo confielfa-, aunque aya
confeílar lasque mudan la cometido cftos pecados
eípecie del pecado. muchas vezes.
Como claramente pa- Y fobre todo efto , es
recera , por las preguntas, neceííario declarar el na-
que enel íexto Mandamié mero de los pecados, para.
to íe harán. Y afli el Con- que la confeífion fea enrc4
feílor es obligado a pregíí ra. Y quando al penitente
íar la circunítancia, que no íe le acuerda determi-
muda la elpecie del peca- nadamentc,eníeñele á de-
do.'como fi pecó con cafa zir quantos pecados le pa-
da,virgen,üanenta,ó Reli- rece á cometido , poco
gioía,&c Y aíli milmo la mas.ó menos. Y í¡ aun eCl
Circuníiancia^que aunque to no lo dize , ó no íe le a-
no muda la cípecieja agrá cuerda,diga por lo menos:
ua muchü.Como en el pe quanto tiempo á, que elii
en
^jbñtíikvaíVfíKmtisraL^m^^
^elaTcnitencU. '167
'zn aqoel pccado.Y fi es pe callando el nombre de la
cado que va a la larga j co- perfora con quien la co-
mo de odio,ó deshonefti- metió. Y fi la qiiifiere no-
dad de mucho tiempo , ó brar, y declarar, reprehen-
dias , ó fi tiene coílumbre dale , auiíandole no lo ha-
de caer en algún pecado, ga mas .aunque fe lo prc-
todas las vezes que fe le o- gunten : y porque podria
frece ocafion para com.e- ícr^que en las confeíliones
terloxomo de jurar,codi- paíladas^vuícíle cometido
ciar mugeres , emborra- el penitente alguna falta
charfe , y otros exemplos, notable,quc anulafle el Sa
que en cada mandamien- cramento, y fiieíTc neceíl'a
to fe hallaran.Y fiendo ef- rio tornaríe a confeffar de
to tanto para conííderar.y aquclla,le preguntara qual
mirar,tan neceííario, y eí- fue la falta,
fenciat para la integridad Como fi calló algü pe-
de la confeílion , ay gran- cado mortal a fibiendas,te
diílimo deícuido , affi en niendo por tallo que ca*
ios Confeííores, como en llaua. Si mintió en la con-
los penitentes.
También tiene obliga
cion el Confeffor, de enfe
ñaral penitentejque quan
do fe acüíare , no no mbre
al cómplice porfunom-
bre-jfino que diga fj culpa le excuía el oluido j antes
quanto fuere neceíiario,, acula mas al penitente , fi
tuuo
fiffion, en materia de peca
do miOrtal.Siauiendo dias-
que no fe confieíla^no exa
minó fu conciencia para
aueríedecofífeílar : y aui-
farlc , que en eñe cafo, no
^"fl^^R^^í^j:^
^
I
;l ¡;
I
I
t
108 T>e! Sacramento
tuno propoíico firme de mandaron reftíruír alga
.lalir del pecado en que ef- na cofa , y no la reftituyc
taua.Como de enemiíbd, pudiendo; ó que fe aparta
deshoneftidad,no pagarlo íe de algún pecado en qu(
no reílituir,ó no tuuo do- elbua, ó de alguna ocaíic
lor baílate de íus pecados, próxima de pecar, y no ct
Si alguno deítos caíos le plio lo prometido. Si fue í
vuiere acontecidojdeclare trabajar por mandado de
le como ía confeflion fue otros Indios , y en que o-
nula , íacrilega, y como fi- bras fe ocupó.Pregúre poi
no íe confeílara , y que es los lugares en que a anda-
obligado a reiterarla. Y ai- do , las conueríacíones , y
íí miímo le mande exami compañías que átenidory
nar íu conciencia,ypenfar fino trae hecha diligencia
lus pecados. Ylomifmo no le conficííe.
feíá , fi para la confeílion Si trae dolür,y arrepen
preíeute, no la á examina- timiento de los pecados
do , que por entonces íe paílados, y firme propofi-
vaya,y pieníeen ello. to de íe apartar de quaU
Eníeñandole^quelama- quiera pecado morral, ó
ñera para hazcr efto me- ocafíon en que elle. Yfino
jor, es diícurrir por los la traxere^por ninguna via
diez m.andamicntoc^y por le abíutlua: y hechas cílas
los íietc pecados capitales, prcí^untas , mándele dczir
porlas obras de Miericor íus pecados, como mejor
d:a(LOiP.o va declarado en los lupiere dezir : fin irle a
cite interrogatorio ) fi le la mano , ni por geílo , ni .
palabra
^iWiM^iginraraMgirg
iB»-tíBQr<i!6-tt-íyttsyj
mirivff
Palabra afearfelos ; no !e aceixa iiefto,cñe ritual dc-
ca ocafion dc hazerle dc[ xa atras efcritas y notadas;
iiayar.Y pieguntarale por ni á de eftar mirado el roí
ú ordeD,que acerca de ca- tro al penitentcjni tenerle
ja mandamiéto le íeñala- delante de fi , fino a vn la-
re abaxo la pregunta que doj ni trate co el palabras,,
quifiere hazerle. Aduirtien ó cofas prouocatiuas a ri-
do también , c¡ue quando fa fino a deuocion , y gra-
vuiere de oyr cófeffiones,. uedad, ni haga ademanes,
por Quarefma , ó en otro ó. meneos con la cabera,
cjempo(como no fea a en ojos , pies, ó manos. De
fermos)feafiente a oyrlas,^ fuerte que los circunftan-
en lugar fin fo [pecha alga tes lo vean,y los efcandali-;
na j donde puede fer viíío^ zej el penitente fe ater/iO'
de todos,y de ninguno oí rize.
do. Particularmente con- Y fi le pareciere al Sa-
fcílando Indias,y no oyga cerdote,que el Indio^ó In-
ningunas confeíliones,en dia caUa,ó oculta al gnn pe
íps apofentos y dormito- cado,halagueledulcemen
nosocomo hazé algunos j. te^con palabras amoroías,,
delante de íus camas , ó en y blandas , ayudándole , y
la facriftia , ó c himcneas animandole,a qdiga todasí
de fus cafas, pues fe vé cía- íus culpas : eípecialmente
rOjíer cofa indecenriílima aquellas,que(porfus razo-
y llena de foípechas , para nes)quiere ocultar, que fa-
los Indiosjconform.ando- cilmente fe echará de vér^
nos con las rubric as , que por el tragar amenudo la.
íaliua:
f^lfJWr?5:?rigiH^
a
I
[iLukiii
3
lio'
íaliua.v no íoíeaar de rodi
Iks, coícij mirar a vna-,y o-
tra parte, y otras íenalcs^
que Dios quiere qne mué
ílre^cjuanclo quiere come-
ter eíie íacrilegio. Dizien-
doie eílas razones , ó otras
lemejantes en fu lengua:
Amado hijo^por la abun-
dancia de la diuina gracia,
tenemos eíle gran don , y
faludable remedio , que
por nueflra verdadera co-
feffion^al candamos perdo
de nueñros pecados. No
ayas pues vergüenza , por
la íal ud, y bien de tu alma,
de dezir la verdad en pre-
lencia miarpues yo íoy can
gran pecador como tu: y
L]üicaauré cometido mu-
chos, y mas granes peca-
dos,que los que me as co-
fcílado , y te quedan por
confcfiarry en eílelui^ar
nijo mío , no te oygo yo
como hóbre, fino como
dcmmento
pucílo en lugar de Díos:j¡
de mis pies te lenantaras
perdonado,y de enemigc
de Dios , por tus pecados^
te haré amigo fuyo.
'Bfia amonedación dirá afi
en la lengua.
Huailluihuaña churi3
Cai hatun cuyacui cocoi-
tam Diofpa callpan gracia
mata huacaichanchic , caí
alliana yachacuitahuan,
checa confeílacuininchic
manta, vílachicuncanchic
pac, huchanchiccunap pa
pachaininta. Chai ari capa
churillai?ama pécacuichii
animaiquip allijnimpac,
ñaupaqucipijchecan villa-
cuita Nocan(huauque ya,
I. panallai) cammanta at
huan ancha huchacapa ru
nam cani. Paólaillapirac-
mi, huchaiqui ña confeílá
cuícaiquimanta, confeíla-'
cuíac ñiícaiquimantah ña-
uas.
T>eUTe
pas5aslinan acíicacli^ashuá
hatuiiclia , millai manach
ari nocap huchaica. Cuna
ca churi } maiiam runahi-
iiachu , huchaiquióla vya-
dni j ichaca Dios hinallá:
pai pachán, ratímpitacmi,
caipi tiaycuni , caclicani.
Cay concorhuan fayafcai-
quimantari,cag:i cjueipilla,
huchannaiSiracmi, fayarin-
qui,hatarinqui.Díoípa au-
canhuchaiquicunahuan ,
cafcaiquimácarijcochonia
cichanacupufcaiquim, ca-
pac huchapapacliac Dios-
huan.
Aduierta también mu-
cho el Confeílor ^ que en
efta ciudad , y fuera della
hazé vna coía algunos ín-
dios,é Indias (que fe llama
hermanos mayores,y her-
manas mayores enere e-
llos mifmos: } y fe les pue-
de poner nombres de alu-
U'ados^y aturdidos, acerca
nlt encía. in"
de ciertos quioos^ñudoSj-y
memorias , que traen para
coufeíTaríe, como eícriru-
ras , y memoriales dellos.
Porque ellos tales indios,
y particularmente las In-
dias, enfeñan a otras a fe
confeííar por ellos nudos
y léñales j que los tiene de
muchos colores , para ha-
zer diuiíion délos peca-
dos, y el numero délos
que an cometido,© no, en
efta manera.
Antes quejvayaeiln-
dio,ó India penitente alos
pies del Confeílor, y Sacer
dote,ya fe a confefiado ca
eftas Indias, é Indios de to
dos los pecados , ora feaii
los que an com eti do,ó los
ágenos, que nunca come-
tieron.Porque les pregun-
tan, que tanto tiempo a
que no fe confieíTan : y fi
ocukaro algún pecado ea
las coníejliones paífadas,
que
rafcjijTMfcM'Ka ■-,
~^^.^^J^M9J^J^.^J^S^^Sf!^I
que pecados eran , las ve-
5:es,y numero dellos:y par
ticularmcnte^ que les diga
los nombres de las muge-
res , ó varones con quien
ofendieron a Dios : y lue-
go los mandan dezir al Pa
dre. Y para elle efeto , les
mandan uayan atando ñu
dos en fus hilos^que llama
Caitu^ y fon los pecados
que les enfeñan, (los mae-
llros, y maeñras defta ma
ñera de eonfeíTar) los qua-
les parecen : añadiendo, y
poniendo en fus ñudos o-
tros,que jamas cometiero
iTiandandoles , y enfeñan-
doles^a que digan es peca-
do el que no lo es, y al co-
■trario.
Y lo mas común les
hazen leuantaríe infinitos
tcílimonios,y confeílar lo
que nuca hizieron, ni ima
ginaron hazer: como mu-
chas vczes é facado a luz
acmmentó
por las preguntas, y repi^
guntas que les hago, haft;
que viene a dezia: Affi m*
lo mandaron, y dixero ¡o
hermanos,y hermanas, k
dixeífe por eños ñudos ; ]
dizen, que íonconfeflio
nes generales.
Demanera , que no ía-
ben lo que fe confieílan
ni dizen, y ponen al Con
feíTor en confufion , aíl
juzgando,como abfoluié
do : y é hallado, que guar
dan íemejantes ñudos,pa.
ra otra confeílion,aunqu(
la hagan dentro de breu(
tiempo,o para otro ano. i
que los prelH, y daña los
que fe an de confeílar d<
nueuo , ora fean mo^os, (
mo^as,viejos,ó viejas : ad
uirtiendoles, que pecado;
an de dezir en cada color
ó ñudo : y mudan vno , )
otroConfeíTor.porque nc
los ^onozcan.
Enre
MMLiakmmMKmm
;? "Enrcdaiidofe en milla-
res de errores, con cftos
quipos , y memorias. De-
mas de que no confieíían
los pecados quean hecho:
porque eftos no los dizen
al Coofeílor^fino foios los
que les an enfeiiado eños
tales Indios, é Indias \ que
los tienen por pecados , y
los que an cometido no.
Y-Ypareceles queauiendo-
e confeíTado por tales ñu-
dos, y auiendo dicho fus
pecados deftaíuerte , que-
dan íantificados,y que pue
den muy dignamente co-
mulgar. Y aunque comul-
gan mas dignamente, que
los que íe cóíieílan de me
moriaj íín eftos ñudos/y
em hurtes.
Y fi íes dize e! ConfeC
for,hijo eílo no es pecado
o no puede íer,que fien do
tan mo^o,ó moga ayas co
metido ellas colas. Note
mlefíck, ífi
cofíeíles pbr eflbs quipos^'
y iiudos,que no hazes buc
na confeflíon , y te leuan*
tas teftimonio , jamas le
creen , niaíTienten a eftas
razcnesjfino lo que les an
dicho los maellros dei1:os
enredos para fus almas. Y,
defpues de fe auer confeC
íado con el Sacerdote, vaii
a tratar con cit
lo que el Padre les dixo, y
la penitencia que les dio*
Haziendo burla del,dizié-
do,que no íabe preguntar
al penitente , ó que no les
entiende íu lengua: y mo-
fan de íu manera de abíoL
Lier j c6 otras cofas que yo
éíabido dcUcs^harto cica,-
daloías.E! remedio que yo
eliallo es , mandarles no fe
junten a ícmejantescon-
fcjos , caftigandolos íl los
hizieren,que no fe confief
íen por elios ñudos , qui-
tandolelos, fin dexarks de
H zir
f 3'4 ..T>el Sacramentó
zirpprellospalaibTa: Yoé enere fi juntas, y roedas;
villo confeílar,y é confct tratando de las cofas de h
fado (antes que aduirticíle Fe , y de las confefliones
Jo que voy eícriuiédo)mu de los Sacramentos, parti-
-cbos Iridios, é Indias , que cularmente del tremendo
ítracn va orillo deftos ñu^ de la "Bucariftia', y de le
^doSj mayores que el gran- que el Predicador dixo V }
dor de vna bola de bolos, dizen los mayores difpara
Y conuencidos del gran tes, que fe pueden imagi-
^dañó que hazenjén fe con nar: y los eníeñan alos de
feílar de la manera dicha, mas en fus ca(as,en las chí
cníeñarles a confeílar con caras y en otras partas dó-
forme erteConfeffionario de fe juntan,porque el Pa-
quitándoles aquellas cuen dre no vea donde fe ha-
'tas,yñudos^yquemadolos zen : ( y fin los danos d<
en íü prefencia. Y no dar- eílas platicas l^^-'i juntas;
'les el Sacramento d-e la Eu refukan muchas ' ofeníaí
•carifl:ia,hafta tenerlos redü contra Dios nueftro Se-
zidos, al buen orden de fe ñor.
-confeílar fin íemcjates en- Lo que couiene es pre-
^re.dos,y defecos. dicarles atnenudo, y rcprc
Deftos mifmos maeílros henderles, fin confentir,
y hermanos,y hermanaste que íe hagan tales juntas
vifto otros dicipulos, affi ni que hablen entre fi o-
en Indiosjcomo en Indias tras razones , que no íean
(particularmente entre cíe oraciones , de las qualeí
cTOSvV ciceas 3 ) que hazeñ fon oblií^ados a íaber. \
^^ '^ ^ ' ^ "" . Catezif
ijtwwmnaaasMKMKmaa
! t t * l
Catezifmos , GC^aius can-
tares diuiiios jj^üe prece,
muy bien los canten, y re-,
zen. Eíloruandoles lio ha-
blen 5 ni traten otras jcofa?;
fuera de las dichas.
Que no hagan juntas,
las noches de Nauidad,de
Refurrecion , y Pafciias
deEípiricu fanto, (porcpe
fe juntan a efperarle,ence-
rrados en algunas cafas,
que para efto feñalan , y
en otras partes , eipeciaL
mente mops : ( que lo ef-
criuo porque lo vi , y oi,
en la ciudad del Cuzco,
en la Parroquia de feñora
fanta Ana.) Ni en otros
dias íolenes, como fon en
las Fieftas folenes de íus
pueblos , y Cofradias.'por-
que entonces íedizen, y
hazen muy malas cofas,
diziendo , que el Padre]
ó los Padres con quien íe
an criado fe las an enfe-
nado. Que caíi&adas íbil
muy grandes errores^coii;^
tra nueftra íanta Religión^
y íirapiflima Chiiitian-
, Aunque parezca que
en cada; rnandamiento fe
pone" vna pregunta dos
vezes , no lo ePcá , fino fo-
la.viía; porque eílara a, di-.-,
ueríb-spropoiltos:, y mu-
dao^as de circunftancias,
odeíexos. Y preguntada
también a diuerfas ocafio-
nes,y a deíyguales fujetos^
como lo verá claro,el que
con atención las leye-
re.
También fe aduiertá,
que mochas de eftas pre-
guntas , no fon pecados
mortales ; antes ay algu-
nas,, que folo ion venia-
les. Y otros quefe ponen
para que entienda el pe-^
ni ten te. Indio ,. o India,
que íabe el Confeílor
H i íus
^
1 1 ^ ©í?/ Sacramento
fusfupeiííicioncs, iicchi- ñera conficíían círcunC
zcms , y agüeros. Y affi, rancia,ni aduicrcen fi nmJ
suncjue de íuyo no íeaa da !a eípecie del pecado,
liioríales , {pues qualquier ó no. Porque fi es de defl
pecado mortal , ó venial honePiidad , no dizen fl
íe eípecifica del fin) mere-
cen reprcheofion : por-
que no vengan a ícrlo^,
dexandoles de reprehen
fue con cafada , virgen^^
parienta, ó a fin , ó íolrera^
comadre ; y aíli de los
demas.Sino es preguntan-
der. Particularmente en- doíelo^ y entonces víando
tre gente , que haíla el día de cautela con ellos,
de oy , ¡lazen todo , ó lo Lo miímo es en los;
mas , que fe les pregunta pecados de peníamien*
en efl: e Confeffionario., Y tos. Ni tampoco confiell
cftan demanera ciegos , y ían la circunílancia , que:
torpes^encíiascGÍas^co- aunque no muda la eí^
mo fí jamas fe les vuiet pccie , agraua mucho et
fe predicado elfantoEuaa pecado. Como fi con-
gelio, nifevuieífencon- ficíla algún pecado de
ieJLÍado en fu vida.. liurto, jamas dize la can*
Demás de que la ex- tidad de lo que hurto;:
pcriencia , que de con- ni la circunftancia de el.
íeílarlos tengo, rae a o- higar íagrado, pues mu*
bligado a eícreuir tantas da la. eípecie , que le ha-
preguntas, porque en las ze Sacrilegio. Ni miran
mas, ó en todas caen. Y la irreuerencia de el lu-
los Indios de ninguna ma gar fagrado , donde co-^
mttcm
í
íigy»ffgii»tt»f»^ROtfígttirj
^e la ^entt encía, r 3 7
Tneten la fornicación, po- vna vez la hagan General-
lucion , o el homicidio , ó mente , por el temor que
hurto de qiialcjuiera coía. puede auer^fí íe an confcíl
Ni Tampoco declara el fado bien,ó no, Y por los
numero de los pecados^ pecado.^ de la juuenciíd,
(poco maSjó menos)que a que no íe íuelen confeííar
cometido, que es neceíla- tan cauahnentCjpor la ver
rio para la integridad de la guen^a^ó por el diftraim.ié
confellion. Antes íí dize to de aquella edad.
juró diez vezes^ otras diez^ En los pecados de def.
íe emborrachó , fornicó, honeftidad ( en que ion
hurtó : fin añidir ,ni quitar muy frequentes ) de polü«
en quantos pecados con- GÍones,de fodomia, de beu
ficíían efte numero. ílialidad ; es muy iieceíra*'
Lo miírao esjfi los quie- rio hazerles las preguntas
ren reduzir a mayor.ó me abaxo difpueftas: afli a los
ñor numero.Y todas eftas varones,como a las muee
cofas , y otras (q iie por no res , de qualquier citado, y
íer prülijodcxo)íe preguii edad que fean ( variaodd
tan eon claridad: , y difula- pecas cofis ) porque e ha-
mente en cada precepto-.y liado por experiencia , eí^
parcicuiarmére ion necef
larias todas eílas pregun-
tas,Dará hazer ak?iina con-
feííion de mucnos días , ó
para la general :que es íáoo
coaicjo , iadüziries; a que
tar muchos adultos, niaii^
chados con tales pecadosi
que jamas ios an confeílaí.'
do ^ viios por ignorancia^'
otros por oluido , y otros
f G ir:.vergü en^a,y . o tros por
. H 3 po-^
%
19
^
i ff 1 1 I ■» 1 <
mif^'
l^ffS^ftsSnmSSSKíKtíSti
.». ■..?. ;.f.i.t. 4 ..y.
if 3;8' Del Sacramento
}i«:opoíico que ticDcn de les pecados: y de tal fucití
jamas confesarlos. Y por- crece en ellos efta tan ma-
que íus Confcílores no les la inclinacion,quc aun en
an preguntado tales peca- la madura edad ^ jamas fe
dos en ninguna confeílio.. les quita. Y preguntarles
Los que íe excufan por ig- tales coías, no es eníeñar-
norancia,.dizé, que nunca les a pecar,íino a íaber có-
oyeron, ni rupieron,que ta feílaríe. Y fi por cílas prc-
íes a(5ros eran pecados.. Y guntas aprendieren a pc-
Baziendoles las preguntas car» íerámoy acidentalmé
efcritas , los vienen a con- te : y es mejor remediarles
feílar, de la manera que co las almas,aduirtiendorcs,q
fieflan las culpas,que an te no fe condenen, por el te-
mdo,con varones,© muge: mor de no enleñarles a pe
lies., car. Quanromas^quevaii
Por lo qual no fe á de- las preguntas en la lengua
temer mucho,! o que algu conla mayor honeftidad,
nos temen ^que preguntar y recato que e podido ef.
les femejantes. preguntas,, creuiri para no eícandali-
no fea enleñarles a pecar, zarles, ni prouocarlcsa aU
particularmente a mucha: guna tentación;
ehos,y muchachas, y a los Ni fe an de preguntar
de proucda edad) pues ve todas las preguntas atodas
mos(por la corrupción de las perfonas j fino las prin-
la naturaleza)que mucha- cipales, conforme a la calí
dios de cinco, y ícis años,, dad, elbdojcdad, inclina^
fiaiiíinclinados a hazcr ta- clon, y oficio, que tiene eli
peni-r
tfci»^T>^íyTOftigya»ytf %gytt
De la Temtenm. 1 3f
Penitente. Aduirtieiido fi En Romance.
<cs perfona que comulga^ Óyeme herraano,ó her
fi eftá cate0uizacla en las mana veníeñarete alguna?
cofas de nueftra fanta Fe cofas , para que te coníieí-
Católica: que en fu modo íes bien.Todos los Efpaño
de confeflar fe echará de les , y todos los Indios
vér,como íeJe a de pregü- Chriftianos, defde el tiem
tar. Si es frequente en fus po que fon baptizados, té-
confeíTioiies^ó fi ion anua niendo pecados mortales,
les, ó de mas tiempo. No no irán al cielG,ri auiendo
confintiendoles confeflar Padre quelos coníiefre,no
le por quipos,ó £udos(co- fe confieflán. Porque efta
mo atrás dexo dicho)pues confcfíion , Chrifto nue^
eftas preguntas compre- ftro Señor la a mandado,
henden lo que por ellos, Por lo qual todos losChri
pueden confeflar,quitadas ftianos fe coníieflan cada
ampertinencias. año^comotu lo vés: y aU
Todo lo qual notado, gunos muchas vezes al a-
:fe le puede hazer al penite ño'otros cada mes:y otros
te efta amoncftacion , an- cada Domingo. Y affi fi
tes de dezir la confefíion tu quieres aora confeíTarte
general:que(riendó necef. como hombre quedize:
fario ) íe haga defpues que A fi me perdonafíe Dios
el varón, ó India, íe vuiere mis pecados por efta con-
íignado con la feñal de la fcffion que quiero hazer:
Cruz. as de hazer tres coías para
iconfeíiartc bienXo prime
H 4 ro,
|I|!Í
i
%
'1 40 ^ el Sacramento
ro , dolerte mucho de to- pecados ágenos , íiiioío¿
dos tus pecados, y de auer tuyos: y 110 ayas vero-uen^
íido traídoi a Dios.acordá ^a de dezirlos : ni temas q
dore Je fu infinica bodad: te aborreceré, ni earticraré;
de lo mucho que le deues,, ni diré a nadie lo que me
de la gracia que as perdis confeí]ares,aunq,ue me ha
do^^ y del infierno que re gan pedneos. Antes yo r.o-
eftá efperando. Lo 'egun- gare a D¡os por ti : y as de
¿o , as de tener propoíiro hazer todo lo que te maiv
firmiílmio de emendarte darej; porque re eonuédrá,.
de aquiadelanre -, y de no para el remedio de tu aC
pecar , ni enojar mas a ma..
DiosXo tercerojtraer m ui
bien peníados los pecados
que as contra Dios come,
tidoraílí con el penfamieii
Bflo dinl afi en ¡akngtt¿t-
GHiecbua.
Vyarihuai^hauque.l. pa-
to, como con la palabra,y na.ñauraicunaólam yacha
con la obra. chiícaiqui , alli caman ca-
No leuantandote a ti malla confellacuncaiqui;^
miímo teftmionio , ni ¿u pac.Llapa hinantin viraco
zicndo lo incierto, por lo chacuna, cocho Ijapantiq
cierro; y procurando acor cari runacuna, huarmipas,
darte del numero de los Chriíliano caípa,ña arma^
pecados que as hecho : y chiíca baptizaíca caica pa^
no declarando el compli- chamanta,jiuaiiui hucha,
ce con quien a Dios ofcn- yoc captin^mana mlianac
dille : lu Cüníeílando io^ paghaman rinmanchu, Vm
c dcG.
yai»jtti>tty
jrn
©¿' la ^ei
iJre Corifeífor captin, ma-
na paiman huciianta ca-
manra villacuptin.Cai hu-
cha villacui confeílacüica-
ri, Diosyayanchicmica-
anachicuarcanchic , chai-
raictim llapaChriibanocu
na^huataiicunapi coiifeila
CLincu /camricLinqui ima-
mai hinajhuaqumin Chid
ñianocunaca,hüchánta vi
llacumocmi , achcacuci
hüatampi-, huaquiñinrica
iia^quillampi, huaquiiiniia
li viñai Domingopi.Cam
li ari, confeilacuita munaf
paca. Dios huchaica pam-
pachapuanman ñcc hiiia-,
quim^ada rurancaiquim
yachacun, aUi cófeíTacüii-
caiquipac. ñaupaquenmi.
Llapa hinantin huchaiqui
manta , Diosman pallco-
foiico , yicai yaca , queue-
cpc ca!cai quimancahuan
checa Uaquicuncaiquihuá
puticuucaiquira^ ilcaiñe-
\tencta. -141
quenridioanaíTac mi/ocaf
iacmi checaion colla Ji 11 a-
nuncaiqui pachacama,ñin
caiquitacmi yachacujma-
na ñatacmi huc huchaóla
pas ruraílacchLi^Diosoijca
rnanarac aftahuá piñachif
íacchu , ñíocaiquitacmu
Quimba ñeque m ri cana,!
yuyapallaiicaiquim Hini
tin Diosmaii huchallicuíl
caiquida : yuyay huan , q*
malhuan^ruralhuampas. 1
Amatac quíquijquióla tíí
pacuípachu. Ama ñatac
mana checan caíSla,chcca-
ta hiña rimariípa. Hinaípa
yuyaiijtac. Haica mitach
huchacunaólarufarcaqui,
ama chuncajji , pichcam,,
quim^apas ñiípachu icha-
ca \ huc lícai, piffiqueyoc,!
yaliiqueyocllada , chi-
ca cutim hucballicurcaai
ñiípa* Manatac huchalü;-
coc macijquióta fucinchar
pa. Huccunap huchanta
/"x-. / y.*. / /O-; >< /^ía X >
I
c
142 ^ el Sacramento
'ViÜacüfpapas: ichaca hu- reguarde. ^*
«cbaiquicamallaéta .* chai- 4. Quieres te confeílki?
j. Como te llamas?
(>. Eres cafado , ó folte-
ro?
7£ioDe que tierra eres?
8. ' Quanto a que te con
rmantari : ama pencacui-
.chu hinantillanta villacui
ta : amatac ari cana, man-
chan quichusyay a Padrem
<checnihuancamuchuchi-
vhuáca ñlípapaíchu: ñocap feíTafte cfta vltima vez?
. ri maná hucha villa huat ^9. Gonfeílafte te el año
caiquióla pimampas,villa- paflado?
•cuncaiyachacunmanchu; 10 Sueles te cofeíTarca-
panahuchuichacmanay- da año?
charcarahuaptimpas , ya- 11. Para confeílartc ao^
llinracmi añahuan hucíiai a"a as penfado bien tus pe-
^quida villahuaícaiquimá- cados?
ta,cuyaícaiqui-,Diosta mu 31. Sabes la Confcílion
chapufcaiqui ñatacmi.Hy general? Dila.
naípa tucui camachifcai^ 13. Con quien te con-
tam ruranqui,animaiquip feílafte?
,querpijnimpacmi arican- 14. Sabia la legua Que-
ca. chua? ó la z^ymara?Enten-
J}icho ejlo , dirá al penitente .tendiate?
loque fe figue, ij. Cumpliftela penitc
I. Hinca ambas rodi-
3 las.
2>. Perfinate.
5. Dios nucftro Señor
rCia que te dio el Padre?
16. Que oficio tienes?
17. Traes dolor de tus
pecados?
Dimc
tktíik^'vwvvwiv^Vtí^tí^Q^VíivBva^m^Mif^vmwaM^^a^
5Df la Temfenm. T43'
C Dime aora, as ce co- 2:3. Qniais me dezir ao^-
feflado fin penfar biaitu$ ra todo tu coraco ? Yome-
huelgo mucIiOjde ver quc"
te quieras confeflarbien,y
que me quieres deícubrir
todo fu pecho. Pero hijo
pecados?
í9. Teniendo verguen-
^a,ó temor al Padre^as en-
cubierto alguno, ó algu-
nos pecados?
1^0 Quan tos años á^que
óyeme. Por los pecados
que as encubierto, rus coa
gncubriíle elprimer pcca^ feíliones no an tenido va-
do? .. ;,1u^íí;v o ., zi:i Ipr. Por tanto dime todos
II. Quantas- vezes te as los pecados que as hecho,,
Gonfeílado deípues, ap en; deíde la mala confeírioii
cubriéndolo?? ; . 1 ■ - - que hiziftery los que as o^
ti. Acuerdanfe te ios^ cuitado hafta aoraxo pro.
pecados que as hecho def- pofito de emédafte hafla
pues que te confeilafte, o- la muerte. Y mira también
Gulcandoeíle pecado? tcasdeacufaraora,(¡en ef
Si dixere , que no fe Ic" taconfeílion peníauas em
scuerda,dirale.. > cjp ¿í;í cubrir efle pecado -porque'
-cPues hijQ,defde el tiépo^ demás de que ninguna ea
qiie ocultaííe eíTe pecado fcílion délas que as hecho
hafta aora,pienfa tus peca- te aaprouechado ,. ni fe tc"
dos bien , y peníados ven-- an perdonado tus peca-
re, que yo te confcííare , y dos, as cometido otro pe---
atuerdate de las vezes^que' cado mortal grauíffimo'
re as confeflado en elle' de nueuo.-
tiempo;. 24.. Rezas por ventura?'
ij
%
tJLft
AMaauM^
K4tU#i>fR9KdKnKÍ^m9ía
I
i
144 ^ el Sacramentó
25. Queesloquedizes 33. YanueñraScnora,]
quando rezas? a fus Imagines?
2.6. HaÜa donde fabes 34. Y a los Satos, y a fu:
i'c2^^r-^ Imagines,y bultos?
Z7. Hafta donde as apré 3;. As dudado alguní
*^i<^o- cofa de la Fe , o as la nega-
i8. Quando te acueftas do diziédo,que no es aílii
oteleuantas,perfinaíle? 3Ó. Las buenas obras c]
29. Bendizes la mefa an hazes^ó quando te confiel
tes de comer '• Das gracias ías , ó comulgas , ó das lí.
a Dios, porque te dio de moína, ó rezas, hazeslo
comer? mas porque re vea los ho-
30. As perfeguido a los bres,y te tengan por íanto
íieruos de Diosí As dicho que por amor de Diosí ^ i
mal de los que fe confiet 37. Crees bien, y vcrda-
lan a menudo^ llamando- deran-ienre de todo córa-
los hypocritas^y que ellos §on,rodas Lis coías quelos
fon lolos los que fe an de Chnílianos creen vqueíoii
faluar ^ y otras cofas femé las que cree, y tiene la fan-
jantes? ta Madre Igleíia de Ro-
31. As dicho mal de ma'-
Dios, o de nueílra Señora, 38. Sabes los Artículos
ó de los Sancos, de las íma de la Fé^Dui-iclos, ó di co-
gineSjé íglcfias"* migo.
33. Con que adoración 39. Quando el Padre di
adores a Dios,y a laCruz,y ze Miíla ,a quien adoras en
a íus Imagines?
laOitiaí
Crees
i
üÍ>^T»^tty«g^i¿ya«gyg^gyaBig«iewe«cff»ygiig
T^e la Tenit encía» 125
,0 Crees que cnla Oília Jo que los Snccrdotes y
ftá el cuerpo de nueñro los demás Chriftianos dL
eñor Iesv Chriftojvcrda zeii de Dios , no es ver-
ero Dios,y verdadero ho dad?
^f^' 47 Sueles comulpar?
1 Crees que en elCa- 48 As te preparando fc-
:Z, eñá la íangre verdade- gun as podido , para rece-
adenueííroSenorlEs V bir al Señor?
^'^^*^^^^- 49 Comulgas por Pat
2 Crees,que loqueado cua de Refurecion^
Ulan tus ancepaílados era jo Quien te dio licen-
)ios verdadero? da?
3 Eípcras , y crees, que 51 Antes que comulga
' ''^^ ^^ í^luar? ras venias en ayunas?
4 As dudado que te per /2 Sueles confeírartec5
onara Dios tus pecados? viios Padres vnos pecados
$ Por quien eíperas el y con otros Padres otros í
ielo ? C^ a efia pregun- 3-3 Tienes la Bula de la
i reíponderá. Cruzada,deíla vltima ore-
:. Los CliriPdanos efpe dicacion? ^
imos alcázar la vida éter- Diga luego el Sacerdo
a,por dos coías.La prime te : Hijo mió, dime todos
i,por Chrifio. Y la íegun tus pecadosxomo te acor
a , por la Fe , y mediante dares.que deípues yo te iré
s buenas obras que iiizie preguntando los que acra
;iiios con íu gracia. leteoluidaren.
[ Peníaíle,odmfle,4 i4 Sabes la ley de Dios?
Dim.e'
m
^
3
3
m
tos.
PRIMER MANDA-^
miento.
Í46 ^ el Sacramento
Dime los Mandamien- nos , con publicidad nada
deílo ) ay algo fueta del, y
en raras partes.
I Crees las c oías que di
zen los indios viejos , íu-
perfticiofos? Ha^es lo quc¡
L primer Mandamié antiguamente folian ha-
\j to de la ley de Dios, zer?
dize: Amaras a Dios fobre 1 As adorado algún Ido
todas las cofas. lo?
En las preguntas íiguié 3 As te confeílado/egí]
tes/e contienen todos los la coñumbre de tus ante-
litos, cerimonias, y adora^ paíTados? ^
dones, que antiguamente 4 As caído en la íuperít
los indios tenian.Iuntamé cion,de cantar,ó bailar,po]
te con fus agueros,y hechi razón de alguna enferme-
zerias , que aunque aora dad?
por la mifericordia de 5 Ascaido enlafuperft
Dios^no aya mucho defto cion de calentar los ido
en efta ciudad del Cuzco, los,ó los hombres, con p¿
y aya períbnas que digan, hecho de maíz?
y e'ngafien a fu Magellad 6 As adorado las Hua
del Rey Don Felipe nue- cas , para que te den buer
firo íeñor có falfedad, que viaje , aíFx a la ida, como í
ay idolatrias , dizenlo por la buelta?
ÍMs intereíes,y ambiciones 7 Crees los fueños , di-
y no porque aya, a lo me- zicndo bien,ó mal e íoila
^ ^ de
147
14 Si fueñas leña de que-
ñua, clizes, que as de tener
mucha ropa.
I j Si fuenas quinua . di-
De laTenitencía.
lo' acontecido me á co- trine?
no lo ioñé?
\ Sueles los contar , y
Dcdir la íoltura dellos?
) Quando durmiendo
mafias entre fueños alguna zes, q te as de ver abatido'
íuente^íueles dezir^que es i6 Si entre fueños ves el
3ara apartarte de alguna foljóíuna^dizes^quefeteá
)eríona?, de morir algún pariente?
;o Affi mifinOjfi fueñas 17 Siasíoñado,queto-
]ue tomas pefcado, fueles mas paxaros , ó tórtolas, ó
lezir , que aquel día te as. otras aues, dizes, que as de
le emborrachar? tener pauor5miedOjó algü
:l Affi mifmo foñando efpanto?
?enados,ó períonas defca- 18 Viendo entre íucños:
)egadas,manicortados, cu algún negro , o puerco , o
ebras, ó perdizes, dizes, q perro,dizes,que es para ver
o que peníaííe acollando deígracias, o que te a de íu
e^no á de fcr aíli. Y creeC ceder alguna'
o? 19 Viendo entre fueños
:i Viendb en fueños al alguna períona arreboca-
loneSjobueitreSjdizeSjque da con manta, íueles dezir
is de tener algún hijo?(y íi que es feñal que te ay de
ísmuger) hijo tengo de morir'
>¿irn'? 20 Todo lo que a^ foña
3 Soñando lana, ore- do,y íueñíii'/ueleí creerlo,
les, dizes que as de eilar y dize^, que á de íer ver-
dad^
f»wa|
i
i
I
1 2 8 Del Sacmmenió
dad'. Dime, que fueles de- za,ó al raiícñor,6 al buhd^
zir qiiaiido defpierras acer ó á cierto paxarp que can.
ca de lo que íueñas? ra de noche , ó ladrar algí
2.1 As tomado por agüe pero^Sueles temer,dizien-
^ ro tropezar quando íales do , quilas caeré en algiir
decaía? peligro?
zi Quando as tropera- 2.6 Cantando la lechuz;
do, fueles agujerear la par- as dicho fobre ti veng;
te donde tropecaíle,conel eíle canto. Y efcupiendí
prendedero? azia ella,as dicho,en los i\
2-3 Quando tropiecas yos fe eníuelua?
con el pie izquierdo, yen- 27 As temido a la culc
do penfando en algo, fue- bra,ó a la maripofa?
les dezir,no a de fer lo que 28 As lauado algún cue
pienfo ? Y aíli mifmo tro- po de varón , ó de mugei
pecando con el pie derc- con maíz buclto el gran(
cho,dizes, efeto á de tener ázia auiba^y con maíz bl
.lo que voy peníando. co?
Z4 En topando culebra, z<) As quebrado en c
ó maripofa grande , dizcs, cuerpo de alguna pcríon
yo me tengo de morir? Y algún hilo deiana torcid
diziendolo fuelesla matar, ai reues , diziendo , que 1
y deípues de muerta pilar- quiebra íus deígracias,de
la con el pie izquierdo? dichas,y pecados?
1)- Quando vés alguna 30 As viilo tus fucrcí
culebra, ó alguna fierpe , ó en algún cuy' ó en los be
oyes cantar alguna leghu- fes de algún carnero'-
31 Qunnd
<f:Otfg«»J«i»<ri^^
T>e laTemtemta, 12^
I Quando vas a alguna tengo ^ ¿algo tengo de
arte , hazes cerimonia có ver?
i chicha, tomándola con 3#;a:i'QLB^"^^^^ ^^^^ '^
os dedos,y dando papiro mano ^ fueles dezir , qui9a
!s al aire^para que vayas,y me darán algo ^ ó quando
ueluas con bien? te come el pie,dizes a algU
I Quando paíFas algü na parte é de ir?
io grande,ó pequeño, fue 37 Quando te retiñen
zs adorar el agua ^ y beuer las orejas ^ fueles dezir,
II poco della 5 para que que alguna perfona ha-
10 te lleue el rio , y dizes, bla de ti ? Y quando te rc^
[ue es para paflarle bien? tiñe la oreiadereel^a)di-
3 Si es muger fe le a zes, que hablan bien de
lepreguntar: As adorado ti , y quando la izquieí%
Igunas huaeas, porque te da , dizes , que hablan mal
lagan buena hilandera , y de ti?
exederaí • 0...1. v.v^ '■■ 38 Quando íe te pierde
14 Sueles adorar eña algo,vasalos viejos,óvie-
ierra donde eftas, dizien- jas,ó a los íabios,ó licencia
lo • O madre tierra,ó ma, dos,paraque te digan don
Jre tierra larga j y eftendi- deloballaras?
da ,traeme acueñas , o 39 Quando te hurtan
entre tus bracos con algo, vas a los hechizef.
bien^ "* ros para que te lo hagan
3 y Quando te tiem- parecer?
bla el parparo del ojo, 40 As alquilado al-
fueles dezk ., de llorar gun hechicero, para que
• I te
íAAutJíii
-S
130 T> el Sacramenta
Ce ayude en alguna co-
fa?
41 Quando eftas enfer-
mo,tu niLiger, ó hijo,ó \\u
ja^tj deudojó alguno de ru
caía, íueles llamar los he-
chizei'os que te los curen?
4í£, : ' Hazes lo qnc los he-
chizeros re mandan?
43 Vnras a los enfer-
mos el vientre , pies, y ca-
be9a,con íebo,ó langre de
cuy , 9ihumas!oscon agí
íeco-bañaslos con chicha'
adoras las huacas de tus aa
tepaílados^ pidiédolcs que.
te los íanen??
44. As les pagado porque
tecuren en tus enfermeda
des deíta manera?^
45¡ Que les as dado?
i\G As íes oído hablar al'
gunas palabras,quando cu
ran delta fuerce í que pala;-
bras eran ^ creiíle que con
eftas cofas podrían dar fa^
lud a cu doliente ' q^uaiatas
vezes los lIamañc,o ncar¿
fejafte a otros que los lia
maíl'en?
47 Por amor de tu Cu.
raca,ó de tus amigos,y co-
pañeros,as adorado algur
ídolo?
48 Oluidado de Diof?
as adorado las huacas
lo¡
fü(
cerros , las Uientes , o nos
eIíül,laluna,laseÜrel!as
el luzero,et rayo, y las de^
mas caías, como en tiem-
po del Inca?' .>|
49 As dado de com er í
algún cuerpo muerto V c
as le ayudado a dar de cOh
mer, quando le dan de cq
mer otros?
50 As adorado los cuei
pos muertos , j^uando les
pones comida, y chicha,G
asios enterrado fuera de
las íglefias,ó hermicas,ó as
Job suemado?
ji Auiendofe te muc^
to algún pariente tuyoi,
o de
J^H
MlUlMJtM JtH MU-MU JMK «ITWCTl
De laTemtemM.
¿c tu niugcr 5 llora* jíj Qiiando beues chi-
kle viitandole la cara, cha^dizesiO madre chicha
I fuiñe a velarle el cuer- clara como el oro, guarda
10? me bien, y no me embor-
t Vasalafcpokurado radies?
le eñá enterrado, a licuar- 57 As hecho a tus hijos
: de comer^y chicha? el ruttuhicui ó el quicuchicu^
3 Qúando le enter- quádo a tu hija le viene eí
aftc, entcrraíle con el primer menftruoí
nucho matalotaje , ropa, jS As tomado tus bragaé
' lo demás que tenia ' di- ó as re horadado las orejas
:iendo , que lo lleuaíTe ó as beuido quando hazes
)ara comer , y para veílir, eÜa fuperfticion*
[donde iua. Sueles que- j^ Sífueremuger.Qm.n
nar la ropa de tus diiun- do te viene la primera co-
os quando los cntier- flumbre,hizifte el ritu qu€
;as? • las indias vían?
^4 Quando muere al- 4o Asidoafcílcjaralos
nui Curaca , íueles enter- que toman bragas^horadá
'ar con el a fu muger , o las orcjas,traíqüi!anjVelaii
bijos , ó a alguncriado íu- y hazen otras colas íuper-^
pi dizicndo, que vaya ílicioías'
:ras el , para que en el otro 61 Yendo a íemcjantfs
mundo le firua? fieílas , que ccrimonias as
f^ Maleando coca, fue- hccho,o y.-adoí
leslaechara volar,dizien- 6t Quando íe leuanta
do madre coga? a'ígun humean , torceUi-
I z lio
^
:^
-»■ »« »« mmm.m.WLW
Sí
I
ni
m
''í
%
«.
i
ií32: T>e¡ Sacramento
no, ó remolino, adorasló,, adorado las efl:reIIas?As ti
quefuelesdezir?.>-^-íVfb.r,r}:í confeílado al hechizero
6y Sueles te colgar al: dizíendo, deíta fuerte lio.
cuello , ó al de tus hijos el uerá,y aura buen año.
hilo torcido al re.ues, paiu 6Bi r iGomen^ando a ha
no encofrar con el.demo- zer tus chacaras^que íuele
nio'ó para no caer en algu. dezir?, ; .-..
hadeigracia? 69 Dizesjiuacas;villcaí
^4 Quan do te cortas, que tenéis el maiz^y las c<
fes. vüas; de los pies , ó de midas^hazed queelle mai'
las manos , entierraslas falga bueno , y no permi
diziendo, no las quiero an; tais que fe dañe?
dar a. bufcar defpues; dej yoj Defde que comen
muerto?.^ ^afte a íembrar , haíla qu
6j; Tienes ganado • ai cogifte tus chácaras, quai
quien íueles adorar, defuc;. tas. vezes as hecho cftas c
rimonias , de que maner
las as hecho^que es lo qu
as dichoc:
71 Al tiépo de fembrai
y quando eíH el maiz ei
majorca , quando lo hs
zes montones , y quádo I
echas en latrox, luelesa
dorar al maíz , calentand*
vn poco de ma^amorr
efpela , íueles dar de co
me
landote todaia, noche, pa-
taque multiplique?
á6 Sueles dezirjadoran-
do : O feñoras cabril!as,e{-
treIlas,lagunas,chinchaico
cha,chocllococha,que íu-
ftentais , y tenéis ouejas, y
corderos, multiplícalas
ínias,y mis corderos.
67 Auicndo mal año,
)j' faltándote, comida as.
DelaFemtencia. X3 3
'incr el maiz, para que aun nllo, y dadoles de comen
que Taques mucho no fe O madre fuente, laguna, ó
acabe? manantial, dame agua fin
72. Quando fiembras ccífar^orina fin parar?
las papas, y las ocas , hazes 76 Cogiendo las papas,
lo propio í Que es lo que óelmaiz,ólaquinua,apar
hazes^como?
cando las ouejas.haziendo
75 Aíli mifmo en tus cafa nueua ,as ofrecido , ó
chacras de papas,yocas,íue as adorado con algún cor
lesatar la paja có muchos dero,agi,íebo,coca,chicha
ñudos, y acadixos, ayunan chaquira,plumas, plata,o-
do tu , y diziendo a aque- ro,ropa,con otras cofas?
líos atados , que ayunen 77 Cogiendo el maiz,ó
por ti ' Que íueies hazer
con eíl:o?dimelo todo?
74 No llouiendo , y fe-
candoíe tu chacra ,fucles
adorar las nuues , y dczir-
les rogando : O madre
as papas, as apartado las q
llamáis hairihua llallahua^
para adorarlas -y beuer por
honra dellas?
78 En las ficftas del Ca-
pacrami^dtuajncaraimi, y
mar, del cabo del mun- en las demás fieftas de tus
do Uueue , y rocia pues te pallados, as hecho dan cas,
adoro? y bailes,adorando las hua-
75 Dizes a las fuentes, y cas,que en tiempo del In-
a las lagunas, y a los maná ca íoiias adorar ? ó en tales
tiales,adorandolas, y hazié fieftas, as beuido nafta em
doles bailes,y vifticndolas borracharte , en honra de
como muger en vn canta las huacas , con los demás
^p^- I 3 Indios
^
134 ^el Sacramento
Indios'. 84 Haziendo dormida
79 Ea honra de las hua- en alguna eueua , fueles
cas deñas íicftas^quárasve malear iTiaiz,y coca, y em
zes as ido a hazer cachua plaftarlo en ci!a,diziendo:
ola as hecho hazer.ó otras Eíta noche tengo de dor-
dancas , que foUan hazer mir en ti, adoro te porque
de noche- me des buen íueño , haz-
80 Como fe Hama la hua me íoñsr bien'
ca de tu generación ^ ó la 85 Quando caminas de
de tu Ayliu' Eña huaca as vna parte a otra , y llegas a
la adorado fiépre , ó algu- algún muchadero,ó adora
lias vezcs' torio, ayudas a adorarle, )
8^1 Sueles adorar , y dar pedirle lo quatecóuiene
de comer a tu anima cada diziendo, quica me irá bic
año,diziédole5güardemo- hablando con eíla huaca
nos bien- y adorándola.
Sz. En acabando de te- 86 Dizes en tu cora9on,c
xer tus ropas, fueles tas ca^ con la boca,ó huacas, vilL
kntar, y votar con ^ancu, cas^dadme vida. Y téga ía-
diziendo,que lo hazes pa^ lud,y todo eílo adorandc
r.a que re duren mucho , y eftas huacas'
para q o o caigas enfermo ' 87 En ene übrando cerrc
^y Encotrando-cohal- alguno,ó en llegando a la
coneSjócon bueirrcs, di- apachitas, íueles tulleua
zeslcs adoróos, porque vo piedras,y pelos de las ceja;
forros ibis los. que hazeis y torcer la paja al reues , j
los kombrc¿í ponerla alli,diziendo,hua
caí
tfc JW^-ggifawgyaB» g» %g %ig yuvav^ «c ftig \
T)é ía Tcmt encía. 1 3 5
cas,villcas,dexadmc cami- y diziendo efto fuelcsle e-i
nar con bien^ char de lo que comcs^y e-
88 Yendo a los Yuncas^y chasle chicha^ diziendo, q
llegado íano a ellos fueles la á de conier,y beucrPy ha
adorar aquella tierra, dizié ziendo efto adoraslo?
do : O madre tierra de los 91 Cubriendo tu caía, ó
Yuncas, guárdame, y efté yendo fuera della, ó vinie-
yo en ti fin deígracia,y ái- do a tu caía de fuera/ueles
%Qs:Aputinyajmocotmyd vo dezir: A cafa haÍcon,a caía
fotros q íois el dueño déla buitre,yo, y tu nos guarde
coca , y de las plantas , ha- mos muchos años,íuimal
^ed que mi coca , y plan- y fin deídicha. Y yo te ga-
tas no fe danen.Y vos nía- arde, y rnire mucho tiem-
dre coca Diofes déla mbn po:y tu afli miímo guarda
taña. Amaru , aued piedad me a mi : y diziédo efto a-
de mi. dorasÍa,ó que hazes?
89 Comentando a co- 91 Quanras vezes as hq
xer la coca,y mazcando el cho velar a honra de tu ca
primer fruto,€n acabando ía,y calentar las puertas c5
la de cojer, as velado toda (cancu?)
la noche,adorádo las hua- 93 Vas a la cafa nueua
cas'qíie íueles hazer^ de tus parientes, y vezinos
90 Aíli miímo lacado fue a ayudarles^a velar, y a do-
go, ó no íacandolo rabien rarla ? y yendo a ella , aslc
íueles adorarlo diziédo,no echado chicha con los de
ble fuego,ínca fuego, q ar- dos^adorandola? '
des,aj untador de las gétesj 94 Quaodo ves Icuan-.
I 4 tar
exÍ£ft^6¿^^:!
13 6, Del Sacramentó''''
tíiríc el arco en el ciclo , a- ó fueles echar fal al fuego
ciorasle,echado de tus ori- para que efcampe?
nes,y regando con ellos,y 98 As ofrecido a los pe
poniédote tierra en las na- ñafcos,que as hallado ene
rizcs, diziendo, que lo ha- camino , coca, ó harina, c
zes , porque no íe te entre as echado en ellos algunc
en las tripas,y barriga? piedra , ó el efcobajo de h
95" Sueles adorar al fol, coca,que traías maícando
diziendo : Padre fol, y a la 99 Quando truena , di
luna,diziendo:Madre luna. zes:0 trueno de oro.ó 2.Ú
dame vida? trucno,y ruido,vienes cor
5)6. Quando ves la luna aguacero^y con agua, y dt
edipfadajdas vozes,ymuer ziendo elfo adoraslo?
des las orejas a los perros, roo Quando viene al
y,tocasatambores,clizien- guna enfermedad , y da£
do , que lo hazes porque muchas pcríonas , fuelesL
no íe caiga- Y dizes:Madre adorar,y dezir: O rei de laj
Ií]na,mira quelos maridos enfermedades, pafla, y de-
dan,y aporrean a las muge xame,que íoi pobre,y mi-
res , y diziendo , que pues , ferable , ten piedad de mi'
los perros ladran aya com Y diziendo ell:o as le da^
pfllon dellos, que ion fus , do de comer , y de lo qu(
tienes:
97 Quando quiere elar, loi Quando cubres tt
Q granizar, difteyozes pe- caía, fueles adorarla mad<
fándo que con ellas eípan ra,y la paja^Y quando la a-
tauas el yeio, y el granizo^ cabás as colgado en ella e
mai;
tfcaí1iñ»^B»ifgina%g^»«»^ig%iginginBtt»^»ffjgyg^
'^JIP^^
T>e laTemtemia.
137
iraiz en magorca feca, co- io(j As ayunado como
:i3,y chicha,para íu mácalo en tiempo del Inca?
raje? 107 Eres hechizero, ó
[02 A las mugeres fe les confeílor?
i.de preguntar .'Sueles de- 108 As hecho que los
íir al fogón, ó a las ollas, a Indios adoren las huacas?
os cantaros grandes,y pe- 109 As dicho a algu In-
queños : Guardémonos, dio, que no adore a Dios?
Diea el vno al otro mu- no As- dicho alguna
:hos años, adorándolos? veZjqui^as es burla, y men
[05 Pariendo tu muger tira lo que los Padres, y
Jos hijos,ó dos hijas devn Chriftianos eníeñan?
vientre, as dicho , que fon ni: Matando algún car
lijos del rayo -O as hecho ñero blanco, as le íoplado
o que mandan los hechi- los bofes , para ver lo que
leros, quando eílos niños » te a de fuceder? Y para que
lacen?. lashechizeras te digan tu.
:04 Quando cae rayo ' buena,ó mala fuerte'
m algún lugar , fueles po- 1 1 z. Echando el maiz en
ler en el comida,y chicha . tus troxes , fueles lo ^ahu-
3ara el rayo? mar co íebo, y con yahuar
[OS Eftando de parto ^ ^ancu , para que no íe pu-
is adorado alguna huaca, dra?
3or mandado délos he- 113 Sueles beuer la ían-
Jiizcros^. diziendOjO pen- gre de vn paxarojlamado
ando , que deíla manera . machulla-
parirás bien- ■ 114; Adoras los lugares
de-
^
^
138 T> el Sacramento "
¿c las villcas, llamadas Ca- te la entoiicaron, ó eípirít
paccocha^
115 As hecho loslaiia-
torios, como en tiempo
de! Inca?
ron.
12.0 Quaiido tu criatu
ra buelue el rollro áziaal
gunmono, ó ázia algui
116 Quando tiembla la ahorcado, ó ázia algún di
tierra , fueleste aflir de las funto , y quando tu eftá
partes fecreras ^ diziendo, preñada, apartas los ojo
que no te Ueue la carne el deílas colas, ó hazes q la
temblor'y que la dexa col criaturas no las vean^pon
gada en las efpínas' remedaran a lo que aíli ai
1 1 7 Quando tiembla la vifto,y les dará la cnferm^
tierra,íueles dezir,que fe té dad , que llamáis Tnclma
ga la barriga porque no fe o que parirás con efta en
lalleueeltemblor-yíueles fermedad lo que parie
dar de golpes a las troxes, resí
porque el temblor note 121 Sueles ^ahumarla
lleue el maiz. criaturas con tierra de íe
118 As pueílo febo jun pulturas , o as te phuma
to a los ceftos de coca , ó do a ti, quando eíbs pre
de agi 5 ó de camarones, ó nada con efta tierra ' ó a?
de otras cofas que quieres dicho,que con cierto oui
vender , paraque aííi ten- lio de lana,que tefacan de
gas mas ganancia-, vientre , íe te quita a ti, y
119 Quádo dexasalgu- tu criatura efta enferme
na criatura en alguna caía dad'
íola,dizes,quc los muertos ui As eníeñado algún
col
múlñi/^^myeQ!wtvít^^ yg^ fi:K fis fiftMftttfitt <
• » I*. ••«• * %
De la Penitencia. 1 3 9
cofa deflas , ó la idolatria, a mi íe me acuerda , todo
Día hcchízeria , a algu- teloépreguntadoí
la peifona í Eres adiuino^ 128 Todas las vezes q as
is hecho algo para que te hecho, ó as deíleado quai-
líiien- quiera cofa deftas.ashecho
nj Efcoges algunos dias vn muy gran pecado,
je la (emana, mas q otros^
para caminar' para cafarte, Efiás p'egmtM dirán afi
\ para hazer alguna cola, en la lengua §¡p._echua aprime
Jiziédo,q tal dia es aziago. ro Its /4. quefon preámbulos
)ara hazer lo que quieres del¿u ii8.del primer Manda
lazerj tal, día no^- miento, T loé preguntas defle
(-14 As auifado al Padre, q interrogatorio ^ en la lengua^
ty hechizeros^y médicos' correjponden con los números
[25 Qüádo alguno haze de la4pregímtd<s en Romace-,
ilguna cofa de las que teé
Dregütado, as te holgado^ LENGVA QV'ECBVA
[ 16 De todas eftas cofas q
:e é preguntado,ya queno Sanda Cruzta ñij.
as as hecho, acordándote r Ifcai concorhuan fa-
je tus antigüedades , as las yay.l. concoricüi ifcai coo
JeíTeado hazer en tu cora- corijquihuan.
;on
Dios ya ya n chic, euffii
tiy Acuerdaste de orras^ quel!poyod-a huacaichaA
ínancras de adoraciones, íunqui.
m tu natural'.dime íí ay al 3 Huchaiquida villa
juna otra , porque lo que huaita muñan quichua
4 Sutiji.
IF"^^
¡i. 11^
il .: t
I,' i
H ^lii II' 1 '<k
■■■n í^
miiiii "^
ilMiri""'! ^
llllUi'il^
■Im^
lililí^
Bl HM^HnMlflB ■■ t*^-*
B-i'^
IIIÉni
11
|: 1
1 lli
^■"m
^
i':, \%
M
-^
I3
...: ¡3
\mim
^^m '^
P^3
. <n
<K
1
miMm
i
Í40 ^ el Sacramento
4 Sutijquicajmam^ caiquióta vnanchacchq
5 ^/77^rí?w,Huarmiyoc carca?
chu caqui í A lamuger. Co 14 Huchaiquimata cai-
^ayocchu cáqui^cairi ma^ ta muchui , quipicui, ayu-
nachuí riai,rezai,huacchapac coy,
6 Maimi Ilañaiquií imadapas ruray ñifcanta-
7 Ancha quepa confet huampas,ruiarcanquichu,
facufcaiquimanta -^ haica- puchucarcanquichu*-
¿g^\i\^. I j Ima cau^ai niyoc m
8 Caina huata,K huaima nam canqui^ 1. Imacama^
huata, confeílacurcanqui- yocmi canqui?
cl^Qí 16 Hucha rurafcaiqui
'9 Huatampi confeíTa. manta, Uaquicunquichu?
cocchu canqui? huanaílacmi , tocaíTacmi
10 Cunan confeíracun* ñinquiracchuí
caiquipac ri, llapa huchai- 17 ViUahuai ari cunan,
quidachu yuyacunqui.l. mai ñimpi manarac hu-
yuyapafacurcanquichuí chaiquiótaallintayuyaípa
11 ñoca hucha^apaóta, manatac llaquicüípa, hua-
la Confeílion general ñif- naíTac ñifpapas, cófeílacog
cada,yachanquichuí chu cañqui?
ji PiPadremanmijCon 18 Padreóla manchafpa
feOacurcanquií pencacuípapas,huaqiiinia
33 Chai padreca, Que- huchaiquida huanllac-^
chiia fimida , cairi ayma- chu canquií
íaólajachacchu carca,cai- 19 ñaupac hucha huan-
,ri manachu y fimi rimaf- llafcaiqui, pacaíqaiqui má-
ta.
mílñtkm^mw^M^vü yg^ñc
TyeldTentténM
a^jltaialitiata lian? quida maftaracuíkc ñif-
LO Cai huchaiquida pa; caiquimanrahuampas. Y-
zafpa, haica cutim.confcí-.- chaca churij í vyarihuay-
acurcaiiqui? rae. Chai hucha pacafcaí-
tfii Yuyacunquichu hu- qui raicu ,, llapa cunanca-^
íha ruraícaiquida ñaupac ma confeíIaGurcaiqui, caci
:ay h u chaola pacafcaiqui puniín,rnanam asllapas yu
)achamanta? paichu carca.Chai raicu ari
Li Chai ari churij? Imai llapahucha (manalH con-
Mchamantá chai huchac- feffacuícaiqui pachaman-
a pacarcanqui, cunan pa- ta , cunancama ) ruraícai-
Jiacamajlapa huchaiqui- quió^a pacafcaiquida -
aunada, yuyaricupui chai huampas : villahuai , hua-^
lahuamantañatac yuyai^ nuncaicamahuanaílacmí
lijquiman: cutipacuíca caí ñiípatac.
)cin cutimui ñocari cana: Ricui ari. Cunampas;
:ünfeílafcaiqui. Hinafpari chatacuncaiquim yacha^
myaycac,haicamictañana cun : cai confeííacuipi,
:hai pachamanca confeí- chaiquiquin hucha pat
acurcanqui? ^ r^^( caícaiquida , pacaílacmi;
-3 Cunan ari churij; tü- ñatac yuyafcaiqui.raanta..
rai íoncoíquida,villahuai Haica mitach arr confef-
:a munanquichu'. ^. I mu, facurcanqui manam con^
íanimyaya. feílacurcaíquicayupaichu
-cMncham cuflicuni,ché carca. Manatacmi hu-
a; confeílaculíac ñiícai- chaiquicuna pampachaC
juimanta jilapa íoncoi- cagaichu ashuanracmi ,^
i moíloc-
^
■Mái'íiiS
143 ^elSa\:ramento^'
moíloc huañui buchada 2.<) Diofman fonco runa
rumfca canqui , facrilegio cuna¿»:a,catirecchu cáquií
futiyoda. Penitencia Sa- caiii íiípallamanta confef-
cramécoóla quccachaícai- facoc,commulgacoccuna
quimanra. manta, millaimanada li
Z4 RczafpajDiofta mu^. nnacchu canqui ? iandoi-
chacchu canqui*rezacchu cachac runam iiifpa-cairi
canquiíl.rezaihuanDioíla camllach ari quefpinqui'
muchac chu canqui? camllach donzella virger
2j Rezafpari , Imañin- canqui, ñifpa allcochac
quimi ima napatcuihuan- chu-', canqui. Manañifpa
tac.Dioib muchanqui? ri,huc huc , caimán hami
zG Haica camam, 1. mai fimicunahuampas, came<
camam rezanqui^ haica ca chu rimacchu,cipcicacoc
jnatac yacharcanqui? chu canqui ^
27 Tutapuñuííacñirpa 30 Diofta,raamanchi(
pacaripi puñunamanta ha ^apai coya virgé Maria¿>a
tarifpapas/anda Cruz ñif- lando ,fancl:ac añada , ña
paquiquillaiquida vnan- cacchu canqui mana cha
chacocchu canqui? yaquenta caicunanianta
28 Manarac micufpa rimaípa^ Cairi,Imag€cun
meííamantaiquidacuílin da Igleííada , proccílio
chacchu canqui? micui ha neíla, Miíiada, tiicui ini
huamantari Dioíla rec- Chnftianocunap alHruia
cecuihuan muchacchu cá canta, cacim,íaucam ñiíp
qui,micuita cáman coica- yancanchacchu canqui?;:
raicu? 31 Ima muchaicui, hu
paicu
m^VNiUvmjsmMmwm:^^ %g%g
r t'XilL'tk •**■>*
r ii I 4 t A • Ji I
^elaTemtencta, 143
paicLiihuan mi,Diofta mu runa nihuacluin áiípaclra
chaccanqui Dioipa Iniagi ruranqui^ Dioiraicuiia cai-
nesniíirabuád'uznintaca cunada mana rurafpa'.
in^a muchaihuan mimu- 36 Chriftianocunap Ila
:haccanqui? pa Iñiicancud:a(caimi lan
)z Mamanchic virgen damamáchíclgleíjaplñif
:oyada '• Imagines ninra^ cancuna)mana'tunquiípa,
luanjma muchaicuihuá- checa íoncóllaGliuIñinqui
:ac,hupaicoG canquií 37 Artículos de ía Fe , í-
13 Sanólo , iand:acuna- ñincáchióla yachaqüichu í
^a, Imagines fayaininra, ñihuaian 5 mana ñiípaca
^ultuncunanra , Ima nm- ñifcaita cacichihuai.
:haicuihuantac muchac 38 Padre miílachcaptin
'^"q"i- pida hoftiapi mucháquií
i 4 Chriftianocunap 39 Caihoftiapiyayáchíc
Ííncanchi¿la,cunc¡uiíbn leíüChriílop checan ru-
:ohuan Iñecchu canqtiií napvcunaychancaícanca
I^airi manam hinachu Iñinquichuí
íiípa foncocama pantac- 40 Calizpi qniqdn capae
:hu canquií lefu Chriílop checan ya-
; ; Alli ruraicunada ru- huarin cafcanta , líiinqui.
afpa , confeílacufpa co- cacchuí
nulgafpapas , vícareda 41 ñaupa Inca pacham¿
luacchachanacunada: cu chuiquicunap apuzquijquí
^afpa/ezaípapas , runa ri- eunapmucbafcá^pacariícá
uachun , yupaichahua- cunáda^checá Dioími car
¿un ^ fando aüia <iucfpi can ñifpa necchu canquÜ
HanaG
i
I«l:TJfl»I#I»|
mExamautJáK^L^^'^k
1 44 T> el Sacramento
.41 Haiíac pachamaii checachumrpa,yuyaccln:
quefpincaiquida, rincai- caui limacchu cancjui?
quida fuyanquichu? 4^ Santiílimo Sacram(
,43 Diofca manach ari to,Altarpi cae Diofpa vci
hucbaita pampachapuan- ta,chazquicoc.ñachu can
cachuñifpatúquijcachac qui?
chucanqui? .. 47 Callpaiquicama pai
,44 Piíaicumhanacpa. ta chazquicuncaiquipa(
chaman rincaiquida fu- animaiquida/vcu fonco:
yanqui? quióta , allichacoc , pichí
^. Llapa hinantin Te. coc cüfeflacoc,camarico
Iñicuiniyoc Chriftianocu Iñicuihuan quiquijquia
naca, hanac pachama quef leccecocchu canqui?
pincanchiaamfuyanchic 48 Refurreccion hatu
Ifcai hammiíanta. ñaupa- pafquapi ,chazquicurcar
quenmi Chiifto Iesvs tai quichu?
cu. Ifcaiñequenmi^alli ru- 49 Pi padrcm, chazqu
rafcanchicraicuj Fe Iñinca iiiíurcanqui?
chichuan tincuchifpa.Cai 50 Mallac minni cafp
slli chaniyoc rurafcanclii chu chazquicurcanqui^
dan, Dioípagracian cali- 51 Padrcman huclis
pan yanapaininhuanmi^ quida villacuípa, confel
rurancliic . Caita lurafpari cufpa , hucpadreman pa
queípiíllinpunim. manta villacchu canqi
45 Padtecunap, huaquin huc padre manri patmai
Chiií-tianocunap Diolmá ta?
ta yachachiícanta,manam j^ ^Cai quepa Bulla¿
cha
^^ftWlWglfginilíllMBE
..»f.*.<i.<.».».».4.» /.» ' ♦ .'.* í « r» / » »* >4 I A »
cliazquircanquinachu? 3 íchiri,!. ichuricuíiaá
y3 Chunllai ? llapa hu- man huchaiquióta viilac-
chaiquida^yuyaícaiquica ehu canqui?
nía vilíahuai , ñocari que- 4 Taqui oncoita^^ara on
papiíiatac tapufcaiqui, yu coita/tufuchecchu cáqui^
Yachiícaiquitac concaícai cairi ínia oocoimantapas
quií^aí taquiuílicocchu canquií
54 Dios pa pata cama- 5- Yahuar^ancuhuájhua
chifcanta yachanquichuí cacunaóla , runacunaóia
Diospa camacbicuícan fi- huampas,coñichecchu cá
minta vilíahuai ari.
PRIMER MANDA-
miento.
Biospa ñaupac camachicuf-
cafimin.pinmí. Diosmanjon
co canqm tuculjma^ha-
jycaSla ya^
Ihfpa.
\ Machucunapj Paya-
qui'cairi micucliecchu, ca
raccliu canqui • arpacac-
chu canqui-
6 Yuncaman , maimaii
rifpapaSjhuacacunaóia mu
chacchu canqui, caci quef
pilla riílac , hamuílac , cu-
timpuílacpas iiifpa-
7 Moccofcaiquida Iñcc
chu canqui'allinram mo^
cunap, vmucunap pacarií^ coni,manalli¿tam mogco
canta,nmafcanta íáec chu ni,moccoícaimá tupú cha
canqui ^ ñaupa rurafcanta yapuan ñiípa ñecchu can-
cain,ruracchu canqui'. qui?
1 Huacaóla > villcada, 8 Pimampas villacchu
ima haicadapas muchac- canqLii,vnanchapuay m.o§
phu
canqur
coícaicañilpa'-
K Pu-
ü^ el Sacramento
9 Punufpa mo^coiñjj-
guipi c hacadla purifpa, ra-
qujpacmi mc^coni ñíípa
íccchucanqui?
10 Cliaihinaracchumoc
coipi ,c hallua<5la bapiípa.
cha mfpa ñecchu canqui
14 Queñüaóh^yamta
da mo^coípa , nanac pa
chayocrai caílac ñifpa ñc<
ehu canqui?
iS Quinuadamogcof
cuna punchaumi machaf pa vgupa runa caíTac ñiC
Éc ñiípa ñecchu canquií pa ñecchu canqui?
II Chaihuiatac, «109- 16 íotí puchauta,quilla-
coyñijquipi , tarucaóla ri- (5la,moccoinijquipi ricuf
cufpa , runap vman corot pa/unamacijcha huañun-
cad:a,coro maquida, ma- ca ñifpa ñecchu canqui?
chachuaita yutuóía ricuf- 17 Pichiuta, vrpaira hu2
pa,puñucufpa yuyafcaiqui quin pifcocunadapaj
d:a,collom,raquim,acoira moccoiñijquipi hapifpa,ri
quim ñifpa ñecchu cáqui^ eufpapas-, manchaypacmi
chaira Iñirpatac' ricuní, mo^conipasñifps
12. Chai hinatacchujCÍj- ñecchu canqui?
turta 5 huamanta mo^cof. 18 Yanarunaóla, cuchi,
pa^ chunjca carich cauca da, allco¿ta,mo9cofpaj
ñifpa ñecchu canqui^ chiquim^Ima chiquiman-
T a Us mugeres fe les cha chayaílac ñifpa ñcc-
preguntara.Cmdiachhm^ chucanqni?
chaííac ñiípa ñecchu can- 19 maican ruñada mo^
quií comijquipi acutacufcada
Í5 MiHinaóta, IHcada ricufpa^ pipas huañuncach
mojcoípa , puncuílag.* ñifpa ñecchu canqui?
Tucui
/■*• * A
..»i.«.*.<.».*.».4.7 /r 'ii /. í/ « t % ! * f á y* t A •
DelaT^enitencia. 147
io Tuciii moccofcaiqui 14 Machachuaita , tapa-
da Iñecchu canqui^mog- racuda carufpa,tapiahuaii
cofcai checanmi canea ñif mi Juiañuilacmi,cai hua^i
pa ñecchu cáqui*.cain(chu pi cacmi huañunca ñifpa,
ri villahuai) imaiiecmi ca- huañuchifpapas , ifpaicui-
qui, mo^cofcaiquimanta pa,cucahachuhuám, llo-
riccharifpa í tucuinillanta que chaquijquihuá^^aroc-
villahuai? chucanqui?
zi Huacimata llocfifpa 2; Lla¿layo¿la , amaru-
maimá rifpapas,mircapnj-
quj,atipacmi ñifpa yuyae-
chu caquijCairi manachu?
11 Huatquifpa , mircat
da ncuípa,chure¿ta,tucu-
da, chccolloda, pacpaóla
taqueóla vyariípa , paria
piícó chau tutapi buaca-
pa, pacha mitcaícaiquida, ota vyarifpa^imaiiTiana Cü-
tupuhuan,ima haicahuam nadapas , manchacchu
pas , hutcurecchu can- canqui,in:iachiqmch5ha-
qui? muanca ñifpa ^ acoiraqui-
2,3 Lloquechaquijqui- pac , tiu iraquí pac mi ñit
huan mitcaípa , purifpa- pa iiecchu canqui ' Ifcai
paSjimalladayuyaptijqui vmayoc machachuaita
tac,manamhinachucan- ricuípa , hatun raquim
ca , ñiípa ñecchu can- ñifpa ñedacchu can-
qui-Pañachaquijquihuan qui?
mitcafpari , cliai hiña tac- 16 Chufeda, Inaahaica
chujchecanLi cancayuyaf- cadapas huacacoda vya
caica ñifpa ñedacchu can rifpa^paiman tocaípa, qui-
qui? quijquiiTian.ayllui^:]uimá-
K z ■ pas
WXW^IVí^
lili %
II II Iji l¡
ll
Pll
;; ^
i i i
P' k
m 1
I
^
148 ^elSacra)fiento
pas chaitaquijnijqui cha- huan , llamap ^urcan cu-
yachtin liiipa iiecchu can cupinhuan, ricoccha can-
.qiu'cairihuañuilacmiñif qui'
pa,ñedacchu canqui' 31 Maiman riííac. ñif-
2,7 Lla¿l:ayoda,machac papas chayachicocchu,
huaira , pilipincuda , yana canqui,akad:a rucanai qui
taparacuólaricuípa^ puca. huaii huairaóla. tincaípa^
tapamcudapas, ati tapia- piraípa'rincaiquiííia c/;aya.
d:am ricuni , huañuilac- mucaiquidi-apasallilla cu-
cha , imadach hucha- timpuflacñiípa?
lljcuílac , imaipas hua- 31 Hacun mayu(5i:a,.
¿uncam ñiipa manchac- huchui mayudapas,chim,
x;hu , cairi ñecchu caiv pafpa , al lilla chimpaf-
quii, iac , qhai viuida muchai-
,z8: Cuti 9arahuan, yu- cuipa, asilada vpiacchuj,
rac carahuan 3 cari , cairi, humpaicocchu canqui^,
iuarmip vc.ütaarmachec- apahuanmancha, ñif— -
chu canqui': pa'
z% . Lloque caiaihuan 33 Maican huacaftapai
chiquijquida piticbec^ muchacchu canqui ,allin.
chu canqui ? chiquijqui ahuada,puchcacod:a,cau-
cynada , ima huchaiqui- podía , canteda, ruraííun-.
piti- caiquipac •caílacpaínii ñit.
pachu-.
34 Allpa cai pachadla
niucha(pa,pachamania lul
ru mama , aliillada apara-,
yahuai.
* ! t I * ! * f * f á t * i ik *
De la Temtencid.
'yabuai, marcarihuaimfpa tariilac ñiípa 'miiicacchü
ñecchu canqui?
3 ; ñaui j qui rapapapap-
tin , huacaflaccha ñiípa
ñecchu canqui^ caii'i ima-
Iladach, alli manallidta-
pas ricuilac ñedacchu ca-
qui?
36 maquijqui cecccp-
tin,ima(5lach coanca ñiípa
canqui?
39 Imaüaólapas ^uachi-
cufpa, laica,vmucu namaii
xecchu canqui,iicunchi-
puiTuncaiquipac?
40 Vmuda mincacchu
canqui, imapipas yanapa-
huancach niípa?
41 Cam oncoptijqui
ñec chu caqui^ chaquij qui huarmijquipas, chuiij qui.
cecceptimpas , icha ima-
mampas riilac ñifpañec-
chucanqui^
37 Rinrijqui cliun ñip-
tinj.cliuiñiptim, pimai-
campas,rimacuanmi, ñec-
chu canquiípaña rinrijqui
chun ñiprinii,allintam ri-
macuan , Hoque rinrijqui,
chun ñiprinri cana,mana-
lliólam ñifpa ñecchu can-
qui^
58 imadlapas chinea
chicufpa, machuj paya/a-
biocunada , huatoccuna-
víuílijqui, runamacijqui,
huacijquipicac,oDcoptim.
paSjlaicacunada, vmuifta-
paSjtnincacchu canqui^ha
pihuachun , hampipua-
chumpasñirpa^
41 VmUjlaica cuiiap cá-
machifcanta/uLacchu can
qui'
43 Paracai carahuan ^U
macocchu cangui * vira-
huaiJ,yanaCoyp yahuarin
huan j piracoccJiu canqui,
oncoípaí oiicochicuicai-
quip vic^anta , chaquinta,
¿ia/icurichipuai, maipich vmanta hauichipufpa ^cha ,
K 3 ^ui
^
r» I • 1 f i 1 i ii Í rr . t j
'MJáÜL^Li^
i
SI
I
É
%
i
T 50 l^elSacmment^
qui vchurkia capachedac- ri runamacijqniraicu , coi
chü canqui • akaiiuan , ar- chomacijquiraicupaí^, hn^
niacliecchü canqui, hará- eaóla , villcacia, apachita-
pipuayiiiípa-apüzquijqui- ¿la , ima haicaólapas, mu-
cunap huacanta^ muchac- chacchujiupaicocchu cá-
cliu c
can
qiii:
qui?
44; Oncomijquicnnada 48 Diosra cócafpa lina-
caí hina hampipuíkincai» ca cunada , orcocunada,
puipac, iir.allaci-apascoc- paccha , pucyucunada,
cíiLi canqui? mayucunaóla , punchau
4j Imajmaíflam corea- intida , quillaáia , coillur-
lUl:
cunada ^chazca coillurra,
46. Cai binadla Iiampif- hatun cicoc , piílÍ9Íco¿í:a,
ca ,,ima fimi rimacoda v- muchaccha canqui í illa-
yarccchu canqui ?. Ima (i- pada,iiT!a haicadapas. In-
minj chaicunaca carean' capachapihina,muchadac
CainccHaGÍÍn:iicunahua, chucanquií
Gaiñaiirai ruraicunahuaní 49 ña huanoccunapa*
pas rimafpa , oncodam yanta , caiacchu canquií'
alliyachinca , ñiípa Iñec- Cairi huccunacampnn,ca
chu canqui ? Haica mic- rauíIicoccLu canquiPCairi
tíim,cai laica,vmucuna¿ia Imanam?
huacyar canqui? huccuna- jo Acuicunada mu-
da pas,huacyay chai V nía chacchu canqui , micui,
da ñiípa cunacchu can- vpiaicahuampaschurapul-
<3ui? pa? PuitoccunapijA^uca'.
47 CgracaiquiraÍQUjCaiw pi,maipampa, orcopihuá*
pas,
h'lk A tt'A fifB ]
rr-x"Tr- »»"»»■*• 'f'w'jn'w
De la TenitencíM, 1 5 1
paí;,acuicLina6la,pampac- qui? Hmafpa, pachantaj
cha canqui • Cairi íglefia- cairi imainianaota riipa-
manta ayacunadacuafpa, checchu canqai '• cairi
niaihcrmitai^, cimenterio- cai caícuna , imam car-
mantahuampaSj maiman- ca?
tapas aftafpa pampacchu 54 Curaca huañuptii\
canqui í Cairi ma í niiiapi hüarminra , churinra , cu-
rupachifpa , cay acuicü- yafcayananrajCatiufichec-
na(5la mucbacchu can-« chu canqui, chaihuc pa-
quií chapi, yanantacmi canea
ji Pi runama^illaiqui ñifpa'
huañuptin huarmijquip jj Cucad'a acuUicut
runamacimpas, paíicuípa, p3,pahuachecchu canqui^
huacacchu canqui, ar- A mama cuca liiípa'
macoc reólacchu can- jó Akada vpiaíp, ma*'
qui? majCorisKa, choque chu*
ji Pampaíca cacmaii ya , alhilarac huacaicha-
rifpa, micuncanta , vpian- huai , ama machachih uai-
cantahuampas , apapoc- chu , ñiípa ñecchu can»
chu canqui? qui?
/3 Chaira pampaf- 57 Churijqui cunadla
pacocauchacchu carean- rutochecchu canquiUiua-
qm? Pachanta., Imallan- rallichccchu canqui í cairi
tapas , micuncampac , pa-
chaUicuncampacpas , a-
pach
un/ ni
ípa , pai
luan
huaqui pampacchu.can
iijquip huamac mapa
vtaycupcin , quicuchicoc'^
chu canqui?
j 8 HuaralIiGhjcurcaii
K 4 quichu-
•wjíRn^.ir;^
Ir
í
II *
1
M
11''-''" ^ ^
ori
i'lii ' ' a
m
IB 1 1
%
Wm
1
1
i
[: '
i
1
1
1
Ir
1
III
nf
^
H
hJ
15 2: T>el Sacramento
q,u!chii vrinrijquiifta huc- maii ri , huallcarichc(5lac-
C'^-iíiurcáquichu^pacaricoc, chu canqui?
chucaiiqüiUiinaípa^cai ru 64, Maqui,chaquijqnip,
raicunapijñaupa pacha hU iiUunta cuchuipa,pampac
na vpiacchu canqui? chu canqui^cairi rupachec
59, Quicucurcanquichu?/ chu canqui , huañuípa , a-
60 Huarallíchicocmlrin. macal fillu-fta maccaica-
rihutcüchicocmá^rutucbi- chaffacchu ñirpa?
cocma,pacaricocraa,ima-- 6j Llamayoccarpa,pi-
mracmampas,ypiauílicoc dam muchac cauquií caí-
man^recchu canqui? n pacaricocchu, vpiacchu
61 Caí hiña huarallichi- canqui jaUintamirapuan-
coc , rutüchicoc , pacari- ca ñiípachu?
coc. , quicüchicoccuna- 66 Vchucapac, huaita
man. riípa , imaimaólam, capac,choclIococha, chin
ruracoc canqui-chaicuna- chaicocha,llamayoc,yña.
man nfpa , imaótam mu- yoc,llamaita, vñaira mira-
chac canquií. chipumuai ñifpa,muchai-
6l Pariaconchoij^nta- cuípanec chu canqui?
conchoi , Pillancoy hata- 67 ManaUi pacha ca^
riptin , muchacchu caqui? ptin mic.uicuna: chulla-
cairi imañec.mi canqui' prin , coillurcunadla mu-
6y Lloque caituóia ^u- chacchu, canqui ? vmu-
paihnan 5 chiquihuan ma- man confcflacocchucan-
natarinacuílacñifpájiuall qui , caihinach paranca,
carecchu canqui ' churij- al I i pacha ñatacmi canea
quimani'i,!. nuahuaiqui- ñiípa'.
Cha-
(j^ tfcMtffr^egygyirwgB» yg%g ygggi
/ *■ ' 1» ••**»■*
t.i.t.é.t.tritjfs.ti * !
I A 1 A •
^e la Tenhencia: 1 5 3'
jg: CFiacniiquifetarpui 73 Papa chacraiquif»!*,
;a callariípa, imañecmi cá- Oca chacraiquipihuam-
iQJP pasJchiKÍTaqiiipurcayaípa
)9 A,hüacacima, villca- ^agecchu canqui, rantij 9a
;un3,carayoc,micLiiriiyoc cinca ñirpajcaki ímanam?
:ai garaliaita yachacuchb Vilialiuaj,.tucuiimarurat
3uai,amatac huacHipu áca caiquiólapas?
:hu,niípa.muchacchucár 74 Mana paraptin ,
lui': chacraiqui ,, chaquipcin,
70- Tarpuita callaris cai^ puyucunada mincaípa ,
]ui pachamanta,aymuraiT cam mama cocha , recce
laiquicama ,, haica Cütim,. cocha parachimui , ypu-
sai muchaicachaccuna- chimuiñiípa,muchacchu
5ta,rurarcanqui' ímahina- caiiqui?
ac rurarcanqui^ 7Í Pucyucunaóla , co-
71; Tarpufpa,ñachocllo chacunaa.a , muchaccha
yoc captin,arcurpaña,coll canqui,taquichccchu can-
caman apaicuípa , parada qui^puiñu,tecollapi, huar-
muchacchucanqui,9ancu midahina pachallichiípaí
buan cozñichiípajcarafpa- caradacchu canqui , ion-
racjamatucodahorcoílac. collaiquipipaSj.huacyafpa,
niípachu' A puquiu mama, cocha
71 Chai hinataccha Pa^ mama,.ama chaquifpa, ta-
pada ,. Ocada tarpufpa, niípapasvnuiquida cacha
muchao canqui í ima- nmuijjfpaicumui, nifpa
¿tam rurac canqui^raana. ñeccBuicanqui*-^
tac?' 7<í'- Papada allafpa^^ara-
da
:uÉií^í
i
i
t
1-54 ^eiSacramento
da callchafpa , aymuraC g:ituapi , Inca raimip
papas, quinuada tirafpa, campa pacarifcaiqui rai
^aruipapas , llamacuna- mijquipipas , tacjuiipa
(^a raquifpa , chi llpifpa-
pas , moioc huacida hua-
cichacufpa viia,llamahuá,
vchuhuan , virahuan , cu-
ca, akahuan, puca miillu.
Iiuacaciinada , niuchac
cliu canqui ^ Huaqui.
iiin ruranacunahuam-
pas?
79 Haica cutim hauran
yurac vtcamuHuhuan , pi,tuta pacha , cachuache(
collque, cori, pachahiian, canqui ^ cachüacmantaí
paucar, ima haica caccu- rcc canquií quiqujjquipa:
iiahuarapas , cococchu, huancanqui,CLii]unqui,ca
cairi muchacchu can- raimicunap huacanta mu
'^^^- chafpa.yLipaichafpa?
7 7 ^araola callcliaf- So Imam campa paca
pa, Papada allaípa, hai- riícaiquip , cairi Ayllui-
nhuada , cairi llallahua- quiphuacampaíudn^ cai-
da, muchacuncaiquipac, tari, viñaillachu muchac
taquincaiquipacpas , cay- canquií cairi ñaiüípalla-
caycunada yupaichancai- chuí
quipac,machaocaiquipac, ^i Animaiquida, ca-
raquicchu huacpirecchu maqueiquida,muchacoc-
^''^"S^^' chu canqui^huatancunapi
78 Hatun mittampi caracocchu canqui^ allüla
Iiuatampi, vpiacchu can- tac huacaichanacuílun áií
qui , huacacunada mu- pa?
chaípa I Capa^íí raimipi^ 8i Paíihaiquida ahuai-
ta
T)'e la Penitencia.
T55
pi!chucaí"pa cozñichcc- 86 G/Aii/miatae íonco-
iii, canciihuan, hauichec llaiquipi, rimaiñijqui/^ua--
cchu canqui,ama oneo- pas,/juacaya, villcaya, cau-
iihuanca, ainatac mauea ^amuílac , ricc/jamuílac,
ükianca oiípa' muefeípa nifpa ñecc¿ü cá-
5 Cunturhuanjhuama qui?
uan, tarinaaiípa, A, cun- 87 OrcOGunaólá cccaf-
ir 5 huaman , cari camac, pa , Apac/;itaman ekyat
iiarmi camac , niípa mu* pa , runiida apafpa , que*
hacchu caoqui' eepraiquii^uan pücuriípa,,
4 Machaiman cluayaí- Ic/;üda lloqueman que-
a,chaipipuiuiílaenifpa' uiípa c^uracc/?u canqui.
\c , Cucada chumcaípa, ca^i que^pillacae /^uacacu-
aftaccliucanqui í cam - na , villcacuna , piuic/;i-
litn puñuííac , allilíada- huú íiiípa,muc/;acc¿u caír
noccoc/;i/juai cunan tura, qui?
íiípa mücAacci?u can- 2>^ Yuncaman rirpa;,
lui? G/;aiman natac c/jayaípa^
ij Cí^aiman caimán pu yunca pachamama , ca^U
ifpa, muc/;anaman , vill- querpiiiatae tiacMuai ,.
laman, arpacanaman c¿a- kiacaicMuai , Aputin-
í^afpa , muc¿auíicocc/;u ya,kiainatinya,cucayoc,,
manqui' imallaiquipacpasj mallquiyoc , allillada
/illacc/'UGanqui^caitanm mallquijra , cucaira ya
;;/;aípa , villaípa, allic¿ caf- cbcuc/^ipuay. Mamacu-
iacñiípa' ca ¿ac/:^acüca,Amaru,ma-
cíacíuay , tucullaiquí-
pas.
i
156 T> el Sacramento
pas, cuyay cuaychic ñiípa, ci , cuntur ¿uaci , apx/;a
vnay /^uatallatac ¿uacai
inuchacchu canqui?
8c) Cucaóla pal laica ca-
li arifpa,villinaípa, pallaita
XLicuichafpapas^cainat tura
pacanícari , imadam mu-
chacoc canqiii- imactatac
TLiracoc canqui?
90 chai hinatacchu ni-
cfenacuíTun^maiiaoncc
¿uan, mana cMqui^uai:
vnai /^uata ñoca ¿uacay
c^ayquijrícuiquijcaniri c
na cy^ay /^inallatac , /'uacai
c¿a¿uanqui ñiípa muc/^ai
c¿u canqui'cairi Imanam
nada horcoípa, vyaca^pu- 91 Haica cutim ¿uacij
yamanta,nina manalloc- quida pacarickc canqui
íjptimpas, muchacliu can ^anciéuan puneuncunai
quijthupú nina, inca nina^ ta coñic¿iípa?
íahua raurac , runa tanrac, 'P3 Hue /;üc runamacij
xunatitocjñiípamuchac- quip^cairi fiípama cijquip
chu canqui?niicuncaiquic mofoc /;uacinmá,pacanu
ta ,akaiqui6ta, hichapoc- /icoc muckuíicoc, redai
c/;u canqui^micunca,vpia chn canqui? c/;aiiTian rií
caní nirpa? fenaípa, cai cu- pari aka/xian piraípa ck-
cuica rurafpa, ch^y niñada yauílicoccki canqui, mu-
niuchacchu canqui? c^auíTicOccAu canqui^
91 Chay /?inacacc/;u 94 CuycM /;acareda ía-
¿uacic/;acuí¡3a , /^uacijqui- yada ricufpa, niuc/;acc/;i]
man maimancapas c/?aya canqui,irpaiñijqui/;uác¿a-
ruifpañacac , /^uacijquimá llaípa^eécaiquida allpa/;ua
ta,niaimampas rifpa , ¿ua- /'auiípa, vic^aiman yaieun
ci jquida. A ¿uaman /;ua- man ñ iípa?
Incida
tfcj^>^ti»%g«gyg«»%»yg%g
¡.i. I * f » ! * ! A } * I A •
T>e la T^enitencia. 1 5 7
Intitfla, Piinchauta con, cacacunaniünliuan,,
uchacchu canquijntiya hacud:a,cuca¿ta,imal latía
i , Punchan yaya , quilla pas cccchii cáijuí- Saihua-
ama, Pacía mama,cau^a. d:a rumida chaipi churac
iihuaiñiípa? chu fayachecchu canqui?
; Quilla o neo ¿la ri- Cairi mana acuíca cucada
irpajCaparifpa^allcop rin acullifcaiquip achontapas,
ita canicchu canqui^ rin chaima achüc^vüc^^occha
ida, huan carta huadafpa caoqui?
mancackniípa ' quilla 99 Pacha cunyamuptin,,
lama , fía co^a macaco- choque illapa, cacu illapa;
acmi ñifpa , caparea- cununumuptin , falla) la-
lacchu canqui -allcoda llaptin, paraiquihuanchu,;,
li huahuaiquida, cuyapa vnuiqíuhuanchu hamun-
ly ñiípa muchacchu caá qui, ñifpa muchacchu cá-
jí? qui?
^ ChicchiptínjCa^apcim 100 Pampa oncoi, runa
3S , caparecchu canqui? máchayapnn,muchacoc-
i^adam,chicchidam/ij chu canqui' A^apac on-
idan) , mancharichiílac,, coí,yallirihuai,huaccham
iparijñijhuan yuyaípa- cani^quc^am canijCuyay-
iu-cairicachidanmamá cuai, riiípa caracchu can-
ichaicufparupachiípatac qui ' cairi Imadapaícoc-
ichachachecchü canqui, cha canqui^
ira canincanypac , mana loi Huacijquidacarat
.licchincanipacpas'. pa,curcuiquidajchuiqui-
I ñan puriícaiquip or- da^miichachu caqui -hua-
cijquL
^
^
m
101 A Its mujeres. Con-
chaiquióla , Puiñuiquidla,
mancaiquida , tecoiqui-
¿la, vrpuiquida, humi-
158 T>el Sacramento
^ijquimanri ( ña tucuichaf 104 IlJapa, caccha, ma
ca captin)cocauinta, cuca- pachaman chayaptin, rr
da , huayuncada , akaóta, cui,vpiaitapas^ chaipi ch'
huarcupocchu canqui? racchu canquyuicuncaí
pac?
10 j Huachanayafpa 1
nachicuípa, vmucunap I
minmanta,maican huaci
huaiquida, muchaicufpa, dapas muchacchu cáqu
allillatac huacaichacufiun caihina quefpilla huachí
ancha vnay huacacama ciinqui ñifpa?
muchafpa , ñeccliu can- loó Inca pachapi liin
qui? raimi pachapi, citua pací-
105 Huarmijqui, ífcai pihina^quipicoc^^a^icoc
cari para huahuada hua- chu canqui?
chaprin, cairi vifpada hua 107 Laicachu canqui^c
chacuptimpaSjillapap chu ri ichirichu canqui'
nnmi, (Sandiago ñifcai- 108 Runacunamanhu:
quip) ñifpa ñecchu can- cacunada , inucbaiñiíj:
qui- Cairi^chacpada, hua- ñecchu canqui'
chaptin, tac yanca m ñec- 109 Runacunada am
chu canqui ' cairi cayhi- Diosta muchaichu ñiíp;
na huahuacuna pacari- villacchu canqui?
muptin, vmucunap fimia no Mamimpi, Padree
ta yupaichafpa , camachiíl nap,Chriíl:ianocunap Iii
canta ruracchu canqui?^ cáca,íaucach, Hulla fimic
ñiípa ñecchu canqui'
Tura
'iú ütfti^«gi»yg«a»g<íg^
Ljmjfwi
T>e la T enhénela , 159 ,
I Yurac llamada na- canqui?
fpa, ^urcanta pucocchu 116 Pac¿a cuyuptin, pe-
nquijimanach caílac ñif cainiquióla /jarallecc^u
ichaipi ricuncaiquipac- canqui,aic/;aitac/;apapuan
nucuna cliaica ricufpa, cañirpa?Hinarpa,quicto-
ifli, quéc^a caícaiquióta, cunapi/;uarcuc/;irpa/?aqué
jatupuíTuncaiquipachuá catacmi,¡íiípa Inecc^u ca-
is- qui^
z Cólica 5 taqueiqui 117 Pac¿a cuyuptin,vic
inaman,^araiqLÜ¿i:a, iiiía gaiquimanta /;acallicui-
uuiquiólapas apaicuípa, í;¿iCjpac/?acuyuynin, apan
rahuan , yaluiar ^ancu- man paólamípa • ¿inaípa
lan , co9Ííichecchu ha- collca^c/^a/^uaijtaquecuna-
zhcccbxx cáqui,mana ha- ¿la, tacacc/;u canqui, ^ara-
CLincampac , mana ta- ¿la apanman padla , mípa
mcampacpas í Cairi mi- nccchu canqui^.
a ^araóla c/^uracc^ucan- 1 1 8 Cuca runcnp , vc/;u
ii,§aratam mic/;anca ñif runcup, yucra runcup cai-
? llampi , ima tiacZ/iciincai-
5 Mayuc¿uIIa pifcop,
^uarinca , vpiacc^u can-
il?
4 Huacap,villcap,cfe
icanta, Capacoc/^a ñifca
3,mucfacc/7u canqui-
5 Inca pac^api ¿ina,
►acunaba , vpacocc¿u 11^
quip caillampi /guampas,
virada, cairi ya/:'uar gan-
dida , c^uracc¿ii canqui,
asMian mirat/;icuncaicjui-
pac , vrmac¿icuncaiqui-
pac?
C¿uílac /;uracipi
¿ua/;uai-
1 6o Del Sacramento
huahuaíquicSla 9aquerpa, qui?
ayachcaicapuanmanñec- iii Hnacamiicí'aitaj);
ehucanqui- mu eaka,maican caicuna
lio Huahuaiqui ciigi- manta , pimampas, yac^í
lliiñecmá,cahuarjptin,ru. checchu canqui? cairj,vi9
nahuaicuícaóta ncupnn, chu canqui' tinquic/;ico(
ayaóla ricuptimpas , cairi, chu canqui , munanacur
canchichu cafpatac , caicu campací
namaiiranaüijqui6la,hua 113 CancMs puncfai
huaiquip ñauintahuam- ^apafemanapicaccunarr
pas, anchorcochecchu cá- ta /juquin punc^auta, acl
quíjCucillu vrickia, huar:- cocchu canqui , ñanta pi
cuíca uric/;ua, aya vric/^ua, nncaiquipac,/?uamiiyaci
tucunman niípa' cairi vii- caiquipac, ima /^aicacuii
.c/;ua'5rac/'j6uac/?aiman^ñif ¿la rurancaiquipac , cain
pa ñeccki canqui^ cMqui punc¿au,iaiallad:
III Hua^uacunada a- pas i-urácaipac,c/?aimin
yap all pan/7üan copickc na cMqui punc^auc/;u ñi
chu canqui ' cairi,cam chu paí
cbíi caípa , caiMna alípa- 124 Pacfreman villacci
/;uan.cocDicMcocc/;ucan- canqui,cai/;inavmu,laic
qui^ava vric^uackani ñit kiatoc cunamanra^
pa ? Cairi caicu curur/;uan, iij Caicunamanra in
nr;a;7aica/(7U2mpas , /;ua- dapas,ruia6lancufpaci
h.aiquimanWjVic^aiquipi ficoccAu canqui'
cacmanra/;uampas , vri- iió Cai llapan tapufa
c/;Liada , cuctócc c/;u can- ta, pana mana ruraptijqi
f
iújkÉüík
msBBaoL
MMl
> if l> ¡ í .
S E G y N D O ^tA N DJ^
miento.
[7 L fegundo mandamie
L-' co de la ley dc Dios,
lize:
"^o juraras el fanto nombre
'e Dios en Daño.
Yícaiñequen Diospa
amachicufca fimin ñin-
ni.
Ama Diospa Capac fu
Ltitaca^imanta, hocarin-
quichu muchanquicIiLi,
juranquichu.l.amacacima
ta^ñucñacuípa^ faucacuípa
pas,Capac Diospa futinta,
hocarinquichu » Diospas,
curuípas ñirpa,&e.
1 Que juramento asju
lado- jurafte por Dios^por
la Cruz,a fe de Dios'ó por
los Santo?
L luraílc
T>e la T enhénela. 1 6 1 ||hh^ 1^
as/oncoiquipica, paca rif man ñifpa yuyarcanquü II^^^Wl^
aiquióla yuyarifpa, rurai- pas,chicacutim, ancha ha^
nan ñiípa ñccchu can- tun huañuihuchadiahu-
ui? challicurcanqui?
17 Yuyarinquichu huc
iue hamu pacarifca mu- Lareprehenfon que fe a de
haicuncaiquióta' captin- dar a los Indios^que confejfa-^
aari, villahuai \ ñocari, ten algmpecado contra eflé
uyafcaicamadam tapui- mandamiento primero de la
lui? ley de Dios , Da efcrita aba-
18 Haica mitach cay xo en Romance:¡y enla lengua
na tapufcaita rurarcan- €¡uechua.
ui , íbncoiquipi rurai-
'04
<«l
'm
i
m
z. luraíle de Iiazeralgú determinando de no B»
tnaI,o de hazer alguna co- zcrlo en tu Gora^on?
ía mala? 13 Eftando en o jado, as
3 lurañc alguna cofa, amenazado con juramen
por verdadera , no íabicn- to?
do Cío era? 14 Defpues de fe te auei
4 Cumpliñe el júrame quitado el enojo.cumpli.
ío que juraftc? ftc lo que auias jurado^
j. Hiziñc jurar algún ju 15, As tído alguna vez
i:ament0 falfo? teñigo^
6 Fuiftecaufaquealgu^ 16 luraftc mintiédo en
RO no cumplieííe lo buc- vara de jufticiaí no íabien
no que auia jurado? do , ni auiendo vifto ,1(3
7 Hiziñc jurar a alguno que dezias, fino ficndo aU
cn.vano?; quilado- y diziendote pri-
8; Cumplifle los votos mero lo q auias de jurar?
que as votado? 17 Qiie te dieron por*.
5>) Quando juras, fueles que ju rales mentira' y que
jurarfin mirar,íí lo que ju, dixille-
ras es verdad^ó mentira? 1 8 Que daño vino a eC
10^ Tienes coftúbre de fa períona, por tu juramé-
jiirar?
líi As jurado en-perjuy
zío de alguno?:
1% Prometiendo de ha-
zer alguna cola buena , as
Id jurado con íola lalégua
to falfo ■
19 As j urado por; las cria
turas-
zo As engañado a alguno
jurandoí
21. As j urado cotra alguno
para
jÉ kiiIfttewinMn»»!
t * 1 1 . « .
^eUfmtencU. 163
¿S qle vinieflc mal, a íu tas fin neceffidad^
loiiFajóhazkndajOaotra 31 As jurado de no ha^
jiialquiera cofa alguna^ zcr bien^ como de no prc
ih Contra quien j utafte, ftaT,ó fiar 'ó no Iiazcr otras
queperfonacra'
colas buenas^
31. Si ves jurar atushí*
jos,a tu muger, ó a otros a
menudo , as les reprehen-
dido que no juren?
3 3 lurafte de guardar al
gun fccrcto, y no lo guar-
13 Era Corregidor', o Sa
ccrdoteíó Efpañoli
14 Era Curaca*
^ Quitaro nle el Cura-
cazgo, por tu juramento
Palío^^
iC Hizifte quitar a ai- daíle'
gunaperfona. Ja chácara, 34 Que recreto era*
ó la cafado la hazicnda, por 3^ As induzido , ó al-
tu jui-amencofalÍQí quilado, a alguna perfona,
%-j As te echado mal di- que j tire , íabicndo queá
cioncSj para que te crean, de j urar falfo^
mintiendo^ 16 As dado palabra de
3^ Qu€ maldiciones c- cafarte con alguna mugcr
ran*como dcziasí ó con algún hombre, con
¡£9 As procurado,© heoho firmándola con juramen^
q jure otro , ¿c hazer algu to,y no la cumpliíleí
malf de matar, de heru*,de 37 ínrafte falfo, cr^yen-
no d^xar lamaceba,ó el ga do que jurauas verdad^
laníóotra cola femejanteí 38 A «jurado afirmando
30 Que tantas vezés as lo que dudauas*.
jutadoconmcntira^y^juá 38 Promeriíl:c algo , y
L 2. no
I
n
M^
^?_?.^5r^'a5ic
;/ 'Á:Á'ÁcX'A\J^'/í^^yis^v..<^'/S!!^/^A'/i:^Á:Á\
i
i
\'\
.164
T)el Sacramenta
EJhópregimtcU dirán ajlien
la lengua §¡u^echua.
i Yma juraihuanmi ju
rae cancjui í Dioscachu^
no lo cimiplifte?
40 . í 11 ra ílc a alguna m u-
ger,.queno hablauas a otra
hablando la, ó juraíle efto
fingidamente:
.41 As jurado por tu ía- Cruztacíiuíaféde DiosñiC
lud, ó por tu vida, ó por la pachu?San6lo,Sátaótachu?
vida de tus hijos.con meii z Manaliiólam ruraílac
íii'^- ñifpachujCairi huchallicuf
42. As jurado de vengar íacmi fiiípachu jurarcan»
te de alguno, haziendole. qui?
notable daño? 3 Checanmi ñirpachu
43 As jurado de no em jurac canqui,checachucli
borracharte ' y denoju- riifpa manara c yac haípa?
g^í'- 4 Iura(caiqui6la,rurar^
44 Que tantas vezes te canquichu, puchucarcan^
cmborrachaíle,y jügaíle quichu?
j Runacuñada Hulla Ci
mid:a jurachecchu cau^^
qui?
6 Pidapas raieocchu car
canqui.alli ruraílac ñifcan,
defpues de auer jurado?
4j As dicho contra Dios
algunas palabras malas , ó
as hecho burla de Dios' di
í<
zicndo.no íe auícn es elle
Dios, que no ama a los po ta,mana rurancampac ?
bres,a vnos da h azi en da, y
7 Piclapas ca^i mana
a otros no ja vnos da vida, cacmanta jurachecchu ci
y a otros no^ Para que me qui?
crió^oxaU no me criara? 8 Diosman.mamanchic
Virgca
titftfftwygw:
> í f t f f
ílIlBSilílPr* -^*^
DeíaTenit encía, i^5 .
virgen Manaman,ían6to, ña , jurafcaiquida puehu-
móíacunaman imallaóla carcanquichu?
las coíTacmi ruraílacmi 15 Huc mittallaca teftk
iiípa ., Checa foncoiqui- go ya}«;occhu canqui? •
luan vnanchaípa, tucui- 16 LluUacuípa ca^imañ
hacchu canqui, cairi ma- ta jufticiap ca^pimpi mu«
iachu*. chaicunaca ymam chacchu canqui mincafcá
;arca? caípa^ mana imallaól apa s
I Tunquifpachu jurac íicufpa ^ vnanchaípapasj,
:anqui, checachuch, ma- chai mincaqueiqui runap
lachuch/ñaupacraemana yachachifcallanta villaí-
iuatuípa,manayüyaíparac pa*
)afehu? 17 Ymadamcofllircáfi
[O luraipi yachafca runa qui , j urafpa IluUáncaiquk
:hii canqui) pací camncana ^ imallada
[ I lurainijquipi, I.jurai- corcanqui, chai llullatefti
lijquihuan, pidapas rai- gopac)
:urcanquichu? 18 Ymadam quechur-
II Ima allinta ruraíTac ñif tanqui jurafpa, campa llu-
3a , callu fimillaiquihuan- lia rimafcaiquihuan?yma-
:hu ruraííacmi ñiípa jurar átatac quechuchircanquií
zaiiqui^foncoiquipicama 19 luracuinijquihuan pí
namruraimanchuñifpa? dapas lluUacchu canqui^
13 Sonco nanaíca pida 10 Diospa camafcan,ru-
pas camaicocchu canqui j rafean raicu,jüracchu can^
juraihuan? qui-
14 Soncoiqui tiaicuptin zi Pipas ima huchamá
'^^^ - ^ ^ ^haya
^
\lM^.
IV
i
IV
i6r>
l^elSacramenia
qliayachiui nifpa, ima ma- qui ' alliata villahuai cIiiK
íialli mam pas vrmachun^
y u pai homn^vgucachii^cac
iiin cuna huaclíicachúpas,
pencaichafca cachü ñilpa-
chujurarcanqiiil
2.2, Yraana cae ninanec
manmi jurarGanquL^
¿3 Apuchu carca ■. Sacer
dote Dioíparaatincíiu cae
ca- y mana cae runa cafcau
ta villahuai ari?
^4, Curacachu carca?
Zf Curaca camintaca^i
J u rafea i q u i hua n c h u , qu e-
cllucliircanqui?
%6. Runap chacranta,,
huacinta, Lia manta, ima
cacnintapas, ca^i jurafcai-
quihuan quechocchu caá
qui?
27 U al Iai5la ri mafpa , I^
ñihuachun áiípa ñacacoG
chueañqui?
z 8 Ima íiaeacuimi
ehaicunacacarean • ima
uüpaac ,
nacacoc cau-
ri?
2.5> Yma manalíidapas.
rurancampac , runaóla hi-
nancampac^quirichácam-
pac /allanta m.ana haquea
campac, caihma ruraicu-
nada rurancampac, piílo.-
pas juracheccliLi can-
quií
p Haica mit-tam Ilullaf
pa jurarcáquirhaica mitta,
yancallajCa^iitac?
31 Manam manuíTac-
chu,manam cuyaílacchuj^
ima allicadapas manam
i'uraílacchu , ñiípa jurac-^
cha canquí?
32 Churijquí6la, co9ai-
quid'a , runama^ijquicla
niaican runadapas^fifpalla
manta jurada vyarifpa ja-
ma chicada juracchu can
canqui ñiípa anyacchu,cu
nacchu canqui?
3 3 Yma pacaíca fimillac
capasjurainuan ama villai
chu
yj^ üÍ»%tWi«iíKBaBam-»yMtinBi»i
*.<.»... ».4 .»/.'/.'♦ ¡ti * I 91 »1 • i
T>e la TemtencU. 167
cliu ñifcafta villacchu, fu- da^chai huariilidapas,na^'
tinchacchu canqui? paicunichu ñifpa juraihua
34 Yma pacaíca fimim áccchu canqui^paihüan ri
chaica carean? manacufpatac -cairihuaóta
35 LluUaxítam juranca llaiquipichii caita jurarcá-
ñifp3,piéi:apas,yancajuraí qui-
nccchu í cairi muicacchu 41 Caugainijquiraicü,alli
yanqui? queípicayanijquiraicupas,
36 Pi carijhuarmimam- churijquiciinap allicainin
pas, caíTaracuirunmi ñifpa raiciipasjlullacufpa, jurac-
íimi cacharifcaiquióla/jü- ehucanqui?
raihuan tacyachifpapas, ja 41 Ayñicapuílacmi niC
rafcaiquida, manachu pu- pa,hatun manaili mami pi
chucarcanqui? <5tapas chayacbiíiac ñifpa,
37 LluUaóla juracchu juracchu canqni? ^ >
canqiii , checantam jurani 43 í,mana macbaílacchó,
íñiípa? manacac chuncaílacchu,
38 Hinachuch , mana- pichcaíTacpafchu/iiaiiatac^
chuch , tunquifcaiquida, chccaílacchüjiurcaííacpaf
chtcapunirn ñifpa jurac- chuñiipa juracchu caqui?
chucanqui? 44 Haica mirra ñatac ma
39 Iuraihuan,imallada- charcáqui, chuncarcáqiii,
pas coícaiquim ñifcaiqui- tuminarcanqui, checarcá-
da, corcanquichu ^ cairi qui.hurcarcanqui.ña caica
manachu? nada raanam rurafaccha
40 Maican cari,huarmi jurafcaiqu imanta '^
mampas,manam chai cari 4; Dioiman manaili, ha
L 4 y"^>
4*1
■■Z-Jt2^
rlfit
«V
I
n
Ir
%
i
i
^(
I
i
1 6 8 Del Sacramento^
yaCjCaima fimiéla ñecchu cunaótaricana, cau^achiil,,
canc|ui?caiDiosca,pichca huccunadla huañuchin-,,
Cun ñirpa,9Íp9Ícacchu cá Atac imapacmi rurahuar-
qui • cai Diosca.ari, maná ca, amapas rurahuanmaii-.
huacchai cuyacchujhuccLi chu carean ^ ñifpa ñecchu.
xiaíta huacchayachin, huc. panqui?
T E R C E R O ^[J N D A^
miento..
EL tercer Mandamiea
to de la ley de Dios,^
dize*-
Acuérdate defantificar el
di.dMl. Sabado.No harás o-
bra feruil en el : que es de-
^ir .-Santificarás las fieftas,
no trabajando en ellas, y
oirás en tales días Miíla..
Diospa quimba cama-
chicuíca fimín iimmi. Yu
yarinqui huacaichaita, Do
mingocunada, fieílacuna
fiahiiampas.Ama Domin
gocunapi , fiefta camaicu-
r apipas, imallaótapas ru-
i;anqLUchu Uamcáquichu.
Cai rimaillapim tiicuicha.
cun. Domingocunapi fie-
ílacuna pipas, ^amacunqui
Diostamuchacúcaiquipac
Caí punchaucunapiri, Mif
fada vyarinquirac.
I As guardado,y fantifi-
cado las Fieílas, como eres
obligado^
z. As trabaxado en eftos,
días'.
3 Que tantas vezcsí
4 En que'
j Porque?
6 Dcíde que hora del
día?
7 Fue por todo el dia?
Mandarte
dú. Ul^^íU^iw^mvumnmiiBWJfiwm
* . i,- > A
.••.*». ♦.*.<.♦.♦.*.*.»/.?..'.* i. #.!.«.
JOEMMMWMMMl
De la 7enkencia\ 1 69
] Mandafte a tus criados,, as las guardado , ó dexado
Kietrabaxaíren^ a tu mu- deoirMiíIaen ellas, no te
Ter-atushijos'enque'. niendo la Bula delaCru-
\ Eílos días de Dingos,, Ctuzada,defl:a vlti;iiaPre..
i?FieH:as,as los ocupado en dicacioní:
ugar^en comer, y beuer,o
:n paílearte-
10 Nunca te encomien;
Jasa Dios-
Li Tienes alguna obli-^
^aciop, por voto que ayas
becho,de rezar de oir Mif
16 Porque dcxafte de
oir Miíía en eííos diasPque
tuuiftequehazer-
17 Oiftela enterá-
is A que parte déla Mif
ía entrañe en la Igleíia^
19 Quando oyes MiíTa,,
[a en tales dias, ó de hazer óeflas oyédo los dminos.
:n tales dias buenas,ó tales Oficios ,eftás atento , con
obras, y no las as rezado'-ó. dcuocion,y reucrencia^ef-
Do las as cumplido? tas alli hablando , ó mor-
u. Quando as rezado,. m.urando,ó.mirando avna.
as eñado. atento a lo que parte,y a otra,p riéndote?
i:ezas? 2.0 As procurado que tu
13 As dexado de oyr Mif- muger,tüs hijos, tus cria-
lalos Domingos del año,, dos , rus hueípedes , oigan
y Fieftas,que tienes obliga Miíla^ y que vayan a la do.
cion de guardar?- trina?,
14 Qjiantas vezcs as de: 21 As te huido de la dotri
xado.de oiría? na,ó de la Iglefia , quando
I y Las demás Fieñas, dizcn Miíia'- óas teenccr-
que, los Efpañoies guarda, rado en tu cafa , por no ir
^ ^ ~ ala.
:.a¥,aw mmMm.ikm.mm\
mM
) ,-í?k.;i:
^^^'í-^
'éBÍÍüíasÁÚS\^^ys^Jhí\^yjts/^/3^^rM'y. '/-.'/. 'fu /
i
I yo ^elSacmamento
a la dotrina^ las Vigilias'las quatro Te-
2L1 As eftorüado q tu ma poras ^ la Quarefnia toda
ridojó tu mugcr , ó tus hi- fino eftás impedido^
jos,ótüScnados,y Iiueípe- 28 As ayunado todos
áts^ no vayan a la dotrina? los Viernes de la Quaret
23 Quando tu vienes a ma-eí Sábado fantoUa Vi-
Miíl3jóaladotrina,vienes gilia de Nauidad,como eC
de mala gana,ypor fuerza- tas obligado?
porque vienes deeílafuer 29 Porque no ayunaíleí
te? porque comifte carne en
Z4 As oído fermon ' ó ellos-tuuiñe neceffidad^-as
huyes de los fermones ' ó comido carne en femejan
as procurado que la gente tes días, particularmente el
de tu cafa los oiha, ó as te Sábado Tanto- ó en la Vigi
nido en poco la palabra liadeNauidad*. íueles ha-
de Diosí zer que otros la coman en
25 DexaftedeoirMiíía, eílosdias?
.porvenderturopa^ópor 30 Quando ayunas as
ganancia , ó por eftarte ju-
pandojó por irte a combi-
tes, o a emborracharlo por
nce^ligenciaí
26 Pudicndo oír MiíTa.
cenado de noche, ó as he-
cho las colaciones muy
largas?
3 1 Quando en las FicC
tas del CorpusChriñi,yeii
as caminado algún día de las demás Pa(cuas,yFieílas
Fx'ttaíin oiría- que los Chriílianos cclc-
27 No teniendo la Bula bran^dan^as, y cantas, y te
de la Cruzada as ayunado pones galano, hazeslo por
adorar
^»1ifctgwr»ií3WiagTg^
De la Tenkencia. 1 7 1
[dorar alguna huaca , de 38 As ciado lo pcorí
US antiguos, y con cl pare Eji.upregunUs dirán ajlí en
:er,dízes, que lo hazes por ¡a lengua.
olo Dios del cielo? i Do mingo cunada fieña
^1 As ocultado a tus hi- camaipúchaucunaaahuá
os,ó hijas , ó a tu padre, ó pas,huacaichacchu cáqui^
rjadre^ó a tus viejos,© vie- huacaichanaiqui yachacuf
as,ó a otros Indios^fiendo funquiíiinaí
:nfielcs '-y por eíia cauía,ari 2 Cal Domingocunapi,^
fe n-iuerto algunos fin Bap §amai punchaucunapihua
'\{]xíq\ pasjlamcacchu canqui'-
j3 QLiacos fe an muerto 3 Haica mittam IJam,
fin efte Sacraméto? y aora carcanqui,cai hiña puchan
conoces algunos que íéau cunapi'-
infieles^ 4 ímadíun llamcarcan-
34 Quan Jo amoncñan qui-^
a los que fe an de cafar, ía- S Chairi,imaraÍGum Ilá
biendo algún impedimen earcanqui?
tp; para que no fe puedan ^ Pacar pachamantachu*.
cafarlas lo callado? ' cairi chaupunchaucama -
35 Que impcdimeto era? ehu * ehiílinecpichu '- mai
3Ó Efibs que tenían eíle pachamantamUmai pacha
impedimento cafaronfe- camatac^
37 As pagado los diez- 7 Caínat punchautacchu
inos,ylasprimicias que de llamcarcanqui'
ues a Dios, como Chri- S Huarmijquida^ehurij-
.ftiano^ G[uida, yanaiquicia^caí hi-
^
^
%
t ♦ r* tr 4 * í ♦
?^RM?¥1^I^^3S^HSÜ
y^jr^^^Sir-
h
%
%
i
172 '^ el Sacramento
na punchauc'Jiiapi , llam- 11 Rezafpa, rezafcai qni
cai ñiípa camachccchu cá (Sla.yuyapafacchu canquií
c]ui í imalíadam llamea caidhuda yuyafpuchu re
chircanqui'- zaccanqui^
9 Cai Domingo, famai 13 Domiugocunapi,9a
Fieílacunadahnampas , mai Fieftacunapípas MiíFa
Diosca muchaillahuáchn, ¿la vyarecchu canqui?
pachada chifiyachircan- I4 Caipuiicliaucunapi,
qiñrcairi , chuncaihuan-
chu^ micui vpiaihuanchu.^
queeiicui , puriricuihuan-
chu?
10 Imai pacha pipas,ma
nachu Diosta muchac ca-
qui?
haica mittam MiíTaóia all-
carcanqui pa^urcanqui?
15 Viracochap huacal-
chañan Fiellancunantaca,
huacaichacchu caqui^cai-
li cai Fieftacunapi Miíla-
<5la allcacchu canqui, ma-
Checa fonconqui- na cai quepa Bullayoc caí
huanfimirimainiquihuá- pa^
pas,cai chicad:am,maman iC Ymaraicum,chai pu
chicpac rezaílac, cai pun- chaucunapi, Miílada ma-
chaucunapí, miílaóla vya- na vyarircanquichu* rurá-
riííac^Fidta Domingo pu caiquica ari,iman carca'
chaucunapi, cai allin rural 17 Callaiifcanmanra,
ta rurafiac ñifpa,rpzarcan- puchucancancamachu v-
quichu í hinaípacaipun- yarir canquií
chaucunapi,alliruraí]acñif 18 Padre MiíTadla calla-
caiquiéta puchucarcanqui riprinchu Iglefiaman yay-
curcanqui-cairi puchucap
tui-
chn? -
kftUfttgygjníyggiyg^
* ' K ••*• » *
.. .*.í. *...»./»/.»/. 4 •♦.1« £ « í «I * I
)iorman foncoyocchu,
)iofta muchaihuanchu ,,
yarec canc|ui • cairi nma-
acufpachu ? ^lip^icafpa-
:iu?caita,chaica cahuafpa
Df la Penitencia . ^ry 5
ín ñachuf cairi niá , chau CLinaiqui¿la,corpaiquid-a-
diílacíicaptinchu? ;u j ;n pas,amaracpas ama mariai
3 Miíladra vyarifpa, Pa má rijchü/hacraniá , mi-
recunap Iglefiapi rezaícá chiman , rijracpas ñifpa,
i,taquiícanta, vyariípapas camacchecchu canquiPcai
)ioímán yuyariípailachu riimanam?
23 Miílaman, Dodrina
mampas hamupcijqui, ay-
^aíearacehu , callpamanu
puííafca hamocchu can-
quií imaraicutac , caí hiña
lu* acicufpachu^ vyarec aigafca hamunqui?
lacijquicunaóía ,, mana 24 Scrmontavyarccchu
^ann campa: , raicucuf- canquií cairi femionman-
3chu,chaipi cae canqui? ta,miticacchu canqni^cai-
5 Huarmijquiá:a,chii> ri ma ? huacijquipi caccu-
)qaida,yanaiqi]ida,cor- nacía , íermónra vyarichü
liquida, miílamá rij ñif ñifpa , camachecchu can-
1 camachecchu canqui? qui^ Dioípa íímintari, pií-
MiflachcaptiOjDotri íipiyupacchu canqui^
Jchcaprin , Iglefiamanta ij Pachaiqíiida , imai-
'quccchu canqui ? cairi qnida , riachicuncaiqui
chcaicucocchu canqui? raycu , tumachicuncaiqíii
üíFada Dodrinada^ma- raycu , niiraclHcuocaiqui
ivyarincaiquipac? raicupas cairi, piclicancai-
.. Huarmijquida^co^ai- quí raycti, puriricuncaiqui
aida,churijquida^yana~ raycu,,micoc,machaiman^
rín^
t
^
13
■■T-MirM»»K»glHCM»»»a"gft^'<l^1
»
I
t
%
I
174
^eíSacraametftó
;c
rincaiqui raycu,cain^ que- canqui: cairi yma raycim
lia manalli cafcaiqui raicu
pas,maiñimpi, Millaéta a
nía mariaótapaSjpa^occhu
canqut?
Milfaóla vyarmcai-
z6
ha alü
qiiipac pac na aiíirac cap-
micurcanqui * aychadar
pimampas, micuchc(5ta(
chu canqui , cai hma pur
chaucunapi?
30 Ayunaípajtiita pach:
pi micocchu canqui, ima
tin,fí anta purecchu^cacha nam chaupí puchaupi mi
rcc chu canqaií amapas v- cüqui hina?cairi, yalhchil
yariilacchu iiifpa? pachu, colacionca , rura
2.7 Quarefmap Vicrnct canqui^ -^
ñincunapí, Sabbadoían- 31 CorpusChriílip ral
(ftopijNaciuidadpa Vigilia min chayamuptin , huí
pi, ayunacaaquicapcintac, quin hatun Piícua, Fiella
manachu ayunac canqui? cunapipas , Chriílianocu
r8 Mana cai quepa Bulla napraimiyacuícampi, ci
ola chazqui fpa, Vigiliafcu- tuacufcam pi , tufuí pa , ta
nadla, Quatrotemporafta quifpa , huallparicuítin
tucui Quareímap , pun-
chauninta(alli ayunancai-
qui capcinjayunacchu can taquicocchu canqui' caii
qui huancacocchu canqui
Z9 íma raycum mana a- hahuapicac , Dioírayc
yunarcáquichuPimaraicu- taquicoc hinalla , ricuril
taCjCai huía punchan cuna pa?
pi,aychamiiqui¿i:n,micur- 31 Yayayqui£l3,mama
cáqui-oncoípachu micur- quióta, chunjquidta, víuí
líjqüiót
hamuípa
hiña .
, ñaupa pach
huacacunarayci
riTiwjm'jígpywp'Müjgj
'DelaTenitencía. 175
jqüíAa machia , payay- pataG,paáremanvillacehu
uida, makan ruñadla- pacacchileanquif
as , ama Chrifliano bap- 35 Ymanam chai mana
zafca cachunchu ñiípa, caíraraGuncampaG , mana
acacchu canqui ? Caí hi- yachacurcarn'ymai-aycum^
apacafcaiqui ray cu, mai- chai carean.^
impas caí cunamanra,: 36 Cai hiña mana caí&4
lana baprizaíea caípachui racuneampac yachacup^
uaaurcan? timpas^caflaracurcancutac
{ Haicam, mana Baw' ehu?
tifmo Saeramenroyoc,. 37 Diezmolla,primicias,'
uañurcan' Gunanri,mai- huamac ricuehicuirahuaii
m. runa mana baptizáis Ghriítiano hina,Pioímaii:
lóla rcccnquichu? palpa rantinSacerdoteími
j; Caílaraeuica: muña- coGehu,,ricuchicocchu ca:
:a^ padre huaGyariprin,a4. qui?-
dlayachiptimpas ,.mana 38 ManaIIinra,cacranraj,
iílaracunampac , yacha- chuílu cacla,hutud:a,Goc--
linin Gaptin, cam yachaf chu canqui?:
Q^V A RTO ^CA N DJ^
m'mito.
[]7" Equartomandamie> Tahuañequcn Diofpa'
j to de la ley de Dios^ c aniachicuíca íimin ñia-
ze '.Honraras a tu padrCy mi. Yayayquí¿L¿í, mamai-
madre: Gui61a,yupaichanqui.
Tienes
'sm
^
\mxMjamwMim[háÁ3Í\
mp^.^^^MmjsMi
Z.~r^2Z/r^
176 n)elSacmamento
i Tienes padrCjó madre 1$ As aborrecido a ti
ó mucrer.ó deudos'
jí'írrY tu ( muger ) tienes
marido,padre-&c.
3 _ Tienes hijos, ó hijasí
4 Tienes íuegro, óíue-
graí
padre efpiritual-ó a los vi
jos, y mayores que tu ^ y
los juezcs,y Curacas,hazi
do burlu dellos*
16 As obedecido los ju
ftos mandamiétos , de tu
5'j ..Tienes criados, ó cria- padres efpintuales,ó délo
das- Corregidores^y de los qu
6 Honras a tu padre, y temandanV
madre,yabuelosí 17 Eñan do enfermo ti
7 Aporreas , hieres laftí- padre,ó tu madre as los d'
mas.a tu padre, ó madre,ó xado de curar,ó as los abo
abuclos,aunque fea ligera- recido,y oluidadof
menteí 18 Viendo, ófabiendí
8 Obedecesles en las co que eftan tus padres coi
ías buenas que te man- pobreza , y neceílídad , a
dan' los íocorridoí
19 Si vés a tus padres de
nudos , y con hambre, a:
1 1 Sueles íes reñir, y ha los venido , o dadoles d<
blarlesaípcramente* comer-
II As los aborrecido*- 20 As honrado a los Sa
13 Tieneslos en pocoí ccrdotes , y a los Religio
ícan viuoSjO muertosí fos-ó asios tenido en poce
14 Sueles te huir de tu 11 As hecho efcarniOjí
padre,ó madrea burla de los pobres*.
A
9 Hazeslos Horar-
io Hazesles afrenta*
V tf t^yttítwrifgjfitygygify^
-.r.. .».*.».*. ».4.»
' t • * I « I É I «I * I
De laTenltencia. 177
,z As re afrentado,de te 19 As muerto a tu padre,'
ler tales padres , como los ó madre,ó abucÍo,ó abuela
me tienes, porque ion po- 30 As hecho que tus hi-
ireSjó humildeSjó as los ne jos fe araaocebenjpara que
^adoporefto? defpues fe caíeo con íus
5 As les deffeado la muer mancebas ' ó as cafado a
^ , por heredar fus bienesí tus hijos contra íu volun-
ado peíadumbres^porque rad?
: mueran prefto, y affi lo's 3 1 As los enfcíiado a eni
leredes? borrachar ' ó que adoren
4 Difte cauía a tus pa-
res, para que te echafen al
una maldición?
j Cafaftete contra la
huacas- ó a que fe cófieííeii
con el hechizero ' ó as los
licuado a confeííar cada a-
es Queíe
no
ó raand
oluntad de tus padres' coníieffen , como hazé los
a efcuías , y a eícondidas buenos Chriftianos?
ellos? 31 Eftando tu hijo , ó tu
[> As cumplido los te- hija amancebados, óem-
:amentos , y mandas de borrachandofe, o adorado
}s padteSjó de tus antepaC huacas,ó fieodo ladrones,y
idos?
7 As dilatadolas mucho
empOjíín las cumplir?
S Dexaíle de cumplir
Igo de lo que te mandó- ó
5 los encomédado a Dios
elpues de muertos?
haziedo otros pecados pur
bucos, © fecretos,as les reni
do , ó caftip^ado, ó as calla-
do, diziendo ciue hagan lo
que quifieren?
3 3 As pueflo las m^anos
en tu muger, fin tener cul-
M pa
ii
HfMl'MIfM»
¿Ml^
¡ 1 ii
T 7 S' T)el Sacramento
pa' as la abofeteado , o da- ó por quererla mal,y eftai
do de puñadas , ó de puii- enojado con ella'
tillazos, ó con algún pa- 38 As le hecho algún
lo, ó piedra, tiradola de mal deftos, pormandado
los cabellos, heridola, ó as de rus mancebas'
le facado fangre , As la 39 Trataslaran mal,c|uc
hecho mouer, por auer- la as puefto en ocafion de
la dado algunos golpes' fe deípeñar, ó de ahogar,ó
o caído enferma, pora- demacarfe'
uerle tu pücfto las manos, 40 As le dado co que fe
ó as la echado de tu cafa a íuftéte ella,y íus hijos,y pa
la de íus padres? ra que ce íu ftenre a ci'.
34 As aborrecido a tu 41 As la coníentido que
inuger'' as dicho en tu co- ancle con otros, porque
ra^on : O í¡ muneíTe bre- te de de comer, y te viíbj
ue' As reñido con ella por y te pague la caía , y te de-
cauía de tus mancebasfóas xe andar con las mugeres
bufcado poncoña para ma que tu quieres?
tarlaí 41 As hecho alcahueta
35 As la querido ahogar, ato muger' Y tu ercslc
ó matar' dcUa'
36 As le dicho palabras
injurioíaSjy de afrenta-
37 As le tirado con la
comida, ó beuida que te
da^por parecerte mejor, la
cjuctedan tus manccbai^í
43 Siendo viua tu mu-
gcr as te cai^ado con otra,
fuera de tu pueblo,ó en 0-
tra Prouincia'
44 As de xa do a tu mu-
ger m^ucho tiempo , fin
que
kfftffctgWMfKJHtygJfg^
«^
2^:
DeíaTemtench. 179
que comer , ni veftir Mi- 51 Y tu muger '• tratas
ziendo , que lo gane con mal a tu marido , no ha-
fu cuerpo? ziendofuvoluntad, ó ri-
^5 No fiédo tu Chriñia- ñendole , ó dándole oca-
no,ó no lo fiédo tumugcr fion , para que aya pcíadü-
^afaftete con e].G con ella? brcs en tu caía?
\6 Antes que tecafafcs 51 As le dado ocafio, pa
:on tu muger , pecaíle ra que trate mal del íanto
:on íu madrcjó con íu lii- matrimonio ' ó diga mal
ja,con fu hermana mayor de Dios-
omenor,confutia.,ócon 53 As aborrecido a tu
[u fobrina^- míarido í ó as dicho algu-
^7 Eres muy zeloíojfin ñas vezes, oxala fe murieC
darte tu muger ocaíionpa feprcito'
L"a que lo feas? 54 As reñido con el , ó
48 Gaftas co tu muger as le afrentado de pala-
Jemafiadam.ente? bra-
^9 As traído a tu caía 55 As te huido de tu ma
[ndios,para que fe embor- rido'
•achen , y jueguen , y aíli
:e2a tu mu^er ocafion de
Dfender a Dios con al^u-
10 dellos'
I o As la dexado mu-
:ho tiempo, para que ten-
S6 As ! c goiíado de coJ
^er, quando viene canía-
dof
j7 Quando tu marido
te pide el debito, confien -
tcslo ' ó no as Querido de
^a mas lugar de ofender a enojada- ó por eftar cnfer-
Diosí ' juaíque ocafion as tenido
M z
%
m
»
para
♦ ir i * ti
i
ISO ^ el Sacramento
para no lo confentir? fido de comcon?
58 Que tantas vczes no Gc) As coníentido que
lo as coníentido? tus criados eften en peca-
/9 Aborreces a tu fue- do en tu caía,ó en tu hazié
gro , ó íuegra,ó a tus cuña- da , y no lo as remediado
dos^ó cunadas? podiendo?
C>o Aborreces a tus ente 70 As tratado mal a tus
fiados? fujetos, mandádolescoías
<?i As coníentido a tus in juilas, ó cobrado dema-
hijos, ó hijas, que eílen a- fiada taíla dellos?
niácebadosí ó en otro pe- 71 As preíío a alguno
cado morra! , pudiéndolo fiendo Alcalde , fin juftí-
cia,íino por paílion.ópoi:
que te dé algo- o por ven-
dos íii jornal • ó as les da- garte del?
do de comer,ó de veftir? 71 As dexado de hazer
63 Eres afpero con ellos? jufiicia, por algú cohecho
(>4 As los curado en íus queteayandado?
enfermedades? 73 Que te dieron?
<?j Hazesles trabajar de- 74 Que fuelainjufticia
jnafiada mente? que hizifteí
(í6. As echado maldicio 7) Calligafte a alguno*,
nes a tus hijos , ó hijas- ó a ó hiziílele caüigar fin cul-
tus criados,ó criadas? pa'
^7 Que maldiciones an 70 Quitafle las borrache
fido? rns,ó los juegos, ó los peca
(& EíTas maldiciones a n dos públicos del pueblo*
Man-
tu remediar?
(^•L As pagado a tus cria
iift ^ t1ítti¥ByKJíg»i yy^
é f- » ?• í'f < i .
De la Tenhencia. i % i
7 Mandafte pagar a!gu nas,diabIo/7 dcmonio^Sa-*
la coía,<juc no k deuia? taoas^ó ponerles nomFjres
'8 Quando algún po- que tenían las hoacas de
)re, ó binda, te pide le ha- tus anrepaílados-poocs no
ras jnfticia,oyes!e'.hazcsle bres a tus próximos , de q
njuñicia, porque es po- fe afrenten?
)i-e? EjJcU pre^untoé.fe tradu^ñ
'9 Eres defcuidado eni af¡ en la lengua §}uechua.
untar la gente a la dotri- i Yayayqni,mamaiqui,
i3,aMiíía,al íermon , ya huarmijqui/unama^ijqui
:onfeílar? cauganracchu?
!o As murmurado del i Camripana-cogayoc-
:^adre,d€l Corregidor, del chu canquiíyayayqui,ma-
3uraea,del Alcalde,ó as te maiqui,vfuffijqui,rünama
]uexado dellos ' as los a- cijquicau^anchu?
terrecido ^ porque te re-
prehenden • as los deípre-
liado, y deíleado la muer-
\i As (¡do inetato a los
3 Churijquij huahuai^
quicantacchu?
4 Quihuachijquijaquei
qui,quihuaípas,caucancu-
tacchu?
bienes que te hazen tus 5 Yaoacunaiqui , cairi
bien hechores, oluidando huarmí yanaiquipas can-
te delios? chu?
81 Tienes porcoñum- é Yayayquida,mainai-
bre , llamar a tu padre , ó quida, machuiquida, pa-
madrcjó hijos, a tu muger yayquida , yupaichacchu
ydeudos, óaotrasperío- canqui?
M 3 Yayay-
«WMWMlfM»
•■¿yrf ;
I tz l^ el Sacramenta
Y Yayayquida , njamai huchaiquida paccac , Cu¡
guióla, machi] payayquU i'3Íqui¿la,ehecnccchu, ^^r
dapas , macaccbu , quiri- ^ieacchu canqui • machu-
chacchucáqui'-tumparoa Guna¿ta , payacunadaj
caihnan,qüirichaihiiápas? cararaanta , ñaupa viñac-
8 Pata , allí camachicu t cunada, pacachac Apucu-
cant3,riiracchu canqui,cai nada, Curaeacuiiadahuá-
rimanachu? pas, chccnecchu canqui,
5 Huaeacheecliu caqui^ íaucapi hatallecchu can-
lilaq^uichec , putidaecchu qui?
canqui? i6 Padre MiíTa ruracpa,
10 PeocaiGhacchtijCairi, checa camachicufcanta,
ima manallidapas , vyan- A.pucunap,l]apa yuyaquei
chacehu canqui,huacui ca quip camachicufcata huá-
yacehu canqui- pas,iuracchn ^puchucac-
u? Anyacehucaqui^cairi chu. canqui?
majiayae^caimajíimihuá, 17 Yayayqui , mamai-
quipas oncoptin , ham-
picchu canqui í cairi con-
cacchu , gaquecchu eaiv
qui?
18 Yayayquip , mamai-
qujp,huaccha caícatajvja-
canquií^
aynipayacchu canqui?
iz Cbecnecchu
acipayacchu canqui?
13 Piffipiyupacchuca-.
quijíia hiiañoc cachú, cau-
§achumpas?
14; Yayayqui , mamai- iiuimuchuícanta, yachaf-
quimatajmicicacchu, chin pa , vyariípapas, yanapac-
tapocchu cnn qui? chu , íuchipoc , apachec*
JDX Padre Miíla rurada^ chu canqui?
' ' Liaran,,
í * » ^ i r i * i
Jf * A ••«• ► jt
.-.*.t .e.t.t.*.%.t.% i.ft.i.t
r<> Uatan,matiapachayo
fta rícüfpa, yarcapapti ñi-
pas , pachallichicocchu,
cairi micüininca cocchu
canqui? -yr^l
to Sacerdote Diofpa-
:han, tucui Fraile, Monja-
:una6la,yupaicliacchu ca-
qui' Caicunada piffipi ha-
lallecchu canqui'
L-i Huaccha vfcaeoccu-
iiad-a,iaucapayac , allco-
:hacchu,acipayaccliu can
qui?
Li Yayayqui, mamai-
qui , liuaccha cafcanrai-
:u , hatun runa , mitta-
poc caicanraicupas , pen-
:acoccha canqui ' Gai
:aycurac , manam cai-
:unaca, yumaquei, hua-
:baquei yayay , mamai-
Dafchu ñiipa pantacchu
:anqui?
1} Cacninta apancai
]uirayccu > chaiUa , vtca-
3as huañunman ñ'iipa ñcc
enitencta, 1S3
chu canqni • cairi vciiion*^
coiquipi, huañuininta mu
napoccbu caqui*. cairi má*
putichecchu Ikquichec-
chu caqui*- vtcalla huañun
campac , imantapas apaii"^
caiquipac?
24 yayayqui,niamaiqiii
iiacairuiicaiquipac , inia
manallidapas ^ ruracchu
canqui?
2j Huarmiyacmicaiqui
pac 5 cairi cocayacnncai-
quipac , yayayquip , ma-
maiquip, fímiomanrachu
cañaracurcanqui ' fimin-
ca yupaicharcanquichu^
cairi paicunamanta paca-
cu fpachu huarniiyaciir-
caoqui, CGcayacurcanqui-
pas?
16 ña huaiioc yayay-
quip , ña huañoc mamai-
quip , machuiquip , tefta-
meiitompi, tucui l!apa ca-
machifcanta.puchiicarcan
quici
M 4 Vnai
íw.aiJiifMutimiíJ
SiSMíS^iW
1 --
ifa
^'^
^
(
m
1
P
II
Ü
^
11
1
íi
1
It
I|L|
IV
'%
Ito
i
i
ni
i
3
|i
M
(
■^
i^
Im
::¡' ^'1
i
<4
;1 L '
^m
<K
<^^
iíft¿i
j
'7?
4
%
%
i
8
i
ar4 T^ el Sacr amento
«■7 Vnai pachamára rac^ cuitaehu /yachachec canv
chn,tdtamcntompi,cama qui^caiáhuatampijgleíja'
chicufcanta rurarcanqui? man confeílacuncampac
28 Yma, camacliic ufca puílaGchu caqui^caiii ma'.
Uantapas , allcanquichuí allí Diosman íonco,Chri-
'cairi^animaiiraicu, Diosra ftianohina , confcílacoc
muchapocchu caiiqui'- rij ñiípa camachccchu ci
ÍZ5|í ^ ; Yayay quida^mamai qui^
.quída , machu, payayqui- 31 Chunjqui,vfuílijqiii„
.dapas , huañuchircanqui- manceba capan , 9ua cap.
ihü?
ti n 5 h uacacu n a^íla, m u c ha-
5,0^ Cliurijquicunada,, ptimpas , ima vyayhucha,,
iTiaican carijiuarmihuam pacallapi buchada rurap-
pas,íaliayacui,mancebacui cimpas , buanana captim-
aíiípaiicccbu canquiVque- pas,anyaccbu canqui^ama
papi chai fallayacufcan- caita ruraic bu mfpa, mu-
huan,mancebanhuan caf- chuchecchu canqui ^ caid,
íaracuncampací cainchu- vpalla cacchu , millpoci
rjjquióia^víuílijquida, pa- chu canqui/onconmanta.
iiaiqmcla^pirunama^ijqüi cau^achun ñiípa?
¿tapas , callpamanra , ma- -33 Hucbannac huarmij-
i^amunaÍDUimanra,íiicoc qui¿la,,macacchu canqui?
chü^caíiaracchecchucan^ inchacchu canqui í ^ac-
Cj^-'i? macchu caqui? Hairacchu
.31; Vpiairachu, machai- canquiíca^pi.collcohuan,
tachu huaca muchaicacbu huadacchu canqui^uin-
laica., vmuhuan conidia, chaccbu canqm '• Yahua-
rinta
átf%fcwíiiicirgwra«TOjKgE
I .<«.<.»...•»./.»/.».'*«
T)e la Tenit encía.
ft f » t « ti* {A I
^
:inta hnmuchccthu can-
]ui' cairi , macaípa, 9uIIu-
:hccchu canqui' macaícai
juiraicü,oncoiman chaya
:hecc/?u canqui ' cairi ma
p - Huacijqui manta car-
:occhu canqui • Yayay
huan , imahaicahuampas'
ehocaechü canqui'mancc
baiquip caiiiman caraícan
ta,ashuan allinmi , ashuan
yupaimi ñifpa í cairi huar-
mijquida chccñiípachuí
paihuan piñanacuípachui
pip, huacinman rij, ripüi 38 Yma manallipipas,,
5i(pa?. quegachacchucanqui,má
j4 Huarmijquióla chcc^ cebaiquip camachijnin-
nccchu canqui- íoncoiqui manta?
piri , vtcapas huañunman 39> ManalIipicau^achiC
ñiípa ñecchü canquií fipa- caiquimanta, ^ipi jta,caca-
(¡jquiraicupas paihuan an- ¿ta vrmaica vifchucuita,,
yanacocchu canquiícairi, hequecacuita , turpuchi-
ima hampi , miuóbpas cuita, yanachccchu can-
iTia9cacGhu canqui , paita; qüi,camaicochecchu can-
huañuchincaiquipac?cau- qui?
chuchu canqui? 40 Huarmijquip^churij:
35 Paita,9ipijta, cairi cha quip micuininta.pachalli-
paita , hinaita , munacchu cuininta , Gaü9aÍQUira, ca-
canqui?: maricoG,titupoechu ean-
36- Millaimana, pencai- qui'camta caraííuncaiqui-
mana fimióla , villaccha pac, ymallaciapas, cá, caí'-
canqui?: huan caraliuai ñiípa ñcc-
37 Camta carafcanhua, chu canqui?
vpiai ñiícanhuan, pucu- 41^ Micuita,,vpiaira ,,pa.
chad'a:,
ibi
i
^^^Jti'l^i
I
4
^,
%
i
É
T)e!Sacrdment0
P:
11 1
eliada, coanman ñifpa caf
iaicjLiiraicupas, huarmicu-
«ahnan,huchapi cay^paira
yanca huchapípas purij,
iTiaicáhuampas,áiípa ñec-
chu canqui?
41 Huarmijquimájiuar
micunada, ilullapumuai
üiípa iiecchu canquií cari,
liuarmijnian^pi rnaícan ca
ridapasjliillapocchüjpuf.
íapocchucanqui?
4 3 Hüarmijqui , cau-
pchcapcinrac , huchuan
huarmiyacocchu canquií
cam lladaman , maiquiti-
mampaSjCaíTaracuncaiqui
pac riípa?
44 Huarmijquida, mi-
cuncannac, pachannaólac
vnaipac caquecchu can-
qui • vcun aychanhuan,
paÍQiaccachuo , ima hioa-
pas , paica cancachun ñií-
pa?
45 Campasjiuarmijqui
pas, caílaracurcanquichic-
chu, manarac baptizaíc
cafpa'
4Ó Manarac huarmijqi
huan,caí]aracuptijqui, m
manhuanjvfullinhuan, ñ
ñanhuan , íuUcanhuam
pas,ypanhuan, cairi quep
manianhuan, muUanhuí
huchamacinhuájCairi,im
hiña runamacinhuampaí
Iiuchallicurcanquichuí
47 Mana imallaólapa
huarmijquimanta yachaí
pa,vyaL-ií*pa,yuiafpapas,pa
ta tumpacocchu canqui
huachocmi canqui ñiípa
48 Huarmijquidayallí
qucyo¿lachu,allichac car
qui, yinaiqui¿la yalleds
paihuan caruchaípa , vcu-
chiípa?
49 Machan campacpuc
Ilancampac, runacunada
huacijquiman puílacchu
canqui , niaican cam hiña
runa puílaícaiquihuan ,
huarmijquiííla huchaman
raicun-
Miktii%íuvtíwímum^vm\
^n<?x
.-.f., .'t.i.t.4 .t.l.fi t .* ! t !.i f * t • I • t * • Á i A I
JDelaTenltencíd,
aicuncaiqüipac.
o Yanca huchallieu-
hun iiifpa , vnaicama
marmijquióla , haquec-
hu eanqui^ haitaratare-
hu caiiqui'
187
pica pencaic/'acc/;u can-
qiii'
55 Vezque llocfecc^u
canqui ' cairi co^aiquióla,
virc/;occ¿u,^aqiieGc¿u cá-
quií
I Cam,huarmiyaí má? jó- Co^aiquiTaicufcaAa*-
ocaiquida , allichacchu moda ricuípa,íuaiGupoc-
:anqui* munaininra ru- e^u canqui , apapocc&u
acchu canquiícairi pina- canqui^
:hecchu eanqui í ima rai- jy Co^aiqui puñuíTun
iiimanpas vrmachecehu BiíTuptijquJj^uáecc/jLi can
:anqui,-huacijquipi\anya- qui ' cairi piñacurpacAa^,
iacui,piíi anacui , calicha- mana hume canqui-
lacuicancampac? /8 Haica cutimpiimiíl
% Sandio matrimonio;, fun ñifuptijqiii , manamí
nanta^ Diofmantahuam- ñircanqui'
)as,miDai pancaicariman y) Cacaiqíiida , aquci-
lampac cogaiqui¿ta rai- quida ,. qui/?uacMjqui-
;occhu canqni- da , maílanijquida , quir
",3; Co^aiqüídacheenec ¿uaíiiijquida, cae^unnij-
:hu canqui/. cairi mainin- quieta ,, c/;ecnecc¿n can-
lapipas , vtcapas /?uañu- qoi?
:hun ñiípa aeccliu can- 6o Caeaiquip, c/Airin-
jui- eunanta,.c/?ecnecc¿u can-
'4 Paita anyaechu can- qui-
juií cairi peacaifimikian 6i Cterijquida , cairi
i
^!
:mw:wwMM MKHiLMy Mt^
:v^^JÍrí:^,
1 8 s 'T) el Sacramento
víulíijciiuda, mancebaíca taca, cucui foncoiquihua
caóla ricuípa^cairi imahna chu ñacarcanqui-
ñuihüchapipas,caucaícan 69 Huacijquipi. chacr
Ta yachaípa , ama hiña cai- quipi, quenchaiquipi , y;
chu nmaiquicaprin, yanca naiquicuna huchapi caí
lallayaciichumpas hucha- ^apti n , hiña cachun m{\
pipas purichun ñiípa ñec- manayachac , ricoc hin;
chucanqui? pas tucocchu canqui-
él Yanaiquicunapllam 70 Camachicunaiquir
caícampachaninta^pailla- nada millaichacchu caí
pocchucanquiímicuinín qui, mana patada camí
ta pachantapas cocchu cá chiípa-cairi taílada^ yalli
qui- tahua paícunamanta cha
6} Manahuchanmanta, quecchu canqui'
hayacfimihuan napaicoc 71 Alcalde^patachacca
chu canqui -huatvijcachac pa^pidapas, ca^imana ht
chu canquií
64 Oncoptin hampi-
checchu canqui'
65 Yallintahuan llam-
cachecchu canqui'
66 Churijqnida,vfuílij
quida, yanacunaiquida-
pas^ñacacchu canqui'
6-j Imañacacuimichai- canqui,unalluquipaillait
cunaca carean? c/;azquiícaiquiiaicu'
6Z Chaiñacacuicunac- 73 Imam c¿ai Ihiquiíi
c/;iíc
chanmanta^ huatacchu c
qui ' paiman nanac fono
caípac/;u '. cairiimalladí
pas coíTuncaiquipac ' caii
paimantaaiñicapullac ñ
pac/;u'
71 Cacean pata , cuzca
c^aijüfticiada, panracc/;i
V i^ tiytttigMraficggMi wg^g:
V* 'c ir s
.».<.».< t I r ' f ! í f t l
r :! I 4 I A
'Déla Tenitencia, i s 9
hifca, chazquifcaiqui car Ea,tocrijí:a^
ui- 80 Padreóla , apuciina^
|. imam chai mana pa- dajCuracacunaífla, Alcal-
, jufticia ruraícaiquica- de¿ia,cip9Ícacchu canqiiií
•) Huellan na'fta , mu- imam chai ya 3 ñifpa ñec-
iuchircanquichii cairi, chu canqui^ imamaiialli-
mchuchichircaquíchuí ¿tapas rimacchü canqui^
6 Ama machaicLina cain paicunada chccnec-
ichunchü , ama pichcai- cbu caoqui , camta anyaí-
ina, amavyay hiichacu- can cunaícan raicü-cairi
icachunchu lladapi liif piffipi yupacchu canqui'
1, camachccchii caoqui? huaiiuiñinrapas munapoc
7 Checa mana mana chu canqui-
ida, copoi niípa cama- 81 Aliichaqiieiqíiióla,
lecchu canqui? recgecoccho, yupaichac-
\ Huaccha que^a ru. chLicaDqui-caíri,caiBman
3,icma huarmipas, pnrac allí ruraícancunada coii-
camachjpuai ñiícaóla, cacchu canquií
^'arecchu canqui í cairi, 8i Yayayquida,m.ama{
Liaccha cafcanta,icma caf quida, chorijquid-ajhuar-
mta ricufpa , mana para- mijquida, runama^ijqui-
a camachipocehu can- ¿la,pimaican,ruDa¿lapas,
^i- ^upai, Diablo, Satanás, la-
) Quella cacchu can- das, niípa huacyacchu can
üi, Mifiaman, Dodrina- qui- cairi ñaupa pacha hiia
ian,Sermonman,corifef- caconap íutinhuaii , íuti-
cuimampasj ruiiacanac- yacchu canqui ^ cairi,cani
hma.
t
MlíMyMifMKMitMySHC
M
^jí^^ i>i
1 9 o ^ el Sacramento
hiña ranacla,pencai mana quipac , futiyacchu caí
ÍLitihuan , pencaichaneai- qui^
QFINTO Q^lANDAMlENrC
EL QUINTO MANDAMIENK
deJalcyde Dios,d¡ze : No matarás.
Biof^a pichca camachkiif- 7 As deíleado deliber;
canfmi ninmi^ amapí- damente matar , ó herir,
¿lap^i^s huamchin- hazcr algún daño a algún
quichu. p^ríona-
1 As muerto a alguna 8 As procurado hazer í
perfonaí gu mal deílos, ó otros m
2 As dado a alguien cu- yores,ó menores a alo-un
chillada^ó herida? períona, por odio que I
3 As le dado de palos? rengas , ó por embidia , \
4 As le dado de puna- por auer fu hazienda , ó íi
ladas, ó de cozes^as le tira- mugcr.ó hija?
do de los cabellos ? ó as le 9 As dado confejo , fi
dado de bofetones? ó arra- uor.ó ayuda para ello?ó a
ñradole? cópañafté a alguno par
5 Que períbna era a reñir,ó matar a otro?
quien hizüleelíe mah
6 Como le maltratafte,
ó hcriíle,6 mataíle '• por-
que le hiziik eílc daño?
10 Ellas enemiíiado c(
alguna períona?
Quitaftelc el hablí
II
II Quieresle mal en ti
coraron
táílf%ÍU^mwt^uMa,^m^siáu
trivi x\ * .
De laTenit encía.
)X^on • que tanto tiem-
)a
24 Quádo enfermó por
As te vengado del tu caufa,c¡ue tanto tiempo
Dt tus manos , o por otra
eftuuo enrermo?
;rfona- ly Eres renzillofoj pen-
\ Perdonafte a! que te denciero?
jurio? 16 Sembrarte difcordia
' As le pedido perdón entre algunos, ó as te liol-
liendole ofendido , por gado que tengan enemi-
Jabra,ó por obra* ítades?
y Qucriédote el hablar zy Asdexado quealgu-
le tu hablado? nos fe maten,ó que riñan,
7 Que tanto tiempo á ó fe hiera, ó que eñen ene-
je no le hablas- miílados, pudiendo tu po
I En tu coraron abor- nerlos en pazí
:cesle,aunque le hablas? z% As pcrluadido , ínci-
) As dicho que !e as de tado , ó dado conícjo , ó
jatar, ó que le as de hazer íido ocafion, ó dado con-
smpre mal,y daño? fentimiento , para que al-
) As dicho, pluguiera a guno haga mal a tu pro-
pios, que murieíle luego, ximo?
as fe lo pedido a Dios? 29 As amenazado,ó eílor
uado a algunaperíona^que
no firua, ó haga biéaquié
tu quieres mal?
30 As hecho eocarcelarj
acotar , ó trefquüar , o ha-
zen-
[ A enfern}ado alguno
or auerle tu maltratadoj
a do,ó herido?
od
As afrentado a algü-
e paiaDraí
KflZJGOEEMKXEHÍ
'! i.
192 1} el Sacramento
zer orro qualquier mala nial?
alguna períona injuftamé 36 As te deíTeado la muc
te' te ^ que tantas vezes í pe
3 1 As cortado mano , o . queí
pie,mancado^ó encoxado, 37 As te echado maldi
entoitadOjó cortado mié- ciones,diziendo ; O fi m
bro a alguna perfona, con murieíle prefto'ó me m¿
quien as reñido , ó alo he- taííen • ó me ahorcafen ' (
cho otro por tu manda- me dieíle alguna enferm
do • dad , que me matafle luc
31 As te airado demafia go'ó cofas íem.ejantes-
dameote, holgandote de 38 Astedeíleado ahoi
te auer enojado • car-ó as lo penfado ■ ó as t
33 As deíafiadoaalgu- echadolaíogaalagargai
no, Tacándole a! campo,ó ta,diziédo:Quiero macar
a otra parte con intención me j porque tu marido , (
de matarle^ ó herirle* ó de tu muger , te traca mal U
afrentarle* o as le hecho al porque te parece , que m
guna traycion' llueue^ó yela, ó que á de a
34 A muerto algún ho- uer mal año? ó por algún;
bre 5 a íu muger por amor pefadumbre que ayas ten
de ti- ó alguna muger, a do' ó porque te piden 1;
muerto a íu marido, por tafia' ó porque eres pobre
amor de ti? o por otra qualquier cau-
35 As purfto afechan- fa'
^as a alguno.para matarle, 39 As comido, ó bcuidc
ó herirle, ó hazerle algún pon9oñn,para matarte*
Ai
Ultí%iU^amwgwumm^
.*•;>;
e U P
.6 As te echado algunas
naldicioneSjCorao en úé-
)o del Inca ^ diziendo : El
bl me coma , la rieria me
rague , las huacas me ma-
en,ó me ven^a algún no-
able daño,6 me vea en al
jLin peligro?
^r Sueles dezir:0 fi me
leuaíle el Diablo , el Dia-
)lo me lleue , ó vn rayo
lie parca?
[i As alquilado algú he
ihizero, que ce mace a ci^ó
nate a alguno?
j3 Viendo a alguno mo
ir de hambre, ó con gran
le neceíIidad,tcniendo cu
iomida,as fe la negado, ó
,10 le as íotorrido, dizien-
Jo:Mas que fe muera?
14 As tenido embidía
iel bien de tu proximo,de
maneia,que deernbidia,le
deílees la muerte, ó otro
qualquier mal?
45 As dado beuedizosa
193
alguno para matarle' ó pa-
ra que enferme 'ó para que
pierda el juyzio?
4Ó As te herido a ti pro-
pio, por enojo, ó por otra
quaíquicr caufa?
47 As dado beuedizos á
alguna muger preñada, ó
aporreadola, para que mal
para * ó as dadole coníejo,
ó períuadidola a que mue-
ua la criatura?
48 As tomado algún be
uedizo, ó comido algo, ó
hechoce fobar el vientre,
ócargado alguna coía , de
demafiado peío, ó traba-
jado demafiadamente, ó
luxuriado , ó apretadote
fuertemente el vientre, ó
dadote golpes en las ca-
deras, por mouer, ó rnatai:
la criatura que traes en cl
vientre ■ ó as te Cingrado
por m>al parir í ó pueÍLOCé
en neígo de aborcaí?
'N
As
..mm.M^iáMMItMU.MUMM'mWMUÍÍítií^iÉt^'
^elSacranjento
49 As muerto a tu hijo,
por encubrir tu maldad-
ó porque no lo fepa tu pa-
dre, o madre, ta marido,
el Curaca , ó otra per-
fona , a quien tienes te—
nior?
j'O Era baptizado,quan-
do le mataíte , ó !c man-
dafte matar- ó ahogaíle !a
criatura , quando le parias,
áíabiendas ^ ó ahogaíle la
criatura luego en nacien-
do?
5 r Mata íle a tu padre, ó
madre, hijo,ó hjja,a cu her
mano , ó hermana , 6 a cu
muger, porque lo hallafte
en tornicacion-ó por aucr
fu haziéda,ó por odio que
les tuuieOes í ó por otra
cauía?
51 Matarte a tu rnupcr
G a tu marido, por odio
que le cauieCcs , o por a-
mor que aotro , óa otra
cuuicíks?
j- 3 Ma n dáñela m ac n r, o
matártele tu,por cafarte c6
fu muger^ o por cafarte c6
íu marido?
54 Dixifte al marido s^%
ta a tu mugcr,y caíarenio-
nos^-ó mata a tu miarido, y
dcípues nos caíaremios?
I 5 Defpues de aueric
muerto, ó de auerle man-
dado matar, cafarte te con
el,ócon ella?
jó As ahogado a la cría
tura en la camja, echándo-
le con cuydado, ó deícuy-
dadamente, el bra^o enci-
ma • ó ahogándola con el
pecho, ó con ¡a ropa?
57 Echarte a tu hijo, re-
cien nacido, o a otra qual-
quier criatura^recien naci-
da, a la puerta de alguna
Ip-lefia. ó de alo-una perío-
na, íin mirar primero , no
íe murieíle de frió • ó mu-
rieílc por falta de quien Ic
dicüe el pecho 'o la comic
ÍCJ)
rri'v !
^e la Pe
en perros, ó le vinieíle al-
mn daño femejáte-ó mu-
jeíle fin Baptiímo?
8 As dicho con rodo
u coragon : Si mi mnger
ne hizieíle adulterio la
nataria?
[9 Quando alguno efta
íiifermOj as le dado, ó he.
:hoalgo para que muera
ñas prefto?
¡o Porque IiiziReeílo-
juc péíauas quando !o hi-
Liftcjó mandafte hazer?
h As mirado a ru proxi
^o con o j os ayrados?
íi As tomado alguna be
Hda,ó comida, para no ha
LQXtc preñada - o para no
engendrar?
35 Emborrachaílete haf
laperderel jiiyzio?
H Que tantas vezes re
as emborrachado de eíla
manera?
5^ Quantas vezes teas
emborrachado , quedan-
litencu, 105
do en cu j uy ^iOj -ó cai'i bor
racbo?
66 Sabiendo que re cm*
borrachas,y que pierdes el
juizio, beuiendo pocas ve
zes de chicha,as beuido to
da via^no fe te dando nada
de re emborrachar?
6j Eftas íiépre con pro-
pofito de emborracharte?
ú'^ Vas a las caías donde
bcué, folo por beuer,y em
borrac harte?
6c) As enfermado por a-
uer beuido muchoj y em-
borrachadote?
70 As hecho que otros
k emborrachen, brindan-
doIeSjó haziendoles beuer
por fu crea?
71 A quantos • quantas
vezes?
72 As beuido hafta vo-
mitar?
73 A s hecho que be nan
otros hafta vomitar?
74 An cjuedado algunos
N 2, muertos
H
t
t«MyM¥M»!
^Mi
'4
^<
i
Ú
4
Í
f
%
I
1
m
1 9 ^ ^el Sacramento
muertos, por auerks cu he ó a tus hijos,o a tu padre,ó
cho que beua dcmaíiadoí madre , ó a orí as perfonaSj
ó que caigan enfermos de porque beuan, y le emboi
mucho beuer? rachen contigo?
75 Qüádo vienes a Mif 8o Qjjan do eílas borra
fa,a la Dorrina, ó al fcrmo, cho, eres pendenciero , ri-
G a confeíEirte/ueles veniív ñes con todos haíía venir
borracho? a las manos?
yó QuandoIIeuasatus 8i Peíate quando te ri-
parientes, ó a los de tu ay- ñen porque te emborra-
lío , ó a los de tu pueblo, a chas?
cu chacra, ó a que te cubra 82 As dicho que Dios te
la cafa, ó al BaptiímOjCafa- crio para comer,y beuer,y
miento, ó mortuorio, das para emborracharte?
les de beoer haíla que fe 85 ElHs pobre por gaf-
emborrachení ó fueles de- rar todo quanto ganas en
zirles,que fino fe an de em beuer?
84 As comido demafia-
do,ó as te ahitado?
borrachar , no vayan a tu
caía,ó a tu chacra?
77 Suele te peíár, que to- 8; As enfermado de mu
dos los que fueren a tu ca- cho comer , ó as te pueito
ía^ó chacra, no vayan bor- a peligro de enfermar?
i'Achos? 86 As comido hafta tro
78 As empeñado tus car la comida?
vertidos por chicha, ó por 87 Quádo cith borracho
vino? hazes algunas idolatrías, ó
75^ Aporreas a tu muger hazes algún daño?
Quando.
%
jgfjá üJy^iftféfgpyaFif Míaw»T
DelaTenitenck. 197
58 ' Qnando te vas a có- el juyzio^como es chami-
eíTar para caíarte , vas con co , ó ^ahumarle con mu-
)ropoííro de emborra- chas íemÜlas, que ay para
-harte • y de emborrachar efto?
\ tus deudos , y a los de tu 94 As curado a alguna
iTucrer ? y a las demás per- períooa , fin faber lo que
bnas que van contigo a hazes^ 6 andas curando de
.^^ (-^fa> pueblo en pueblo, ó de ca
?9 Tienes para efto he- ía en caía , fin íaber lo que
:ha mucha chicha? hazes?
JO Bufcas la mas fuerte 95 As mandado fangrar
que puedes, para que fe ó dado alguna purga, no
emborrachen mas prefto? íabiendo aplicarla , de que
5,1 Llenas a tu caía In- á muerto^ ó quedado mas
dios para que íe emborra-- enfermo,por auerle tu cu-
chen,con la chicha que tu rado,no íabiendo?
hazes^ y para que fe venda ^6 Trayendo vnas pe-
mas breue , fabiendo que dre^uelas,© hilos,ó lana, o
es buena , y que emborra- otra qualquier cofa , as di-
cha mas prefto? cho que íe la facafte del
^1 .. As echado en la chi- pecho , ó de el vientre , o
cha que hazes algo , para de otra p?rce enferma , y
que fea mas fuerte ' como que ya queda íano , por-
es vil!ca,huefos de finados que te tengan por medi-
fapos,y otras cofas? co , y te eftimen , y te oxn
93 As dado alguna cofa de comer, y beuer , o otra
a alguien , para que pierda qualquier cola?
|sj ^ Curas
uamuBUOM
I ' '
%
\%
'^
kiíikMt
ii^
T> el Sacramento
57 Ciins con nlgtmas
ycruas , ó ÍGíiiilias , Jó poí-
nos, inuocando primero
al Dcmonio'ó dizcs algu-
nas pa!abras,que re eníeaa
ró tus aiuepaílados, fin las
entender cUjparccicndore,
que fanas los enfermos co
ellas?
58 Mandas que té trai-
gcín Guíes negros , ^ancu,
agi,ó otras cofas para curar
los enfermos^ ó eme hablé
con el hechizero '. ó fe ^a-
hümen,por Tolo que te de
dineros,y te emborraché?
99 Siendo partera, íueles
matar la c;riatura,enlos vié
tres de íus madres^ó as ayu
dado a parir por matar las
criaruras,ó!a madre, rom-
piéndole la madre,ó las pa
res,deíuertequeaya muer-
to, por lo que tu hiziíle, o
por aueiie lobado el vien-
tre?
iQo. As dado aí<:^unos
beuedizGs.ó hecho aJcrun
cofa , quando ayudas a p¿
nr,demanera,quepor elle
ayas muerto la criarüra,ó
la niadreí porque telo pí
garon , o porque te lo ro
gaion,ypidierGotraspci
íonasí
lor As aconfejado al
muger preñada, que quní
do eílé en el parto fe üm
te fobre la criatura, para <
luego muera^ó tu al ciem
po del nacer, as le apreta
do la boca,y las nanzes^p
ra que íe ahogue?
Todd.sej}(i'S preguntan dírot
en ¡a lengua Ghucbua^ ■
defla manera,
1 Ruñada huañuchec
chu canqui?
2 R.unap aychanta nacac
chu, cuchocchu canqui
quirichacchu canqui?
3 Runaóia collconchac
(?hu canquií 1. collcohuan
huaéta
sxssav:
.#. .' V / •/ ' * • f jr V» I • # » » * t a * éf*
De la
maélaccIiLicanqui?
Runaóta ^actDaccIiu
anquiíhaicacchii canquií
:hücchant:a ciracchojlupi
Gccliii canqui- iochacchu
:anqui • cairi , caratatada
li^acchu canqui?
í Chai hiña mana aüichaf
:aiqui runacSjpim carca?
; ímanam que^acharca-
3ui,chocricharcanqni'hua
ííuchircaqüipas- cairijima-
:aicum chai manaÜióla ru
[arcan qu i?
7 Pit5lapas huañuchijra,
quirichaira, ima manaüi
rurairapas , tucui íoncoi-
quihuan , munacchu caii-
qui?
8 Piclapas cliecneícaiqui
raicu , chiqíiicüfcaiqoirai-
cu , cacniota , í man haL
canrapas,apancaiquiraicu,
h'jar minea , cairi, víuíii li-
ta ., quechiincaiquiraicu,
<:aihina manalliéla , ai-
huan j hatuo manalli as 14 Qc
píííiclapas , rtiraimao ñíC
pa , munapocchu can-
qui?
9 Cai tiiciiimanallida
rurancaiquipac , callpaéta
pimampas cocchu can-
il '. yanapacchu can-
yanap
cunacchu caoqui'
Das híoancam-
qu]
qui
cair
pac , anyaoacuncampac,
pi carióla huarmióla/juam
pas tinquichicocchü can-
qui , huaraan niacichana'-
cocchu canqui?
10 Pi maican runahiia-,
pas, checninacocchu can*.
qui?
11 Manachu ma, paita
Tiapaicunqui?
1 2 Vcu foncoiquipi ,
chccninquichu ' haica v-
naiñatac?
13 Qüiquijquichu, cairi
hurchu caiTiraicUjC/;aichcG
xíiícaiquida , aynicapur
can?
'^uf'^achaquciquic-
N 4 ta.
U
^
¡Jít^':
Tmg^wmrmwrmwmwmnuUMUÍtít^^úÚiít^
I
I
*^.
»^'
I
Si
200 T)el Sacramento
ta , panipachapiucanqui- 21 Haica vnaimionco
chu? can?
ij Siminmaihuan,m- 23 Pencai finiihuan pi
raihuampas, pidapas que- dapas, pencaichacchu ca
^achaípa, pampachahuai qiii-haacyacchu, carnee
ñ ifpa íiec chu canqui? chu canqui?
16 Camta napaicuita 24 lina pencai,millai fi
munadaca, napaicocchu micaCjchaica carean?
canqui? 25 Hapllaicachac cali
17 Haica vnaiñatn,ma- chaicachaCjtuquij cacha'
1:1a paira napaicunquichu? ruriachu canqui^huanana
18 HahuafimiUapi^na- timioaracchu?
paicufpapas, vea foncoL i6 Runacuna¿la chec
quipica,chccnecchucanr nicocchu canqui ^ cain
qui?, checninacLichiJpa cuíli
19 HuañuchiíTacmi^vU cocchucanqui^
íiaipas,niillaitam ruraílacj 27 Allí amachancaiqu
mana allidam quccachaí- captin, yanca huañuchin;
fac ñifpa,iiec chu canqui? cuchun , anyanacuchun
20 Vrcapas huañunmá checninacnipi purichuní
ñifpa ñecchu canqui ? cai- pas íiiípa fiecchu canqui?
n huañuchun ñifpa, Diof-. 28 Pipas huañuihuchnc
ta muchapocchu cnnqui? taruraílac ñiptin , yancí
21 Oncoiman pidapas, huchallicuipas ñiípafimi-
chayachecchu canqui,pai- da catichicocchu , cunnc
ta^macafpajiuadlaípajqui- chu, hu ñifpa raycocchi
richafpapas? canqui?.
!pap:
t
tifftif1iwwg¥it»g»gyg¥M:
De laTemtencU. 201
,9 Piaapas camaicoc- yachecchu canqui '. cairi,
hu canqui.raicocchu can mu moc5capas, corocchu
¡uií pi checñircaiquiaa- cáqu&am raicu cairi^huc
)as , ama allí cachunchu, pas cai hinarcanchuí
imarac yaoan cachuncha 32.. Pmacainijquipi,3ch-
^ifp3> ' cahatümpi,yallicheccha
lo"^ Mana cacmanta pi canqul' chayapoqueyoc-
Jiecnifcaiquiéla , huata- chu caiiqui;^pmacuícaiqüi
manta cufficocchu can-
qui'cairijVmaichujpu^iJ^a
^iifpa purinqiii?
33 Maipurunnian,paca
cacpi^apa pura tiocufíiin
piólapas ñecchu canqui^,
huaiiüchiílacmi mípa-na.--
caflacmi, miüaímana chaf
facmi , iiiípacacchii ^. cairi,,
cachecpaíchu canqui^ama . padalüapi imamápas, que :
richüchu ñiipa'.mana cha uercocchojiuafsachacchu
•yaquenmanra, harcafcai- canqui?
<]ui raicu , ima charuida- 34 Pi carijiuarminta.ca
pas, allicainimpi, cacnim- raicu , huañuciiircaochuí '
pi, ima haicaiiipipas, cha- cairi,pihuarniipas,co5anta:
yapuncampac?- cam raicu^huanuchircam-
31 Anyanacuícaiquiru- pafciiü?
nap,maquinta, chaquiota, 35 Pidapas husíiuchin^
corocchu. caoquif hanca. caiqiiipac , quirichancai -
diecchu canqui' miichu-
diichecchü canqui '■ yma
manalliólapas , rurachec-
chii canqin'. ainicapaocai-
qui raicullaehu' cairijchec
nifcaiquiman una mana-
a liiótapas ,chayachiííacDai
niípachu' cairi má • pióla-
pas harcacchu canqui, har
j . íT i « : » 1 « í« i #1 *
iMU. MJfc'MirgBraf íg1¿#S¿^'^^
202
^elSacTámentó
qoipac, ima manallióla m
i;¿ii]caic¡i]ipncpas, huareca-
¿la. caumcífia, churaccha
cancjüi?
36 Huaiiuimampas, ima
paccha caug;uii ñiípa iiec-
chü cancjui'haica mictam-^
ymaraicütac?
37 Qy^-'^^inaiqiúcl"a,iia>
cacoccha canqui , vtcapas
hüaiiüimaUjhuañLichihuá
.mapas, h iiarc u/;ua n m á^tu r
puhuanman , hiiaáui 011-
cojpas chayahuaoman ,
imamanailiman, vrmai-
mampasñiípa?
3 8 ^ipicuílacmi ñifpa
ñccchü canqui ^ yuyapaf-
datflacchc ciíquifcain liua^
ca&.huallcancur canqui-
•chu,^"'picuncaiqiii pac? co-
caiqui, huarmijqui , mana
tamca al 1 íc haícaraicu- ma-
na para can laicu? paraxa
raicüpas'c^i^aíca raicuí ma
naíli huata caícan raicii*
ynja puticuícaiqui raica?
taílacca manafcan raicul
cairi huaccha caícaiqui rai
cu ymallaiqnipas hiuicap,
tiníyniana cic raicupas?
39 QuiquíjquidacaLichu
cuílac iiecchu canqui?
40 Ynca pachapi hiña
quiquijquióla , ñacacoc-
chii canqui, cai hiña íimi-
(5ia ñiípa.pünchau,micua-
chuíijpacha mama, ^uiru^
niama,miilpuachun- hua^
cacüna, huañuchihuachú,
yma raicuimana, charui-
da, ima chiquipas, chaya-
huachun /punquijmanaC.
íacpasííiípa'
41 ChailIapaSj^upai apa
huanman , cairi , apahua^
champas, cae cha, caccha-
huachumpas, ñifpa ñcci-
chu canqui?
41 Vmuifla, hnatoda,
mincacchu canqui carnea
huañuchifíuDcaiquipaG -,
cairi huóla huañuchincá-
pacpas?
Pi
iiaíÉbn
.►.*.«.<.». ..I ./ V. I 'f 'i' ¡.ti t ! «I ».1* A A i A„l
43 Pirunaiflapas, micüi
manta , huañodra ricufpa,
cairi ymamuchucuipi ri-
cuípapaSj micuiiiijqüi ca-
pria, michapocchu cao-
qui-caiii, mana paira yana
palpa huañüchumpas ñit
pa ñecchu canqui?
44 Cam hiña ruñadla
alli can^-aininmanta , ima
caquenmanrahuápas, chi-
cjmcocchucanqui^cai chi
quicüinijquihiíanri , liua-
ñuinintajima manallida-
pas , munapocchu can-
qui?
4) Pi(5lapas,cauchocchu
canqui- miuóla micochec
chu canquií huañuchin-
caiquipac , oncochincai-
quipaCjVtecyachincaiqui-
pacpas?
46 Piñacuípachu, cairi,
ima raicupas quirichacoc-
chu canqui • turpucocchu
canqui • nanachicocchu
canaui?;
A:
47 Chicíiii huarmipac
-,o..
•yiP.a nanapicíapas , vpia-
checchu canqui^ cairi nia^
■xacc/jü canqui , ¿iiakiada
^u 1 i u n ca m pa c^cu 11 un ca n-
cannapas- cairi yaca^^uriaí^
pas ñiípa,. Üwa€íz cocqÍm
canqi]i/iipayacG¿o caqui:?
48 Chichu caípa, yrna
hampidapaSsVpiaGchu cá
qui,micocpaícliu canqnií
vicgaiqui¿ia,capichecchu,
IJapichec chu canqui ? an-
cha llaílaóla aparee , mar-
cacchu canqui- yallcdra,,
líamcacchu canquiVcairi,
ancha chirmaicachacchu
canqui^ vic^aiquida ,cin-
chictamatecchu nicccchu
canqui f chunipijqui¿uaní
cairi cfocaiquipi , cac/;a-
cocc¿ii cáqui^gullücaiquí-
pac?/;ua/;üa viccaiquipi ra-
rifcaiquid:ap3s humuchin
caiquipac ' cairi, circacoc,
tincac/?icocci?ü cáqui^ cairi
, ima c¿iqui mapas, yaycoc-
31
Timri # I f ij i s
204 Del Sacramento
" chu canquj, huahuacla ^a co^aíquida^/xiañucíirca
qüic/;u , h\izchoc huch^^
ima /;uc^alliciiipipas h
pifpa-cairijCacninta.^'jar
caiqui raycUjCiccñiícaiqi
Taycu,ima raicupas •
ji Co^aíquidtaj ¿uarm
quióla, /?uanuc/;ircanqu
c/;u paita c/^ecnifpa '■ caíi
■ llun caiquipác • cairi , hua-
chacuipi , huahua hahuapi
liaicuípa , huañuchccchu
canqui?
4 9 Manalli caucafcai-
¿qui , hucha ruraícaiqui,
'■pacaíca cancampac, yayay
qui , mamaiquii , cocaiquij
¿uracaiquÍ5pí manchaicai hi\c carióla munafpack
quipas,manayachancam- huc /'aarraida muiiafp^
.pac,churijqi]i¿la,hiiahuai- tacc^u-
qüid:a,huañuchec chuca- 53 Hucpa cocan/xiai
qui'- cogayacuílac ñifpa /;uai
50 Ymai pacham hua- minta /?uaiiuc/?it"canqui
huada huañuchircanqui, chn ' cairi /;ucpa/?uarmin
baptizaíca, armachifcachu ¿uan , /juarmiyacuílac ñil
carcan,cain, huachachcaí^ pa, co^anra ^uañuc/?ircan
pachu , ñirircanqui ' cairi, quic/?u , ¿uaiiucMc/;ircaii
huadaiquipichu huachaf- quipafc/^u'
ca pachaiia'da hüañuc/?ir- 54 Huarmijqaida /;ua
canquií ñucMj ,c^aimancañacaí]a
51 Yayaiquida^mamai- racuílun ñifpa co^anta vi
. quida,ckirijquida,víüírij llaccki canqui' cain^co^a
quieta. ^uanqueiquida,tu- quida /;nañuc/;ijiii(pa
raiquida, paríaiquida,ña- ¿uarminca villacc/;u can
ñaiquida /Aiaimijquida, qui, /;inarpaña caílaracuí
fui
fez '
De UT^enitencU^ 205
mñirpa? i^ Huarmijchu huat
f Huaiiochíípa ña,hua íanchahuanman^huachoc
uchichií papas, caííaracur paíchiicanmaii , huañu-
iqiiichu, huañocpa coca chijmanmi ñiípa, vcu fon
uan, linaDOcpa huarmín coiquipi ñecchu canqu i?
uampas? /9 Oncocrunaóta, af-
$ Hüahua6la,9Ípecchu hiian vtcallahuañuncam-
mqui puñunapijConcai- pac5Íma6lapas cocchu cá-
amanta, yuyaípapas, ric- qui,ruracchu canqui'.
liquihuan ñitichifpa'cai- óo Yma ñifpam caita ru-
. muquichifpachu huaña rarcanqui^yma yuyayhuá-
hircanqui, mantana pa- mi caica hinarcanqui ? hi-
hahuampas? nachircanquipasí
7 Pantafpa , huahuata- 61 Nanacíonco, nauij,
ifcaiqui£la,ehaiUa pacarif quihuampaíchu , cam hi-
a¿la, cairi maicampa hiia na lunaóta, cahuaicoc cao i
iuanchailla pacariícanta- quiV
las, Iglefiap puncuman,, Gz Mana huahuada ta-
naicampa puncunmam- nDcaiquipac,chicliuyacij-
)as,viíchocchu cáquiíñaa caiquipacpas , cairi, mana.
)ada mana vnanchafpa^, churiyacuncaiquipac, yii-
)a¿lailla chirip aciícá hua- macuncaiquipacpas , imai
iunman,cairi, ñimu raicu micui , vpiaicapas, micoc-
)as '. allcopas mictinman' ehii,vpiacchu canqui^
^ma chauviman , vrman- 63 Yuyaynijquida chitii
Hampas mana baprizafca cachicuncaiquicama, ma-
iuañunmampasñirpa> chaccha canqui*.
Hateas
\m Mw Mirgn
I
i
20^ ^elSacfamenfo
^4 Haica mittam,cai hi cutiñatad
na macharcanqui? yi Qucpnancaiquíc
6; Haica mittam,finca- rna,vpiacchu, machaccl
curcanqni^l. finca íincalla canquií
niacharcanqui? 73 HucGuna¿i:a, que
66 Huc iícai quero hua- nancácama , vpiachcgct
irjachac caípa , yuyaynij caiiqui?
quióbchincanancama^v- j^ Yaileóla vpiachifc
pia¿lacchücanqui,yanca quimanta pi maicampí
SuachacQÍlacpas ñiípa, ma tiufcachujuiañurcan^cai
na nianchacuípa^- yma oncoipas,chayapun
úy Viñaichu,machancai chu, achcada vpiachilca
camam, vpiafiac ñiípa tac quimanraí
yac foncoyquiliuan yuya- 7; Miííaman, Dodritii
coc canqui' man^Sermonman^confc
<>8 Vpiaccancbamarec lacuimampas , hamufp
chu canquijvpiafpa macha niachaíca hamocchu car
caiquípac? qui*
C<) Akap tíuícan, achca-
éta vpiaípa, machaípa ña-
raconcoíman chayarcan-
quichu?
76 Runamacijquidí;
ayHuiquid-a, Ilaóiamací
quidapas , mincafcaiqu
dahuan , chacraiquima
70 Huc cunadla ancof- puílafpa , huacíjquiniai
íalpajcáirijCallpamanra V- mincafpapas, baptizacu:
piachií'pa machachecchu man,caí]aracuimá, huañi
canqui- chicuimaii puílaípapa?
71 Haicadam í haica machancáíjama, vpiachc
chi
^é'>ú ü Jrtiífteiwgiwyit3aiiiigy»^i
■r*T* í í . i
DelaT^emtcncm. 207
ucanqni-cairi, amahua canqui ? gicmanaciiica-
man , chacraimampas nia , iochaoacuicama,
muichu, mana machaí- yahiiarchanacuncancaraa
jiifpaca, ilecchu caa- pas'
ll^ 81 Ama machaichu iiif-
Llapa huacijquimanj pa, pipas anyaíuptijqui Ha-
acraiquiman reccuna c|uicocchii canqui'
ana machafca cama ri- 82- Micuncaipac, vpiacai
ifcanmanta , Haquicoc- pac^machacaipacmi Dios
Eucancjuíf ñocadta camahuarca, rk
VncLiiqui6la,lIairui- rahuarcajñifpa ñccchu ca-
lida, yacollaiqiiidta, vf- quiV
caiquida , imapachai 85, Huaccriayacuquichii:
lidapas, akaraycu, vino- cacnijquida, ima tarifcai-
icu , copocchu canqui- quiélapas, vpiaypi , akapiv
lai manupadacgha lia- pas,v§uchici¡ípa'
lec canquii 84 Yallichiípa , mieoc^
I Hüarmijqui(5la,chu- chiicanquií ^accapucoc-
iqaida,yayayquid-a,ma- chacaiiqui'
laiquida , pi maican ru- 8/ Achcada micufpa-
idapas , raacacchu can- cliu,oncorcanqoi'. cairija^
ji, vpiay ñifpa? ñoca- ca oncoiman chayaixan-
jan huaqui machaiñii- quichua
ip3s' 8Ó Ciitichincaiqnicama,'
) Machafcacarpajiap- micocchucaaquií
aicachacchu canquií tu- 87 Machaípaii, huac<ac*
jihuan ,^ macanacoc^ha: ta,ymadapas muchacchu'
. !r i « i« í » í í i* i'**i í rií i"J 4
»í-e&;<í
'M^m.
v^jL/¿\zyí'jr'^c!X.'A^^y-í\X>:r:L'A vl'y vl
20 s TDel Sacramentó
cnnqui ? yma huchaólapas pa yachafpapaSjchailla ú
yanca huchallicuicachac- ticuncampad
chucanqui? pi Villcadta , tarviól;
88 Caflaracuncaiquipac, ayap tulluncajiampatuá
confcflacoc rifpatac ma- imaimanacunadapas,aki
chaiman ibncohuan rec- man , cachaicocchu cai
chu canqui'runamacijqui qi]i,ashuan callpayocxii
da, huarmijquip runama- chi cancampac tuilla mí
cintahuampas , huacijqui- chachincampacpasi -li
man rec macijquióiapas, 93 Chamicu¿Í3,pimar
machachiíracmyíifpatac pas cocchu canqui' irr
chüyuyaccanquií co^ñichiciiihuampas, p
85) Huacijquiman ha- ¿tapas co^ñichecchu caí
moccunada machachin- qui^ymaimana miuélap;
caiquipac, achca akaóta- pimampas cocchucaqu
chu lurac canqui? paira vtecyachíncaiqui
5)0 AUín cinchi akaéía pac,vnaicamapuñuncar
ma^cacchu canqui chailla pacpas, hnarminta huchi
machachincaiquipac mu^ Ilichiílac, allcochaílac ñi
p>aicachachincaiquipac- pa'
pas' 5>4 Cacimanta hamaui
5)1 Akacufcufcaiquihua cocchucáqui,tnanahan'
niachancampac , runacu- pijra yachaípa'cairi, lladl
nacía huacijquiman puf- llaólapurec- rumacocch
íacchu canqui,alhn callpa canqui,huaci huacidn pi
yoc cafe.nra yachaípa, rijcachacchu canqui, mí
ciiailla machachccmi ñit na yacliaícaiquihuan har
P'
t t * • 9
De laTenttencUl 209
Dijcacbafpar apuzquijquicunap/imiir
>y Oncoóla circachec- yachachifcanta , hampif-
:hu canc]ui,cain,ima ham pa,rimac villacchu caqui?
)ijcapas, vpiachecchu can chai fimicunaótari , mana
]iii, mana imadapas ya- vnancharpa,I,caihuaiimi,
:hafpaí chai vpiachiícai- oncoccunada hampini
juihuan^ciicafcaiquihuan Tiiípa?
luañurcanchu í mana ha- 98 Yana Coy6la,9:ancu-
DÍjta yachaípari.ashuan an <5la, vchu, niillmaaa, ima
:hayachircanquichu? haicaótapas , oncoccuoa.
)G Huchuichac rumie- da , hampincaiquipac,
:a apaicachaípa , caitoda, copamui iiifpa iiecchu
milimada , imahaicada- canqui í cairi huatochuan
paSjCacconmanra, vichan- rimacaciichon ñifpa ca-
mantam, horconi ñiípa, machecchu canqui ^ coll-
llullafpa ñecchu canqui' queda,imal¡adapas, coaii
allianñam ñecchu can- man ñiípa í ancoíiahuan-
[]ui*. hampicamayoc hi- man ñiípapaíchuí
na, camta yupaichaíTun- <?9 Huachachec huarmi
:aiquipac , micuica, vpiai- caípajiuahuacunada hua-
ca,ymahaicadapas coíTun ñuchecchu canqoi,mama
caiquipac? - pavic^ampi'cain, malean
P7 Ricchac yuyn , ca- ciiichu huarmidapas, hua
chucunahuan , miuhuan, chachecchu canqui , hua-
ima hacuhuampas ^ ham- huada hüafiuchiocaiqui
pecchu canqui , ^upaita raicu , mamanca huanu-
ñaupada huacyafpa cairi, chincaiqui raicupas , ra-
O min
oras:^
I' I
r% r*i í r* i f
2ro
n) el Sacramento
i
t
I
<&
%
min yiiyurn lliquiipa- hua-
hua rianaóía , nanachiípa,
tipciípapasjcaí hinst*:>a ru-
raícciicjiíimáco^ huahuaéla,
ttiamantapas , huañuchií^
pa^cain/apecchu cauqui,
cacocchu canqiú?
ICO Yma hampióiapas
..cairi^yaiaíladapas/chichu
liuarmipac , vpiachecchu
canquíjhuachacüipij paita
yaoapaípa; caí hiña vpia-
chiíciiqíiihuao.mamanca,
Ii u a h u a n ca pas h uañuc h i t-
pa- Imallaólapas cammaa
colean raicu^ caíri, huecú
nap mañafcan , villaícaí
ratcupasí
10 1 Chichu huarmipai
fimié^a cocchu canqu
huac hachea 'pa,hüahua h;
hiialla dakni, hinaptijquj
chailiam huahua huañun
ca ñií¡ja-caiii,maí quiquij
qiiiéla hayhuarifpa hua
chacLiipachapi,huahLia¿l;
muquichecchu canqui
^cncantapaSjñíticchu can.
qui,cai hinaípa huañuchic
caiquipací
SEXTO, Y NONO MANDA^
miento.
EL SEXTO MJNDAMIENTC
de la ley de 'Vios,dÍ7^e:Noformcíiras,j elncue--,
no: No dejjearas la muger de tupcxmo.
n¡oj]>a^oSianequencama clm canqui I^comeqíimrt^
chiciifcafmm mmni , amapi ñinmi. Ama camhina runap
waicm huarmihimipcu, im- huarminta, co^antapai mna
challicmbu^ ama buacboc- payanmidm, •
üJ^tiTg%gitfg%it»awg«»^ig^
T^elaTemtencíd. ííi
yiM pregunteos fe an de ha- tu madre • ó con tu fobri-
9{er ^ los Daroms, n a *• hija de tu hermano, ó
Eres cafado, ó íolteroí hermana^
Ellas amancebado^ 14 As pecado co tu pd^
Quantas mancebas ma*
ienes' 15 As pecado co tu nieta?
Defdc tüvldmacon- 16 As pecado con tu a-
cffion, con quácas muge- buela?
es as ofendido a Dios ■ 17 As pecado co tu ma-
iasí
Quantas a'an caía-
17
draftraí
18 As pecado con tu cu
ias
Quantas eran donze- ñada'ó con tu íuegra?
39 As pecado conma-
' Quantas folterasí dre^yhija'
I Con quantas parlen- 20 As pecado con dos
as tuyas as pecado^ hermanas • con cada vna
I Con quantas parieras quantas vezes^
!e tu mugcr'^ 11 Qoe tanto tiempo á
o As pecado có tu ma- que eñás amancebado^
iief 2.1 Donde tienes efia tu
; I As pecado co tu hija^ manceba?cienesla en ru ca
1 As pecado con tu her
nana> ó con hija de tu pa-
íaí
23 Hiuta (tele eíía tu
ire^ódetumadre, ódetu manceba a iu marido- bur
i^adraíl-ra' taile con ella !a hazienda
[3 As pecado con tu tía de íu marido , ropa, ó otra
[lermana de tu padre, ó de cofa'
O 2. Traesla
TVT«rrr*-i * J f yn
*f:'<4
mtím
T>ei Sacramento
4
Í
I
24 Traesla contigo fiem
pre, de pueblo ca pueblo,
dizicndo^que cs tii mugei?
ij Qoanto tiempo á,
que te confeílafte que efta
uas amancebado coneíTa
muger cafada?
26 Deípiíes de tu vlti-
nia confeíIíOD, que tantas
vezes as ofendido a Dios
conelia?
27 Duermes juntos en
vna cama, aüque no ofen-
das a Dios con ella,ponié-
dote a peligro de pecar?
28 Tienes hijos en eíTa
muger cafada , y picnía fu
marido que fon íuyos?
29 As corrompido al-
guna donzclla • ó algunas
donzellas?
30 Quantasascorropi-
do contra fu voluntad ' y
quátas con volútad dellas?
3 1 Quanto tiempo pe-
cafte delpues, có cada vna
deilas?
32 Elluuifte mucho tie
po amancebado con to.
das juntas?
3 3 Quantas vezes ofen
difte a Dios con ellas, er
cada mes, en cada femana
ó en cada dia,ó noche?
3 4 Corropifte eíla don-
zella_,ó eíías donzellas.poi
dadiuaSjó promeíIas,falÍ3s
6 verdaderas ' ó por otros
medios aígunos,procuran
do eíío miímo?
3/ Engaña fteIa,promc.
tiendo cafarte con ella?
3 ó Deípues de calado,
con quantas mugeres fol-
teras , caladas, ó donzellas
as pecado?
37 Qiiantas vezes con
cada vna dellas?
38 Antes de cafarte con
tu muger, eftuuiílc aman-
cebado con ella, para cafar
te?
39 Quantos años,ó me.
fes?
Diftc
.».. »...». <•«.*.».*.». 4.» i 'l
n)e la Tenlt encía . 213
0 Difte palabra de ca- 46 Quaotas vezes as pe~
irte a algu na muger.ó a al cado eoo ella deípucs que
;unasmugeres,dizieodo: te confcfiañe eíta vldma
^afaremonos ; y por eíla vez?
)alabra que le difte , con- 47 Quantos años á que
¡ntio, con tigo? eílás amancebado con
li a quantas as dado ella?
>alabra de cafarte? 48 Quantas vezes as pé^
\i A qual diñe la prime cado con ella , deidc que
a? eftás amancebado, cada a-
[3 Efla a quien difte pri ño^cada raes,ó cada fema-
nero la palabra , vuiftela na,cada dia, ó cada noche?
lonzella? 49 As pecado con la ma-
J4 Eftafe por cafar , y ceba de tu hermanólo con
juierete por maridotaira fu muger?
^ue te as de caíar con ella, $0 As pecado co la mu-
^ íino te iras al infierno.Y ger , ó manceba de tu pa-
1 efta no te quiere por ma dre?
:ido , y la fegunda íi,eftás 5 1 As pecado con la ma
obligado a cafarte con la ceba de tu hijo?
fegunda.Y fi efta no quie- 51 As pecado con la ma
re cafar con tigo , eftas o- ceba,ó muger de tu tio?
bligado a cafarte con la 53 As pecado con mu-
tercera, a quien difte pala- ger infiel?
bradecafamiento? 54 As dado palabra de
41 EíTamácebaquetie- cafarte con alguna mu-
ñes es foltera?
ger, con juramento , ó fin
O 3 el
I»
I
4
•^
*^<
^(\
t?
I
i
t
i
é
2 1 4 ^ el Sacramentó
el,pam ensañarla? do,ó abra^nclo, ó les as to^
en do los pcchoSj ó las ver
guécas , á íe feguido lue^c
inmediatamente lacopu
la con ella , o con ellas , c
noí Y qnantas vezes las b<
falle, óabracaíle , ó pal
j j As emborrachado a
alguna mugcr, para pecar
con ella?
5Ó A'^ pecado con mu-
ger.en la lgleíia,ó as derra-
mado íi miente en la Igle-
íia^ó as bcíadOjó abr.i^ado paíle^íín que le fignieííe h
o palpado a algunamuger copulaí
en eitos lugares^ 61 As hecho alcahuetcí
57 As abra9ado, ó beía- a tu muger, ó madre, a tus
do, ó tocado ios pechos,ó hijos , ó a tus hijas, ó a tus
otras parces,ó las vergueo- hermanos ó hermanas,di-
^as de alguna muger, con ziendo, qucrc engañen, c
quien no as pecado, ó con traigan alguna muger , c
quien as pecado , tomado mujeres -
deleite en eíio^ó as recoca é.i As fido alcahuete de
do a alguna muger? algún hombre,ó muger,ó
58 Quantas vezes as he traído alguna muger,para
cho quaitjuicra dellas co- que peque con algún ho-
Í2s' : bre?ó llamado algún hom
/9 As metido los dedos bre,para que peque con al
algunas vezes enlus ver- gnnamuger^
guen9as^ó as corrompido 63 Quantas mugeres,ó
aalgunadonzelia con los hombres as traído?
<á^dos? 64 QjLie tantas vezesí
^.0 Qnando las as Leía- 6; Eran mujeres ea-'
ladas^
íS^ava¥¥OTryitaFE»iTg¥g3ig:
■Dela^emiencU 215
faáas , donzeilas , ó íokc- teras,para que en ella ofen
^.^gí danaDios^
^6 Ueuafte meníajes, 70 As acompañado a al
ó algunos prefentes , ó pa- guna períona , que íabias
peles , a algún hombre , ó lua a ofender a Dios , con
aalgunamugeríoinduzi- alguna muger, ó con algu
fte a algunas períbnas a hombre?
que fe vicííen , y pecaílen'. 71 Andando en amo-'
An ce dado algo por eílb res paíleaftete por la callc;,
qoehiziíle? ófuiiie al pueblo donde
67 As dado lugar en tu los tenias? Hablarte , ó hi-
cafa , para que pequen al- zifte feíias ? Pufiñete don-
cunas períonas*. ó as les da de pudieíícs ver , y íer vit
-do cama para efto? to? ^ _
^8 As confentido en tu 71 Embiafle , ó recebit
cafa, perfonas amanceba- te menfajes , ó dadiuas*^
das? ó as eícondido muge- Tañifte , ó cantaíle , o di-
res cafadas, ó fokeras en fte muíicas a tus amo-
tu cafa , para que íus gala- res?
lies las vean, y pequen? As 75 Viendo mugeres , a^s
lo confentido , porque te las deíleado en tu corado,
den algo ? ó porque te üv- diziendo : A quien pecara
ué? ó por comer de lo que con cfta?
■ellos traen? 74 Que tantas fokcrasí
■é9 As traído a tu cafa al- que tantas cacadas? que ta-
-gunas mugeres Eípañolas, tas donzellas? ó P^eligiofas
o Eipañoles, cafadas^ ó íol- as defleado?
O 4 Qü^
^T> 1 «1*1*4
Wm
2 1 6 De/ Sacramento
7j Que tantas vezes as cometido otras vezcs * (
dcíleado deliberadamente de peníar en la muoer , (
pecar con cadamugerde mugeres con quien peca
eftas? íle?
76 Delcitafte te en ellos 81 Sonaíle algunos fue
moroíamente, aduirtien- ñosdeshoneílos.porauei
do lo que haziasí que tan- vifto eftádo antes defpier
to tiempo te deleitaíle en to^alguna muger con qui(
cada vno deílos pcníamié auias pecado , ó con quien
tos? deílealle pecar?
77 Fuifte negligente en ^^ Holgañe te defpues
refiftir con prefteza eflos de dcípierto, de auerlos fo
penfamientos? nadólo clbndodeípierto^
78 Eftandoacoíiadoas deleitafte te en eílos fue-
te pucfto a péíar coías tor- nos?
pes,y fuciasíó las cofas que 84 As deííeado , y con-
paílan entre cafados? fentido ofender a Dios,c6
7$> Fuiíle a las íglefias^o quanras mugeres as vi 11 o,
aotrasjuntas.porvcrmu- diziendo en tu coraron:
g^f^s? Quifieta tener ocafionpa
80 Hizifle ferias en la ra pecar con efta muger,
Iglefia , ó en otra parte a ó fi tuuiera ocafion ofcn-
niugeres.ó eftuuiíleias mi diera a Dios con aquella?'
rando, deríeando pecar co 8; Eflás en ocafion pro
^*^^s? pinqua de ofender a Dios
8r As te holgado de pe- con alguna,ó algunas mu-
far calos pecados que as geres'. como es tener tu
i^Uh^^vxwiMUVumira^M'
De la Tenitenda. ^2 17
ranceba, de vnas puercas cados que as cometido co
Iciuro ^. ó verla como , y mugeres' as Conrado a o-
jando tu quieres? ó muy tros las mugeres , y las ve,
tnenudo^ó renerla en ca- zes que con cada vna pe-
de tu madre , de tu her- cafl:e?
lana.ó de ru muQ-er? 90 As ce holgado de oir
; Eftando cierto, que a otras pcríonas/itos mu-
ida vez que vés alguna mos pecados'óas éntrete-
iuger,ó a tu mancebaj á nido eíía conueríacion?
ue no peques con ella 91 As dicho las muge-
Dn la obra^ que pecaras res con quien as pecadora
Dn el peníamiento ád- otras mugeres, ó hombres
ando ofender a Dios co por incitarles á que pequé
la vasla a ver • y ello es con mugeies,ó contigo'
luchas vezes? 92. As dicho que pecaC-
7 Codiciando algunas te con algmia muger caía-
lugeres , as te tocado tus da,íol£:era,o donzeila, fien:
erguen^as, yporeftoás do mentira^
enido en polución í que 93 As contado cuentos
de amores, que otros te di
mtas vezes?
I As hablado palabras xeron a ti, diziendo, que a
Drpes ' as cantado canta- ti te paííaron'
ísdeshoneftosVastehol- 94 Solicitarte por pala-
ado de oyr cofas torpes,, bra,ó poreícrito^ó porter
olgandote con tales pla^ cera perfona, a alguna mu
cas' ger,para pecar con ella-
5t. As te loado de ios pe 9); As contado cuen-
• tos^
m
Yu
TVT« if r* i
i
2 1 s Del Sacramento
tos dcshoneílos^ joi Quantas vezes I
<)G As cantado , ó dicho as tenido , acordándote (
coplaSjó cantares lucios^ o cada vna de eílas mug
as echado pullas dcsho- res'
neftasí loi Defpuesdeaueri
5>7 Caifte en polución, qido ellas poluciones
■o pro curaitela voluntaria- tenido contento, de
mente' uerlas paíTado , ó á te peí
98 As tenido polución do'
entre íiieáosj por auerviíl 103 Tocando las part
to eílando defpierto algu- vergon^ofas^ó los peche
ñas mugeres a quien as ó otras partes , ó befado,
íleíkado'ó por auer conii- abracado a tu muger,ó ai
do algunas coías demafia- manceba,ó a tu parienta,
damente calientes , que te a la de tu muger,as venid
pi? íocafíen a efte peca- en polución • ó as ceñid
V..O ? ó por auer comido , ó alguna diftilacion?
bellido, o dormido dema- 104 Tocándote a ti mi
fiado' mo cus vergué^as,tocaít(
99 Que tantas vezes as las con coracon deshoni
tenido íemejantes polu- fto , deleitándote , y deíl
ciones? manera, as tenido poluci
100 Qiiando as ceñido con cus propias manos ,
eílas poluciones,as pueílo de otra íuerce'
el pcnían-iicnco en muge- 105 Que tancas vezes *
rcs,caradas^donzcllas,y íol tenido cita polución co
cerasí tigo miímo ' ó que car
ti
■^ üyttlg^yifgBitaraiiggg^ig
.».*.*.<.».*.*.!.» /■/
^elaTemtencta.
2IÍ)
) tiempo a, que días con
CTO miínio amanceba-
o teniendo ellas polucio
es'
3ó Qii^indo as tenido
las poluciones, con tigo
ijímo^as pueÍLO e! penía-
liento en mo<!eres folte-
iS, cafadas, donzellas, Re-
piolas , o parí en tas cuyas,
tus afineSjó en tus coma
res.ó ahijadas'
T/ Que tantas vezes as
nido eíias poluciones , y
eníamientos , con cada
nadeííasmuperes?
d8 As tenido eíIas po-^
!CÍones,deíde mucliacho
aipádo, ó refregando tus
^rguen^as'
:9 Que tanto eípacio
e tiempo,te refregauas, ó
; tocauas tus verguen-
is , deleitándote en cfto,
jnc]ue no tuuieíTes polu-
Lon'
10 As palpado, ó refre.
gado Jas verpueocas de o--
tro muchacho , ó de otra
períona, ó de otro coniDa
ñero tuyo, con deleite'
I í I Durmiendo con tu
hermana , ó con tu hija, ó
madre, ó con alguna pa-
rienta tuya , as la.i pal-
pado ios partes vergon-
cofas ^ ó los pechos, de^
fuerte , que ayas venido
a deí]carlas,y a tener polu-
ción-
III Que tantas vezes
las as tocado,ytenido eftas
poluciones, ó defieosde
pecar con ellas'.
I J3 Durmiendo con o-
tro h6bre,ó con algü mu-
chacho, as le tocado las
partes vergon^oías • y as
le hecho que vega en po-
lución ?ó as le tu enícñado
eíTe pecado- Dime comul
gas ' deípues de auer teni-
do polucioDjó hecho algií
pecado deftos ,, as reccbi-
do
t
m
mmwiAMmmmM.^uii^m.m9tW9LÉÉ:^i
:ví1U!j^ 5i«i
n
2 2 O Del Sacramento
do el íantiíTimo Sacíame- iii As pecado con al^
to del Alear, íiii auerce co- animal, oueja,peiTa,cabr
fefíado primero'y aunque gallina, burra, muía , £^at
te ayas confeílado? pato, ó con alguna oue
114 As pecado con al- de la tierra^ Y í¡ es muge
giin hombrc'ó con algún pregúntenle : As pecad
niD^o ■ o con algún mu- con algún perro, ó con c
chacho? tro qüalquier animal'
115 Co quantos hóbres, 121 Con quantosanitr
nio^oSjy muchachos? les deftos as pecado?
116 Que tantas vezes co 12,3 Que tantas vezes ;
cada vno' pecado con cada vno?
117 Que tanto tiempo 114 Que tanto tiemp
á que vías eíle pecado' as a , que cometes eíle pee;
lo ocultado en tus paila- doí
das confeílionesídiziendo 115 Astepuefcoafabic
Si lo digo al Padre , me an das , a ver animales, quan
de quemar' do fe toma carnalmentc
118 As pecado con tu 126 As conocido carn;
muger, ó con otra qual- mente, a la madre del
quiera, íuera del vaíonatu criatura, que tuuifte ¡
raljO por otra parce?
Baptifmo' ó á tu ahijada
119 Que tantas vezes, quien facaíle de pila?ó a
que tanto tiempo a que lo madre de la perfona,ó a (
vías? hija, que tuuille en la Ce
1 10 Con que tantas mu firmacioní
geres' 117 Era ya cafada eíTat
comadfí
rútííñiíuxívwf^nt^
>-*^
#«.«•«.<.».*.*.<.»/.•/.'.*.•. f ./ * f » .'
DelaTenltencU. 221
madre, ó eíía tu ahijada, to , ni con palabra, ni con
ando pecafte con ella? obra?
3 Con quantas coma- 134 Prcciafte, y alabarte
:s tuyas - y con guantas ó alabas a otros de eoamo
ijadas tuyas as pecado? rados'Huelgaftc, que te té
) Que tantas vezes co gan por raí-
da vna? 15 j As procurado ver
D Quanto tiempo á, los que eílan juntos car-
e eftas amancebado, c5 nalmente'- ó as procurado
comadre , ó con tu ahi- ver las partes íecretas de al
la? guna muger'
r Eftás cafadojó eñu- 136 As te veftido bue-
[le cafado, con tu coma nos vertidos , ó engalana-
s, ó con tu ahijada , que dótelo traes olores. para pa
aifte al Baptiímo , ó a la recer bien a mugeres '• ó as
infirmación? deíleado andar bien verti-
i Cornea , y beues , y do, íer hermoío,tener gra-
ermes deftempladamé- cias,ó haziendas, para agrá
, a cuya cauía tienes fu- dar a mugeres, y ofender a
5s penfamientos? Dios con ellas'
3 As enrrado,ó incita 137 Comifte algún ma-
) a otros,para que vayan jar, para tener mas forcale-
a cafa de la muger rame za para pecar con muge-
* ó alguna parte donde resí
malas mugeres^aunque 1 38 Que majar era'quié
) entres con intención te lo dio ' quien te eníeñó
; pecar , con peníamien- como lo auias de comer?
As
FKaHMtfliC
r
n
i
i
t
222 ^elSdcmmentó
139 As te^a!iümado,c5 145 A quanraspcifoi
¡manarpu , para tener mas los as dadojó eníeñado,
vezes parte con mugeresí mo los an de hazerí
146 Tienes eílas co
guardadas, para efte efet
140 As te ^ahumado co
chuiarpu^ojmarpu^Y'^idL ha
zerte impocéce,y no engé-
drar hijos en tu mupcr'
rraemelas rodas aquí 11
go , para quemarlas en
141 As ce fahumado co preíencia,y fino no tep
huaUaquita^ para tener mas do abíoiuei?
potencia para pecar con 147 As bnfcado ciyw;
mugercs • ^ara^omauUic^arapcutica
141 As te vntado ^ ó re- en tiempo de coíecha, f
fregado tus partes (ceretas ver íi tu enamorada a
con ciertos goíanillos, lia- boluer a amarte,ó tu a el
mados fucama , para mal Sueles guardar eílos Ma
cktoí zeSjpara efte efeto?
145 As vendido, dado^o 148 Sueles echar en ac
entenado a Indios, Indias, hando de comer la m
EípaooleSjó Eípañolas, eC gorcajcl maslillo dclla,p
tas coías, para que co ellas ra que boíuicndo la pui
ofendan a í3ios í ó hagan, ta ázia ti , digas , que íe i
que otros , ó otras pequen cuerda de ti tu dama, y r
conmugeres, óconhom- boluiendo la punta az
bres^. ci,quiebraslo, y cícupc
144 Qjie tantas vezes as lo ' Enojailc dizicndo
viado delemejantes §:ahu palabras de peíadumbr
menosí como li iucra cola viua^
I
üJ^^Tg^gyg^igyi
k'W^t "* »'i T ."TH
JtJtJtiiHi^'MB
jD^ la Veniténcta, 223
\^ As beuido con los 151 Qipndo canta^ el
jíanüíos, que crían los ruifeñou de cierta o-jane'-
uies en la cabe^a^dizien- ra , clizcs , que a ti , ya tus
), qDcen juntandorecn ■ amores, te traen en len-
ehicha , citas conforme guas f Y quando canta de
i el amor_, con tu enamo otra manera^dizes, que no
da-y quando le apartan, dizen de ti, ni de tus amo^
le no lo efi:as,y la llamas res nadaí
lemigaj otras cofasí ijz Quando vn paxa-
0 Andando por cafa, ro llamado hmichau , ean-
Dor los caminos, tu, y tu ta ázia la oreja derecha
anceba , fi paila delante dizes , y crees que te á de
ti algún ratón, dizes', ó ir bien con tus amoresf
:es, que es para apartar- Y quando canta ázia la
dclla,ó ella de ti ,por oreja izquierda, dizcs, y
ucrte de vno de los dos, crees,que te á de ir mal co
>orotracoiaí Dizcs lo tus amores '^
limo, quacdo paila déla j jj Quando caminan-
de ti , alguna culebra ? ó do juntos Jcon tus amores
ando come alguna cu- buela alguna perdiz delan
)ra íapo , o pelea con e!, te de ti,dczis,que ya 110 os
le as villo citando ena- aueis de ver mas '• y que a-
Drado, crees , que por a- ueis de perecer arnbos , y
ello te as de apartar de acabaros-
1 amores í Crees lo mit 154 Traes contigo, y v-
3 quádo ves alguna ma ks ¿q buacanfúi ^ para
oiagraadeí gue ¡as mugeres te amen,
y hagan
M>
vu:m'w:mw:mwwníLw.WKW^m^ií''á[&'i
iáASMMM»Mm»¡
É
Ü
É
i
%
enflaqueciendo porau
les hecho efta maldad
mandadola hazer'
ij9 Quando hazei
3S24 Del Sacramento
y hagan tu guftoícomo es 157 A fe muerto alg
el huacanqui , llamado car* perfona por cílo que
huayancbi;^^X2i que paíian» . ziíte , ó por mandallo
do cerca de alguna muger . zer-
vaya luego en tu feguimié 158 Que tatos an m
to-ó el huacanqm, llamado to dcña manera , ó a <
buacaüpachi , con que ha- tantos as hecho íe va'
zes llorar a qualquíer mu-
ger por tí^ó traes otros hua
canqim , de eípinas de cha-
chacuma^dc quifüar^o mot
quitosdelCollao, óotros tincuchicu , hablas con
■huacanqm^p^ira^maYjy fer Diablo^que palabras le
amado de mugeres' zes , ó as le o ido hablar
i_f5 As hecho el tmcH- la hechizera, ó hechiz<
chicu , para que la muger que lo hazeí
que te aborrecerte ame í ó 160 Que te an dado |
que tu quieres que haga que hagas eílo- y tu qui
tu güilo, para que tu la a- dado poreíbo - que d
mes a ella ^ haziendo Ggu- por auerlo mandado
ras de íebo , de tu figura, y zerí
de la muger que deíkasí 161 A quantas muge
I jó As ido a lashechi- ó á quantos hombres
zeras , ó a las perfonas que atraído a ti , con eftas .
tienen cíle oficio^para que chizcriaSjó huacanquis
hagan el tincuchicul
PECAD
tátí:VB^[KME^lLMUMl
. *..tt. ♦ . *. < .». « .» . * ,íi /,■/■'■> :.t.! *
^eiaPemtemd: 525
> £ C -4 JD 0 5 fi¿f £ no engédrar en tu mugtrl
puede auer entre cafados o para no concebir ? ó por
ríwíír<í eflefexto ma- no tener mas hi j os ^ ó por
damiento. otra cofa, ó as echado por
íi Pagas el deuito a tu cfto fiiera la íimieote?
lugcrpa tu marido? 168 Por tocamiétos defl
63 As llegado a tu mu honefios que as tenido co
cr con animoj, que llega- tu muger,astenido alguna
as a ella, aunque no fuera po!ucion,en algono de tí-
Limuger> O as llegado a los tocamientos?
u maridojCon animo que 16^ Hilando con tu mu
legaras a el,auque no fue- ger entla£lo, as puefto
a tu marido? . el penfamiento delibera-
6\ Hazes alguna cofa, damenie, en otramoger?
>or la qual íe impida la ge ó as dormido con tu mu-
leracion , echando la fi- ger penfando que es mu-
ñiente fuera del vaío de. ger de otro?
170 Que tantas vezes
as tenido elle penfamien-
to?
Que eílado teniaii
171
lido, ó de otra manera* dí-
ñelo?
65 Guardas el orden, y
^afo natural ^on tu mu- _
rar? eíTas mugeres^eraíolteras,
.66 Por culpa tuya as te caíadas,ó donzellas^ó pane
lido alguna polución , ó tas tuyas.ó de tu marido'ó
fafíon, fuera del vafo na- Religiofas^cn las que eíla-
:ural de tu muger? uas pciiíando , quando eG
167 As tomado algo para tauas con tu mu^er?
P . Hilando
^
^^nrr ¥ T^ j # r# r# i * if t * i * ; í i f
mWM
I
t
226 Del Sacramento
272, Eftando en el ado mirconella^
con cu marido , as tenido 177 Biuicndo tu prii
el peníamienco en algún ra muger.ó tu primen
hoi^'bí^e? ndo, as te cafado fegun
173 Que eílado tenia^ y tercera , y otras mas
era cafado , ó íoltcro í era zesí
padre de Milfa í o Relígio 178 Antesde certifi(
lo í era conlanguineo tu- te de la muerte de tu r
yo, ó pariente de tu mari- rido, v de tu muger, ca:
¿o ? era tu compadre, ó tu tete con otra , 6 con
ahijado í tro?
374 Por no aucr dado 179 As tenido acccíl
cldeüitoatumugcr,ópor tu muger , ó a tu ms
110 auer coníentido que do, en la Iglcíia , ó en
tu marido renga acceíloa mcnteno '^ que tantas ^
ti, afc feguido alguna inco zes •
íi^cncia^ 180 As dado licenci
i7i Cafaftete por pala- turnando, ó a tu mtif
bras deprcfcnte, iabieodo para que qiiando fuere
que auias pecado mortal- alguna parte, ó eíluui<
mciire , im Qonfeílarlo quaiquiera de los d
primero' auíente , pueda pecar c<
17Ó Cafafletc por pala- otros hombres , ó con
bras de preíente, no entea tras mngeres ?
dicndo tomar por muger 281 Caíaftcte en algí
a la con quien te cafalle, cafo prohibido '.Eftosc
íino íolamentc por dor- los hallará cl confcffi
expreíad<
%
Wúltí^íUVBVH^IU^
# . <f .. .K. 4. .».<.»,*.».< .í>. /./..'.*•. f ./ f •
a
cprefados \ qiundo tra^.
iredela celebración del
icramento del Macrimo-
io,- y fegun los impe-
imentos,que alli fe eícre^
irán en la lengua Que-
búa j preguntara al peni-
mte, en qual de aquellos
afos prohibidos,íc cafó^
?i Deípues de auer
ormido con la hija de tu
luger^ó con el hijo de tu
lando, ó con alguna pa *
enta de tu mugcr , v de
\ marido, as buelto a dor
ciir con tu muger , ó con
u marido.
83 Que tantas vczes^
84 Caiailece antes de
ener catorzc años (G es va
on}ó caíaftete antes de te
ler doze años(Si esmuger
8; Para calarte con tu
nuger, robafteía , ó íacaí-
ela por füer^ijy contra la
noluntad íuya,y de íus pa-
ires, de fu caíaí
tencid, 117
PREGFNTAS QVE
fe an de ha>{er a ¡m
mmeres.
I %6 Eres caíada-o fo Itera*
187 Eres donzellaí
188 Eftas amancebada.
289 Defde tu vltima co
feííion, con quantos hom
breSjdeudos tuyos cafados
fol ceros , ó parientes de tu
mando as pecado?
190 Con quantos pa«
dres de Miíla, ó que no íe-
an de MiíTá, y que traigan
habito de clérigos í ó con
quantos RcligioíoS , da
qualquier ordé as pecado^
191 Que tantas vezes
as pecado con cada vno-
191 Deípues de cafada^
as pecado con algún homi
bre cafado,ó í oltcro' ó con
algún padre,ó Religiofo^o
con algún pariente tuyo-
ó de tu mando'
193 En que grado era
tu pariente ? v de tu marí«
P z do^
TTTTT Tf r*-i « ; í i
»1
I
t^'""''¿
I
imii
i
PPI
iS
111
'3
i
i
1
i
'ILuiii III
1
1
I
•
n
!t i m
i
1
llí-i'-ii
^
"¿^ ■ J-T¿'
^v4^A^^
il
Mi
mí
íMmi
^
u
I
i
í
i
22% T> el Sacramento
doí cíle, ó eííos con quien na ventana , ó en orro Ii
as pecdáo? gar con intención def(
194 Viniendo tu primer villa de alguno , de cjuic
marido , as te cafado con fabias quece amana , pai
otro,ó con otios? pecar contigo?
.19; Que tanto tiempo 102. As dicho que no c
as cílado amácebada con pecadodormir con vn h
cada vno de eííos hobres bre , que te quiere para C2
con quien as pecado'. faríc contigo?
i^A Que tantas vezes o- 203 As dado palabra a al
fendifle a Dios con cada guno de calarte con el , '
vno? eíle a quien la diík vuoD
197 Antes que te cafafes donzclla'
c6 cu marido^ eftuuifte co 204 A quantos as dadc
ri amancebada? palabra de ca'artecóellos
r^S Que tanto tiempo? quando difte eíla palabra
199 Pecanas con el ca- hiziftele jurar quecalaní
da noche ^ que tantas ve- contigo '- Arrepentiíletí
^^s? luego^ Porque te arrepcn-
2CO As re vertido, y en- tiíle?
galanado , allanadote el ca 20; As pecado con doi
bello , ó afeitadote con in- hermanos^
tención de parecer bien a loG As pecado con pa^
tu galán, ó a otro hombre dre, y hijo.ó con cío, y ib-
cualquiera, para que aíli bnno?
jcqucn contigo? 207 As pecado co tu pa^
aoi As ce pueílo a algu^ dre^ó con tu hermano^
As
tfcJ^^lgwgyg^MifcaBgygiiíig^
'Díf la Tenitencid, 22^
loI As pecado con til 114 As te abracado.o be
io-óco hijo de tü herma- fado con algún hombre^
!o' ó con hijo de tu tio^ó teniendo mala incencÍDií?
iij- As hablado pala-
bras íazias j o cantareí *. ó
bailado bailes deshonc-
il'os í ó hecho la cachua ^ o
oyarícbi-^'^diT^ con efto in-
1 ealan de tu hermana ? ó citar a tus galanes a dcsho
onclmaiidopamigoílc neílidad , y a los demás
ahija? que te ven?
10 As palpado con ms iiS As te holgado de
manos las vergüenzas de oír cantatcs, y palabras deí
honcltasí
le tu tía?
09 As pecado con tu
buelo ' ó con el marido
le tu tía- ó con el mando,
) amigo de tu madre,o c6
o
.gun hombre?
II As le hecbo que ve-
a en polución ' ó as la te-
ido tu, por auerle tocado
>eíado,ó abracado?
117 Mirando hombres
as los delicado en tu cora-
'^on?
11 8 Que cftado lenian*
1 1 As conlentido , que á quantos as defleado • que
Dquen tus vcrguen^ is , ó tantas vezes-quanco tiem-
tus pechos , ó á otra par* po tuuiíle elle deíleo * fue
: de tu cuerpo? del cí candóte*
15 As befado las ver- 119 As delicado pecar
ucn^as de algún varón • ó ccjn algo n Pad re df Mi íla,
s coníentido que te bcíe o con algún Religioío?
ti las luya^j deleyrandotc 2.20 A quantos as dt íTea
nello? do^que íaiitas vezes?
3 ^^
P
t
iJti'^A
t>Mi:Miflig.MMll*ii«.'fÍ^^IIÍg1fiíM^4>'^
' i
230
T^elSdcmmenfo
111
Asíido alcagiieta? 218 As d^do a tu hijí
as rnído al<juna miipera donzella, ó corrompida
alpuii hombre? O algún
hombre para alga na mu-
rer?
tiL. Asconfentido, que
pequen en tu cafa , ó asios
'ccaíentidoj
ciia^
tenido eti
A quantos?quantas
As pecado CQ otra
a algún padre , ó Pveligio-
ío,ó Erpaiio!,ó a algún ín
dio, por placa, ó por rué.
gos^y promeías? ó por
que te ayuden', ó porotn
cofa? que tancas hijas tu
yas as vendido'
115^ As confentido, qm
tu hija peque con el In
dio, que a de (er fu maride
antes que la amoneílen
V deípues de amoneftada
ó antes que el padre lo¡
defpoíe.As la maíidado v
abominable pecado , te- larluego^
nías tu pcníamiento eii: 230 As confentido, qu
hombres cafados? íokeros tu hija efte amancebada,^
C!erigos?Religiofos'.parie que viua mal, porque elh
tes tuyos , v de tu marido', ó fus galanes , te den algc
217 En quantos hom- ¿porque te fultenten-
bres temas tu peníamien- 251 As confentido qu
to ^ que tantos eran cafa- alguno , ó algunos hom
dos ; ó fokeros ? V deudos bies duerman contigo
tuyos '. ó tus aíines \ pa- fuera de tu. vafo nati
223
vezes
224
mogercomotu?
T2| Con quantasmuge
resjquanfusvezes^
22ó; Qiiando hazias eíTe
dres ó Kcligiofos-
nal?
Aquantc
; ^iyiÍft¥glW»K3WiWI¥gliK:
*...»«.*.».<.».*.'»./ 7 l.t
■ T)eUTenttencU, ssi ,
,51 A quaiitos hom- confciiore.slctorcs , y pof
>rcsiyqnantasvezcs? que ca !a lengua Qiie-
.33 . Afte puefto fobre chun, lU) ic pueden tradu-
d varon '♦ o as confentido zir con la honcfticlad, que
Tue pequen contigo de tan Tanto logar requiere.^'
nra manera , "que la natu- porque per las dichas , ca
.^\\ Eípañoi , y las que íe diraa
,34 Que tantas vezes as en la Quechua, fe pueden
'lechocíto? preguntar honcílamen-
L35. As tocado con cus ma te í¡ las confefiaren , ios
iiostüsverguencas^óen- quelas cometen , y el
:rando los dedos en ellas, confcílor las puede en-
is venido en poUucion '• tender , fi tales colas íuce-
Quando efto hazlas, pen- dieren,
^auas en varón íen quantos
i;arones penfauas ' Y t]ue
.ftado tenían'. TOBAS ESTAS
.36 Que tantas vezes^ preguntas ^ dirán ajfi enla
Otras muchas preguntas §utckia. X\ primera^
mente hps auefean de.
ha^e?\d!osya'^
roñes.
iexo de efcreuir en cfte in
crrogatorio que fe podía
iiazer^a varones,y a muge-
res, que entre ellos fe co-
iieten , que fon todas pe-
:ados mortales , dexoias qui, cairi manaracchuj
por no ofender los oydos 2 Sallayoc , fipafiyoc-
caños , y limpios , de los chu canqui?
P 4 Haicam
nxaoLaaooL
Huarmi yocchit can-
i
i
i
2iz ^e! Sacramento
•3 Haicam íipafijqui' L. 13 Yayayquip panai
íallaií]uica,haicam? huan, ypayquihuan hi
4 Quepa confeíTacuf- challicocchu canqtii?cai
caiquimantapacha, haica mamayquip,ñañan huai
fcuarmibuaniiii huchaíli- cain,ma^muiíak]üi,huai
curcanqui? qneiquip víusfinhuan p
j Haicam co^ayoc? tac, huchaman vimaccli
6 Haica pinum , mana canqui?
cal!ariíea,manapaqiiiíca? 14 s^^^pa^p^naiquihua
7 Haicam co^annací L Sullca panaiquihuá hi
8: Haica runamacijqaL challicurcanquichu?
huarmicuiiahuámijhucba if Habuainijquihna
llictireanqüi? huchallicurcanquichu?
5 Haica /^uarmijquipra iG Payay quihuan hi
namac:iituarmicuna¿uan challicocchu canqui?
nli¿uc¿a/Iicurca^qui^ 17 Yayayquip huarmi
iQ Huacfiac mamaiquí huajiuchalhcocchucáq!
'liüáhuchalhcurcáquichu?' 18: Huarmijquip ñañai
II VíullíjC|iii huanjiu- ypaiquihuan ^ aqueiqu
challicircanquichu? huan,huchallicocchu c
iz Prinaiquihuan^hucha qui pülco aquciquihua
lilcurcanquichu^cairI,ya- puñocchu canqui*.
yayquip yumafeanhuan,, 19 Mamantinta^puño(
mamayquip huachaícan- chu canqui*.
Iiuam^pas, quepa mamai- 10 ñañantinta puñoi
quip, víi:ílinhuampas,pá- chu canqui- ^apahuanj
tarcanquichu?. haica raictam*
Hai(
\-
_£Vfi;.,;^T, ,i^^
i. i .». * .».* .*. /. 7 ..'.*..'. f ./ ,f f í ..'. !í .».*».* t * Í
nyela Penitencia. 233
p Haica vnai paeham cocchucaqui,huchallicai
jFanacurcanqui , chaiha- man quiq\iij(juid:araicu-
iIliieaicjLiihuarmihuan- eufpa.
t Chai íallaiquica co- 28 HuachapuíltinquiV
ayoccIui,cairi,manachuí chu chay co^ayoc huarmtJ
laillapicaemi, paita hua- ehurijquiólaPca^aríocap-
aichanqui Miuacijquipi- mi ñiípa yoyapdnrad
hu hatallinqui,pacanqui- i^ mana paquifca huar-
dcHu- mióla. L mana callariica
3 Co^amantacriuchin: huarmieunaóla paquic-
achircanqui , ayquechir- cliu, callarcechu canqui?
anqui^paihuannarijima, 30 Haicaóíam paquirca
iaicanra,apaporcáqaichu* qui^ mana munainin man
4 Llaóta llaóladachu,, ta • haicaéíaiíatacnii, pai-
'iñai puílaicacháqui, huar cunap munamin, huñiica
nijmiñifpa^ mancad
■j Cbalco^yoc huar- 31 Haica vnaiñatacmü
niluianmicani ñiípa,hai- ppahuan huchaliicurcaB
:a unai paehañam confei- quii^
acurcanquL ^i. Ancha vnai pacha-
.6 Quepa confeíTacur chu , llapanhuan carana-
:aiquímanta pacha, haica curcanqui^
[iiittamí huchalUcurcan- 35 Haica mitra ñatac,,
jui' chaicaranacnícaiqui huar
ij ManahuchaUieufpa' mihuan^quillampí, fema-
pas, paihuan; huaqui , huc nampi, punchaupi,tutapi-
puáunallapi puñoc (¿xú- huápasjiuchaliicurcaqui^>
Chccaii
immm
i i ¥ 3í.:Br^ f ■ » I JT
# if 1*1 rrrT^í yr'i
I ■!
ni , 'í
¿34 ^clS^rámenfó
34 Checan cuyacuicu- 40 Caííaracufunmi ñi
nahuan, cairi , llLilla coi- pa , pi huarmimampa
caiqui ñiícacanahuan, cairi huarmicunamaii
ima haicacunahuampa&, pas , íi mióla conacurcar
chay piirun mana callarif- cjiíichu, hinaípa cai ñiícs
cadla, L mana callarif- qr^ fimiraicuchu , huÉ
cacunacla , paquiílac lurcanquií
ííiipallachu callarnxan- 41 Haica huarmimai
c]ui' mi caíaracuíunmi ñifj
35 CaíaraciiíTunmi ñif- íimijquidacacliarircáqi]
pachu , paica llullarcan- 41 Maican cae huarn
quií
i
man mi , naiipac
fimió
36 ña cafaracufcaiqui
mata haica co^annachuá
haicaco^.ayochuan, haica
corcanqui.
43 chai naupac fin
cofcaiqui hiiarmi¿lari,p
mana callaiiíca huarmicu- mm, donzcUadachUj p
nahuampafmi , huchalli
;<
nurcanqui?
curcanqui-
37 §apa , ^apahuan hai-
ca cntiííatac?
38 Manaiac huarmii-
44 Cunancama a¡
manaracchu co^ayacui
hinafpa , camcachu C(
campac,munaflünqui:'C
quihuan , huarmiyacuf- ricín ari churi ? cai ñaup;
pa paihuan cafaracun- fimicoícaiquihuanmic
caiquipac, caranacurcan- faracuncaiqui , yachacu
quichu? manan ifpa , vcu pach
39 Haica huatam í cairi man mi rinqai, caí 11a
haica quillam? pac (¡mi coícaiqui , mai
muí
üytÉtettgi«yit«tt»ggg^«^nBi
.'.í./.f.f í./.í. .'.*.».* J.*.;.*
T>e la 'Penitencia. 235
ninafunqui chaica , if- tampihiíampas huchallí-'
liñcquen finii cofcai- curcanqui?
mhuan , cafaracuncai- 49 Yumac yayayqiiip
uim. lícaiñequen fimi huarminhuan , cairi ha-
ofcaiqui , huarmi , ma- talliciiícan hoan hucha-
a co^ampac carnea mu- llicurcanquichu^
afunqui chaicaari, quim jo Huauqueiquip huar
a caíaracaíunmi fimi miiibuan cairi hatallicuf-.
ofcaiquihuan , huarmi- canhuan, huchallicurcaa-
acuncaiquim yacliacuii quichii*; ^
,yiii, ji Churijquiphuariniíi
,y Chai hatanifcaiqut hu3n,cairifiparinhuá,hii-
luarmica ari, cogannac- ehallicocchucanquií
■l^u? Ji Cacaiquip íallanhaJ
\6 Quepa confefaciif- tallifcanhuan, cairi , huar-
:aiqui pachamanca , haica minhuan , puñocchucaa-
nittam, paihuan hucha- qui^
licurcanquif J3 Mana baptizafca
yj Paita hatallifcai- huarmihr.anjiuchallicoc-
juimanta , haica liuata- ehu canqui?
-^jY^c 44. Pi huarmimam-
^8 paihuan csranacuf- pas, eafaracuíunmi iiií-
caiqui pachamanca, hai- pa , rimaiiacurcaiiqui-
ca mittam , huatampi, chu fimicacharifcaiquic-
quillampi , femanampi,. ta, luraihuan tacyachif-
puuchauñincunapi , tu- pa í mana íuraípapas, paic^
Iluilaiv
.yí-^:^.
lam^mm mk MKiraiwiHggyif üfÉS^S^'^
i
Ti \ !f
^elSacrammfo
llulbncaiquipsc.
5 y Pi maican huarmic-
tapas machachecchu can^
<]ui paita Iiuchallichincai
pac,
56 Yglefia Diofpa hua-
cimpi^ pi maican huarmi-
liuampasJiLichallicocchu
canqui Í cairi yumaynij-
<]uiá:aígíeíiapi,hichacchu
canqni * cairi ma ' maicaii
liuarmiif^apas j macallec-
ch'j^muc^allccc^u^tipij ca
chacchu cacjuj, llamcaica-
chacchu caqui Ygleíia pi?
57 Mana puñufcaiqui
Iiuarmida , ñapuñufcaí,
c[ujcrapas,macallccchu ca
qui, muchallecchu caqui,
iíüfiunra,pencaiñinta,vcu
-richampa^imanrapaSjlIam
caicachacc/!7u canqui, cai-
liamcaihuan cuíliGufpa?
cairi, maican huarmióta
paSjpucilapaiacchu caquií
j8 Haica mittam , mai-
can «íaigunamantapas , ru-
ra lean q LUÍ
j9 Mainimpi rucan;
quida,huaimjp peca i n'
májhaihuarccchu caqi
cachaicocpaíchu caqui*!
iri, maican manacallaníi
/juarmida^rucanaiqui/ju,
UiqueCjCa^occ/'u canqu
60 Huai'micunaá:am
calliípa,muc/-?afpa^fíuñui
pencayámra llamea pulp
c^aipac/:?allapunic/;u , pa
/juan püñurcanqui, cai
manac/^Li?^aica muta pa
ta muc^arcanqui,macall
canqui*pencaininta,vcui
aic/;ancapas , llamcapurc
qui, mana cí^ailla pai/^ua
¿uc/:?allicuípa'
51 Hjarmijqui<5^a,m:
ma iquilla , c/jurijquid;
¿Lia/juaiqüida, panaiquic
ta, pi maican runaólapa;
cac/;a pureóla, cac/)acc/?i
canqui ,/;uarm ida, Hulla
pLimuai ñiípa í cairi, /;uai
mida ¿uarmicunadapa?
F
3u:a
i
^ . T4 !▼■..'% T
"^Sj>*ik_
.».».*.».<.».*.*./ r.t.'t ..' .i.!.f.i f.i Í. .'.i..'.*.» .* J.f.
T)elaTemtencTa. i^r
Taputniíay íiípa? raicLi,cccchü cafunqui?
Picanp,pi huarmip,
chapuiiqücnchü can-
ii'cain,pi huarmidajca-
luaii huchallicuncam-
ic,pufacchu canqui- cai-
ma ya-pi carióla paSjhuar
ibuan htichallicuncam-
chuacyacchupuíacchu campac?
nquiV
Haica caridlam^huar
imá,haica huarmidam,
nman^puíarcanqui^
Haicacutim^
6j . 'Hüacij:]u i cía canias
rechu canqiii,maican crai^
huarmipas,chaipi hucha-
Ilicuncampac'. cairipunu-
naóla coccho , mantapoc-
chu canqui ^ hachada , pí
maicampas , chaipi ruran-
6^ Garanacoccunaélá
huacijquipt huacaichac -
chu canqui , hinallapi caii
chic ñiípa í cairi caíarafcá
huarmiéla, mana cobayo-
Chai puíafcaiqui huar ¿lapas, huacijquipi pacac-
icunacajcaíarafcachu car ehu canqui , huainancuna
n ^ donzellachu carean- paicunada/icoc hamuípa
Iterachu carean'- huchallicuncampae f hiá
Hucpa cunacüinin- ñihuairac ari^ imallacapas,
,cairiima munarichicui coancamñiípachu'^cartia¿
na6lahuampas,quellca^ ehicuíacñiípachuf micui
3pas,pí cariman aparcan apamuícanta^micüfac ñit
lichu í cairi , ricunacui- pachu , caicunada huacij^
lie , huchallicuichicpas quipi huacaichareanqui? *
ípa , pidlaps ñipayac- ¿^ Viracochacunada,
lU canqui'- cairi maUma- cari , huarmidapas , coga-
iftapas, caita ruraícaiqui yoc , manaco^ayodapaf^
fiuaci|-
1 Cki lili .^,u^^J.^^m.
i
m
X . h i a : % \ « i
JBOOC]
238 ^elSamme'nfo'
Iiuacijqiiiman pufiacchu llaiquipac ] tinyapoccli
canc]i.ú, chaipi buchada caiiqui, huancapoc pin
rurancampac. cuUupocchu , canqui
70 Pi runailapas, cari- huccunaéla , pinculh
huan,huarmihuampas,hu puai^ taquipuaij harau
chalhcocmi rin ñiipa , ya- puai ñirpa,mincacchu ca
chaicaiquidta puriufcc-» qui?
chucancjui/iuiecchucan- 73 Huarmicunadla i
qui' cuipa , foncoiquipi mi
71 Sallaiacuipi cau^af- napayarcanquichu ? i
pa , callmta , purijcachac- chaihuan huchallicuima
chu canqui^Sallaiquip llac ñiipa^
tanmampas,rechu canqui^ 74 Haicam co^annai
paihuaii rimanacocchu có^ayoc haicam ? hai
canqui , chimíicocchu, cam mana callarifca
quelimaicachacchu can- Dioípa acllantahuam-
qutPcaiii Sallaiquidla , ri- pas , munapayarcanqu
cuncaiquipac.camta ricu- chu?
iuncaiquipacpas , mai 75 Haica mittam , chi
cuchupi , mai fayanapi- ca Soncolla, capa caí hua
pas , fayacocchu can- micunahuan, huchallici
mampas ñiipa munap;
yarcanqui?
7Ó Cai yuyayñijquici
napica, vnaicha ciiilicui
canqui yuyaicaiquida v
72. Huarmiman cuna-
cocchu C3nqui?cairi,huar-
mipcvjnacuininra, chaz-
quecchu canqui, mia apa-
chicui jiicüchiííuitapasla- nancha-pa • villahuairac
haic
üyti^wriígMtMai
.•i . '*>
/1. *.».*.». 4. »./.'/.'.t..M.í.r. t f. .'.».í.t. I.*.*.*. í .*
^e laVenttencia. 239
■laica vnaimi ^-apa yii- 81 Hucha rumícai^^ai-
^aícaiqnipi , cuílicurcan d'a yuyaípa, cuílicoccliu
]ui? canqui huchaiiicoc ma-
7 Chaillachu , chai cijquici:a,yuyanfpa cuffi-
'uyafgaiqui¿la,yuyaiñij". cocpaíchu canquií .
jLiimanta , carcurpnqui U Millai mapa mogcoi
:ain , manachu? cunaó^a , mo^cocchu
'8 Puñunapi cinfpa canqui , ricchafparac, ha-
icncai millaimana cae- chaliicoc macijquida,
uñadla, yuyacchu can- huchalllcnncaiquipacmu
[ui ? cairi i imanach , ca- napayafcaiquida lícut
irafcacuna puñunapi, pa.
nalladapas , rurac can- 83 Riccharifpa ña , ma-
u ñifpapas , yuyapafac- pa moccoícaiquiaa yu-
hu canqui' yaípa , cufficurcanquichu?
5> Igleííacunaman mai cairi, chai mo^coícaíqui-^
uñunacuicunamampas , pí, checa cuflicuihuan,cu-
uarmida ricuílac ñiípa, ílicurcanquichu,ncch3nf-
ícchu canqui' pa>
> Hüarinicuna¿l"a 84 Llapa ricufcaiquihuar
límfijcocchu canqui mióla, huchal! icuncaíqui-
jlefiapi? cairi, paicunac- ., pac munapayacchu caqui,
cahuaicachacchu , can- vcufoncoiquipi ñifpa^ya-
ui ^ Iglefiapid huchallí chacupuanman , cal °
mcaiquipac, paicunac- huarmihuan , hucha IhJ
munapayacchu can-- cuimanmi ? Achac ima.
^t " '" '' nach mana yachacupuan
cha
i
'%
^
y« s # t * » % iüT-ií ; i r^
iüMí^
i
t
(>2í40 ^el Sacramento
chu, chaihuan huchaóta napayafpa,pécainijqui¿
rurancaipad llamcacchu canquiUiiní
^^ Hüarmihuá,hnarmi pa,cai llamcaicucufcaiq
cunahuampas , ancha tui- manta , yumayñijquid]
hamuchccchu canqui* 1
cuchecchu c^nqui* hai
mittatacV ^:^''nnr
88 Mapa pcncai fimic
naéla, rimacchu canqi
Ha huchaliicuncaiquipac,
Sichpa raicuipichu can-
quiímáccbaiquihuan,huc
huacillapi caípa,i"nunainij
qiii tupulla , paita ricufpa-
íjfpallapi ricufpapasímana cain , millai taqui , taqu
ñiípa,mamaiquip hua§im caiqui canchuí cairi, ma
pijcairi panaiquip,huai'mij fimida vyarifpa,cuffico>
quip, runamacijquip hua- chu canquí,cai millai m
^ cimpi , paita huacaichaf- pa fimicunahuan , chc<
, pa'. manta cuíTicufpa^ *
- U Haica cutich , huar- 89 Huarmicunahuá huc
mi¿laricunqui,mancebai rurafcaiquiéla rimanací
quida , ricunquipas , pana pa cuíTicuihua ^umaicl
checa hüchallicuihua, ma cocchu cáqui^cairijhuc
ma paihuan huchaUicuípa, namá,huarmi huchallic
yuyaynijquihuanri, checa caiquicunaóla , yupapc
huchailjcufpapas , chai chu canqui-^apahuan el
huarmida,mancebaiquic- camittam,huchallicurcí
tapas, ricodlacchurinqui^ riiípapas, yupapocchuc
íiípallapitacchu, paita ricu qui?
quií 90 Huccunaari,chaic
Syi- Huatniicunaf^a mu- quin huchaa:a,yupaaa
■ ,. , macu(
íí6 tfctftifte%¥iígwtMa»i wg-wm
».«..». 4. .».<.».*.
ía
iaco(ña,vy3rifpa , cüficoc-
hucancjuí^ cairi , caimapá
lillaijhahuaricoda, lima-
Dcla vyanfpapas, caciut-
cchu j rimaiílecchu can-
ui?
[ Huarmi huchallicut
iiquida,huc huarmicuná
láchu, caricunamampas,
ihuaiícocchu cáqdi^huaf
icunahuan ^ canhuam-
s > huchalhchiiicaitjuií^
Cogayoc hüarmihua
i jCo^ánachuampaSjdóze
iliiiampas,h uc hal 1 it u rea-
m ñiípa ñccchu canquí^
^i Hulla captincac* hínaf-
, chai cagi tumpaícaiqui
larmicuna ^ Dios lonco-
>cchu?
Sallaihuan,cai hinam
rcaui, huccunap cammá
llalcanta,chaiquiqijillan-
c^huc cunamantac ViUac
111 cáquijñocam caica ru-
[cauiñiípa'
JUL
■mm^
*>4 Simihuan,qudlcahu4
hucpa cachanhuámpas ^
maican hüarmida ¡, cufli-
checchu canqui^ paita hu-
-cliallichincaiquipac?
«) j Millai mapa^ pencaiJ
mana haliuaricuicunadta^
•hahuaricocchu canqui?
^6 Millai mapa taquijcit
nada j cairi cuchuchaícá
fimida jrimacchü ^ hoca-
tccchu i taquicchu , caii-
quií cairi ^ pencai fimi*
Iiuan qucllmaicachacchu
canqüi-
97 YumaimjquiíSa hiJ
chacchu canqui- cairi yatl
ca hichaflacpás ñilpa^ íon^
cocama ñecchu canqui?
5)^ Mofcofpa yumai nij
■quida , íücuchecchu can-
qui, ricchaíparac ¿ huarmi
munapayaícaiquióta^ ricuf
caiquimantaí cairi j yallec
coñi n'iicuicunadaj millai
maiialliman íoncóíqui*
¿la yuyacheda ^ micuípa-
Q^ chu*
%
m
íwwt ■«■»■■. MinMyMgym-yffii^'ft^'tfill
242 .^elSdmtrhenfS'
chuícairi má,micuipi yalli macal lifpapas , manccbai-
ch;í:aiqaimanta,vpiaícai- quióta, cai hinaóta Uam-
qui mátapas,yaUec puñut cafpa , cairi runamacijqui-
caiquimaatachu? ¿la, huarmijquip rvuiama-
5)P Haica mitram eaiht- cinta, llamcafpapas, yu-
na£la futuebircaiiqui? mainijquida , hicharcan-
joa Cai hiña yumaynij quichu ^ cairi , yumainij-
qulda íucuchifpa , co^a^ quida , íutuchircanqui-
yoc huarmiman , co^an- chu?
iiacman , purun donzella- 104 Pencainijquida chi
macnpas , yuyaynijquida cafpajlapipayafpa pcncai
cliuracchu canquií mana í oncoiquihuan cuí
aQi Haica cucim, cay hi- cufpajlancaicucocchu ca
31a yuyayniy oc carcanqui, qui ' hinafpa , cai hinad
ppa chai huarmióta yuya llamcaicucuípa,ma,quiqi]
riípa? Ilaiquihuanchu,cairi, huc
J02. na yumainíjquihua hamuchu,yumainijquid
mapaehacuípa , euílicoc- hamuchircanqui?
chu canquií cai hinayUr 105 Pcncainijquidalla
inainijquida , futuchifcair pipayafpa,haica cutim yu
qui», hamuchiícaiquiman- mainij quida hamuchir-
ta • cairi ^ Uaquicurcanqui- canqui^ cairi , haica vnai
chuí ñam vcu aichaiquihuai
103. Huarmijquip pcn- manccbafca hiña canqu:
caininta, áuñunta,vcuii pencainijquihuan puclla
aichantapas, llamcapufpa, pa, yumainijquida bama
eairi firniata muchalpaa chifpaí
C2u,
''^''^'^^¿r--. '
o 5 Quiqtiillaiquiaa ruraihuan - cuficuípacac -j
jmainijquihuan , mapa- chu?
■lacufpajCo^ayoc fauarmi 1 10 Hurmap pcncainiíi
tachu,yuyaccanquiícain, ta,huarmamacijquip pcii-
DgannadachuPmana ñif-. caininta , cairi huc runap
a , runamacijquidachuí pécainiíita, llamcapocchu
liri huarmijquip runama canqui , checa cuílucui,
Intachu * hacallicufcai- huan?
uiprüiiamacintachu^co- ni P^naiquibuati , ina^
ladrciquicunaétachuí A- maiquihuaii , vfuíTiquí-i
ijadaiquicuna¿lachu,yu- huan , runamagijquihuaii
accanqui'Monjacunada puñufpa, pencaininca, cai-
afchu? ri, nuñunta, llamcapoc-
07 Haicacutimyumai chu canqui , paicunada
lijquida hamuchircaqui munapayafpa , yumainij-
apa chai huarmióla yuya quida , hamuchiiicaiquiJ
iípa? 1 c:i cama?
08 Huarma carcaiqui- n^ Haicacutim , paíJ
nácapachachu,yümainij- cunadla llamcaípa , yu--
[uióla futuchec canqui,pé mainijquida , liamnchir-
ainijquióta llapipayafpa, canqui '. cairi , caicuna--
:acucufpapas? : huan huchallicuimam-
09 Amapas yunriai riij- pas ñiípa j yuyarircan--
juióla hamuchiípa , vnai- qui?
:hu cacurcanqui , pencai- 115 Huc carihuan pu-
lijquióta llapipaiaípa í gai ñuípa^maican huarma ma
"^ " ' Q 2, ¿lahuaa
a^^íl^
U
<M.
■M%wiLmmmmmiLmmMm
>¿.J^v¿-ivk-?v?-/v^>/.
i
T) él sacramento
¿tahuampás , pencaininta 1 17 Haica vnainam, cai
llamcapuípa , yumamij. huchadarurafcaiquiman
quidahamuchccchujfu- ta? cairi, tucui coiifefia-
tuchipocchu canqüi í cai cufcaiquipi , cai hucha-
hiua huchallicuitachu^ya-. ¿la , pacarcanquichu , pa-
chachipurcanqui^hinafpa, drcman villaflacchu chai-
villahuai '• ían¿tiíIímo Sa- ca , rupachihuancam ñiC
cramcncodachazquicoc- pa?
cbu caiiqui , ña yumainij- 1 1 8 Hiiarmijquihuan,
quida hamuchifpa' cairi, iDaícan huarmihuampas,
maican cai buchada ña peilcaininmanta huchalli
rurafpa,íandiíIimo Sacra- coccha canqui í cairi^huc-
mentó akarpi cada, cha^- matitachu?
c[uicocchu eanqui , ñau- 119 Haica cutimí haia
paila mana confeiracuf- vnai ñam,c ai buchada ru
pa,ña coiifcílacuípapas? ranqui?
114 Caripura,cairi huar- 110 Haica buarmibuaiv
mipura , madapurapas, tac?
huau^anacocchu,pantana iii Tahua chaquiyoc
coccbu canqui? buan,maican animal ñiíca
II j Haica y uyac cari- caugachu3rapas,huchalli-
Iiuan,madahuan, huarma curcanquichu' vuijahuauí
huampaímihuaujanacur- cabrahuá' china aínohuáí
canqui' china atahuallpabuan^chi
1 iG gapahuan haica míe na allcohuan ^ mulahuaní
tam? " miíihuan [ñuaumahuan-
chiflí
^e la Penitencia, 245
hiña llamahuá^ cairi maí pas,punurcanquiracchu?
reo allcohuan ' maicaii 117 Cai comadreiqui,ahí
reo tahua chaquihuan'- jadaiquipas,imaipacham,
na orco caujac , animal paihuaii huchallicufcan-
lifcahuampas , hachadla qui, cojayoc ñachu car-
uracchucanqui? can?
u Haica tahua chaqui, 1 iS Haica comadreiqui
nimalcunahuanmi \ hu- huanmi,haica ahijadaiqui
haUícurcanqui? huampasmi huchaUicur-
13 japahuan^haica mic canqui?
itn? 12-9 §apahüan,haica mic
14 Vnai pacha ñachu, tam?
ai huchaóla ruranqui? 130 Haica vnai ñam,co
1; Allco huatanacoéla, madreiquihuan , ahijadai-
au^accuna palltanacoda quihuampas , caranacun-
iculpa munainijquihuan qui?
icocchu canqui? 13 1 Huarmiyacufcacha
16 Baptiíniopi marca- canqui,cairi,huarmiyacuf
icufcaiquip mamanta, hu eachu carcáqui,comadrei-
haUichccchu canqui^cai- quihuan, ahijadaiquihuan
i, baptifmopi ahi jadaiqui baptiímopijConfirmacio-
narcaricuícaiquiáa pu- pi,marcaricufcaiqui,hapif.
iocchu canqui^caÍri,Con caiquihuan?
irmacion Sacramentopi, 13^ Micuita,vpiaita,pu-
lapicufcaiquip mamanta, ñuitapas,yaUichecchu can
:airi,víuffin chaipi hatalU- qui , caita yallichifcaiqui-
¡uícaiquipiahíjadaiquida manta , millai mapa yu-
Q 3 yayniyoc
immmmM%Mt.»itimM%,Wf.,
s
246 T) el Sacramento
yayniyoc , cafcaiquica- malladapas ruraélacchii
nia? canqui^
133 Huachuaña huar- 136 Llipcc pachahuan
mip huacinman , yaycoc- pachallicocchu canqui,
chii canqui í hiiccunada- huallparicuípalla, purijca^
pas , chaimanhamui ñcc- chacchn canquií ancha ca
chu canqiii^. cairi,pampai- ^acocchu caqui^ cairynif-
runap huacinman yaycoc qui famainiyoccunada,
chu canqiii , ama huchalli apaicachacchu cáqui,huaE
cuílacpaíchu ñiípa yuyay- micunaman, ^umacoclla
iiuan,rimaihuan,i:uraihuá- ricuricuncaiquipac ' cairi,
pas? ^Limac caiman^allin pacha
134 Sallayocmi cani ñii huan pacha! licuiman , tu^
pa, quiquiiquida , ^umai- cui ima alli cayniyoc cai-
chacoc , yupaichacocchii man , ima haica , capuan-
canqui^cairi, huccunada, mampas,huarmicunaiio*
yupaichacchu cáqui,íalla- cadta munahuancampac,
yoc caicanmanta-campas, paicunahuampas huchalli
cufficunquiracchu , falla- cunca]pac,iiecchu canqui*.
yocmi ñihuan ñiípaí munapaya¿tací:hu can*
qui'
135' Ma , imanach runa 137 Ashuan ^inchi cali-
hüchallicun ñifpa ricun- payoccaí]acñiípa,huamii
caiquipac, imallaótapas ru huan huchallicuncaiqui-
racchu canqui í cairi, iraa- pac,ima micuitapas micoQ
nach huarmip pacan pen- chu canqui?
caininca, ricuilac ñiípa , i^
- ' * " Chay
^fttf'<iaafiwf.Mieig»]
T>elaTenltencta.
24r
¡3$ Chai micuica,imam
:arca*picac coiunqui'.pim
üatac, cai hinam caita mi-
cunqui ñifpa yacha chifur
canqui*
[39 Huanarpuhuan, C09
ñichicocchu cancjui, ach-
ca cuti huarmihuan hucha
llicuncaiquipací
140 Sutarpu, 1. chutar-
puan,co9ñichicocchu can
qui,vrhua,comi, coco, tu-
cunaiquipac, huarmijqQi-
pi churida mana chnriya-
cuncaiquipac,mana yuma
cuncaiquipacpas'
141 Haallaqukahaan
co^ñichicocchu canqqi
ashuaa capuiTuncayqui-
pac, huarmicunahuan ya-
llec huchaáta rjLjfancaiqui
pac? :■•:.,
142. Sucamacnruhuan
pencainijqui-fta hanicoc-
chu .cacucocchu canci.LtL
ashua huchacunáóla huar
niihuau huchallicuncai-^
quipac? \ '
143 Cai ricchaccunada
cocchuj ratee chu canqui-
cairi jCariótachu, huarmi-
¿lachu, cari, huarmi^vira-
cochadachu , yachachec
canquijCaicniiahuan , hu-
chaola rurafpa Dioilapi^
ñachincampac * huccuná,
cari, huarmihuampas hu-
chac5la ruraocampac'
144 Haica cutim cai hi-
ña copiichicuihuan , cog-
ñichicurcanqui?
145 Haica runamanmi
coc canqui, cairi , yacha-
chec canqui, cai hina co^-
ñichicLiLiquiñirpa?
14Ó -Hi^ aichanquicha
cai tucui'a- cai hiiia ma-
iiallida rurancaiquipac-
llapallanta ancha ca^üs,
apamiiay ñaiipaqueiqui-
pi, rurapachincaipac , iiia-
naca ,:arvn^anamhlIclJai-
. quióla pampac hapuicai-
qiiichu?
Avmu-
!iir
^
%
'S
^
yi<JÍ¡^:^,
,mmmmá£&tm
ti
I
tí
i,
v¿ -/vkí v^?v^^jr>i.3rv* IviJ^irív^ J vi /vi-y vt-/v^^
^elSacmmento
147 Aymurai pachapi, huachu ñifpa,aucai , tucui
cuti^ciraólajíiima^jrada, ima manallidta ñccchu
maulli parada, magcacchu canqui'cai tucuita ari,iñcc
cancjui , huainaiquiman, tacchu canquí?
cairi,Sipafijquiman,ñatac 150 Sallaiquiliuá,huacipi
cutirpanacuncaiquióta v- punfpa,nácapunípapasñau
nanchacücaiquipac ? caíri, pa quciquichicpi,hucucha
hinancaiqqipac, ña tariípa yallinpcin,hucucham taca
íhuacaichacchu canqui^ huáchiCjinaná allincliu ja
148 Choclloda micui- qiüni canea, ichamraqui-
ra tücuichaípa , corontan- pas ñifpa ñccchu canquií
man 9amaicuípa,maiuiípa cairi iñecchu canqui' chai
virchocchacanquijiuatu- quiquillanratacchu , ñcc
chicocchu canqui , yuya- Iñecpas canqni , machac
huantacchu fallai ñiípa? huai , ñaupaqueiquichic-
cairijCamñecmaiijVmaaca pi hataicachapcín, pitvija
mana cutirimupdn , ca- chaprin , machachuaim;
nacchujpaquicchu, tocac- tacahuanchic ñifpa' raerá*
'chu canqui, piñacocchu pu<fta ricuípa Jiampatudí
canquijuyainiyoc^caugac racrapoóla cairi macana-
/;u3n,rimanacoc hiña? coóla ricufpapas , raquirr
149 Coypacocninhuan, canea , raquipacmi ñiípa
Vpiaechu canqui,akapi rar iñecchu caqui' cai quiqui
pocchucanqui^má^rauna llancatacchu ñec canqui.
' nacuniehuch ñifpa, tincui taparaeuóla ricuípa?
nimpivnanchaípa' raqui- iji Cheeollo, chccehfc
nncuprinn, mana ai muña ñiptin ^ rimacuanchicmi
ñiífí
**-**-'^^^**'*'**'^
mxmjKmíMK^MmMnnnajmME^aMMwWKS^I^J^
~ T)e U Vemienm 249
¡ifpn ñccchii canqui* cai- quipac,munainijquiaa ra
ichillülilliu ñiípa chac-
iuaptin,manam rimacuá-
hichu ñifpci,íallaiquiman
ñllacchucanqui?
ra o cápac pas í car h ua y ^áñ-
hiiacáqui¿la,apaicachaqui
chujhuarmip caillanra pu-
riípa, chailla camta catijea
: j 1 Huaichau,pañarin- chafuncaiquipac^cairi, hua
:ijquipi,hi]aichau nifpa ta- callpachi, huaeanquióla a^
juiptin , allim caílun ñif- paicachacchu canqui,mai-
Wjfallaiquiman viUaccbu can huarmida , caridapas
:anqui? Hoque rinrijqüi- camiaicu huacachincaiqui
íiccpi,chachuaptintac,ma pac-quic/;ca,huacanqni¿la
nallim caííun ñifpa, fallai- ckc/^acuma, quifuar, /?ua«
qniman villacchu canqui, canquida , colla c^uípi,
checa fpncoUa áifpa? huacanquida,paca tonm
i;3 Sallaiquihüan fian- pa rieran vcupi cada,apai.
tá purifpa, ñaupaquciqui- cac¿acc¿ücaquiíima ñau*
chicpi , yutuda, pahuaco- rai ¿uacanquidapas, ¿uar-
darícuípa, yutum eolio- mida muñan caiquipac^
chahuanchicjicham raqui liuafmipmunaícá,eancai*
naculTumpas, collofunmi, c|üipacpas?
chincafunmiñiípa, íñec- i;; Chccncquciqui huar
chucanqui^ mi,munaíuncaiquipac,hu
I J4 ñaurai huacanqui- ñiíuncaiquipacpas , camri
cunada^apaicachacchu cá paita munafuncaiquipac-
qui f caicunahuan, imalla- pas,tinquichicoda, tinqui
¿tapas ruracchu canqui, chicocchu canqui,viramá
huarmicuna munafancaí- ta, ricchaininta , rurachifc
:^
-.mmjKLMMjaLi
ioia.-:?>¿-Ívi-fv4^Jvi^jr.i^3fviXvMvi:Xv>.Avt./v¿:Xvtr<
t
i
250 ^el Sacramento
pa-mimapayafcaiqaihiiar ima ñiípam rimanacoftá
mip ricchainiüLa viraman vyarinqui?
ta,paracai cancumanta ru-
rachií papas, maicuchicoc -
chticaiiqui'
1 JÓ Laicacunaman , caí
camayoc cari,haarniimá-
-pas,rccchu canqui, tinqui-
<hihuanca niípa-
i(jo Caita rurancaiqui-
pac , imaólam cofurcan-
qui^camri cain,caica ruran
campag , rurachincaiqui-
s , imaclam corcaii'.
pacpa
qui'
í6i Haica huarmiólam,
Í157 Caita rurafcaiqui-* haica runaólahuampasmi
niauta, rurachifcaiquima^ carnñecman puílaccatcá-
quijVÍlachec canqui,cai lai
cap ruraícácunahuan, hua
canqueiquihuampas'
ta
pas , pi maicampas nua*
jiurcanchuí
J58 Haicam, caí hiña-
chilcaiqaimaiita, huaniir-
cancairijCai miaallidla ru
raícaiquimanta, i'urachif-
caiqui mantapas , haicam
fucyarcancu, charquima-
iiai"cacu,pitincan, huaftaa
cancama? ^ .. i
PECADOS QVE PFE^
de auer entre cafados^
en la lenma §)'Ae-
chl{4,-iii\úí[:.
i6h Haarmijquif),cain
cogaiquipjpuñullun mica,
i j9 Tínquichicuita, ru- ayquepulpa , manam ñec-
raípa , ciipaihuan rimana- chu caqui ' cairi,manachu
cocchiicanqin' imafimi- huñinacunquichic? >
huanmi, paica napaicuiv 1Ó3 Huaumijqiiihua pu
.qiii-cairi,iaicap, tiiiquichi- ñiií'pa, manapas huarmij
cuminta, rura¿l:a ricuípa, caiiman , puáuiniaii pu-
:í.| nim
Ú16ÑhS%ík^aMnimmwm9Miammm¡ami
De ¡a T^enitencia, 251
im ñifpa ñecchu yuyac- pidapas vpiaccliu canqui^
mana aílahuao cburiyoc,
l^uatiuayoc cancaipac, cai-
^'i,imaraicupacpas-cain má
cairaicuchu yümaynijqui
dapacallampi , hucpipas
hu canqui-cain,co^aiqui
uan puñufpa,mana cogai
ascaiiman huñijman pu
im paita , ñifpa ñecchu,
uyacpalchu canqui-
Í4 Mana yumacunTai- hicharcanquií
uipac, imalladapas rurac ^68 HuarmijqiüdapucIIa
hu canqui?huarmijquip, payafpajcaíri, peocaimaiia
encainimpa hahuaman, pi^paitallamcaípa, yumai^
airi,huc hamupas,yumai- nijquida íurucbeccí-u can
ijquiéla hichafpa?chai ha c¡ui /, malean cae ciallam
iuca,imam'villal^uai? caicunapi?
6^ HuarmijquiíSia pe- 2(^9 Huarnnijquit>uaa
aininmanta , puñocchu puñuc^caípa íoncocama
anqui? cairi cari huarmi- yuyaynijquióla , maicasi
uan puñuncampac paca- buarmipipas ^ churacchu
ifcanca huacaichacíí^u cá- canqui í caíri,huarmijqui-
;ui? ¿la puñoccíiu canqui, huc
i^C Hua¿íallaiqüipi,huar pa t^uarminmi ñiípa yu-
nijqui^uan puñuípapen- yaípa?
ainimpa hahuaman yu- 170 Haicacutim chaira
nainijquida , hichacchu yuyarcanqui?
3nquií 171 Chai huarmicuna-
67 Mana yumacuncai- ca^imanacacniícarcaníco
|uipac,cairi huahuada ma pnoacchuícairi, co^ayoc
la tarincaiquipac, ima ha^ chufdonzellachuí runama
cijqui-
i
'i«(
■MMMOUiaXMXIL
xmmmm^ÉíéS^^
t
i
i
■ v¿-/vvív5 ■ 'v!>jr>i^3rv» -XvMvirlvid^ v*.o/v¿:Xv^-/v^^v^ h'-J^^AO^ríyr
252 Del Sacramento
cijquicí^u- cogaiquip runa pa, chú /?uc¿a6la ñaUpaflí
miáacha'' Diofpa acllaii- manarac confcílacuípaí
dm carean , dni yuyafcai- 17Ó Sutillacéu buavml
qiiicunaca, ^uarmijqui^uá yacurcanqui, cafaracufcai-
puñuípa? qui,/?uarmida, maiiac/;c
172, Cogaiquicamta pa- ca /^uarmijquipac ciazqui
ñuírupnjqui, maicancac facñifpai icAaca paita pu
cariólapas , yuyacc^u can- ñuncaiquilIapaccÁu*.
Qii\} 177 ñaupac cafaracufca
173 C^ai carica , imana qiii /'uarmi, caugací'captit
cacmi carean? Mifla rurac rae, cairi ñaupac co^aiqui
padref^u'frailec^u^í^lerigo cau^aptinracpas , iícaí,
Mna pac?Jayoccí?u* yaguar quimba, acka cutipas, ría
taccAu ¿uarmiyacurcáqui
cairi 5 co^ayacurcanqni
c¿uí
178 Manarac /;uarmij
quip,cairi, co^aiquip, c/;c
ca Auañufeanta yackfpa
ma^i)quic¿?u.co9aiquip ra
íiamacinc¿u*cairi,compa-
drcíqaicAu-a^ijadoiquic/;u
carean?
174 Haarmijqui<fl:a ma-
ña puñufeaiquimantajCai-
ri, cocaiqaida manahuñif Auc carikianc/;u,cairi,/;ua
caiqíümanta jiuc carihua- mi/;uampas, cafaracurcan
chujhaarmijqui huchalli- quicAu*.
curcan?cairi,co9aiqu i, hue 1 79 Iglefiapi,cairi, citm
huarmihuanchujiuachoc teriopi,6uarmijquia:a,pu
tucurcan? ñocc6u canqai'¿aica cutí
17; Caíaracurcanquicha ñatac?
¿uaiiai/;uc/;aiqaida yackf 180 Hi]armijquípac,co
^aiqu
¡¡mMWLWMWKim wwvnfí
*.'*.*. *.*.'í..' 'i.l.'t ..'
De ¡aT^enitencta, 255
jiquipacpas , fimi)qui(5ta co^ayacurcanquichu?
acliarecchu canqiii, mai- iSj* Cunan caíaracuícaí-
lan riípapas , iícaiñijqni- qui huarrrxjhuan, huarmi-
ianta,hucin chufafpapas, yacuncaiquipac , paitachu
ari , huarttiipas huchaóta 5uarcáqui-cairi5callpamá-
jrancampac' ta, mana paipa munainin-
81 Manalli cafaracun- mantajayampa, mamam
aiqui yachacüptin,cafara- pa, munaininmantahuam
urcanquitacchu? pas,huacinmanta,ayque^
82. Huarmiiquip víl'u- chircanquichuí
nhuan , ña puñufcaiqui-
lantajCairijCo^aiquipchu PREGFN TA S PA'*
inliuan, maíani j quihiían, ra las mugeres en la len-
luarmijquip runamacin- gua GHiechua.
iuampas,cogaiqui pruna- i8<> Co^ayocchu caquis
[lacinhuampas jéuarmij- cairi,co9annacchu?
[uihuan , co^aiquihuaii 187 PurundozelIa,iTia*
airi, ñatacchu puñurcan- narac carip recceícanchu
[ui? canqui?
Z^ Haica mittam? 188 Huainayoc/allayoc
84 Manarac chunca ta c^^u canqui?
luayoc huataiqui captin,
luarmiyacurcanquichu.
Vi es yaron a quien ejloje le
reguntare, T Ji es muger^ huaimiyochuan,huarmiti
iianarac chunca ifcaini- «achuapasmi, caíri, cc^at-
roc huacaman ghayaípa quip runaaiacinhuapasnii
bupba
1^9 Cai quepa cofcflacuf
c^iquinmatapachají^aica ca
r^^uan , runamacijquihua.
[.ygr«raw,
.V»\, V, ■^j
mMi.
■A,^.i^rÁ.fÁ^f^^'A-f:'A,I'A'Ji-A,}Af'A,f-A'f-A,^^-^,''r'^
I
I
! i:
l[
2 54 ^el Sacramentó
huchalíicurcañqui? ^achcaptin, huchuanchu]
190 Haica Miíla rurac cairi, huccunahuanchu ce
p3(irchuanmi,manaMifla ^ayacurcanqui?
f urac padrchuampas, Clc- 15?; Haica vnaimi man-
rigohinapachayoc purij- ccbafca carcanqui , japj
cachachuampas? cairi,hai- chai runa huchallicuícat
ca Frailes, hucReligiofos quihaan?
íiiícahuampasmi huchalli 19«^ Haica mittam Dios
curcanqui? ta piñachircaqui, ^apahuí
19 [ ^apahuan haica mit huchaóla ruraípa^ ^
tam huchadarurarcáqui? 197 Manarac co^ayacií
192 Cafaracufcaiqui- pa , caranacui'canquichi
manta , huarmiyoc huan- paihuaiií
chujiuarminnachuanchu 19S Haica mictamíhaic
Miííaóta rurac padrehuaii vnai pachacac,paihuan ca
chu , maican ReUgiofo canqui'.
niícahuanchu , mnama- 199 ^apa tutapichuí pai
^ijquihuanchu, cairi, co- huan huchallicurcanqui
^aiquip runama^inhuan haica mittañacacmi^
chu huchallicurcanqui? 200 Lhpec pachahua, t<
capu,acnupu,cl3ac IHpUjCi
"195 Haica viñaipim chai pijima^umac pachahua
cari runama9i jqui carcaní pas, pachallicocchu, ca^a
cairi, haica viñaipim chai cocchu canqui , hucucoc
carica , co^aiquip yahuar- chu cáqui,paíIicocchu, h
macincarcan? ' uicocchu canqui, villa, v
194 ñaupac co jaiqui caii Uahuá murucocchu íuyi
í . cog
WifjfgJWi— 'Wifiwfirig^Mgi
«.<•♦.*.>..' 'f .1 .•{..'.}.! .t .} -f
)cclin canqui, fallaiqui- carcanqmcaccliu-chaimati
ic,maican caripacpas ^u- taña,ñiicaiquimanta,pati-
lapuilk ñiipa ? cairi, ño- curcanquichu * ima liifpa-
ihuan huchada rurachu tac puticurcanqui, yuyay-
fpa yuyafpachu? cucurcanqui-
)i Tocopi , maipipas, 20; Huauquentinta, hu-
yacocchucaqui,camhuá challicocchu canqui?
uchallicuncampac , mu. zo6 Yayan,chunnhuani
apayaquciqui, riguilun- pas, 1. yayancinhuanchu,
liquipacpas^ fullea yayaiquihuan , capai
)i Co^ayacucaiquipac, churinhuampas , pimoc-.
iunaqucicanbuá,puñui- chu canqui?
i,manam huchachuñit 207 Yumac yayayqui-
3,ñecchu canquii huan , cairi, turaiquihuan,
35 Haicarunamanmi pantacc^ucanqui-
mi£ta corcanqui, cafara- io8 Yayayquip huauque
jfunmi ñiipa ^ chai fimi, buan, cairi, turaiquip,c^u-
DÍcaiqui caririjdozcUada nnh uan , yayayquip huau-
hu puñuiurcanqui? quempa, churinhuampas,
^ Haica caricunama- ipaiquip huahuanhuam-
li^ cafaracufunmi ñiipa, pas , huchalliqurcanqui-
mijquida cacharircan- chul
uiicai fimida cofpari,ñQ 209 Machuiquihuan,bu-
ahuanmihuarmiyacun- challicurcanquichu ^ cai-
|Ui ñifpa, jurachircanqiii- ri , ipaiquip cocanhuaUj
hu' camri cana, caihuan- mamaiquip huainanhuan^
ni co jayacuffac ñifpa ju- nañaiquip batallifcan -:.
ñ
^'
A 7 vi./ A-f vi- JA-jr>*.-f vl IvMvirXvi.; A^^^
i
ii
25S
^el Sacramento
Jiijan , nafiaiquip co^an-
^uan, viuflijquip co^an-
i^uan, hatallifcanhuampas,
pantarcanquichu?
iio Maican runappcii-
€aininta maquijquibuaii
llapipoCjllamcapocc^u ca
qui?
II I Llapipayafpa, yu mai
ninta iutucbipocchu caii-
qui' campas, carida Ilam-
caícaiqaimanca , macillit
eaiquimanta,muc^allircai
quimanca,yumainij quieta
La'nuchecchu canqui?
i II PciicaUiijc]ui¿ta,fia-
ñuíquida^vcu aychaiquip,
imácapas lIamcachicoc,lla
pipayachicocchu canqui?
21 5 Canp pcncaininca,
i-nuchallipoGchu canqui'
cain,pencainijta,yáca mu-
cí^aipas ñiípa buñccchuca
quijCaí muchallijpi, llam-
caipipas checamanta cuíli
cuípa?
ii4 Maican runa^uam-
pas , ocllanacoccnu can
qui, muchanacoccbu can
qui, hucballicui,yuyaihuá
ii ; Mapa fimióla rima
chu canqui * pcncaiman
tufuica, tuíucchu canqui
cachuacchu canqui , huai
iiaiquicuna^ta , ricoquc:
quicunaólahuampas, aya
chifcaiquihuan , huchapa
camta munaricáincaiqui
pac?
2.16 Mapa fimida , cali
pcncaimana, taquijta vy*
riípa,cuííijo cchu canqui
117 Caricunaóta riculpí
vcu foncoiquipi puñuan
man ñirpa,niunapayacch
canquií
118 Irnana cae ruñan
carca- haicaótam munapa
yarcanqui' haica mittacac
chai munapayaypi , haic
vnaitac c.iinarcanqui,vna
canqui ' hinaípa , cai hin
munapayaypi cuilicurcaí
qnic^u?
Miíl
i
^mgwwmmmrmFwmmwg^MKi
SD^ U Venliencial 257
i^ Mifla rurac Padre- mií haica mictam?
iüan',cairi,maican Fraile^ iiG Cai millaimana,pé-
leligiofo ñifcahuampas, Gaimana,hucha¿la ruraipa
mchallicucaiquipaCj mu- liuarmiyoc caridachu^
japayacchucanquii huarminnaótachu, Padre,
20 Haicaótam munapa frailedachujruiiaraa^ijqui
arcanquiÜíaicacutimJ d:acliu,huchallicocmacij-
ir Cachapurcc chuca- quiprunamacintachu,yu-
|uií huarmiéta cari man, yaccaoqui'
míTacchu canquiícairi,ca- 227 Haica cariélam yu-
i¿la huarmiman puflac- yarcanqui'haicamhuarmi
icchu canqui- yoc carcácuí haicam huar-
12 Pipas huacijquipi minnacíhaicam yahuarma
luchallicuptiii hu ñec —
hu canqui'cairi huchallir
occunaóta huacijquipi
cijqui í haicam co^aiquip
runama^in , huchallicoc-
macijqnip runamacimpas
acuchumpas ñecchu can- carcácuí cairi, haica Padrc-
|uiítantacchu, huacaichac ¿tam,Religiofos ñiícaóla-
hu canqui' . hv]anmi,yuyarcanquií
25 Haica(5lam í haica- 228 Pi MiíTa rurac Padre
Qitcatac? inan,ReIigioíoscunaman,
14 Huarmipura talla- pi viracochamampas , pi
lacufpa , carihuan hucha- runaman Curacaniampas,
licoc hina,hucha¿la rurac purundonzella,ña hucha-
hu canqui, yanagaimi ñif llicufca huacllicufca vfut
;>a* fijquidapasjcocchucan-
A/ Haica huarmihuan- qui-collque raieuchu' cai-
R n
^
'M
'Mi^
i
i
i
i
2 5 % T) el Sacramenta
ri, camra muchafcan raicu caiquipacpas^ carafluncaf.
chu' imallaólapas cofcaL quipacpas?
qui^mícanraieuchu'.yana- 231 Caricuna, maicar
pahuancam ñiípachu' cai- caripas, mana pencainij
ri,imaraicupafchu , cocur- quimant3,camta puñuííai
canqui' hiiiaípa, villahuai, ñiptii>, huñecchu canqui
haica vfuflijquidlam caí- imahinapas yanca puñua]
hinaraicu , ranticurcan-- nifpa?
qui' 23 r Haica candam
zt^ Cafaracuipac ñicut chai hiña puñuaypasñiíp
ca vfuílijquióla , cocuíca himircanqui- haica mitta
caninan, yancapas hucha- ñacacmi?
llicuehun ñifpa cococchu 2.33 Carihuan puñufpa
canqui , manarac huacya- hahuampi tallaicocchu
rifca captin . ña huacyarif- canqui ' cairi, amapas pu
ca captimpas, manara cpas ñuhuaychu,imanam cari
padre, paiciuiap maquinca huarmihuan puñuncam
hacailichiptimpas'hinafpa pac pacarifcanca huacal
vtcalla, veiacaicbicñifpa chan hina^ ñifpa ñecchi
camachecchu canqui^ canquü chai huñifcaiqui
230 Viuílijqnihuainayoc raicu,huchamu¿lachu,pi
cachcaptin,cairi, millaima ñuílurcanqui^
naa'lipicao^achcaptimpas 234 Haica mittam caití
hina cai ñiípa huñecchu rurarcanqui^
canqui^paipaSjhuainancu- 23 $ Maquijquihuan pe
napas, imallaólacofllincai cainijquida llamcaccbi
^uipac^qamta huyhuaflun cáqui'cairi, rucanaiqui^la
t^igififiri#giwfwyigififfi
>. •'^ >■ t. "^ ¡'^. ■^
.*>.«.'i. *.♦.*.>./ r./.'/...'.t.i.f./.t f ?./.>.».*.».*.».♦. • .*J.
2)£* /^ FenitencU.
259
na haicaftapas, pencai-
ijquiman,haihuarecchu,
ichaicocchu canqui , yu-
lainijquida hamuchin -
aiqui cama -caica rurafpa-
Í , caddachu yuyaLxan-
qui' haica caridam^iniana
cac caridam yiiyarcan-
qui?
236 Haicamktam caita
rurarcanquií
'EPriMO ^ANDAMieNTO:
;l séptimo mandamiento
de la ley de Dios,dize : No hurtarás. Y el
xiGueno : No cüdiciarás los bienes
ao;enos.
nospÁ cjNcmz-
tquen camachicufcan Jimí
inmi : Ama (¡uacunquichu^L
ma i¡ua caicbu.Ii^omequen
u Ama runap imán haican- '■
ta^munapaianquichu,
mntacmi,
►REGVNTAS GE-
1
z
te
3
4
Eres ladrón?
As hurtado alguna ca-
Que as hurtado?
As hurtado alaun car
ñero , o algunos carneros
de la tierra , ó pacos , ó de
Caftilla, vaca, cauallo, ye-'
gua, muía , puerco, cabra,
icrales, que fe pueden ha- gallina,pollo, ó otro quaU
er a todo genero de gen, quier animal domefti-'
te, Indios, é Indias, qué ' co?
«o tengan oficio. -
R i As
260
Del Sacramentó
%
5 As hurtado oro,o pla-
ta,ropa,lana,maiz,papas,ó
otra qualcjuler coía-
6 Eílo que hurtalle,quc
valia?
7 Tienes coftumbre de
hurtar'
8 Que tanto tiempo a,
que cíes ladrón-
5; Que tanta candadas
hurtado'
10 Que tantas vezesas
hurtado'
11 As hurtado algo ía-
grado de k Igl cfia í ó as
liurtado alguna coía ía-
grada , de lugar no (agra-
do í As hurtado alguna
Cruz de plata, 6 de otro
metal , ampolletas , jarro^
cáliz , corporales,, vcftidu-
ras , ó otra qualquier cofa
del fcruicio de alguna Idc
I i Tienes lo que hurtaf-
teefcondidoentucaía, o
en otra qualquier parte'
porque eftás obligado 3
bolueríeío a fu dueño, y fi
no no te podré abíoluer?
13 As hurtado délas cha
chocllos, vi-
eras, maíz.
ros, ocas, papas, quuiua,c
otra coía í que tanta canti-
dad?
14 Conoces a los duc
ños deíTo que hurtafte ' Si
los conoces , y tienes de
que,pagaíelo:ó bucluefelo
luego en leuantandote de
mis pies. Sino lo conoces
dalo a los pobres. Y íino
tienes aora de que pagar,
determina de pagarlo qua
do tuuicres. Porque íi te-
nicndo hazienda no lo pi
gas, no te perdonara Dios
tus pecados,aunquc te co-
fieíles muchas vezes. Y 1¡
no reftituyes tcniendo,no
vas abfuelto.
15 As codiciado los bic
ncs3genos?diziedo: Quie
lo$ hurtaíc ^ ó los lleuaílc,
ohux-
^lr>fWflWfl#aiflfWlfltlflflCMMMMf]
úDe ¡a Penitencia. 2 W\
hurtariáfosyó , fino rae as alpdo algo que fe ic cd
jg(jcn? yo aalgunaperíonaddaii
$ Quantas vezesasdef te deti-, y aOquelcasvifto
:ado delibemdaméce hur bufcarlo, y llorar por ello;
as fe lo buelco ' ó as le pe-
dido hallazgo í y que etá
lo que al^afteí conoces eí-
la períona ' as dicho Dios
me lo dioí as te lo guarda^
ir?
7 Que es eíTo que def-
íafte hurtar?
8 As eftado mucho
empo en efle penfamien
3 deliberado de hurtar í do para tií Bufca íu dueño,
luc tanto ticmpoíque tan y daíelo: y fino lo hallares
os penfamicntos as teni- dalo a los pobres^
lo de hurtar qualquiera 2.2. As aconfejado a otro
0f^> que hurte í ó as ayudado á
9 As hurtado de las tro otro a hurtar^ ó as manda
;es , de las cafas de los In- do a otro que hurte í ó no
lios,ó Eípanoles,fu comi- lo as eftoruado^ ó as calla
la, ó fu maiz, el matalota- do el hurto que alguien á
c de los que van camino, hecho, y no lo as manife-
) de los que eílan en tu ca ílado '• o as guardado lo
a'quc tanto hurtafte, que que otros an hurtado í As
antas vezes? loado a otro porque hur-
LO As buclto a fu dueño tóalgunacoía? -
o que huttafté?' ' M Y^que era ló que hur
U As hallado alguna tó ' que te dieroii porqui
Dola perdida^ y quedadote lo encubri^ífes ^ y cállái es^
E»netÍa,fabiédo puva cra^^ % \ As engañado a otros
R 3 vendiendo
■jauajoMM.
é
i
I
262
Del Sacramento
Veadiendo, y comprando
en el cacu, ó en otra parce?
2; En c]üe le cníeñaíleí
eres catera^ que vendes en
el catu^quanto tiépoáque
eres catera,ó que oficio tie
nesíen que te ocupas?
z6 Comprafte algo por
mucho menos de lo que
valia ' ó védiílelo por mas
de lo q valia , que era lo q
comprafte í que taco valia
lo quevendiíle, ó com«
prafce?
zj Que tantas vezes as
hecho eíío'.
z8 En que tanta canti-
dad engañarte compran-
ck>,ó védiendojó trocádoí
29 Tienes coílumbre de
engañar comprando, ové
diendo?
30 EÍTe engaño que hi-
zifte/ueen el peío,ó en la
medida, ó en la bondad de
lo que comprafte, ó veur
dias'eaquefueí
31 VendiPce lo viejOjdi
ziendojqueera nueuoíós
guna co(a quebrada por íí
na-ó rota por no roca?
32 Retienes alguna co
la contra la voluntad deíi
dueño , y no la rertituycs
mira que no bafta que tei
gas propofito de reíiituii
fi con efeto no reftituye
luego. Dime, queescíTí
ageno que recienes'-
33 As có prado algo d^
quien no podia vendcr-c(
mo d'e eíclauos , ó criado
de algüEí pañol' ó de mu
chachos- principal mete í
biendo, que lo que vendií
no podia ícr fuyo* que en
lo que coprafte' que tant:
cantidad comprafte?
34 Tomafte deíemeja
tes períonas algunas coías,
que no podian darí
3; Por vender fiado as
vendido alguna cola poi
mas del jufto pregio' o por
táW^^^MwnMuwrint^
T>e la TenttencU, 26^
las de lo que vendías de deícontar lo que te firuio?
ontado? 39 Qh^ animal era el q
5 Hazes en el juego en hallafte.óque animales era
años ' juegas mas de lo q donde los tienes?
íenesíó as engañado a mu 40 Preftaftc alguna pía-
hos* que tantas vezesí en ta,ó otra cofa fobre préda^
lue cantidad' con GondicioOjque íioo lá
7 As hecho daño en vi facaílen para taldia re auias
ias,maizaIes,trigoSj ó cha de quedar con ella ' ó que
ras de papas,ó de OGas,to-* paílado tal dia no la pudieí
lo agcno j con tus ouejas, íen Tacar?
acas, carneros, puercos,y
abraSjó con otros anima-
es tuyos, ó agenos,íin pa-
rar el daño?
8 Hallando algún car
4t Preílaíle algofobrc
prenda,y íeru iílete del la?
42. Boluifle lo que te
preñaron al tiempo que fe
ñalafte * ó boluiiíelo peor
lero de la cierra,ó de Cañi de lo que te lo prefíaron,
la,ó otro animal domefti por auerce íeruido dello^ ó
:o,en tu chacra,as lo muer preílaronte algo nueiio , y
;o,ó herido'ó hallando en boluifteío vicjo-ó preílaC
;u chaera algún cauall 0,0 te lo que te preílaron a o-
mula , ó otro qualquiera tra períona , de dode vino
mimal domeftico,as lo vé a hecharíe a perder,ó a en-
dido,óquedadoteconcl, uejezerícjóquebrarfe?
9 as te íeruido deb y halla- 43 Trataü:e mal lo que
dolo en tu poder as pedi- te alquilaron ? como ion
do el daño que hizo y íia ropas , caías , animal es do-
R 4 mefticos
[■-an.mTmwMmmitmm.]
i
264: T) el Sacramento
mefticos, carneros, ó otra hazienda de tu próximo
qualqüiera cofa' ó deíleafte hazerlo,para v(
44 Comprañe lo que gartedcl,ódeembidia?
labias que era hurtado? j i En que le hizifte da-
4j Tomafte prcftado ño , ó en que le deíleaftí
de quien no podía preftar hazer mal?
ó recebifte algo de quien ji Comprarte adelanta
no podía darlo? do, por menos deljuftc
46 As Tenido algún eC precio?
ckuocigenoentu hazien- 55 Vendifte alguna co
da, firuiendore del íin ma- ía al fiado , por mas de le
tiífeftarlo a íu dueño? que valia al tiempo que lí
47 Que canto tiempo á vendiiic-
que lo Cienes eícondido' j4 Vendifte alguna co-
que tanto tiempo te ícrui- la encubnédo la falta qu(
ftedel'enqueteá ^eruido' tenia?
tienesle toda vía en tu po- j; Vías de medidas, c
del? peíos fallos?
48 Preñafte dinero , ro- 56 As dexado de pagai
pa,maiz,ó papas, ó otra ca a tus criados,y jornaleros*,
ía íemejante, con propoG- o as le pagado mal , ó tar-
to de que te dicílen algo de, ó en colas que vale m<
mas? nos , que lo que merece fu
49 Que tanto preftafte? jornaKy trabajo ' ó as íe lo
Qüc tanto te dieron de- pagado en cofas que no
|:iias'que tantas vezes? puede vender, vendiendo-
jo As iiecho daño en la lelas en mas de lo que va-
len
iú ül^'thllQf wfMirMgyií yy üiíitKüiiJ
^ . ,, . •■-■1 »;! ■ "i^V'»-..-
11 , a cuenta de íu traba-
)?
7 As fingido pobreza,
orquetedenlimoína, y
ncriendola ante dado li-
lolna?
8 Que tanto te anda-
do ^ que tanto tiempo a
[ue la pides fingiéndote
>obre?
^ Fingiftete fanto,ó en
ermo , manco,ó coxo , o
juc tenias otra qualquier
ínfermcdadjporque defta
manera te dieflen limoí-
na,los que labiendo la ver
dad no te la dieran^
60 As hurtado muchas
vezes poco, haftaque vi-
nca ícr mucha cantidad?
^i Y labes a quien hur-^
taftc cíTo'que tanto vino a
fer lo que hurtañe dcíTa
manera*
61 Tomafte, óquififte
tomar con engaño alguna
cola age na , contia la vo-
nitertím. 265
luntad de (u dueño , parai
hazertc ícñor della?
^3 Tomañe alguna co-
fa propia tuya , penfando
que era agcna*
64 Comprafte alguna.^
cofa, por mandado, 0 rue-
go de otro , y dixifte.quQ
te auia coftado mas de lo
que dille por ella,por que
darte con la demafia^ y co
que cantidad te as queda-
do deña manera^ que tan-
tas vezes as hecho eílo'
65 Fuifl:ecaura,quelle-
uaflen a alguno atgunape
nainjuítaraentef ó fuiíle
cauía que alguno no vuie-
ralo que era fu yo^
66 As puefto fuego a al-
guna caía , ó apofento, ó a
alguna fementera, ó maa-
d:ado poner fuego a femé*
jantes partes ^ ó dado ayu-
da a ello '- ó as defleado co
deliberada voluntad po-
ner fuego a qualquier co-
fa:
M
Eawi.ai.«MjiKM«inr;
t
i
%
i
i
I
«-
«i
«
i
i
2 66 T> el Sacramento
fá dcftas í que fe quemó? la períona a quien lá pr<
^^^"ff ^ , ftaílc^óashcchoafeoíe
67 As hecho fokar, ó fol mcjancc a cño, qucdand
taíle , o íacafte de la cárcel la plata , ó lo que prefta
al que eflaua juftameiite ftc en fu cantidad y co
preíío por deudas? brandóla defpues por en
68 Asíidocaufa^queal- tero?
gun eíclauo huya de fu 71 As vendido vna ca
knorí ó aconfejaftelc que fa por otra í ó alguna coÍí
fe huyefíe \ ó ayudaftele a mala por buena , con ma.
hurtar algo a íu amo , pa- nifiefto daño de tu proxi-
Ta que íe huyeíle con e. mo?
11
75 Gomprañe alguní
(^9 Rccebiftc alguna co. cofa por menor precio de
fa de precio,de quien no la lo que valiaí
P^^^^^^^- , 74 Dmie, as hurtado
70 Recebifte alguna alguna coíi fecretamen-
cora,de alguna perfona ía- te , a tu padre , ó a tu ma.
biendo que era agena? dre , a tu hijo, ó hija,ó a tu
71 Por piara que pref- marido, 6 a tu muger , ó a
tafte , as pedido, ó as efpe- tu fcilor , o a tu maertro, a
rado , que te á^a dinero, tu compañero , ó a tu pa-
maíz, papas, chuñu, ropa, tiente?
agi , 6 otra cofa í ó que te 7 y Que era eíTo que
hagan la chacra por fu per hurtafte '• que tanta cantil
lona, ó con íus bueyes, dad^ que tantas vczes as
ó rejas í o as te feruidode hurtado a eíli períonaf
que
Ú tfctrtina^lnfiginCMglWWlflilílfKMlíWMiWf IWWM «M.
DeUTenitencid, 567
ué tanto tiempo a^ 81 As preftado miicb,
6 Vendiendo , ó com- ó poca cantidad de piara,
rando algo, as engañado dizicndo, que te an dedar
alguna períona , porque vn tanto por cada mesí
c engañaron a ti prime- ó as pedido plata preíb-
oí p as engañado a otro, da,diziendo,que darás tan
:on lo que te engañaron to , fin tener neccílidíid,
iti< a quien íabes que te la
!)7;::í Queera eííb con auia de dar , con eíla con-
|ue tu engañafte ' que dicion'
antas vezes as hecho cíle 8l As encerrado anima
ngaño^ en que le enga- les maníos ( aunque los
iaíleí que valia ello, coa hallafíes huidos ) para te a-
¡ue le engañafteí : prouechar del trabajo de
'8 Deues algo a algu- tilos , o de la lana^ ó de o-
la perfona , y teniendo tra cofa, ó con propoíico
:on que pagarle , no {e lo de venderlos por tuyos'-
)agas? .¡'5 831 ..De que animales te
'9 Que tanto tiempo aprouechafte • en que te a,;
L, que deues eflo í a quien prouechafte?que tantos vé
ieues i que caí^tidad de- difte' en que cantidad'bol
jesí ,. ■. ;, uiílcíelos a fu dueño -quaa
h As fiado por mas to á , que te aprouechas de
creció de lo que vale lo ellos' ?
5uefiafl:e,poreíperarlapa 84 Sabiendo que otro
ja largo tiempo? liuitó algo , y llamándote
ante
\%
s
t
rí^
I
26S T>el Sacramento
ante la jüílicici,para que !o 89 Difte alguna cofa (
declares con juramento, tra la voluntad de tup
as lo callado, demanera, dre, ó madre í que eral
c]ue por no dezirlo,no co- que difte? - i
bró fu dueño lo que era 5)0 Pleitearte contra a
íuyo* gunofin juñiciaíyhiziflj
e%Ji Sabiendo que algu- le gaítar fu hazienda ' dic
üio.ó algunos querían hur fe la fentencia en tu fcuo
tar alguna cofa,as lo impe Sobre que era el plcitc
dido , ó aslo callado mali-. que tanto le hizifte gafta
ciofamente'» afrentaron a eíla pcrfor
^6 As cftoruado en el al por auerle puefto algún
moneda , ó en otra qual- demanda , con falfedad,
quier venta, que otros pu- por vengarte del ' ó pq
jenfobreloquedauas,por embidia^ • "''■>•! ''^
licuarte para ti,ó para otro 9 1 Siendo tu pobre te
lo que fe vende^que tantas marte lo ageno crcyend
vezes efloruafte que otros que no era pccado?que to
marte, que tanta cantidad
puja
flenf
'jhiU i^
S7 Teniéndote preíTo
por alguna deuda, foltarte P'R ÉG FNTAS QfI
te por no pagar teniendo Je an de ha^er a las Curacoi
dequcí acerca defle Mandamiento,'
88 Siendo muger caía- €ngeneral:yalosmando\*ti
da , as dado ali^o contra la quitando ai¿fm.u^fiefúlo
volútad de tu marido^que perttnecm a los
era lo que diíla- Curaca.
A
ttlrtifttmnnníJHnfií^
T>e laTemtencm.
As cobrado la taíla de taíla?
s Indios a ti fujecos, con 8 As les quitado el maiz,
rme a como cadavno gallinns,pollos,óhLieuos,ó
[átaííado'. otras coías,diziendo , que
Dcfpucs de auerla co- es para la taíla , ó para ios
ado , as les pedido mas
; lo que fueleii dar , cada
rciojó cada año'
Que tanto ascobra-
)masí
gaílos della'
9 As les quitado los car-
neroSjbueyeSjó vacas,ó rc-
jas,diziendo,que es para la
taíla'óas les quitado algu-
Quato tiempo a, que na ropa auiendo dado de
)bras mas de lo que eftá todo lo que ion obliga-
bligados a dar? dos?
As cobrado eíTa dema lo As quitado a tus In-
aenoro,plata,ropa,enfe dios plata , ó otras cofas,
iillas^o en otras cofasí que ayan ganado con íu
As cobrado taíli de las trabajo, ó alquiladoíe para
lugeres, ó de las biudas,ó los Andes , ó llanos , ó pa-
c fas mo^as^que aun eftá ra trabajar en las chacras,
ilaDotiina' ó licuando cargas, ó fir-
As cobrado taíTa de los uiendo en la pla^a de al-
odios viejosíó de los que guna Ciudad , diziendo,
Li pallado ya de los cin- que es para la raíTa , y que-
uenta años ' o as cobrado dándote con elloí ó as má
líTa de los mo^os, que no dado que te den parte de
legan a los diez y ocho a- lo que aíB an ganado?
ios^ó de los rcfcruados de jii As tomado por fucrJ
KmaúUUMm
n
270 ^e! Sacramenta
^a a tus Indios , oro, placa, ganados,fon por orden d
carneros,ó otras coías' los Goiiernadores,ó Vifii
I z Haziendo los Indios dores^ ó ion deíde el tien:
tu caía , ó cu chacra , ó po del loca- óhazeslesfu<
guardándote cus ganados, ^a para que te firuan' .
ó embiandoles camino , ó 17 Eflas chacras, que ti
haziendoles crabajar en nes,heredaftelas de cus pí
qualquicr cofa,as les paga- dres , ó as las quitado a le
do fu trabajo' Indios,é indias viejas-ó er
13 luntando la taíTa de de Indios, que muriero
tus Indios , as les pedido fin herederos í ó íiembrj
masdeloquedeuen? ó as la chacras de la comuni
acrecentado la taíía, coma dad para ti^
do para ci las íobras^ 18 Embias Indios a tu
14 As mandado a tus In minas,que ce Craiga oro, <
dios, que te craigan oro, plata,fin pagarles nada'
plata,ó otras cofas para ti? 19 La plata,que los Eíp
I y As gaftado la plata de ñoles , ó otras perfonas c
los Indios, para quedarte an dado para los Indios
con el Curacazgo que tie- que lleua cargas, ó tragin;
nes,trayédo pleito injufto o guardan ganado,ó traba
con quien le pertenecía, ó jan en fus haziendas , as t
hcrcdaíleeíle Curacazgo, quedado con ella , ó coi
que tienes de tus padres, parte della í Y la plata qu<
délde el tiempo del Inca' an de auer los Indios de
16 Los Indios que labra campu,por el recaudo qu<
tus chacras , ó guardan tüs^ dan a los palTajeros , as ci
quedadc
\tí^lk^itVMMM.MM.MMV»ílÉMMMMtíMMmM^MMMMm¡t^MMmJli^kM]
DeUTenitencia, 271
[cdado con elb, ó repar- cados publicos^ó fecrctos,
ndola, as te quedado co
ite delta para ti'.
As echado derramas;
rirus antiguos?
15 As leuantado , ó he-
cho leuantar algún teñi-
tre tus Indios, para plei- nionio,a algún Padre,para
s in juftoSjó para pleitear echarle de la Dotrina^quc
05 Pádres,y Corregido- daño recibió por tu caufai
;í Que tantas vezes* que 26 As eftoruado a tus In
ntidad? dios,delaDotrina,óMiíra
A fe muerto algún lo ocupándolos en cofas de
3,por aucrle tu embiado tu proueclioíó del Padre,ó
os Yudcasjó minas,adó- del Corregidor, ó de otras
entendías que tenia m\x períonas,por darles gufto,
10 peligro íu vida? ó porque te an dado algo'.
Asprocurado,queno 17 As te feruido de las
dcfcubran los hechize- hijas de tus Indios ^ ó as te
s,idoIatras,y amanceba- amancebado con ellas i
)s^asrecebido cohecha quantas tienes defta fuer-
)ren:o? teí
Tienes algunas hua^ iS As hecho cafar por
fuerza a Indios,ó Indias', o
as efíoruado , que fe cafen
por tus malos finesa que tí
ras vezes as hecho eft©'-
Con achaque de co^
s en tu tierira, y hechize-
os a quien vas a confui-
rá y tratar tus ncceflida-
ÍS?
As hecho taquies, o
líjf
3rrachera!j/ecretas, ó pu- brar la ta0a , as te aprouc-
icas, donde fe hagan pe-* ^hado del dinero de los \a
diosí
"5C
i 4f ; 6 í M \ S í ^
272 _ ^el Sacramento'
dios ' ó as tomado para ti i As engañado a algí
el dinero, que pertenece a vendiendo vna cofa p
la cemunidadí otra í ó as vendido la ce
30 As hecho que pagué podrida por buena?
taíTa los enfermos , ó con- 2. As cóprado algo^cni
trechos, diziendo, que tie- ñando al que lo védia' c
nencaía^y chacras' ó as les prando lo que valia mi
hecho pagar dos,ó mas ve cho mas de lo que dauas
zeslataíla'. 3 Vendes lo malo pi
3 r As efcondido Indios bueno , haziendo algo p
de la Vifira, para que te dé ra que lo malo quevend
a ti el tributo , y para que no íe eche de ver-^
te firuaní 4 Pefas lo que vendes (
3^ As hecho que te ha- pefo de buelta í ó con m
gan los Indios mita , de didas malas?
yerua,leña,y de otras coías j Traes pefos faIfos,vn
en mas cantidad de lo que para reccbir , y otro pai
te eftá permitido? vender^ ó as víado de pefc
33 Asteaprouechado,ó y medidas , fabiendo qi
tomado el dinero de las fon faifas?
Cofradías,© Fabricas de las
Iglefias , ó de las chacras, PREGVNTAS QlT
quefehazen para las Igle- fean deha^er a los
fias, o para las Cofradías' zapateros.
PREGFNTAS Qv^B i Hazes de cuero pod
fe an de ha?;er alo^ Indios do,ó quemado los pápate
mrcaderes^y tratantes^ o vedes vn cueropor otrc
jJ)gtín^%¥liM«iíMMMy^yH K Jf MÜMlgimMMlílffaíMMMlfmif^if
-r.v;,'^
n)e la Pendencia. 27 ^
La obra que hazes, co tas, guardas para ti, lo que
sla con hilo podrido,pa- íobras?
1 que fe defcofa breue í y 2 Porque te fobre,pides
ides tato por la obra bue mas de lo que as mcneftcr
acornó por la mala? como de paño,terciopelo
. Gofes los paparos con ó telas,ó otras cofas?
ibuya,ydizes que es con 3 Pides mas feda,ó paía-
iío de Canilla, porque te manos de íeda, plata, ó o-
) paguen mejor? ro , para lleuarte las fobras
^REGFNTAS QVE defto?
4 Que tanta cantidad,
a fobrado?
5 Conoces a las perfo-
nas, a quien tomafte eíTas
fean de ha^x^r a los
fileros,
Hezifte las íJUas, ó las
uarniciones , de cuero
uemadojó podrido? ó ío- fobras?
re fuftes quebrados? C Trabajas en las noches
¿. . Cofifte mal,ó con hi- ú dias íolemnes , ú dias de
3 podrido,para que fe def Paíqua,fin neceílidad grá-
ofieíle breue? de?
, Trocafteloscordoua 7 As echado aperdcr al-
ies,y el demás recaudo q gunas ropas, por no faber-
c diero bueno por lo po- las cortar, ni acertar? pides
Indo, y malo q tu tenias * demafiado por las hehu-
"^REGFNTÁS QfE ras? .lúm.
iíxi/g an de ha^er a los PREGFN TAS QFE
'. '. . /afires. - : que fe an de ha^er a los
i De la ropas que cor- ! panaderos.-
S Hiziñe
t
i
I
/ ^el Sacramento
df muy buena harina afi
mandólo con juramcnt
fiendo malaí
7 Echas al pan algo pí
hazcL* mal * ó vías de alg
■274
t Hiziftc el pan muy
peíado, auiendolc echado
mucha agua, porque fe vé
da breue engañando a i\x
'.próximo^ , u, :., : Sj
z Echas al pan irienbs na fucicdad , quando lo
pcfa , del que te ella man- maííasl
dado por la jufticia-
^5 Rcccbiftc de alguien
buena harina , para íe la a
, maílar , y trocaftcfcla por
mala'
4 Pagándote tu trabajo,
PREGUNTAS QP
feandeha^r, a los car-
niceros.
I . As vendido malaca
nc por la buena'.
z As védido carne nn
; el que te la mandaua amaf tczina'
far, hurcañele en harina,
ó en maíla , o en cocido al
goJ que tanto le hurcaftcí
.quetantasvczesi a guan-
tas pcrfonasí
!j Amaffaftc eo mucho
¿Df;,«ü;,
5 As vendido cabra pi
carncroíú oucja,por can
ro,ó vna carne por otra,
diaido tanto por la vn
como por la otra^
4 As vendido lacarr
íaluado , para augmentar por mas de lo q eíla puc
el pan'. toporlajujílicia'
4 Reboluiñe harina,buc s Ás pagado mal la ca
na con mala , y podrida, nc que as vendido? ó as c
por vender en tanto la ma do todo el peílo' ó lo mí
la,y podrida,como la bue- del pello en hueílbs?
íiaíudixiftcguccraclpá ^ As vendido ifarflcfn
a
UWta^JfVMVitiáM.MM^iílMMMMiiMMMm^WMmiymM^M^
'DeJa^enitenclá: 273
; ó falada ', o 'cecina en j Hazes los barrilc- Je
uarcíni3,qi]atro tcmpo- confcrua , de miel de pur-
^vigilias, ú días de Vicr ga,dÍ2Ícndo que es de me.
s,fabiendo que la ande ládo,údealmibar dcagu-
mer , los que no tienen car í o vendes vna miel , ó
ceffidad de comerla^ vna conícrua por oira^
PEG FN TAS QTE 6 As vendido el acucar
feandeha^er.alosce" mojado, por fecó*.
. rer os ^y confiteros.
'' (guando hazes las ve- PREGFNTAS QrE
jdeccrajechasclpauilo Jian de ha%er a los
ueílb, porque pefe masí
Echas dcbaxo la cera
;gra,y defech3da,y cnci-
la la blanca,para engañar
los que la compran' - _
Hazes las veksjCirios, ó plata,hurtas, y dizes que
hachas de mcnofpcfo, merma? que tantas vczcs
:1 que las as de hazcrí as hecho cño ^ que canti-
Quando hazes los co dad as hurtado í quantc^
CCS, y demás colación, c- tiempo , a que vías cíla
bas dcbaxo el acucar nc- manera de hurtar '- cono-
to , y encima el blanco, ees a las períonas,de quien
ara engañar a los compra lohurtaíte-
ores, pidiendo tanto por 4 Echas mucha liga por
5 bueno como por lo ma hurtar la plata que te pc-
D. . íarou'
...-, Sz Hiz<:^
Plateros.
I La plata que te dan pak
ra labrar,rebuelucslaí
2, Cebas cobre con oroí
3 Quando fundes oro.
la
2 7<5 . T>el Sacramento
j Hazes plata de cobrc,ú
de plomo, ú de otras co
fasí
6 As comprado platos,
jarrosjó otras cofas de pla-
ta,de cfclauos.ú de Indios,
ó de muchachos.fabiendo
PREGFNTAS Qn
fe andeha^r^a los her-
reros.
I As vendido hierro
por azero í ó as vendid(
que no puede ícr fuyolo mal hierro, por bueno',
que vendé , fino hurtado? i As buelto tanto hiet
7 As comprado calices,^ ro en la obra que hiziftc
o vinajeras,alguna Cruz, ó quanto te dieron paraba
lápara de Igleíia ? ó as fun- zerla í j
dido eftas, ó femejátes co- 3 As hecho llaues falíás
fas, de alguna Iglefia, fien- ó impreílas en cera, íabiei
do todo hurtado , porque do,ó peníando , que erai
nofeconozcaí para hurtar, ó para entra
8 As hecho patagones, en alguna caía , para ma
toftoneSjó reales falíos fun efeto?
diendolos , echándoles li- 4 As hecho llaues , ó o
ga,cobre, ó plomo' ó as li- tras cofas mal hechas, pan
mado algunos patagones, q bueluá breue,a las aden
toftones^ó reales, quedan- ^ar de nueuo , y te lo pa
guen otravez í
j- As hecho ganzúas pa
ra ti,ó para otros,para abríi
cerraduras , para hurtar í c
bazcr mal'
dote con las limaduras;
9 Que tantas vezes as
hecho ello*.
10 En que tanta canti-
dad'.
MMMMMMMJ
5D^ la Tenttencm. %7f
R E GFNTA S QfE den agi.o coca.porjmto,
an de ba^r a las que yen^
ien mai^o otra^femillds
por menudo jbpr
anegas
y por menudo.
I EíTe agí íeco quevcn-
des as lo echado primero
en agua, para que crezca
Echas en agua el maiz en la medida '• ó as rebueU
ae vendes , para que fe to el agi malo con el búe-
inche, ya fli quépame- no? —
ásenla medida? % En el cefto de agi , c-
Defraudas en la medi chas la mitad de agi podrí
i quando lo vendes? do , y la otra mitad de bue
Rebuelues el maiz po agi^hazes lo mifmo en los
:ido,yeladoconelbue- <;efl:os de coca? _
D,quando le vendes^para 3 Vendes el agi podrí-,
mder aíTi por taro lo ma do, ó la coca podrida, por
) como lo bueno? buena-ó vendiendo la co-
Aprietas el maiz , ó el ca , ó el agi a puñados , ha?
igo , ó otra femilla, en la zes que coxes mucho , no
iedida,ó coftal,ó das gol- dando a cada vno lo que
es en ella.quando lo co- es fuyo de cada cofa?
ras, porque quepa masí o
xibeslo colmado, y ven-
eslo rayado, por junto, ó
lor menudo-
PREGFNTAS QFB
fe an de ha^r a los Indios
efcriuanos.
1 As hecho algún reda-
''REGFN TA S Q^E mentofalfo? hiziftelo poí
ean de hazer alas que yen^ que te lo mando el Padr^,
^ ^ S 3 * ^^
27^
T) el Sí^cr amentó
o el CoiTcgidor,ó el Cura-
ca, el marido , ó !a muger
del enfermo, ó otra perío-
na í que te dieron porque
lo hizieíles falíamentef
2' En los teílamétos que
as hecho, as puefto mas, ó
menos, deloquedixo, ó
mandó el que haze el tefta
mentó?
3 As trasladado el refta-
mento , defpues de auer
muerto,el que teftó, quita
do j o poniendo lo que te
pareció^ quitarte délas Mif
faSjó poílasjó otras qualef-
quier mandas pias^parte, ó
algo defto? ó algunas dcu-
das,que deuieíle, ó reftitu-
ciones, q mandaíle hazer-
4 As aconícjado al enfer
mo,que no dexe nada pa-
ra fu alma^ ó que no pon-
ga enel tefl:amento,lo que
le deuen,ó el deue*
5 A quitado por coníc-
jo tuyo, cl padre, o la ma-
dre , lo que le venia de de-
recho,a íu hijo, ó hijaí ó el
marido a la muger? ó a qui
tado el hijo, ó hija, lo que
de derecho le venia a fu
padre, ó madre, por confe-
jo tuyo*.
é As acón fe jado , ó per-
fuadido al enfermo, que te
dexe a ti íu hazienda,renié
do padre^ó madre,hijos, c
deudos • ó que dexe al Pa-
dre, ó al Curaca fu hazien-
da, ó a otras perfonas ' ó cj
no p3gue , ó no cobre íus
deudas'
7 Pufiñe mas Miflas , c
mas poíTas, mas Vigilias,c
mas ofredas de las que ina
da el tcllador^ó lasMiíIas d
manda q fean rezadas,puu
fíelas por cantadas í ó las
Miflas catadasjpor rezadas
todo por dar contento al
Cura , ó porque te dio al-
go^Que te dioíquantas ve
zcs as hecho cfto*.
Efcrcuiílc
ÉiíÚ^JdíÉlbL
MifliKJiitJilíWlfliMJfMJilIMlUllMMltfMMi
.í.l.*.l.'^.
'Deld
í Efcrcuiñe demanera
:1 tcftamento^ que por np
lo íaber efcreuir , 6 por no
fabcr efcreuir locjuc el te-
ftador dezia , fe figuieron
algunos pIeytos,en q gafta
ron los herederos fu plata,
oles vino algún daáo'qua
tos ceftamétos hizifte dcU
ta fuerte* a quantos hizifte
gallar defta manera fu ha.
jiienda , que tata gallaron-
qucdaño les vino í
^ Hilando fin juyzio el
enfermo s hiziíle que hi-
zicíretellaraeotOjComo fi
cíluuieíle en fu entero juy
zio-ó as hecho algún teila
mentó def paesde ya muer
to el enfermo' - "^
10 Pagándote tu tafia la
comunidad,© eílaodo re-
fcruado de taifa , ó de fer-
uicios perfonales, por íblo
que acudas a hazer los teíl
lamentos ,6 porque eícri-
uas otras colas tocantes al
¡cid. 279
pueblo, ó Cofradías as Ik-
liado dineros, ropa, carne-
ros,ó otras cofas' ;
ir Que tanto te an da-
doí ó que tanto les as lleua
do,ó quitado- a quátas per
fonas'que tantas vezes?
II As pueílo en algún
teílamento , vna cofa por
Otra , porque te cohecha-
ron- Que te mandó el tct
tador que efcriuieíTes ' y
que efcriuiñe tu '- A quien
vino effe daño^ en que en-
tidad ^ As hecho eílo mui-
chas vezes -que tantas? en
quantos teflamentos as he
cho eíTo^
ly Siendo tu efcriuano
del pueblo, y fiédo reícrua
do para hazer eñe oficio,
llamándote para hazer al-
gún teílaméco , as dexado
de ir,deíuerce,que murief-
fe algún iadio,ó India, fin
ordenar fu teílamétopor
culpa tuya?
S 4 As
mí
i
2 So Del Sacramento
14 As efcondido algmi fia,ó Cofradía?
teftamento, ó as lo roto, y 3 Dándote la limofr
por efto dexó alguno de de la fepoltura , as dichc
auer lo que heredaua í ó que no te dieron fino ta
dexaron de cumplirfc al- to, quedándote con lo d<
gunas mádas pias,ó pagar mas í con que cantidad 1
íe algunas deudas? quedafteíquantas vezes s
hecho efto?
PREGVNTAS QVE 4 Lleuas a vnos mas, y
Je an de ha^er a lo^ Mayor- otros menos, por las fepc
domos délas Ig!efias,PmJ{es, turas , porque te lo pida
y Mayordomos de loá Co- tus amigos, ó porque te 1<
fradm.y Sacriflanes. mandó el Curaca-' ó po
j Siendo Mayordomo no querer bien al difunto
ÁQ la Iglefia,Priofte,ó Ma- ó a fus deudos,defraudád<
yordomo de Cofradía , as a la fabrica?
te aprouechado de la plata $ As te q uedado con i
6 cofas della, para tus gran gun maíz , ó trigo , ó con
jerias,ó en otras cofas pro- otra qualquier íemilla d<
*^^^3S-* lo que as cogido de las
z De la limofna de la fa- chacras,de la Iglefia,ó Co-
brica,ó Cofradía, que a en fradías,dizíendo ; Que no
trado en tu poder,as toma cogifte fino tanto', ó as he
do alguna cofa para ti í ó cho chica , ó compradola
en las cuecas que te toma- de la hazienda , ó maíz de
ron , ocultarte alguna pía- alguna Iglefia,ó Cofradías
ta/} otros bienes de la Igle para bcucr cü la chacra, co
los
^^if iwrMir MM Mif wy ü nJtiíJimimtitiiiíiffiíWif mm,
í..'.*..'.*.í.*.í .*.í..*.í.-*.í.'
^e la Venit encía, 5 s i
3S que Ta van a baruechar Cofrade fencillo de !a Co-
afcmbrar? fradÍ3,IeuantandoIe algún
As alquilado la Cruz tefl:imonio,ónoauenguá
lta,los pendones, y las an do la verdad^ ó por enemí
as,paño de tumba,la cera ftad que le ayas tenido í a
e la Iglefia , ó Cofradías, quien echaíl:e^Mirarhijo,fi
•cuitando la plata,el maiz no tiene culpa , que mere-
I trigo , ó otra cofa que te cielle fer deípedido , buel-
ieron por el alquiler , fin uele a recebir, pues cobra-
lar dello cuenta , quando fte la limofna de la entra-
z la tomaron? da , y no te vengues de tu
En que tanto te alean enemigo eneíro,ni en otra
aro en las cuentas que di- cofa j antes le corrije , y le
te de la Iglefia , ó Cofra- perdona, fi hizo al go mal
liabas le dado a los Mayor hecho?
lomos , que fe figuieroní lo Tienes en buena guar
[ue as hecho de los alean- da los bienes , ó cera de la
;cs í quanto a que los de- Iglefia,ó Cofradia^ó as per
icsíporquc no los pagas? dido algo por defcuido , o
1 Comprando cera , ó culpa tuya í que fe perdió?
)tra cofa para la Iglefia , ó que valia?
Ilofradia , as dicho , que te x i As tratado mal los
:oftó tanto mas , quedan- ornamentos de la Iglefia,
lote con la demafia í con
jue tanto te quedafte?
que eftan en tu poderí tie-
nes poca reuerécia a las co
) As defpedido algún fas (agradas , que eílá en la
íeiucey quatro, ó alsun Iglefia,ó Sacriftia?
í # 1 * I* r.rr*
['XkMÍMM^'
282 T>eISdcr amento
PREGFNTAS Q^B 4 As muerto' algun¿,
fe an de. ha'^r^ a los queguar algunos carneros, pora
dan carneros déla tíerraj) de itáí la carne dellosí ó p
Caftilla, yac^^ y a los qcar^ comerla í y as dicho , q
gan coca,agi,y andan murieron de peftilencía
• en tragines, ¿g enfermedad? que tatc
1 Guardado ganado de que tancas vezes as hecl
algún Efpañol, ó Indío;y eftoí as lo hecho tu íolc
pagándote la guarda , as le en compañia de otras pe
trocado algunos carneros fonas'
buenos,por malosíque tá- 5 As apacentado las v
tos le as trocado í que tan- cas,y ouejas, y otros gan
tas vezesí dos en buenos paitos, ó
As encerrado el gana- los guardado mal,dem3i
do,caiiallos,ó mulás de al- ra , que por defcuido tu)
gun Eípañol , ó Indio, de- fe ayan' hecho cimarrom
manera, que por no facar- ó íe ayan muercoí
leal paílo, íe enflaqueció, 6 A fe perdido algún j
ómurioí nado,mula,cauallo,carni
3 As curado el ganado, ro de la tierra, por culpa t
que tiene carache, pagado ya por no aucrlos guardí
te porque lo cures, y dado do biení
terecaudoparaelloideíuer 7 Traginando coca d
te, que por tu poco cuida- alguna perfona , as le huí
do , fe an muerto algunos, tado, ó perdido alguno, (
p íe an henchido de cara- algunos cellos de coca
ch^-^ ó lacado la coca de lo
ccítoí
KifitiiMMMMafiWfiraíWMmf
T)elaTenltenad, 283
-ftos , y lletiadolos dc do defta manera? conoces
chu,ó de lanaíque tantos a fus dueños'.
; hurtadoíque tatas vezes 11 Arreando tus carnc-
) as hecho' ros , cauallos , ó muías, de
Traginado agi,as hur- vn tampu a otro , ó alqui-
ido algunos ceftos *• ó as laudóte algún arriero , pa^
icado el agi de los ceftos*. ra ayudarle a licuar fus car*
|ue tantos', que tantas ve- gas,cam3,ó petacas, ó caxa
^s> de algún Eípañol, as lea-i
Traginando vino dc bierto el almofrex , y hur-
Igun Eípañol , as le que- tadolc dinero, (abanas,
)rado alguna botija, ó bo- cuellos, manteles,p!at05,o
ijas de vino adrede por otra qualquier picea de pía
xuertelo '- ó as barrenado ta-ó abriéndole la caxci,pc-
ilgunas botijas de vino • y taca , ó fardo , as le facado
lüiédolo beuido,aslas hen algo '. Eño as lo hecho tu
:hido de agua^ Que tantas folo, ó Uamafte otros que
30tijasíque tantas vezes? te ayudaífen?
10 Si fe entró entre tuga ii Que le hurtarte? que
nado algún carnero,© car- valia , que vczes as hecho
ñeros déla tierra ó de Cafti efto'.Que tantos carneros
ll3,vaca,ó muía, ó cauaüo, con quantcs Indios , ó In-
as lo traído con tu ganado dias as hecho ello?
y as lo muerto,ó vendido, 13 Siendo muchacho, ó
como .íi fuera tuyo ^ que yanacuna , de algún Eípa-
tácas vezes as hecho eftoS ñol,Ff alie, ó Clérigo, que
que tantos carneros as tral tenga Dotj:ina,ó que no la
' tenga
J
2 84 T>el Sacramentó
tenga , as le hurtado algu- as le hurtado alguna coG
na coía í que le hurtatte* que era efl'o que le hurta
que tanta cantidad' As he-
cho eílo muchas vczes?
hurtaftele alguna caualga-
dura,(jlla, ó otra qualquie-
ra cofa?
teíque tanta cantidad? qi
tantas vezes?
17 Si te daua dinero pí
raquegaftafles, con qi
tanto te quedafle cada di
14 Que valia eílb que cadafemana, ócadamei
le hurcaíte • quitos hurtos que tanto tiempo á , qu
las hecho dcfta manera- hazescíToí
que tanto tiempo á, que 18 Siendo tu paílord
hazeseílo? ganado de Caftilla, ó de 1
ij As hurtado algo de tierra, as dado encucnt
lo que te contáronlo entre dos , ó mas vezes, el que í
garon • ó aunque no te lo a muerto,y fe te a tomad(
contaílcn , ni entregaflen, ya vna vez en cuenta , fa
poniéndote por guarda cando por lo muerto otr<
del lo '. y aunque no te pa- tanto viuoí
gaflen nada por guardar- 19 Que tanto viuo íac
lo,hurtafl:e alguna coía í y íleí que tantas vezes as he
que era lo que hurtafte- cho efto • y yendo a partí
que valia lo que tomafle? del multiplico, as facadc
16 Siendo Mayordomo lo mejor,y mas para tií
ó defpeníero de algún Ef- 10 As comprado de al
pañol, ó de algún Fraile, ó gun Indio, ó de otra pcríc
Clcrigo,y teniendo las Ha- na, alguno, ó algunos car-
ucs de kcala , y defpcnía, ñeros herrados , (abicndo.
•: ' qu(
t.i.t.i .f ?;*.;.?..'.*..' .^.í.^.í .i.i.i.i .*.
^e la TenltencU. 2 8 5
jc eran humdos,dc algu gun daño í que daño fue?
panol'
k. V Deípues de auerte pa
ido el Éfpañoljó otra per
ma, lo que concertó con
go , ó es coftumbre pa-
en que cantidad-
23 Auiendo perdido al
gun carnero , ó carneros
con carga, ó fin ella, por
deícuydo tuyo,y boluien-
ar, de vn pueblo a otro, dolo a bufcar, y hallando-
porvnviaje,aslepuefto. lo, as te quedado con el
nte la jufticia diziendo q ; carnero , ó co la carga qucí
o te a pagado, todo lo lleuaua, diziendo que no
uc íe te deue, haziendole parecia , y defta fuerte co-
altar íu hazienda, ó pro- bró el Efpañol de tus com
urando teftigos falíos*. pañeros, ó de tu ayllo , lo
|ue tanto te dio mas de lo que íe perdió fin culpa de
|uc te deuia por manda- ellos,
lo de la jufticia í quantas 24. Canfandofetc algún
'ezes,as hecho cfto ' eftas carnero,de los que lleuaua
coftumbrado a hazer-- carga , ó de los que no la
üí lleuauan , as le quitado el
.1 Yendo traginando hierro eftando el carnero
a hazienda de algún Eí pa viuo , y dexaftele en el ca,
aol,astehuydo en el cami mino , ó comiñe la caiv;
íio,dexandoíela en el^ó in ne del^ con tus compañc-
íuxiftc a otros que lo hi- ros ? ó caníoíe con la car-
ticííen affi, por lo qual vi- ga , por no quererle tu re-
no a perder el Eípañol fu mudar'
bazienda^ó le aconteció al
" " — " - - PRE-
I'
t
i
i,
i
2S6 T> el Sdcr amentó
PRE GFN TA S QfE cfto ? que valia?quantas \
fe an de ha^r , a los Indios zes •
^^e trababan en las mín^ de 3 tcj toTrabajando en m
oro,plata,y a^gue,y a Has de azogue, y kuai
losCapítanes.yman- do las cenizas, ú deícaí
dones dellos. gando los hornos, ú gua
dando los apofcntos,dor
3 Lauando oro en pol- de íe pono el azogue, po
uo,cn algunos lauaderos uilIo,y hcrramicncas, j
de Eípañolcs,as hurtado al hurtado azogue, poiuillc
gun 010 en poluo?ó halla barretas, picos, cuñas,qu
do alguna punta de oro,as minas,cofl:ales, fogas, ú c
te la tragado , y luego buí- tra cofa deñas? que as huí
cadola en el cíticrcol? ó as tado dcfto ? en quanr
eícondido algún oro,óme vcndifte lo que hurtafte
tal de oro.para facarlo det 4 As hurtado de los m
pues?que canto oro en pol tales que faca el indio qu
uo, ó en metal as hurtado? trabaja en la mina junto;
que tantas puntas de oro, ti algunos metales , po
as eícondido, ó tragado? q henchir tu tarea, auien do
tanto valían ? quantas ve- los facado el otro para ft
zes as hecho cfto? dueño ? as los hurtado de
x-stí.As hurtado algunos montón del metal íúdi
almocafrcs,barretas,a9ado lascaías agenas,dondc elt
ncs, vareas , ú ptra cofa de ua recogido , y vendidolc
las neceflarias para facar el a otras perfonas ? que can
oro ? que as hurtado de toas, hurtado í que tanta
"--^ ^ vezcSj
i
<tÚÚ1br^kQMuiÉ^MlLMM,^M^MláMltM^á9iimmwMiaMMmymm'mM
lT^Í" -«E»''-*'"^ '
i.í.t.i ,t.; ;*
tJWlJIfjgLj
iftc
2?^ ¿í Tenitéhctd. Z2%2
ezes^cn que tanto lo ve- S Trabajando en algijl
ñas minas de pkcaj paga-
dote cu trabajO,as hurtado
algún buen metal, ó razo*
nable dellas í que tanto as
hurtado^-que tantas vczes-
as lo vendido a otros Efpa
As hurtado hilo, vada
as del almazen del Rey í
uc tanto hilo, y que tan-
is vadanas as hurtado ' q
intasvezes?
As hurtado titcs,a otro ñoles' ó a otros Indios^cn
idiü, que ícruia a vn miC- que tanto lo vcndiftcíque
lo minero , ú a otro, y al tato montara todo el me-
cmpo de alentarte en el tal,quc as hurcado,y vendí
bro,as los cobrado,dizíc do , dcfpues q trabajas en
o,que ion tuyos' que tan ininas de plata? ;, 2
)s titcs as hurtado ^ y que 9 Hurtafte eíTc metal,:á
ffitidad as cobrado dcfta otros Indios que trabaja-
lancra^ íüi- - uan junto a ti, ó en las pro
- As yifto hurtar algo fias minas, ú de los mon-
: lo que te, é preguntado ^pncs que tenia juntos de
as lo confcntidó hurtar, metal , ó entregados al fe-
porque partan eonti- ñor de la mina,ó al mayor
D , ó porque te den al- domo- ó as lo hurtado de
o * que te dieron porque la plaga del ingenio ? ó
illafcs'que tanjco te cupo hurtaftelo en maíTa, lie-
2 parteólos que te ayuda-, nadólo a labrar a las tina&S
)n a hurtar eíTo , (abes fi 10 Lleuando a defazo.-
,1 buclto lo qüc hurtaron gar las pellas , as hurra-
lus dueños'. "^ " do algunas pellas de platai
itáH^
i
i
f
S2 J8 .^■ Del Sacramento
que tantas as hurtado • eíTa tregafes en las minas,IIc
ma0a que hurtaíle que va dote tu 'el dinero en q
f lia? los vendifte^ ó quátos d
1 1 Siendo vyaricu del los hizille trabajar para
i-ingcniOjú de los Indios de fin pagarles nada, diziéi
* las minas, ó mayordomo, que íe te deue, por íer ir
ras viílo hurtar metal,pella don, y capitán dellos'
■azogue , ó otra coía de las 14 Siendo Contador
minas^quetácoasviftolle íobreftante de los Indi
nar í que tanto te á cabido que firuen en la pla^a ,
< de parte? les quitado la leña , ó
í 12 Viniendo por capí- ychu,que traen- ó as cot
tan de los Indios que traes do la plata que fe les pa
/de tu pueblo, ó prouincia, por íu trabajo , y al^and
as ocultado algunos In-- te con ella- ó con parte
diosjdc los que as de entre lia* con que cantidad • (\
gar,diziendo que fe huye- tanto tiempo á que haí
; ron,ó que no an llegado,y eflb'- ;
cfto con mentira,para vé- i; As te concertado
derlos defpues, ó alquilar- el Curaca,ó con algún ]
los a algunos Efpañoles, y dio, ó Indios , de los q
licuarte para ti, el alquiler lleuas a las minas,ó para
denos Indios' dándoles al feruicio de alguna ciudí
- guna parte, ó nada? ó chacras , ó para paftor
13 En quanto los ven- te den tanto, y que los í
-diÜCíóquantos dias traba xa ras huir -en que tanto
-jaron primero que los ai concertafle í $;on quant
- ' Indi
iffjfmtMMMiíMyuMiiMMat
idíos' te cóccitaft€,y los minas de facar mctató
cxaftc ir , * <jue tanto te -con varreta, as huí rado al-
iieron-* r:rs'::rn '^una , ó algunas buenas
5 Siendo capitán , ó piedras í ó íacando el mé-
landon, en la s minas , ó tal fuera de la mina , as
1 alguna ciudad huyen- fcuitadó alguna^ ú del
OÍc algún indio de los motíiod del metal que et
qe van a trabáxar , dellas, x^jes para ¡el íeñor de la
le concercado con ^1 pa mina as hurtado ÚgúñtA
\ que calles, ó porque no o licuándolo en coftalés
)s bueluas recibiendo al ingenio , as hprtadó al-
e1 alguna cantidad de gun metal ? ó echando a
Iáta,carner6s, maiz^rd- -jíidíléi^ ctí él injenio , as
a¿ u O'traqualquier cofe hartado ^un irnetal i
tí váloríquc te dio • (pe qtié taníd a&h ükado-^éh
aiíaí DHsusH ^<]uánto lo vendías * qiie*
7 ;9iruicndo en alguna tanto moiitara el metal
iíai, 6 embiándote a áigu • qué veridiftei i»*»^^^ ^^^
arparte, pudicndo , yr ^ y "'í^'-'i Dcípüés jáe -incór^-
Énír/eríquatrO días alo póí^do ^l rnetat con la
)as,íüelesfeítartCjOchp,ó íal y y dazogüe, as hur-
las dias, y licuar por cá- tacio algunas pellas , antes
adia de los que no ca- de labarlo, ú defpucs de
iinauas;tanto como ílc- lauado í que tanto hur- '
áfe por los dias qué va^, y taítifí ' Gond§ésyá qüieri lo
iehés caminan doí^^>íq'ií *úrrafle^> ■oú:oá.zB 20¡h
^ Trabax^ndb tn las -i^- '^^Alquilando algún
l^vl T indio
^'\ ^elS4cmmehí$
iftdio, Q algunos indios, montara lo que affilés^
que trabajen porti, en mix itomadovdieronte dinero
illas, ó en otra parce encíer niaiz,ropa '• que es lo qu
ta can tidad , as les dado la te dieron í y que valiai
'¿^n que to conceríafte' o as fiendo ral capitán , ó cor
¿le quitado deípues dcauei tador^as tomado, ó burt;
fcruido, algo del coneiei' do algo, a tus indios 'ce
íIo'q no le as dado lo que mo fe lo as tomada *. pe
4ii€rcGia íu trabaxo ? pufif que^ :, )i)i,,; ijii ; ,
tele algún pleito injüfto, ij hiendo capitán ,
, por no pagarlclio, ^uclp contador de alguna Pn
i^eysips* ; !r - (^ . ^ uincia,ópueblotas eng
í>|Li r í r fiendo capkan íc nado a algún jndio ,. eoi
;algunapr;OuÍ5í:ia > as ,í:e^- taJtidplc menos diais ^-i
florado, (de los m4ias;^€- los que atrabaxadb, p(
lia que eftaa donde tu licuarte el dinero que
jjcfe : alguna cantidad auia de auct ? ó as Ic eng
de plata, u otra cofa di- nado en clcatbofti leij
. ziendo que en fus pU€- paja, yerua, q en otra qu
j blos no íiazcn los lerui- quier cofa , tomando
. cíos perfonales ^y que a0i alguna , ó mandandol
le a de dar, cada mes, ó ca- te de mas de lo que á (
da día tanto, baila que fe dar'
. vaya a fu pueblo. ^ r/!.',! 2.4 Enq le cngañañck
1 11 Gon que ta ntos in- mo le engañafte-a^otaft
dios as bccFio eñoí qufc lc,prédiílclcíóhizillelep
f unto te dio cada vnoíquc dcr fin qulpa ^ ó hiziiíc
^¡M Mtf liK.»MMáf WJf HM Jf MMM JgmWJMlí If» «M MM
' W>é laTehkémta. mt
ftár cn'Ia cárciel lo que te mmto , dirán en k
j, ó eti efcriuanos , al-f
acilcs j ú en qualquier-
añera ? como le hizif--
elTe daño í fue nocablé?
i que cantidad'
Siendo mitayoc , en
>una cafa as hurtado al-
) della ? que hurtafteí'
le vaha eíTo que hurtafr
• í lengua Glut"
I Zuachucanqui^
z Runapiman5haicantá'
pas, zuapocchucanqmí^
5 ; Iniai^lam zuaftan^^
qui5 .S'-f^^'^''^'^'"
^ ' L!ama£l:achii,Hama¿^^
1 en quanto lo vendií- cünaétapas . zuarcanquP
? que hizifte de cflo que ehuf pacu^lachu^ vuijada-*
Sítafteí " > .5,^ ehuícauallodachu, china
r^ As hecho monipo*^ cáuallodaehu mulada-
os, tu y otros iridios , ó cbu cabra<5^achu , cuchic-
itcras, comprando por tachu huachac , ancuta
into mucho maiz,ú otra atahuallpa<5lachu pullitu-
jalquicr femilla, cama- étachu , cairi ■, huacipi-
)Wcs, algodón , carneros, húíhuaíca , ima cauzaífla-
otra qualquicrcoía, para pafchu zuarcanqui? ■
rfpucs reueriderlo , a ex- | Corida , coUquec- J
síliuos precios ? en que tá, pacha<5Ía , milma<5l3,
izifte eftos monipodios? carad:a , papadla , ima-.
ue tantas vczes- llaóíapas zuacehu can-
rODASLASPRE- 6 Chai zuafcaiqui^
tm^ideftejeímo Manda* pá - haica . chaniyocmi
T 3» carean
M
m
m
».
I
^* ^elSacramento
cari^^n^ , ca, hua^ijqnipijchu pacan
7 Yachafca:, vya,y §ua- qui huacaichanqui ? ma
chu cancjui' lla pipas pacafcadtachi
8 Haica vnaiñam ^ua- huacaichanqui í hinaipac
puma ranra canqui' » ari , chainiyocpac , cu-
g Zuaicaiquica,maichi- tichipuncaiqui yacha-
cam'nf,n?,'rh)oq: ' cupuííünquim ,mana^
iXi : Haiea cprinatac ^u-^ ui^ irjgnam huchaiquic
arcanqui^ >i >. ta^ pampacbapuicaiqui
II Igleíiápiraa^ihaicaa chu, • '
tgpas, ^uarcanquichu? cai- 15 Chacracunamanti
ri ', fi^ Iglefiapac ñiica parada , cholloda, viruc
bendizaica caóía , mana ta, oca¿Va, papa<3á,qui
Iglcfiamanra^uarcanqui- miada, ima eaeltóapaí
cnu'collqüemantaj an-" ciiacchu canqui í.haic
tamanta cairr yachachiíca chicadam ^uarcanqui ?
cruzta , ^uarganquichu^ 14 Chai ^uachicod
collque, cori, qucfpi pu- rec^enquichu ; lecceíp
runcuóla , intinchadta, ari , capufupcijquicac co
cairi , calizta , corporales poi , mana ñiípa cai
ancallu pachada , padrep chaquijmanta hatariftij
iniíTap rurancanta , ima qui paehalla,cuticbipm
pachallicuncada , ^uac- manarecceípari^huacch;
chucanquiícairi , malean vfcari coccunapac coi,co
Iglcfjapcacñintapas^jua- puncaiquipac, mana ca
pocchu canqHÍ'.'3 pafuptijqui chaica , fon
»i Ciíai juafcaiquida coiqyipi imai eaptinmi
^e la Penitenciad 29 $
opoíTac nij , imaiquipas llaótapaSj^uaymaiitíiípa-
aptintac, mana copuípa ri, haycacuiim yuyarcanS
ri,hucIiaiqui(5laDios,raa quií
am pampcliapuíTunqui 19 Maican runap taque
hu, huarancaéta confeíTa maiitajCollcamáta, lunap
jptijquipas, yma hayca huai^inmanta , viracocha
occaípaari, mana ¡curi- cunap Iiuacinmantahuam
liipufpa, mana copuípa, pas,micuininta, aparece
uchaiquvmanam asllapas ^uacchu canqui' cairí,ñaa
i^caícachu) ta purcccunap cocauinra-
f Runap imanta , mu- pas*huacijqu ipi cae corpa
apayacchu canqui, apai- cunaptahuampas 1 haicaCr
ianjgiíaimam,ñirpa?caÍ5 iaaicuarcanquiV
, manachu pipas riegan- %o , Chayñiyocma ^uaT-
wn, ^uaimamiñifpa ñec- caiqui(3:a , cutichipurcan-?
¡lucariqui^ qyichu?,
5 Haicacutim checa- 2.1 macjhincachicufca-
mcolla , ^uaiman ñiípa. d:a tari fpajchainiy oda rc^
lunap^yac canqgii : . , i cifpacac^Gampacchu huá|
7 Chai guai man ñifcai' qaichaíeupuicanqui ? cairiir
uiea, ymám carcaM hay^ ñaiipaqüéiquipi^pip imaij;
acKaniyoñacmi V- ■' ü ;> vrmachiígantgL^ma^caóta
lír Yuyaynijquipf,che- nculpapas,chaimanta hua
ifoncoUa ^uaimaii chai cacoétacac, eutichipurcaiií
ifcaiquidta ^ v naichu y u-.^ quichn '\ chai, hpearíícai^:
arcanquiy cainachircanuí qiiicajmíiearcakaiíjjima^
ui í hayca vnaimi ^ ymar-^ ñauinchab^iaitacr y üiíp^ .
¿* ' T 3 ñecchu
I
KMKHOiKMKJÉÜ^iMl
294 ^elSacmment&^
nccchu canqní^chainiyoc rapocchu canqui'ina,hiic
'runa¿ta,rec9enqüichu?cai pas imallaóla cuaptin, yu
ri,Diofmicuyahuannifpa, paichacchu, allim ñiipa
iecchu caquijquiqüiiqui- ^umaichacchu: canqui^in
pac apa pulpa , huacaieha 23 Chai 9uafcanri,uTiarr
pufpa^ricui, tarifcayquióta, carca pacancaiquipae,vpa
•chainiyocpac cutichipui. Ha cacuncaiquipac , ima
Manachu tarinqui ari , dam coflurcanqui'.
liuacchacunapac copoií 24 Catupi,maipipas im¡
21 Pimampas , fimióla liada rantiípa , ranacuípa
€acehu canqui,9iiai ñiípaí pas^pi maicancapas llullar
cain^huchuampas, huaqui caiiquichuí • ^Mr
^uacoc recchu caáqui? pi- tf imallapim Hüllarcaí
claps V yanapacchu caíi- qui'caturacchu cáqui^hai
qui ^nancampac' ^uai niC^ cá v naiñam cáf u canqui
pa pidapas, camacheccíif ima camayocmi canqui
GanquiPcairi, pidapas ^ua. imallaélam ciranqui'
toda Fieufpa, yanca 9uaí- 16 Imalladapas chanir
pas ñitpa, necchu canquií manta^ncba pifficacpi, n
imalladapas,pi maican m recchu cáqaikairi, chanii
na^^üaita inunada, mana- manta' ancha yallcqueyo
chu amachac canqui, ama da ranticupocchii canqu
^uaichu ñifpa ñircanqui- ^hai rátifcaiquica, rácicuf
chuícairijhucpa ^uafcanra aiquipas,imam carca^rát
n:ana villacuíp , vplla cupu(caiqui,radf¿"aiquipas
cacchu canqui? buccunap haica chaniyocmi carean!
juaícauta,h|acaichacchu 2.7 H.aicacuriíiam,chai-
<*n6 tál^tirtt^lf MMIfgJgMJtM Wl
irurarcanqüij; -KÚri'-:^ cuticliipuípa^chu^i, ricu^
I Haicapim Ilullarcáti manam cuticHíIacmiñit
ui , imalkítapas rantiípa pállachu , huc^aiqui papa;
incicupufpapas? ci;iáfca canca,i%acachailla
) Yachafca llullacchu ciauchipufpa puchucapufT
anquiiimallaaapasraa- papunilá, fiihuai^a]c|ié
ipa,ranticupuíp3pas,cbr feicicaÍG^iqui , liarcafcaL.
iachacufpapasj
JAly
quica, ehainiypcpa maiía
o Ghai ilullaícaiquiea ínupaininmanía y?ma ^
luarcu ayjaipichu carcS^ in^n- ^ t
airi cupupichu rantiícai' §5 Mana rantinca yacba
|uip,manañi(pa,ranticuí- cqpoprnanta^imalladapas
aiquíp alli eainimpichu!^ rantectbu eanqui í yana-
:hai lluUaicajmapim car runamantachu rantircan-
;an^ -ú^ían^ qui í viracochap yanancu-
¡I Mauca caaa,nioíroc namantacbu '■ madamu-
ni ñifpachu rantircáquií chacbumancachu '■ colla
:airi,,moííoc pachán cada nampi , chai rantiícant^
imachuichaÉiinchapuffur mana paipa cafcata yachí^-
:áqu.i?ima paquifcadapas, .cbcafpach u rantircanqui^
" "" " " ' imanpi an>chai ranticüícai^
quicacarcan í haicadara
ranticui'canqui-
^4 Ghai runacunaman-
ta^ mana conan yachaput
canta , inialladapas apac,
^haíquecchu canqiii?
T 4 Mana
pachallan allincaéta huía,
ranticupocchu caqui -cai-
ri,Uiquilcada,manalliquií
cafta hinachuvfmqnliífefT:
5 2 ImallaQapas chaini-
y ocpa man a m u naini n m.a
ta,hiticacghu caqui, mana
lU.láUiHLMU»S3£^kiíí'úWÍÍiÍ
t
I
I
t
tf^ T>elSacramentót
§5 i Manupacimallaóta- cutichipuípa^
pas fanticupufpa j checa 38 Chacraiquipíjmuyay
chaainmanta,carupi yaili- quipimall(jQÍjquipipas,lI
cbifpa/anu c upocchu cá- iiia(5la,vui jada^maicá hu
qui?caid maquipura rán- hua cau^adapas tarifpa,h
f iícaiquimántá ^. atlahuan pifpa, huañuchecchu can
yalliehiípa,inariupac rahti qui, quiíichacchu canqui
Cupocchú caiiquil tna,ya? maicatn cauall(
'3^; Picheafpa ^ clitincás ¿la ^ muladla , ima cau$ai
papas runaótalluUacchu huihua6lapastanípa,raní
canqui?caii\cacnijquipya cupocchu canqui^cairi ca
llintachu , chuncae caqui? pac huacaichacchu caqui
achcacunaélacba llullac^ caicunapi chacnacchu, lli
canqui? haica cutim ? mai cacheccu canqui , campí
chicapitac? ca¿lahina?hinaípa,chayn
57 Vino mallquicuna - yoc ca,cam picanea puípa,
pi.jara cbacrapi , trigopi, huacUichikanta, mañac
^cbadachacrapi,papacha chu canqui , llamcachif^
crapi, huccunap ocan caá caiquida, yanachacufcai-.
chancu napipas, ima mana quióta, mana, yupapuípa?
Hiña chayacheccbu can- 3Ó Chai tariícaiquicí^
qui,vuijaiquihuan,vacai- ima huihuam carca- achca
quihuan , llamaiquihuan, ¿lachu cairi , taricurcáquii
cuchijCabraiquihuan,cam maillapim chaicunaóta
pa ima huihuaiquihuam» huacaichanqui-
pas , mana huaclhchiícai- - 40, CoUqucda, imallac
(juiíla , v§uchiícaiquid:a^ tapas manupacchuraícapi,
xnanu^
rCÚp%m^U)tt£'»iL:iéM.^M^Miáu:mM.MM.mmmtwMMm>mM.^
DelaTenhencia. 297
Iñnupoccbu canqui, cai- ñatacchu mañapui canquí
inacuifimihuanicaichi- caimicu huacUicuncápac
ipuchaumanta^ manu*. niaucayacun€ampac,mor
ic churafcaiquida^mana coyacimcampac paquicü
orcoptijqui , ñocapñí^m campacpas?
mea ñiípa^cairijiuc puii- 43 Collquepac, ima hai
laupas yalliptiii , mana- ca mañafcaéía , huacida^
im horconcaiqui yagha pachaóla , huyhuaóta , lia-
mchuñifpa' niada,imacaclla(5lapas,yá.
Manupac churaíca canchacchu canqui ^
ihuapijimalladapas ma* 44 Zuafca cada yacha-
ipocchu caquijchái ma- chcafpa ^ rantircanquichuí
jpacchuf afeada, imapi- 45^ Mana mafiacuita ya-
is llamcachifpa, yanacha chacupocmanta imallac*
úcuípapasí tapas ^, mañarcanquichu?
Mañacufcayquida,, cairi,mana conan yachacu
itichipuíacñifcaiquip pa- pocmanta , imallaélapas
jampijCucichipurcanqui chazquireanquichuí
luícairi, ashuan manalli- 46 Hucpa pinas yanaruna.
achu, cutichipurcanqui,, ta, huacijquipi, imallada-
lai mañaíca cada^campa pas llamcapuíucaiquipac
machacuipi, huacllichit pacacchu cáqui,chapaqué
i-eairi, moíroc pachaüá- yayanmá manavillapuípa*
lañaíTuptijqui, maucada 47 Haiea vnaiñatac ya-
ichu, morco dapas cuci^ ñaiqui hinada , camach^
lipurcanqui ^ cairi cam- coc carcanqui 1 ima ciraK
líí mañalcanta , hucpac pim , Uamcachcc parcani-
>3
t ♦ trrír*
3
f
•3!
27(5 l^ el Sacramento
qui ' hinapiracchu pacaf- ^z Ima! la ¿lapas ran
caéla huacaichanquií tecchu canqui,collque¿]
48 Collqueda,pachac- ñaupada cofpa5checa ci-
ta , ^aradra , caimán tupu yaqueiimáta , achca¿la,c
malladapas mañacchu ri, as piíTida piíEpachiCp:
caiiqui? cal mañafcaiqui^ 53 Manupi imallada
manta jimalladapas , afta pas , ranticupocchu can
huan coanman , yuyai-- qiu chaninmanca, as pifl
nijquipi ñiípaí huá yallichifpa,ranticufc
49 Haica¿lam manar- qui pachapi , chaninmar
canqui ? chai manafcai-^ 54 Imalladapas tiachi
quip hahuampi , haica ya- pa catucufpa , tumachifj
llcáam coffiírcanquií hai- pas, rantiípapas , chai raí
camitta ñatac? tifcaiquip , ima manalli
50 Cam bina ruaap ic : tapas, pacacchu caqui', ir
í impijinia manallicia cha naUinta,mana villapufpí
yachecchu canqui ? cairi, j; Llulla tupuda , caí
manalliman chayachij- afgana huarcuda , apaic
man iípa, munapayacchu chacchucanqui?
canqui ' paimanta aiñica- 56 Yanaiquicunapac^cai
: puncaiquipac' cairi , paipa chacrachacoqueiquicun
pac,llamcaQ:ámáta chan;
ra copocchu , pailiapo
chu canqui í cairi, llame
canmanta, manani^lact
copoc canqui j cairi , vn
thecchu canqui ch^yaqi
chiquicaiñimpicbu?
51 Imapim inanalli-
mnn chayachircanqui *
cairi imapim,manaUimaii
chayachij man ñifpa, alu-
na paya rea nqui^
íj6tÉlWa%lftfMlHtJiMMlfMlfHKJtMülíMm
DeUT^enitencia. 277
cairi, ima , piffi c hani - caciiípa, imalladapas choif
)cpichujCopoc canqui, quincaiquipac , checaata
Lmcafcanhumpiican,as yachaccuna, mana coaii
lan chaniyoc captimpas manchu ñifpai
iri Ilamcaicaiimanra pai Co Achca cucióiachu, as
ipocchu canqui, mana aímanta,^uac caqui, achca
oticuna yachacupoctu man mirancancama?
ipi, aftaliLiancbaninmá- 61 Yachanquicacchu pi
,chaoinchapuípa,llamcaí mantach ^uarcañim ñií'
mpa, chayaqiienraicuS paíhaicachicamámimirar
Ca^imantajiraahai- can, chai piffimanta §uaC.
ólapas coanca m ñiípa, caiquica-
laccha vfca quiri.tueoe- éz Llullaihuan,imallac-'
lii caqui 'Cairi^cuy aecha- tapas,haihuarircanquicha
ifltucocpac , imaliaóta- cain,hocanjiiian ñiípa,ma
,s, euyacchu caííurcaqui napayacchu canqui mana
Haicaólam cuyaílurcá chainiyocpa , miinamin-
li, tiuaccham cani fíifpa, ^iáta,campata hiña hocarif
ana huaccba cafpatacíhai pa, huacaicbacücaiquipaci
vnaiñamvícaeurcaqui' é3 Gamp^cacnijquióla-
Sando aUi tucocchu hocarecchu canqui ,hucpa
nqui* cairi, huaótaiquipi cacninmi ñifpa yuy^flin^
a, oncoctucuccanquj ^4 Hucpa camacbijnin
ucum canijtaicum, ñcc- manta* cairi , cuna cUinii>.
iucaqui'cairij hanca,9U- mantahuampas, imallac-
lutucocchu caqui, ima tapasrantipufpa , cai chía
ij?oy nipcpas^caihina vf huanmi r^ntipuiqui ñiípa,
áccciiu
i
I
i
i
míMm
21% 1l> el Sacramento
fiechucanqui,yallichiícai Gj Checa man u mata hu
cjüihuan cjueparicuncai- tafea caóla, cacbarichirca
quipac' haicahoantac cal- quichu, cairi cacharccch
hinaóla ruraípa , qucparir- canqui í huatai ^uacima
canqui-haica mictañatac ta lloc Íincampac,yanap5
caica rurarcanqui* canqukacchu, manuntí
6; Mana buchanmanta mana puchucapufpa'
pidapas , collquepi , ima ó8 Makan, yanaruna,y
j^ayca pipas, muchuctiifcá nahuarmi, piñafpas, cb^p
cancampac raica cacchii qucnmanta, yayanma^tj
canqui^cairi, pipas, eacfiin micicancampac raicucac
ta chayaquenta, mana apa <^bu canqui? cairi , mitics
cupuncampac, chazqui- Siípa, fimiótacorcanqui
cuncampac , raicii cacchu ^hu < cairi,yayámanta,ch2
canqui* paqueñmanta,imallad:a
CG Hua^idla, pitira¿la, pas, ^uarpachaihuámitic
c^acraólapas, canarecchu capac yanaparcanquichi
c3nquipcairi,canarij ñifpa, ^5> Imachaniyoccaótí
camacliccchu canqui- cal- pas., cJ^azquecchu canqui
ri, yanapaccbu canqui, ru- mana conan yachaPupo?
pacbiícacanarifca canea-- manta? '!.'■; \v'.\
pac ícain,ma*checafonco
lia, cal binacunadía, rupa-
chijman ñifpa , munapa-
yacchu canqui*. imam ru-
pacurcan í baica c^ani-;
.yoólaci
X
70 Pimairam lunania:
ta,ima hay callaé^apas,ma
na paipa cafcanta yachaf
pa cbazquircaiiquicbuíí
71 Collqucda mañafca
quiraicu ;. CQllqueáia f
(J6tfcytlír»%aftfMlilí3*MMM»lfHl£JiMMiíMlHiMMaílfliWli<glf
^e la Teniténcia, t79
buá:a,imalla;éV3pas chai 74 . ñihiíaifpacallapi imaí
ircanquichu ' cain , eo- Uadapas^^uacchü canquí,
cam ñiípa fuyacchu can, yayay qui maoiaiquiman-
i í caiii y chacraitatn ta' caiii churijquí, hua^
iacr2piianca,vacanhuá, huaiquimantapas í co^aí-;
ellai . tacllan^iuampas • quimanra, huarmijquimS
ri , colIquei5ta mañaí- ta , yachachequeiquiman-*
[quimanm , runaóta ya- ta-huaman macíiquimaii-*
chacurcanquicíJii , ima ta f cairi runa ma^iiqíii-»
ycallapipas'cain, cal-* manta huampas?
3nhamunman,imall^ 7$ Imam cíiai guafcaí-
tpas, yanachacehu can- quica carean * haiea chica*
i í eollquc ima ma naf- tac ? haica miranataemisi
quipas , , pachallara pi,í chairunamanta guarcan--t
queco ptin,qucpaman- qui- haicaunaicac'
ía , hinantin niañafcai- yd Imalladlapas rantif?
iáa 1 cbazquicapuípaí pa ranticupufpapas, pidá^
Imalladapas raaci» pas llullacchu canqui, ñaut
puncaiquipac , pauta- paíVa íiocafta HuHahuar-
echu canqui í^ cairi ima ca ñifpa f cain > camta llu-
anallida, allicaóla hiña. Ilaícanfauan hu<5la llullar-
u,camhinaruna¿la, fu' eanquitacchu-
lullancaiquipac? 77 Imam cbay HuHafl
ri . Imal'ladapas rantec- eaiqui cáKían ^ haica mi-¿
lu canqui, checan cha* tam,chailIulla¿taruíarGa-
ninanc3,a^hca¿ta pifli- qd¡t imahinamjlullarcao
guíí
IM
i
5ó 2 ^ el Sacramentó
qui í chai Ilullafcaiqaica, nada , cancha man caicói
ima, ima chaniyocmi car- chu canqui, vichcaicoc
can* chii canqui ( ayqucccam
78 Pippas manunchu captimpas)camaiquimai
canqui ' Cvipucheafcan pa- yachacuchincaiquipac 5
cha, cópocchu canqui' millmanca rutuncaiqui-
7P Haica vnaiñam, ma pac ? imán cacmantapas
nun canq;ui í pip man un- campacchacuncaiquipac
íni canqui? haicamanum cairi,ñocapta hiña ranti
canqui*. cupuíTac yuyafpachu *.
80 Imallaílapas manu- %y Imanacac huyíius
paccocchu canqui ma- dam, camaiquiman,yí
iiufcaiquip chaninta, ach- chacucbircanqui ^ imap
capí yallichiípa , vnai pa. tac ^ haicadam rantici
pachamanca cutichipuan- purcanqui í haica chica
cam ñifpa. pim ? chaniyocmanch
Xitji Pilli collqucdla, a- cucichipurcanqui ? haic
chcadapas , mañacchu- vnaiñam , campahinaól
canqui, quillampi mirai- llamcachircanqui?
njnca , coancam ñiípa' S4 Hucpa ^uafcant
cairi •, mana coUqueman- yachaptijquica j patachai
ta muchufpa , couque- pa ñaupaquenman , Can
da mañafpaj chazquec- ta puílaíuptijqui , jura
c^u canqui , miracnin*
tam coanca ñccjueiqui-
rñanta? , .
%i Hucpa huihuancu--
•*í~#£Í
huan villacuncaiquipai
vpalla cacchucanqui,m
na villafcaiquimanta, cb
oiyoc j cacninta, mar
ch¡
LJ^áMftlfiftfiíl
JULMK-MMJiKJimiMJ
JtKJJKWKTlK
a^qnic3puncampac? cbpuncaiquipa^?
Huc cunap imanta-
s i ^uaiiac fiifcanta y a
aípa , amachacchu, ama
;cchu canqui', cairi jvpa-
88 Co^yoc caipg,'
imallaótapas cocchucan-
qui , co^aiquip , maiia
miinaininnianra * imac-
Kanqiaichu, manalli yu tam corean qui- 1
yhuan? ) 89 Mana yayayquíp,'
Vya ranticuipi, caí- mamaiquipmunaininmá
^ kr^a tumachicuipi" Itáriiífiaíládapas coccbü-
Ss , harcacchu canqui^, canqui '.cbai coicaiquica,
:ia £ccchu canqui , pi- imam carean'
s rantilfac ñiÍGaiqui- 50 Apiip ñaupaquem-
1 , yailichiííac ñiptin;, pi, píp ñaüpaque rriamj^s
lai cumaGhiicada^ ran- huchaí5la pacaxichecchu
paccai^apas , eampac, canqui, mana chccamaii-
icpacpas , apancaiqiii^- j:a;chaitincQCiniacijquip-
c^haica mitta ñatac ama cacnintaV^uchjpufpaícam
llichijchu ñiípañircan- lém afi anparcáqui?chailltt
ti, hucciina ya."'
unapriáí
£a
llañifíiacuiea , ima hucha
hahiiamantam carean *
haicañam v^uchichii*^-
canqui S ca^i jmanta ch^í
hucbaóla pacarichiícaiqui
raicu ; chai tincocmacii—
huataihuacimaHta, quiála, pencaichachircaa-
titicacchucanqui , ma- quichu *• paimanta aiJ
4 gafcíaiqíii^a , , maiia rñicapücaiquipacciiu'caifi
. " ^ ^ ^ " "'" ^ chy
Carnea ari manu^-
anca huatafea cafpa
la haicaiqui captinit-
iS .
i
■*-■ «S <lf • Ti
K^EHEBKlffiUlilj^]
^
i
P:
10:
^
r I
Í
J
r 2S 2 ^el Sacramento
cliiquicuillamantachu* qui'
•91 Huaccha cafpajiucpa j Chay yallichiTpa ch
iman haicantapas , hoca- quiicaiqinda , coiepicl
irecchucanquijmanamhu coUquepichu ' pachai
•'chachu ñifpa*inialla6lam cliu<imana cac muupicl
baihuarircanqui • haica imahaicapipas chazqui
^'chicadtam? canquichu^
6 Huármicunaman
icma huármicunaman
tazque ama mariaman h
moc, mi^cac íipaícuní
manta, tafl'aóla cbazquc
Camachifcaiqui runa ,chucanqui>
^PREGFNTJS QZE
Jean de ha^r a los Cu-^
t
J manta, chapqucn taíían
^ta, yalhntahuan churaicu-
'checchucanqwii '? ¡ehat*
. que cchucanqui* ^ >
njjrn 'Caitafiada na cha^
7 Maehu runacunami
ta,!pic;hca cb^tnca'huat;
manta yallec •, rüriáhri'aW
pas , taflada chazqueccl
canqui* cairi,ma€l3jmaF
uimanta,^apa tcr- racéh-uiícapü^aquey oc '
•dopjcairi 5 huatap chaya- huatamáchayaccunám;
-quenmanta,aftahuan ma- ta^vnai focfoc, oncoccui
iñacchücanquií mántahuampás*, úñ'aii
i^ Haica(5í:am yallichií- chazquecchucanqui? ca
- pa chazquircanquií taílamanta ña Ilocíecnii
•4 Haica vnaiñatac ^a^- ta, chazqucólacchu ca
•f);ip,chayaqnen manta ya- qui* ,
^ikquciita qhajqqii<?aii ^ Cai hinaci^iamahí
Uí;^ Jalan
MMKMMMKMMMi
KXILS
ranta ¡ cV»ina atahualt- ri,caihina llamcaicunapi
nta , pullicunta , iima tariicanmanta,asincacoai
dlantapas , runtunta, ñifpa camacliecchu can-
chunta , cjucchocchu qui mañacchucanquii
nqui , taflapacmi nifpa? 11 Runaiquicunaman-
iri , tafla£^a huntachin ta, corista, collqucaa^pa-
mpac , ima ^acpacpas chada , llamada , imai
fpa? mana haicaimanadlapas,
Taflapacmi ñiipa , va callpamanta quechocchu
nta , yapoc vacaiita, canqui-
icllai tacUanta , iman ti buacijquiila hu^V
pas , quechupocchu can chacuptin , chacraiquióía
li Í cairi , ña chayaqucn- llamcaptin,huihuaiquida
coptin , pacha¿ía quas michiptin,imapipas runai
loccbucanqui? quida llamcachifpapas,
I Runap ñacaimana chayaqiicnta , humpin,
rifcanca , collqucnta, toquenta , paillapocchu
lanrapaii , quechupoc^ canqui • cairi manachii*.
lucanqiu ' cairi,yunea
,anmincairiicuipa,cha- 13 Runaiqiiip taflanta
acunamampas nipa, ta huñurpa,chayaquenmaiv
lcata, quechupodacchu ra , aftahuan mañapoc--
nqui ? cairi , quepi apaí- <;hu canqui' cairi , talla-
inmanra, pampa tií^icoc da mirachccchu canquií
fcanmanta , caílapacmi chai miraininra , puchun-
iípa,campacchaculpaña, ta , campac ña apacuílac
illupocchu can^ui '• cai- niípa'
Y Cam-
(fT
^elSacmmento
t
1
Í
14 Cammáí chapachifca
runa¿la,cama^he-chu can
qui,con , coliqued:a,imac
tipas, eamaripuai ñiipa-
ij Hucpacl:iccatnpicu
laca cancanta, llullañiiia
cuihuan , quechupurcan
quichu, cai hactiapac^ru^
nap coliquemta tancachif.
patac ' cairi , yayayquijina
chuiqui, Inca pachamanca
curacachucarcan * hinaípa
rantimpi canichu curaca
fayanquiS
í6 Chacraiquida llam
cae chacradiacoc runa, lia
.maiquióla mich cepas , In-
ca pachamanta , micaco--
queiquipac , camachiíca"'
chu-cairi, viílcadorpa, ma-
nañirpa l maicanapuppas,
camachircanchu-cairi,call
pamanta J lamcachifcaiqui
chu?
17 Chacraíquiri,machui
quimanta , yayayquimáta
cacchuícairi, runacunami
ta,payacunarñanta, hillu
caiquichu ^ cairi rna, m;
na runamaciyocña , í
huañoccunap haquefca
caccbu f caid , pamp^
fipfi ñiíca, chacraólach
quiquijquipac ña , tarpí
cunqui-
18 Collq,coricoyama
runacunaáa , cachacch
canqui,cori,collque6la,i
pamuai ñiípa , mana ims
íladapasjlamcachifcaiqi
raicu copQÍpa'
19 Yuacochacunaj:
cairi, maicampa collqi¡
( quepi apac runap , ca
man , chaimanjChacnacc
napac, llamada michec
pac, cacnimpi llamcac
cunapachuampas ) col
canta Jiuanllacchu canqu
Ilapalláca,cairi,huaquinii
ta quechupufpa-cairi,tair
pupipas, runacunap camí
ricufcanmáta, coUq vrm
da,<íampac ñachu apaco
canqi
DeldTenitencU.
307
ñqui? cairi , cai eolL-
icáa aichafpa raquiipa,
ncanhuan, campaccha-
ccl'iu canquii
Runaiquicunamaii-
collqueda huñuchec
u canqui,mana caman-
:ama,liulla ñinacuipac?
iri , padre j corregidor
ampas , ñinacuncai-
ipac Í haica cutim ' hai-
chicara c'.
CoUque, corijchacra
an, yuncamampas ca-*
aicaiqui runa , huañoc-
u?cairi , ancha huañoc
cha quitiman, runaóta
:hacchu caiiqui'
Huaca muchaccuma
iayo^'-uDa,ama ricuri-
unchu ñiipa, pacachec-
u canqui • caicunap hu-
anta yachachcafpa ,
anayachac tucocchuca
li^ima lluqui paillaira-
schayquecchu canqui,
iquicoccby canqui, mar
na anyaíca huanachiíca;
cancampac?
23 Lla6laiquipi, chacrai
quipi, maiquitipipaSjhüa-
cacunaéla huacaichacchu
caiiqui'. laica,vmucunada
huápas^ iroaraáta miichuf
pa ,chai huacadla mucha.
Qcchu rinquiíima muchuír
caiquimanca, haica hu<^ha-
mantahuampas , yan«Pa-
huai^hic ñiípa '
24 Süti,pacallapipas,ru-
nacunahuan tantalla vpiaf •
pa , machaípa , ñau pac
machuiquicunap pacarif-
can taquijta , taquicchu
canqui'. ca<^Í3ua<^chu can-
qui ' cairi , lina hu^^^a-
ólapas ruracbccchu can-
qui*
25" Padreóla lladaiqui-
manta carcuchjfíac , ñiípa
chuiracmanta, characbec-
chu cáquiícain ca^illamáca
tumpaccbí^canqui ? ima.
V 2- maaali-
im
I
HL¥Mii¥llitMMMljÉM^
I
.
j
T>el Sacramento
manallimanml , chaya--
chircancjui, campa tum-
pafcaiquimanta , cumpa-
phiícaiquimátahuampas ^
z^ Runaiaiüóla . llam-
cachifpa , imaman cha-
pachiipapas , padrep , Co-
rcgidorpa , aUijninpac pi-
^apas cüílichiílacmi ñif.
pataCjimaltaétapas coan-
liian, yuyaipapaSjDomin-
gOjfieftacuiiapi, M flaóla,
Doótrinaóla , pajuchec-^
chu canqui
xj RuDaiqnip vflu finta
yanachacuípa , allcochal-
fac ñe 'chu eaqui-cain,eai-
cunahuan falla yacocchu
caiiquihaiea6tam cai hi-
ña 5ta-,hatailinqai'
2.8 Pi can,huarmi(5lapas
callpamat3,huarmiyachec
cain,co^ayachecchu can-
quifco^ayaciiica munadta-
ri,ama iiecchu cáqui,fipa-
fíiiq'aipaCjCaicunaótamu-
naí^a-oaica rnittam, caíara
cuncanta colfochircaqui
2,9 Taílamátumparuna]
collquenta,tacachecchi)c;
qui^caicollq huanri , qui
quijquipac , mirachicoc
chu canqui í pampa coll
queda, campac apacchi
canqui?
30 Oncoc cunada, vHi
riGunadajtaira mana coca
tacocchecbu canqui hu
ciyocchacrayocmi canqii
ñilpa*mainimpin,tai]ad:
iicai mittapas/hazqcchu
pallracchu canqui , ma
iiaracmi conquichu £il
pa'
3 1 Yupafca , ynpturafc;
ruñada, maicanñin runa
dapas patacchu canqui
tafla coquejquipac, yanai
qui canta mpacpas'
3 i Runaiquícunada
mitracuchccchu canqui
llamanhuan, cachunhuá
yamcanhuan,imalláhuan
pas,ma«amuanaii eapcu
- - igk
gJgJCMlíWlfUMJi
, v„
nwmSKBBmmmmwWJ^,
^e la TenltencU, 5c^.
Iglcfiap , cofradiap randfpa ' cairi, mana rintí
Jlquenta , imantapas, flac ñifcaiquida , raacif-
lec^OíTchu canqui , ca- pa'
aiquiman yachacuchif- 3 Manalli cadla , alli ca-
.icairijglcfiapac, cofra- da hinachu rancinqui*.
ipacpas , cha^rachacufca lliquiíca¿l3,Cci§uícada,pa^
, coUquenta, ^uacchu ca quiicada,maDca ca¿ta,ma
UÍ cairi ma-chai collquc na, ima maoaUicada, ma.^
lan miractiicoc^hu can naricuchifpa- pachadla ^i-
licampaC' rachiipa chootachifpa'cai^
ri, qaáu¿la , ^alliyachiica-
LOS MERCA DE* fe, hampiípapasí
res^y tratantes^ i^c. 4 Queus ay^anahuan,
imallaóbpas, ai^ac huar-
j^/ Tmallaiflapas ranticuC coccho canqu' cairi ma-
i,catücuíp3,ranacuípa,cn na tíncuchika tupuhuan,
•pacüípapas , pi maican tupuccki canqui-
nada iiuilacchu canqui 5 Llulla huarcuda, apai
jidlaconaiquipi , huda cachaGchucanqui'. huóta
icocchu canqui ' cairi, chazquiconcaiquipac, hui
muica cucada, allin cu dari, concaiquipac, chazr
ivSlahina,iancicocchucan qoichincaiquipac '. cairi,
ji? llullahuarcuóta , topiióia-
Imal!adapas,rantifpa, pas^apaicacha^chii canqui
3chico6ia,rantico¿laJ.lü- 4kiia,manallicaícanta,ya-
arcanquichu, nanac cha- chachcaípa-
iyoccada , piílillahuaa
V3 A LOS
mMKMMMmwLiíuiÉH^mwwmMiWiMtLi
mvmwfmwBmMs^
310
DelSacramentd
Ajos zapateros,
I Izmufca , huacllifca,
cain , rupa -hiíca,caraQiaii
ta 5 V ílu cada , lían c] u eóla,
^apatuóta , rüracchucaa -
qui ■ caii'i , huc nccbac ca
radio, huc caraólahina raii
tccc h n,panrac^ he^ hu <^an-
quiS
z ízmufca caituliuan,
llanv^ueda , vflu¿ta¿la y
^apatuóta , ^ira-^hu can-
qm , cl^ailla pa^cacuncam
pac ' hinaípa manalli ru-
raícaiquimanta , chai—
chicaéta manacchu can-
qui ? coai mípa ííe^chu
cancjiíi, aliicac manca hi-
«a •
,3 Chabuarhuan ^iraí--
•pa , canilla cakuhuanmi
^irani ñifpa ñecchu can-
-qui, yalliata chafquincai-
qiiipac?
J ¡osfdkrof.
I Cara izmufcamantí
rupaciníca manrahuam
pas , filiada guarnicic
iieftahuaiTipas , ruraccb
canqui • cairi , : pacjiíifc
cullu , manalli tequeí-
ca , fuíleínifca habuapi
chu rurarcanqui'
1 Yanca yancaüada-
chu , ^irac canqui í izmi
ca caituhuaachu ^irarcan
qui, <-í^aiila pa^cacuncan
pací
5 Allin cara , tucui fi
llap ruranan pip coícan
ta campa manalli i^mut
cahuan , pantacheccbi
canqui'vuija cara6tari,all
caram ñiípa , ca^imanti
nccchu canquií
A losfajlresl
2 Fachada cuchufpa
cam-
^iÚ üMíra%lí ^tif MKJtM Mií WJf HM Jf MÜM MI
^e la Venitencia::
mpac pucliuche*^cha ca
Puchupufuncaiqui--
ic chayaquenmanta ,
iUmtahuanchu , nianac
.nquijpañomanta , pu-
\ pachamanta,cori,coIU
je, ahiiafca capac pacha
lantapas?
Seda caita , feda coll-
je, cori, pafamanos ñii-.
\Ct2L , yallincahuaiich u
iañac canqui huanilai-
jan ñiipa^
31 1
cliuita ,; yachaicaiqoi-I
maota, allin tincuchijta-
pas , huaclhchecchu can^
qui* rurafcaiquimanta, qi-
rafcaiquimáta, chayaquen
manta yallinta mañaccha
canqui'
A ¡os panaderos.
I C^iailla/anticuncam-
pac, cam hina runaóta llu-
liancaiquipac.anchallailac
tantadá., achca viiuyocia^
Haica chieadam.pu- ehapucchu tallacpaichu-
.luCiiicurcanqui'
Chai puchu apaicai-
uip moanta rec^equi-
huf
Hatun ^amai pun-
háifcunapi , capac rai--
lip, paiqua punchaucu-
apihuampas , tutantia-
uan, mana ancl^a vtca-
Lipac , ilamca'^chu ^irac-
hucanquiírf^í'^í^yi^fi^efíí
' Matia pacfiada (ca-
can qur
z Patachacpa camacht^
cüiainmanta, raneadla tac
!!áíp9jaií:ai.ninmanraj pi ííi
paéí^Je^chu hinqmcbcc--
chu canquií
3 Hucpa allin hacuda '
chapupuncaiqüipac, tan^
tapuncaiqíiipaCj chazqiicc
'cbü-- canqüijiilaiialli' haca-
ta chiírapüípa?
4 '' . ■ Tantapufcaiquiman-
V 4 u
m
s^-rtt *-í rt-*-rirí rf J
:it^^
i)
%
t
0:
^15
T>e! Sacramento
'.
j
rn, pimantapas chaninta
haicjiiiipa,hacunca, pecan-
taxairi, cucaica cantada,
.^uapocchucanqui^ baica-
¿tam ^uapurcancjui- haica
xutitac' haica runamanta
tad
5 Achca hamchihuaiv
chujchapoc canqui , tanta
mirancampac*
6 Allin hacuda , mana-
•lli izmufca hacuhuan, cha
crocchu canqui , manalli'
,<5la chai chicahiian, ranciii
ca^uipac,aüin caóla i ma-
ñana ranncuachina * cairi,
.tantaca,aUia haeumanta
tacllaícamjuraihuan, mu-
c hai huan , ñiípa ñ ecch ii-
canquij, manalUhacumaa
ta captintac^
7 Ruñadla cauchuncai-
Cjuipac , manalUman eha-
yachincaiquipac,ima miu
.á:a,hampi¿lapas, huarpoc
cha canqui^cairi, ima ma-
^wmx mapahuan chapoc-
tacchu canqui runapm;
nalhjninipac?
A los carniceros.
I Manalliaichafla^alli
aicha hinada/antipoccb
canqui'
z. QüiquiIIanmata,hu¡
ñoc aichada, ranticupoí
chu canquií
5 Cabra aichaóla , vu
jap,aichanmi ñiípa, ranti
cupocchu canqui?cain,a
chaola pantachirpa,milla
mana aichaóla^ miuyoc í
cbada rantccchu canqui
manalli aichamanta,allin
cae manca » chai chicad
mañafpa'
4 lufticiap camachij
ninmanta, mana yupaípa
aichap chanin manta, yall
checchu canquií
$ Aichada achurafpa
manallidachu ai^accan
qui , hinque hccchu can
quií
KJUCJfMJULmUIl
De Id T^enitencia, 3 1 3
H?cáiri 5 chayaqiienca, chifcacachuanipas, vcim-
huracchu canqui-aillu eliacchumininchacchucá
mapic hu , athiirac can- cpi^candela cunadla , ha-
jí í cucupinhuan, tulla- huampi yurac mapakian,
jan, mita mitachu,achu yuracc¿afpa , llumc/;iípa,
c canqui' ranticoc cunada , llullan-
Quarefm api , quarro caiquipae?
mporaípijVigiliaípivier- 3 Mapa cande!acuna¿la
;s, §391 quipicui púchau- 9Írios,^aCi6acuna¿la/?uaiTi-
inapihuampas hoco ai- pas,ruraípa, Uaíainimpa,
lada^mata aichada^c har c/:?ayaquenmanta , /;iaica.r
iiitapas^aicha catupi^hua- chccchu canqui^
juuipi, maipipaSjtiachcc 4 Mifqui rumpu rum*
lu canqui • cai binapun- pu ^ confitesñifca , mifqui
iaucunapi,mana oncoc- manta, imayac/?ac¿iíca¿ia
ina , micuncam rantin pas ruraípa,vcumpi ,yana
im ñifpa, raicocchu can- azucarta céurafpa , ^a^uaii
uií ncc^ainimpiri,yurachuaa
llumc/?infpa , rantipocc^ii
A los confiteros. canqui, ranticoc cunada
llullancaiquipac , manalli
Mapa candelada ru- ca^manta , alíicacmanta
ifpa, racu vtcuhuan , mi- ^ina mañaípa'
inchac,vcunchacchu cí- j Yana cAumarcofea
u!, ashnaa Ilaíaipi, llaían-^ mifquimanta , cuUu puti^
ampac? barril ñifcapi cae confer^
Yana mapahuan,v§u« uada,MllpOQg¿u canqui^
alliii
^'
I
I
314 T> el Sacramento
alim chuya mifquiman- chacrocchucanqui,aira
ta rurafcam ñifpa ' cairi, pi huarcufca,chuyancha
miíquíóla , conferuaóta- ca collque¿la,9uancaiqu;
huampas , pantachifpa, pac?
ranteccbu canqui ' ; Anta manta, titimar
6 Hoco a^ucarta , allin- ta , imacac mantapas, rí
mi,chaqi]imñifpa,rancú chac.collque(5la rura^ch
cupocchu canquií
A ¡0$ plateros.
I Tacancaiquipac, col!
que coi cada, chacrocchu
Canqiij'
z Cori, collqueda , an-
ta, añucaíahuan,chacroc*
ch a canqui •
3 Cori , colqueda hi-
canqiu?
C CoUque mcca6la,col
que intinchadla , collqu
manca , ima yachachif-
cadapas , yanarunacuna
manta, runacunam.ant;]
huarma madacunaman
tahuampas , rante^chucaí
qui í ranticupufcancuda
mana paicunap caícant
cbaípa, cuaíparac , yauyaa yachac hcafpa , ^uafcan
tiii ñiípañccchu caoquií ñiípa yachalpatac'
haica cutim caita rutar- 7 Máicao Igieííap calíz
canqui • haica chica-
(Slam guatean qui • hai-*
cavnauíam , caihinagna
caita yachaíoa canqui í cai
^uaícaiquip tunanta rec-
•Cenquichuí
4 Yallec añucafada,
ninta , collque puruncu
da, collque ctuzca, lamp;
radapaSjpimanta tantee
c^^u canqui caiti,cai ric-
chaccunada, tañuchiípa
hichacchu canqui í zuaí-
ca caícanta , yachafparac?
man¿
[KJlJLlf MJULll KJi
^. A. ^. '■.•<.'•*.
,í./.í./,f .f .?..'. :^.. ',*.»>. ?..^
2)^ la Tenitenctd, 515
ñna rcc^cfca cancam- z Chai chica qiiellaita;
cuticheccha canquijiaica
chicaciam , imaÜaóiapas
íuraocaicpipac
qui'
3 Llulla ilaiiida , rurao.
chu canqiii?cairi ^ mapapi
Llulla husrcu , pata-
)fi^ tofioiiesjen^ilio rea
; ciinadra, hicliacchujru-
:chu caoqui ' chaicu-
ida hichalpa , añucafa
lan. coiHuhua, citihuaoi vnachaica I!aui¿ta,Quellai
s , chacruchiipa • cairi, piña yachachecchu cao-
larc u paracon, toftooes, qui ^ cuapacroijCairi, hua-i
i\ couque cunada , tu- cimanyaycocpacmi, ma^.
cchu canqui , collque iiallióla ruracpacpas ñiC
pafcacunahuan , quepa-
:uncaiqi:íipací
Haica cucím caita ru-
rcanquiv
1 Haica chicapitap-
pa , y
ac
yuyalpa-*
pasi
4 Q^ellaimanta Ilaui-
¿la , imailadapasjiuaétai-
qmpi,chail!ahuaclle<51:a,ru
racchu canqui , caillam a-
llichacman hampuca ñif-
pa , chaninta ca^imanra
chazquin caiquipac?
j Cumu^iUujquellaira
ganzúa ñiícada, cainpac,
pipacpas,ruracchu canqui
ipa, rancicupocclju can ^uacunapac , ima.maoaili-
xiS ruraiicampacpas-
ALAS
A los herreros.
Yanca qiiellaita , allin
icllainai ñiípa, rantitu-.
)cchu canqui ' cairi,ma-
dli qiiellaita , allinmi
[mkme:
ñ
t
i
J
3 1 6 Del Sacramento
chinqui , ¿atún tupuífl:;
ALAS QVE VEN-' ¿uc/?uitapas , chaupicfe
I Rantiíac ñiícaiqui
paradla, vnupi puquichcc-
chii các|uí,pilli¿ta cullu tu-
pupi. tupuncaiquipací
z Zaraólaranticupufpa,
A LOS QJTE FE^
den agijjfc.
I Chaqui vcAüda , ti;
c/;icoc caípa , ñaupaciac
chu vnupi punquic/;inqi
tupumpi , piííipachecchu tupupi mirancampac' ca
canqui? ri,allín vciuóla ,maiiall;
3 Zarada ranticupu fpa, ¿uan c/^acrocchu canqui
chu^unta , callpunta,aliia z Ycim run^u^fla , c/^ai
^arahuan chacrocchu can pichacc/;u canqui , izmu:
qui,manalhnta,a!Iin cada ca vc^u/'uan , c^aupinrar
hiña ranticupuírac ñiC- alhn vc/;u/;uaní caitónad
pa? ruradacc/;u canqui, cuc
4 Zarad:a,trigod:a,ima luncupi-
muudapas , tupupi ñitec- 3 IzmuRa veyuda, cuc
chu canqui ? cain* parada izmufcadapas, allin vc/?i
ranticuipai cupuda tacac- alhncucaMnsida'-/?u,rátici
chu canqui , chichacchu pocanqui^^airi vc/?uda,ci
í^anqui, yallinta apancai- cada , /japtaí^^ada , ranti
<]uipac-cau-i,vmcuparada cupuípa,maqui/;unta,/73p
vmayoda,chazquiípa, ^e-. ta:/;inac/?u ¿aptanqu¡,ck
quclcadañachu,(j'haz.]ui- fac inanac/;ayaquenta, 93
P
^
Ifcl^'WttgaflfMIfKMMJiafWlfllMJiM
' De Id Penitencia, 3 1 7
la ranticocman coípa? cachee, na huañuptin, tcP
tamentada , hucman-
LOS INDIOS ES chacchu canqui, huañoc-
crimnos^ pacamachijninmanta,niu
nainijquiraiculla jimalla-
Llülla teílamcnto(5í:a, etapas ya pafpa: piffipachif
dlcacchücanqui - Pa-» papas i cairi MiíTacuna-
:p, patacha'p, Cura- manta ,§amachinamaiiC3,
), Gamachijninmanta ima allí camachifvanman
u, quellcarcanqui V on- ta, maicantapaSjpiffipichu
c huarmip ec^ampa, qatllcarcanqiii maican-
nachijninmantachu í llanEa ,aslíantapas,quel^
ri , oncoc carip liuar- caiptoanücaícantan,ma^
!mpa,camachijninrnan- nachu quellcareanquiícai-
;hu , qiiellcarcanqui ' ri, maFhírJcafcaita/utíchi-
pemifcanta , manatacchu
qüelícarcanqui*cairi ceña
nicntomaata pichaicau*
quichu*
4 Teñameiitoéta quell'
11, maicampa , cama-
ijninmantachu í eai hi-
íluUaóla , quellcancai-
lipac , imaí^ani cbaz-
lircanquií^
Tcftamento quellcaf- caípa^oncoda ciinac , vi-
íquipi , teftamentoéVa Ikcchu caequi ama aoi--
lellcachecpa camatbij- maiquipacjiíiiallaólapas,
nmanta yallkhecchu, haqueichu niípa-ama naa-
iri, piílipaclicgchu ean niiícaiquiá:a,nianuiquÍG-
li- tapas, quellcachijchu ñiC
Teílamentpíla qiidl pa,viliacchuí?anqi]i'
1 l'il III !
m
^mw.mwMWMv.uuwk.'UU'Wmme.M^^'ÚÚ^
I
'»
3 1 8 >''Del Sacramento
j Maican cari , huarmi- c Iiu canqui?
pas,chürimpa checa cha- 7 TeftamentofVa que
yaquenra , huahuampa, cachecpa camachijnii
checa c^^^ayaquentapas^cai- manta, yallin ashuaii Mi
ri , huarmimpa,chcca cha fada, caraachinada, vig
yaquenta, cogampa chaya hada,ima cocui offrcnd
<]uencapas, qaechurcachu ¿lapas, quelK'arcaquichi
tellameatompijCampa vi- cairi, rezada Miíraá:a,cai
llacumijquimanra .^ cairi, tadaman ñachu,quelici
yayampa mamampa cha
yaquenca,maica cari^huar
mipas, quechocchu tefta
mentompi campa cuna-
cuiñijquimantaí
jú¡ , :Onco(5la villapayac-
canquií cantada¿tapas,r(
zadamanña quellcac caí
qui,munaininca mana yi
paípa, padreóla cuílichír
caiquipacVairi, imallaól;
pas paimanca chazquiíca
chu,cunaccbucanqui,ño- quimantachu í villahuí
capac ima haicaiquióla ha ari, imadlam coíTunqu
quehuai ñiípa, yayayoc, haicamktacac caihinad
mamayocchuiiyocjru- rurarcanquií- i
namaciyoccaptiatac'cairi 8 Tefhamentod^a , ma
padrepac curacapa^, pipac nalh quellcaita yachaícaí
pas,jma haicaiquidaha- quinianta, cairi, tcftamci
queinüpa villaccbu can-
qui?cain,ama manuiqui-
€c2í , puchucaichu manuC
caiqui¿lapas,aniachazquij
to qucllcachccpa , munai
nin^mana chaicama qucl
caícaiquimanta , ima hu
chapas hatarircanchu,ch
chu ñifpa Villac,cuna61a^- can. chazqueccunacacnii
ÍKJgMMMMlflt K Jl
JUL
T)e la Vemtencid,
v^uchincaciipaG haica
lamcntodam^cai hina-
i quellcaiGancjui,haica
nap cacnintam, v^u^^ii-
ircanqui ? haicaóta ña^-
chu niaña^cl^u cancjiii?
II Haicaólam coílun-
qui ■ camri cana , haicac-
tam hillupurcanqui , que-
chupurcanqui? baica runa
;n:ii^v^uchircancu- ima ¿lam hinarcanqui ' haica
anallinianmijchayarca- cutiñatac^
Í 12, Teftamétoólaquell-
1 Oncoc yuyannac na-^ cafpa , hu¿la churanaiqoi-
ptin,yuyayniyoc hina- pichu, huda ñatac churar
ichu ^ teftamentoda canqui ,. lluquipaillai ray*
ellcarcanquiicairi ; ña* cu?tefl:amentG¿la quellac-
lañuptintacjteftamento chcc,inaa¿lani quellcai ñiC
iquellcacchu caqui, cau pa,camachiflurcaqui- canri
cbcaptiii racmi, quelL ri cana^imaftam qucllcar-*
rcaniñifpa^ canquií^pantaóía quellcat
Lladiadn taíTaiquida caiquiraicu,pi¿lamraicur
ptin,cairi,taíramaca,hor canqui ^ haica chicapim*
achca cutitacchu caita ru-*
rarcanqui^ haica mitam
haica tejílamecopitac, chai
cunadla rurarcanqui'
15 Llaólap qucllcacama.
lantapas quellcancaiqui yoquen caípa^quellcaclla-^
c , cofradiacunapacpas, pac, horcoica caípatac, te-
»llque¿ta , pachaóla lia- ftamencoíSla qoeücacpac.
avta, imalladapas, apac» huacy afea caípa ^ ma-
iiami
íca captijquipas,chunca^
aimanta, yupacuimanta
)rcofca€aptijquirac tet
r]aécocunada,qucllcácai
ipac,cairi,IIactap,ima hu
ESJH^KMKIKXK
^^
I
t
t
J
I
l^
n^
3 2 D T)(f / Samménfl
namñecchu canqui, on- quii manañifpajimaa'
i:oc can, huarmipas, ccíía- nianallimampas, mana
menconnacchu, huañur- fradiap, Iglefiap allijni
-cancu, maiiariicaiquiman pac,icha hucman ña q\
ta? puipa ?
04:/ ' Maican teftamenco 1 Ig!e(iapac,cairi,coff
¿lapas, pacacchUjUiquec- diapac , cuyakanmani
•chu canquiicai hinaicai- imalla<^apas huanllaccl
<]uimanta, pipas chayaque canqui • quipuiquicun
t3,mana chazqaicuncam- iucin hacuicunapi , co
pacícaíri, ima allin cama- queda , parada, trigodl
chifca caccunada , ma- Iglcfiap, cairi, coFradi
na puchucafca cancampac imantapas , pacac(;hu ca
ima manucacpas,mana cu qnií
tighifca cancampaci
A LOS MATORDO^
3 Ayap huacin fcpolt
ran raicu , limoina cuy;
canea, afinta,huaílancha
chu canqui,cai chicall
<5lam coaii ñiípa, huaqu
V Iglefiap pachaca caC huan quepa liípa • haica
pa, cairi , cofradiap prioí- taní huaílacharcanqui'I^
ten collanan , pachacan camictatn caita ruraixa
caípapas, cohadiap coll- qui*.
qucnta, imantapas camai 4 Huc cunamantaas
quiman yachacuchecehu chcada , ayap huacin 1
canqui ' cairi, quiquijqui- poltutan manta,chazqi]
pac , miiuchicocchu can- chu pnqui, huccunanií
ta:
|fcjrtína^if^t«giigjaMMMMiíii«ji<
Déla ^enUencU. 1 2 í
r¡,aspIflÍ£í:avCochoma ta , collquepaC| imapác*
iquicunap muchainin- pas , mañacchu canqui,
ancachu* cairi^ ñahiia- chai coUqucIiü^ii , i^ara,
)¿ta, runa macintapas trigo ¡macofealiuam pas,
lecnifpachu * Cura^ap queparifpa,pacaípa,quipui
machi jninmantachu, qi^ip- ai^aicuinimpi ma-
Icfiap caciiinta piffipa* nam chazquinichu ñif-
lifpa' pa-
ígl€Ííap,cairi, cofia- 7 Tglefiap ^ cairi , cqí
ipchacranta,tipifcaiqui fradiap quipumpa yupair
anta, prahuan, trigo- churacuinimpi , haicac*
lan, imamuuhuampas, tam aparichiílunqui í ca-
mpac haquccchucáqui, tcc pachacancunapac cor
i chicallaélam, apaicuni canquiñachu í chai apa-
rpa?cairi,lgleíi3p, cófrá- richiíca coUqucmantarij
íp,.^aranmantapas, aka> imaétam rurarcanqui?
1 ruracchu,rantccpaíchu haica vi^aiñam , manu
nqui • chacrapi chac-- canqui? iraañifpatacma-
ac , yapoc,tarpoc ; hall- na copunquichu*
ac, harac, callchac, allac
ccunahuan,vpiaacaiqui 8. Iglefiapac, cairi, co-
Iglefiap , cairi ; co-^
idiap , aleo cruzninca,
ndontfta , aya huantu-
a vaya huantu pam pa-
leta , mapa candelacj;-
fradiapac , mapa cande-
lada , imalladapas ran-
tiípa.v cai chicahuanmi,
rantini ñiípa , yallichcc-
chu canqüi , yallichifcai-
quihuan queparifpa- hai
X ca-
^
I
t
I
p
:
j
i->
322 n^elSacmmento
cahuaami qiicparircan- mapa candclan , cacnrr
quii ^ ' n> . V '! , ■ ■ cunapas^i imalladapas
Sí- ' Maiea cofracfiap vein chincachircanquichu, cc
teyqiiarro6la.,fenGÍlIo(5ta- eacüfpa , huchaiqutmar
pas cofradiamanta carcoc ta í imam chineacurcar
chu canqui^ ca^imanca haicachaniyocmi'-
tiimpafpa , cairi, ehecaa n Huacaichafcaiqui
cadl a ,maiia checallaó^a Igleíiap ornamcntofi
tapuípa? cairi , ebai car- yancanchacchu canqui
cuicaiqiii(fla checñifpa - cairi , Igleiiapac ñiica ci
chu paita earcorcanqui^ na¿la,quiquinlglcí¡apil
picíam carcunqui í riciii criíl:iapi,cadapas , pifti y
ch'jri^ chai runa,mana ca- pacchu v^uchccjchu caqi
manmanta', carcufca cap-
tinca , íayanampi quell- A LOS Qj^E GVAí
cachij ? cofradiaman, yay- dan carneros^ ^c.
cuncampacmi m , limo&
nada cbazquircáquj, ama 1 Viracochap,cain,ru
arichaihinapijimahaica- nap Uamanta michipu
pihuampas, paimanta ai- pa , michiicaiquimani
liicapuichu ; as^uanrac chayaqucnta chazquiípí
feuanachij. ^ pampachai- allin cac llamada , huí
pas^ hiianana captm^ iimchafpa , manallinlla
ip Allin churacui, hua- madañachu ^ churapoc
caichaipichu, huacaichaf- canqiii í haicadam hinai
ca 3 Iglcfiap , cofradiap,, canqui' haica mita tac í
-I-
Üfci^ánifg»
VWmtLJMitMMVMlM KMMJULMM
Wlf M— '«■^^if
f ;:} Vtocbcbap • í,r cmi,
inap llamanta, canallpn,
lulan , ima riiic h \im -
míítapas , canqharnan
iicocchu canqui , mana
uaiJJa mjisuDktnmaii ea-
icaiquipaicu , ay^ac; rap-
an, tulluyanan ,; ¿uañun-
ancamapas^;: ] Kud'J
Li, Caracha llamatuBa-
b hampqcc^u ican qui ,
lampincaiquipac ; iefoy^-
|uencacMquiip^ ,;harii]i-
linantahuarripa^ ry : nPiana
'uyaicaiquimari'^ !)rcar^-
habuan ;, hjjaáuncanpa-
na* cai;ri,..carachanta lla
«paíi rgntinacunc-inGa*
j^qt; tláf^áp 3.icfianta -^ .ai-
jliahuanqa.ñ:iipa ,? chaq-
lamanafpapas y llamaíSa
hnaáuc Uecchu canqui ,
miufcam , i;nanari i, on-
eoimantam . JiúaáAAir ñjf-
pa ' haica<flara) ■- 1\ :j[)^i^a
cutim caica' lurarcanqui-
,^apallaiquighü, rgcaíoanr
ch u cacbu pi pa§ ,, I ! arp a-,*
ima huihüaifkpas - mi-
r<;heccívíj ^c^nqui; ',/cairi,
m m alli rp ich í ícai qy kb i|,
- luuacaicbafcaiquíGhii, qir
lia caicunadla syuyaícai?-
nquicbUjíquicayarGan,, í^lí-
cayarcaíni;; .;¿ .^ iii|á¿^rc^|i%-
:>paiiGbu;^50ui c-'icíl iliíí
6 Maicarí caiiallor^,tOT-
. Ja¿í/fvi]jar: j llama jí^ahua
cbaquií caupcpas , bu-
- qbaiquimai^ta , i man^lU
„§aby^fcaiq ui ííianrach|u^; j
„^hiB^ai(fhkurjcapqiii-|jrÍ3
runapi cucancapas , cai-
riíian ,' cbain^ianv cí^ac--
ji^ap^-ípa :,^;cvícaijriincu¿ía
^uaposccbu -canq^ai /^ iii^a
nari,chincacbipocchü ca*
X z qui*.
-O'J
rMrMyMgMgMgrajgggggirriírá^
vr-
I
P;'
I
■;►
P:
IV
;
'3:2-:;^ ■? * DelSacramenf&
qui f cairi, ciicap ra ncim- botijaitam ^ haica ' cud
'pi , ychiida^ millmaóta, tac^
copaólapas , vinacchu, lo Llama caticufcai-
^arccchu caiiqui ^ haica quihuan, llama, cairiMIi
cuca runcudam fiiarcan- raacuna , vuija , vaca^mt
qui ' hatea mictam caiCa Ia,cauallopas,chaGrucuf
-rurarcanquii tin , carecchü canqui *. caí
<Si;,r.)Vchu¿la , chaiman ri- ^ huañuchircanqm.
ícáiííiati chacnafpa , vchu chu ^ ranticupurcanqu
runcuéía ^ ^uacc¿u can- tacchit, campa binadla
qui f cairi , runacuman- haica mitram caira rura
ta vchuéla , horcopóc- canqut í haica llamadlarr
:opoc-
chu , pifliyachecchú caii-
qui hai^'a runcudam »
liaicacuc^tac? '
Caí hináóla puflacurcac
quií^chai llamayoótarct
jenquichü-Miif'ií-
^j* Viracocéap ^ vínun- -W' ' Llamaiqi]ipi,cauallc
ta chacnapulp,. buadtai- pi , mulapi huc tampum
quipi , hud:a, cairi , ach- ta , huc tápuma (cairi can
ca b^tijaélav pachupoc- maicanj^ chacnacochuái
cha canqut , vínunta v- yana pafcaiqüím , qucpci
piancaiquipac í cairi , bo- guióla^ chacnaififcaiquiir
tijadahuacllichechutcoc ñifpa , niincai ítucuípa
chu canqui , vinunta v-- pas ) viracochap pufiü-
piancaiquipac í vpiafpari, nanea, almofrcxninca, qui
í vnubuan ñatac , hunta- chapocchu canqui, pagc
^ checchu canqui ^ í^^i^^a pogchucanqui collqucrití
ft1^Tlíra%ifMiflfKMa£1fáíWlfllMIH
liüi^JBllttit
itfrwMTfir
D(r U TenitencU. s 2 5
banafta,cuellofl:a, platos chca eutidachu ruiarcan-
)llqucmánta ima ruraf- quiícauallonta, mulanta,
, yachachiíca¿la,9uapun fiHanta , imantapas , ^uar
liquipac? cairi^cullujCO-. pocchucanqui'
ipiitiaa,ichuima mai- 14 Haieap chaninmi
ntapas,quichapu{paipa9 chai ^uaícaíqaica carean^
fpapas, horcocchu, hai- caí bina ^uaica haica mit-
larecchucanqui í 9apa- tam ^uarcanqui '■ haica v,
iquichu caica ruraican- naiñam caita rurafcaiqai;
li *. cairi,huccunada ya- mancad
pahuaí , ^uaüun ñiípa ij Canipacyupaípa, pip
inchecchu catiqui, huac chazquichiícariniaiKa,rn^
cchucanqui^ nayupafpa,chazqüichiica
Imalladam ^uapur- manta, ic haca ari, huacai--
nqui í haieap chaninmi chaillapac mencaícallapas
rcan'haica mictam caica ímadapas ^uacchu can-
rarcanqui í haica runa- qui* imaila(Sí:am ^oarcan-
ianmi,chaica9uarcáquiV qui' chai hocaiiícaiqui-
Maican viracochap ca, haieap chaninmi car»
iilcp,clcrigop,doclrina- can*
)c,mana dodrinayocpa 16 Viracochap , frailep,
a6lan muchachun yana clerigop , pachacan , cief-
nan caípa , imaUada- peníeion cafpa, huacip cal
5v,fuapocchu c^nqui? ri,deípenlap llauintahua-
lai 9ua(caiquica, imam caichac, huallcarec caípa,
rcaníhaica chicadara imallantapas ^uapocchu
lapurcanqui *. caita^aa- canqui, imadam fiiapur
X 3 canqui
^wt
m
í¥H¥M¥M«MttMK«lg«g«giíJgÍÍa^¿^1
é
«V
t
«►r
I
té!
P
ti
P
T) el Sacramento
\
j
canquijhaica e¿ica¿lamí
baicamircam'
17 Collquecla coc caíTup
tijqui,huacipac imadapas
racincaiquipac,haica coll-
cjuedam qiicparic^icoc
^ác]ui,53pa punchaupi , fe-
nianapi^uiUapi ' haica v-
iiaimi caica rurarcanquií
38 Caftilla ta/;ua chaquic-
ta miehcccafpa ^ Ilamaí5la
michcc cafpapas, caimara
huañoccuna¿ia,quica ch'm
cae ca(5lapas,quipiiÍqiú/;L]a
e6u ra pu ípa,y upa puípapas,
fcLici{cai,mictad:a pallcac-
chn canqui, ña yupaíca caf
cá mata, chai chica cau^ac
ta,campac horcoíTac ñiípa
chaita horcocchucanqui'
haica ña huañoóiía, yupa-
pureanqui chicaótaí
15? Haicaólam caii^actnea
ma hor.orcáquiüíaica cuci
tac caita rurarcaqui-Viñac-
mátam,miracmátam, pat-
manacuílun ñilpa , pihua-
pas rimaaacuípan coUaná
caóla, pacñunta, campa(
huacpiiec,chillpec,raqui
cfau canqui , mana cuzcí
manta, raquinacuípa'
20 Maicaii runaman
ta, vnanchafca,llamad;
ranrecchu canqui , virí
cochap fuafcá ñichcaíp;
21 ña cammámaicávii';
cochapas copoc caísüqu
llamcainijquipjchaima/i
má,chacnaÍGaiquip, puri
caiquip chaninra,imanar
riniana curcanqui chai h
na,ca(^imácaj qucpama ji
rií'iapñaupaquéman pul]
chiípa , mañacchucanqu
caica ashuá manuimi ñi:
pa,chayaquéta ña chazqi
cuípatac-cai hinada rural
pa,haica¿iá caciiin manca
v^uchipoc caqui, Hulla t<
tigoóla mincaípapas^ha
cada iallichec caílurcar
qui, jufticiap camachijnii
manta • haica mittam caí
ta rurarcaqui'caitari, viñí
chu yachappoc canqui-
Maimac
M JfJLM lUilLMJUU
rjÉAJL
T^eüTenlmcídP 327
Maimampas vira- racocIiacá,cliacnac macij::
ichap cacninta , llama- quimaca?aylluiqiiimácahu
chacnapufpa , ñampi ampas,chincalcap chanuí
lacnaícaiquida haquef- t3,chazquicapiircácbu, pal
1, miticacchu,aiquecchu cuna hucbánac captintad
,nqui,cairi, huc chacnac Z4 Apainiyoc llama,ma
maman, chacnacmacij na apainiyocpas piílipap-
jimampas , aiqucichíc iin,vnanchaícaa:a,muyu-
licicaichic ñifpa , fimida cuchupocehu caqui, han,
)cchucanqui,catipayac- capas llama cau^aptin-
lu canquiícai hinaícai- ñampi hacjucfpatac í cal-
aimancari, chai viraco- ri, chacnac macijquihuan
lap c^cnin, huacUicapur aichanta aichanacocchu
mchu í ima manalli- canqui, micurcanquitac-
lan ,chayarcaiichu í ima chu 5 cairi ma? mana cali-
lanalhmámi chayarcan^ payoc llamama apaininca,
napitac-haica chicapim^ churcuíTac ñiícaiqüimáta-
y,. Apainintin , apan- chu, chai llama piíripapiu'-
lácpas , chulla llama, ma- can,huañurcan)paíchuí
ian,achcallama,p!Ílyu-
afcaiquiraicu , chmcai Alos indios que trahajan en
ucupcin, ricuípapas , vpa- /^ mmoó, i!fc.
lacalcaiquiraicu^ma^cac i Chichi coriaa.vira-
iípa,tanípacac, apamin- cochap ayticunam^pi ay-
inhuan,cain, hinallaóla tifpa, chichi coiida $uac-
laquecocchu canqui, ma chu canqiii '- cairi, ^arayaf-
tiamrieunichu ñiípa^ cai ca corita tanípa ,mill-
biuaícaiquimanta^haivi^ pufpatac , acafcaiquipi
X 4 majcac-^
^míSSBWMSÜLíüMúA
t
t
3'2S' T)el Sacramento
inajcacchu caqui? corida, azogucp callananta , quc
f on mamaólapas , pacac- llai taclladtaj qucllai ch
chucáqui?c]uepámanraña conaóta , quellai taca
horcofpa apancaiquipací puda, qncllai queminad
haica prayaica coriólam encamada, hua^caólajCai
pacarcanqui,millpurcan- civnamanta.ima ca. liada
quipas- haicap cbaninmi
carean • haica mittam cai-
tarinarcanqui? : 'i
i Qucllai raucanada.
pas^nacchu canqui?cai
Cünamanta,imadam ^na
cariqui'cai guafcaiquióla
ca, haicamanmi ranticui
J
quellai radiada , quellai canquií
lampada, cullu ancarada, 4 Camhuá huaqui Ilin
huampurudapas^cori ima pi coyapí, Ilamcac runací
horconadapas , ^uacchu namáca,mamáhorcoícan
canqui ? cai caicunaman-- manta, fuapocchucanqui
ta, imadam ^iiarcanquií camaiquida chayaquci
haicap chaninmi carca? quida huntachincaiqui
haica cutitac' pac,caillamcacmacijqui|
3 Llimpi coyapi Ham- chapaquempac, mamad
cafpa, vchpanta maillaípa, horcoptintací caiii , tauc
huairachin3,huatianacuna mamamáca,huacipi,huñu
da pacchaípa , cairi , azo- ca cacmantachu, ^uarcan
guep pitinta huacaichaf- qui, huccunaman ranticu
pa,azoguep callanantapas, pulpa? haicadam guaicán
tucui llimpi coyapi llam-- qui í haica mittatacUiaica
c^inacunadapas , cau^ac nianmi ranticupurcáqui
coUquc , azogue ñilcada, j Capac Rcypa azogue
cólica
i
V
[ÉLXJLMKJIMJIi
,».i .*.i.^.>f.í. .».*.». ..(^.í 'f].l,'i:.'.t.'-t.l.t- f .?..'. ¡^. .'.*..' .^.* .^. .? .'f. i
T>e la Tenitenctd. 329
il!camanta,caftilla caita- pas^ vpallácaiquipac ima-^
a,vuijap cacufcan cara- dam coíTurcáqui'chai^u.
apas, 9uaccbu cáuui^hai aícamantaca,haica6lam ra
chica caicu¿tam,vuijap quipuíTurcanqui cbaita ^u
ranrahuatiapaSj^uarcan- aufiqueiqui,runari,cutichi
ú ^ haica mittatacS purcaiuhu chainiyocman
Llimpi coyayocvira- ^uafcan^^ ppafcanta?
>chap mittayoqucnmaii 8 Collque coyapi Ilam^
, coyapi ilamcacmanta- caípa llamcafcaiquip cha
iSjhuc, maican runaman ninta chazquifpatac colla"
pas ,*^inn, llamcaícam- nan, cairi padakalla Ilia
i yupananta ^uapocchu da, coyamanta,, ^uacchu
nqui?quellcai mictapiña canqui ^ ^aica chicaólam
jcapmi cai citicuna ñiípa zuarcaqu^ ? haica mittatac?
acpa llamcafcampa cha- viracochacunamanñachu
inta chafquicupuípaíhai- cairi, pimampas , ranticu-
iticidam ^uarcanqui^cai pocchu canquií haica man
inaóla ruraípa haica cbj- mi, ranticupurcanqui j co-
idatac chazquicupurca yapi llamcaícaiqui pacha
\3x\ manta , ^uafcaiquid^ rá
Tapufcaímanta, mai- ticupuícaiquimama(5la,yu
intapasj^aada, ricoc- palpa, haicamanmi yu-*
bu canqui, hinaípa , fua- paciiní
hampas ñirpa,hüñicoCr !^ Chai mama ^uafcaí*
bucanqui carahüan ra- quica,caillaiquipi llamcag,
uinacun cápac , imallac- cunamantac hu, cairi, qui-
ípas ^hazqmnaiquipac-» qniíi coyapi,llamcacmanw
tacho.
[^XWWMMMMMMMUl
I
I
I
I
I
550 _ ^el Sacramentó ■'
tacha ^uarcanqui'Caíriíco cocchu canqui^mai chica
tomamacuiiamanta , ña 6iam apaóla ncurcanqui
Jthainiyocpac , pallachin. ^uafcapta chayachina cul
pacpas ; chazquichifcan- pa.haicadamchayachifu
nianrachüfcairijpampamá canqui?
tajiijcniomantachuguar- 12 Lla6laiquimanta,cai
caiiqui- cairi, ñamamap ri,lla6taiquip curpamants
turuchafcanmátachu^niac runa puílaqué, yuyaquen
maman apaípachu ^uar- pas nípa,hamuípapas,cha
canqui^ qiiichincaiqui runacuna
10 Azogueyoc mama, manta maicá cadlapas, pa
turuchaícaóla , azogueota cacchu canquijhuaélaiqu
ífchuyarcoc apaípa , chai pimiticanmi, manaracni
azogueyoc curuda afinca, chayamunchu llullafp
cairi,achca¿i:apas, ^uacchu ñiípa,qnepa mantaña^cha
canqui' haicaturuchafca- runahuan ranticupuncai
¿lam ^uaicanqui? haicap quipacWiracochamámíi
chaninmi carean chaitu* cancaiquipacpas' hinaíp
ruchafca ^uafeaiquica'. chaimincaícaiqui runa]
11 Mama aitana hua- chayaquéca,cápacnaapai
cimpa , vyaricoquen caf- caiquipac,afinta,cairi,ma
pa^cairí, coyapi llamcac naimallaólapas, chairun;
runap Capitán yuyaquen- paccofpa'
cáfpa , pachacan caípapas, 13 Haica chicamanmi
mamaóta^mamap, turan- chai runacunaóla , ranti
ta, azogueóla, collque co- cupurcanqui í haica pun
yap imantapas , 9ua¿tari- chautam manarac coH
qui
¿ftTÍnÍteittí.llK.MM»MMH1l«JH
De U T*enlt encía: 331
e coyaman chazqui- runa puflafcaiquihuan,'
ifpa , Uamcachircan-- í;aicunap Curaganhuam-
i j^ ranticupufcaiquip pas , imallaólapas, cai chí-¡
llquenta , campacña cada coypas , ñocaña,
afpa imana ñifpari hai- miticachillac caicunaóta,
punchautam , quiquij- ñifpa j nmanacocchu can-
lipacllamcachircanqui, qui '• baica chif^apacmi,
cillamanta , llamea rimanacufpa , chai /una-
lancanmi , yuyaquen- da, npui ñifpa, cacha-
i aricani ñifpa'
Pampapi tiaicoc
nap , quipocamayo-
len cafpa,apamuícan,ya-
tanta, ichun capas, quec-
rircanqui ' haicadam coC
furcaqqui*
16 Pampa tiaicoc ru-^
nap, cairi, coyapi llam-
cac runap, yuyaquen, ca
ipocchu canqui'. caiti machicoquen caípa, mai-
imcaininmanta- chanin can runa Uamcafcanman
)fcanta , hillupocchu ta miticaptin , paihuaii
ínqui , llapallanhuan, rimanacocchu canqui,
uaquininhuampas, que vpallacuncaiquipac , ma-
mfpa, haica chicahuaii na paira cutichincaiqui-
lif haica vnaiñam caita pacpas, collqucda , pai-
irarcanquií manta chazquecchu canf
f Cüllquc coyaman, qui '. cairi , llamada , ^ara-
nía puílaicaiquiliuan, cal
L, pampa tiaicoc runa
uílaícaiquihuan , cha-
ra^unaman^ michecman
da , pachada , imacha-
ñiyoccadapas í imadam
coffunqui ' haicap chaniq
mi caica.
Maicafii
mUVMMMUMUMU
%
P:
i
Pl
"$^2 T)el Sacramento
17 Maica hua^ip micta- carpa,fua(5l"a'^chucanqu
yoquen cafpa , mayman haica chicada fuarcáqui
ca^ha,riípapas,ancha cafpa chai mamada ciachicoí
tahua piifiuilla purinaiqui caípa, haícamanmi, rant
cutimunaiqui captin, pu- cnpoccanqui'llapamam
jac punchau,aftahuampas
cainacocchu canqui' caíii,
mana puriícaiquip pun-
chauninmantari, punfcai-
qui punchaumanta hina-
chu chazcjuicoc canqui?
ranticupukaiqui , haic
chicamanmijupafpa, hi
ñuicucun, fccamun?
19 Cachihuan, azogue
huápas , ña cacuíca mam
chacruíca captin , cai hin;
18 QueÜai tacllahuaii curudamanaracaitiícaca|
mamacunada, collque cu tin^aitiíca ña captincaccuai
riapi llamcac,paquic, hor- ehu caqui ' maichicadan
coc caípa, allin mama ru- íuarcáqui?chai f uafcaiquij
mida, pillida , achcada- runanta rccjcnquichu^
pas, f ua-'chucanqui í cairi, 10 Chulla ruñada , ac¿
coyamanra , mamacuna- cadapas,rantijquipi coya-
da aparcuípa, mamada pi,maipipas, llamcacpac,
juaechu canqui^cairi , tau- niincac caípa , nmanacuf-
ca mamachañiyocpaCjac- caiquip chaninta cocchú
llaícaiquimanta, maicanra canqui- cairi. ña llamcaita
pas haihuarecchu canqui? puchucaptin , rimanacuí-
mama cutanaman , cuca- caiquimanca , hiuica^^chu
mapi 3pafpa,maicantapa9, caqui í cairi ,llamcaícam
parcanquitacchu í cairi, pa chaninta , corcanqui
mama eutanada , carac c hu *. L'airi,manachu^Jína-
Ví^ tfywiamit
MKJtMJIMItKTi K Jl «JIMJiM
JffUJfMJULMJB
t.i.t.í ,-t. I í, r^yj.i.i.'i^.i.i^.
nydaPenkema. ^n
i ñifpa, llamcafcampa qui^haicapcianinmi car-
lillanta , chaninta ma- can ^ hiivafpa , maf nmap
j caícaiqui(5la , mana co- yuyaquen cafpa, quipuca-
mcaiquipac, ca^i llullac mayoquen cafpapas , chai
nacuihuantacchu , pa- runap imantapasjqueclm-
irichipurcanquif pocchu canqui í imanant
Maiq uiti runacunap qucchupurcanquiíima ral
lyaquen cafpa , tiaícai- cutacaii-: r;
jipi , chai runamanta, ty Maiquitip, lladap-
)llquc(5la , inia haicaóla- ps, yuyaquencafpa , qui-
is,chazquecchu canqui*. pucamayocpas , ruñada
iáaiqutpi,mana yupana llullacchu canqui , llam-
lícaiqui- raicu ñocapac- cafcan punchauninra,ma-
ii,quillampi,íemanam- na chaicama yupapufpa,
i ; punchaunimpipas, quipupuípa, palpa chaz-
iicadam eoanqui llac- quinan colíqucnta, apaw
iiquiman rincaiquicama caiquipacícaíri , quillini
ifpachuí lapichu , yamtapi^ hi},
i Haicarunacunahua- ychupicliu , yaullipichu,
li:, caita ,ñirarcanqui^ -iiirahaicapim paita Huí lar
aicaélatac, coflunquijja'
a runa'maichicamanmiy
ecamun C3,h u ñu m unca •
ai hiña , hitie^fpaiquica»;
ollqiieftachu , ^arada-
hü^pachaélachu, coíTür-
ativ^ui *. imaifbm cofluii-
canqui,imalla¿tapas que-
chupuípa-cairi ^ chayaque,
conanmanta,imalladapas
yapacéifpa, palltachipuípa
pas-
Z4 Imapim paita II ullar
canqui-imanain Uullarea.
1 1|
1 1
i
f^^J^^
t
J
574 ^^el Sacramentó
(^ui ? á jucarcanquichu Í hua cap c/?aninmi carca^Fiait
tarcanquii^hu* hiiarachÍF- manmi,ranticiipurcanq
caiiqiiipafc/;u , manahu- cairij chai ^ualcaiquio]
^chanmanra *. cacnintaii, imanarcanquim'
huaraihua^ipi, V9uchichir xG Camri cana, i^ucc
canquiclni, caruchachirca nahuan,>cudrpa,caturaci
^qiwchUj^ucUcacamayoc- nahuampas , yach'achi
cunaman, huataicamayoc coccbu canqui,huñulla
xunaman, ima liaicamam , ^araóta^papaóla^chuñuó
"pas- imahinam chai ma- ima muuótapas, yuci'aó
'nalliman chavachircan- vtcuóla, llamada.ima c
' í]uií vyay manalílmanchu lladtapas, rátipuíuucu i
thayachírcanqui í haica pa^qucpamataña , can
chicapímí yalhchiípa,cutirpapuipi,
^^ Mai huajipipas mitra ticupuncaiquipac-imapi
cuípa, imalládapas juar- chaiyachachinacuica ,'i
canqui<hü,cbaihuacimaa rarcanqui- haiga mittací
,ta^^ chai ^úaícaiquicarhai-
.ijiii,. :^' j ¡.¿-¡y:- :,..>/ ■•iir.ídi:í::Drriü'¡ CvifcM :
5 OGT AV© M A ND A M lEN-íFOy.
.£L OCTAVO MANDJMlBm
' • de U ley de Dios di^e. No levantaras falfi
• -í:>-í' tejiimonto, ni mentiras,
1 \DioJpa camacbkufca ^pu^ac tapcis ca<¡manta ttmpancí
ñe^Uciifwmninmíyamapic- i chu.Llullalnia^lac.
¿tflíB»
T>e la Tenitencia, 3 3 5
As Icuañtado teftimo xifte lo propio que dixiíle
I, a alguna peifona , en del Padre, porquele qaic-
;a<^raue^ íes mal , ó por otra qual- .
Era Padre, ó Corregí- quier cauíaí :m'^ n -'
- era Efpañól, o íeñora 7 Leuatafte a orro qualJ
j Curaca , ó indio,ó in- quier Efpañol , eíTe tcfti-
,e0aperíona , aquicii monio, porque caufa?
euantaíleí era perfona 8 Leuantaíle al Curaca
eftima- : ; cfle teftimonio í porque^
Dixifte con mcndra, óleuátaftc eíTe teftimonio
e el padre cftaua aman- a algo indio,ó india^ porq
)ado I ó que tenia por 5> Que fue el teftimo-
mceba, alguna mujer nio q Icuantañeí q dixifte?
ada, ó folteraí delate de quien lo dixifteí
Dixifte que echo a per 10 Fue jurando , contra
el?6 fin jurar '. ó hablando
con otro del?
II Porauerleleuantndo
cíle teftimonio , pcrdia
todo , y Icuantandole honra,ó hazienda^ó a fido
ío teftimonio, por que- caftigado^afretadojódeftec
:le mal, ó porque te á ca rado,ó quemadofó preíToí
gado , ó reprehendido, acotado, ó maltratado?
^rlas colas malas que as 11 Que daño le vino^
;cho'. en que le vino daño a eíla-
> «Lcuantaflc al Corre- períona? que le hizifte ga-
dor,cffe teftimonio '• di: ftar que cantidad?
fatuhijadonzella- úa
ra qualquier donzellaí
dixifte que a hecho o-
)s pecados, mintiendo
m
■ssmsssjíSM[M^
I
^l^ ^ef Sacramentó
r3 Leuantafiete a ci mif 19 Huelgailc,qucotr(
itio, ó a otra qualquiera pequen* ó que lean inf
pcríbn3,algun pecado que niados *óque íean afrcí
no¿iziefle , ó que nohi- tadosí
Zo5 10 Siendo el pecado
14 D ix i fte algún peca- jcno oculto, dixiftclo,
do mortal íecreto tuyo, ú diuulgaftclo,pór disfam
de otraperfona? údixiftc le'
II Diziendo algún p
cado de otro , añadiílea
guna cofa notable al pe(
do, por donde íe vino a i
algún pecado que no hi-
¿lile í ó que el otro no hi-
20Í
I)- Dixiftccon paflion
algún pecado publico , de famar mas -
Otro? ">^D!: 2.1 Rcuelaftc , ó manif
lé^ Dixifte mal de lo fl;afte,el pecado feereto c
bueno, ó bien de lo malo, otro, no entendiendo di
en cofas deimportancia? famarle, ú dañarle, fin
17 Procurafte que otro por vicio , de hablar mi
tedixeíTelo que auia oy- c¿o?ófiguiofe que los
do en íecreco ' ó lo que te oyeron dczir, eíle pecí
otro auia jurado,dc no de- do ajeno, lo publicaron,
zir- dixeron a otras perfonai
18 Defcubrifle el fecre- Z5 Aeufafte ante qua
to, que te auia encomen- quier juez, el peccadod
dado, y tu le aulas oydo, y otro , por odio que le ti
te lo diicron , para no de- uieíles ? ó por vengarte d
zidc
d , no pudíendo prouar (
dclia<
^úüh^imf^
HtMJHLMMJUKJmM
XBJUT]
De ¡a ^enttench, 3 1 7
lito de que le acuíaílc? rengan odjoj enemiiladl
El pecado de otro ya quedixiíle í delante quien
anifcftado , as le buelto lo dixiftcícílan enen:iifta-
a corar, por odiOjó ene dos por ru caufa?
iftad que le rcnggs , con 30 Dixifte alguna falfe-
tención de hazerle mal, dad, ó callarte alguna ver-
;ñarle,ó afrcnrarle? dad,con da ño notable, de
Dixifte mal de tu pro tu próximo^
mo falíamenre '• que di- 3 r Mencifte diziendolo
(te '■ en que dixifte falíc- que fabiasj creías íer^ falío
i¿? con daño eípirituaLócor-
; Dixifte mas mal de poral de tu proximo,ú co
próximo del querenia, daño de tu honra, ú de fu
)rafiérarle,ó disfamar le' hazienda?
r Oy fte de buenagana 3 1 Dixifte cíía mentira,
s murmuraciones , y de- fin propofito de dañar a
acciones de tu próximo', tu proxuTio' pero aduu tie
\ Procurafte que otros do que le le podía íeguic
ixePren mal de tu proxi- notable dañó-
lo '. ó eftuuiik en la con 33 D xifte cíTa mentira
erfacion , en que fe dczia con intécio de dañar nota
lal del ^ augmcniafte lo blemente a tu próximo^ y
^.al que íe dezia de tu pro aüque no le vmeíles daña-
imo , por infamarle mias, do en nada*
por afrentarle*. 24 Mentiftc fiédo pre-
9 As íembrado enemi- guntado por algún juez^ó
bdes , entre parientes, y mcntifte en la cóf. ílió ía-
migos, para que riñan , y cramecal' en q xiientiftctq
Y te
t
I
i
;
títaisii
S^s T>el sacramento
tc preguntó cl juez ' y tu íea verdad'
quedixiíleícii que men- 41 Deíprcciaíleatu prc
tiíle confeíTandore í eres x!mo,por abatirle notable
mentiroío- que ínentiras mente'
as dicho^ an (¡do en daño 45 Teniendo celos de
Je alguna perfona* tu mugcr, u de cu marido
3J cjüifirte parecer bue~ údetugalan,de tu manee
iio^ó hjziíle algo cjue pare ba,de tu bija', u de tu deu^
Gicíle bueno ,. Cjucriendo da , ó bablando con ira, )
cu íer malo? enojo de algún hombrc,ij
3^ Por Iijtros indicios.ó de aioruna mu^cr^as dichc
tGn3Íes,no ba (lates, juzgaí que es mala muger , ó qu<
te,ó creiíie , q tu próximo es alcahuete , ó alcahueta
pecaua morcalmenteí ó q que es hechizero,ó hechi-
crtaua en pecado mortal* zeraJadron,ó ladi'ona, en
37 luzgalle mal.óechaf cubridor,óencubridoiM,c
te a mala partejas colas du cofa íemcjante , diziendc
doías' fin fundameco, o porafré'
38. Mentifte burlado en tarle,y deshonrrarle,y qii<
prouecho ó daño de ocro^ íea tenido en poco, por íc
3P Gotradixiile a la ver-
dad, íabida,y clara*.
40 luz^aílc. mal de las
vidas ogcnasí
41 Injcriaíle a otro de
q del dizes, no fiendo aílií
44 As murmurado de
los hechos de tus proxi
mos'u oyes de buena garií
a los murmuradores'
palabra por deshonrarle, 45 Fuilte caula, q alga-
aunque lo que del duiíle nofnríleinfamado^óinfa.
Ai
mada'
LmUfiUUUULMJ
De ¡a TemtencU: 33 9
6 As procurado (aber rablcméce cnla h6ra,óíin
is vidas , y defetos de tus intencio de dañarle , pero
roxi m os? a d u h 1 1 e n d o , ú d e u i éd o ad
7 Soípcchaíle mal de uertir que Ic dañarías?
.ís próximos* ji As hecho burla de tus
8 As reuelado al gnn íc próximos, con palabras, ó
reto ajenóla alguna per- geíios,ó hechos? 6 as bur-
3na,c]ue no lo íabia, aun- lado de íii mal, ó de íu de-
[ue no íea verdad , io que fctOjCon intención de ha-
iizes* zerle tener en poco , ó en
9 Pudiédo tu eftoruar- mucho m.cnos de lo q es,
i infamia, ó murmurado de donde íe le figuio , no-
c alguna pcríona, as lo eí rabie menoíprecio-
DruadOjó as ayudado a in
imarle,ó a murmurar , ú
czir mal del' ó preguncal
í,aotro porque diga mal
e alguna períona, en co-
i nocablcr ó (abiendo que
.1 próximo era mócente, 53 dixiÜe a otros por co!a
viéndole afientar , as le cierta , lo c] tu juzgail-e ca
efendiJoí tu cora^ó^de tu próximo'
o As dicho a tu proxi- 54 Sabiendo alguna cofa
a0:am3n^cbado,vellaco, verdadera en quepudiPie
52, As dicho de tu pro-
xi m o,a I gü n a pal a bra, c o n
A le as hecho acergon^ar^
ó as ia dicho a otras peiío-
ñas, para q íc la diga, y afli
1
e aucrguencen
)codo,rraidor, tuerto, co-
o acotado, por injuriarle,
aprouechar a tu próximo,
as la ocultado de malicia
;6 intciició de dañarle no porque no alcance bien
o por
'i'
^'
I
J40 T) el Sacramento
ó porque le venga noca- timonio que Icuantaíl
ble mal, y daño ; oculcaf- con juramento, reniend
te ella verdad,fiendo teíli- íolo íofpecha de algur
go , y preguntándotela de períona?
iiíbaxodcjuramcntoí ^8 Eras foípechofo, te
\jj As leuantado falío mando ocaíion,decoíal
teíl:imonio,a las mugcresí uiana para íofpechar ma
o as leuantado fallo tefti- j^ As prometido alai
monio, a tu muger , ó a tu na cola licita, verdadera,
hija, ó a qualquier panen- de tu voluntad, a algur
. ta tuya , porque la quieres perfona, nocumplicud
inal,ó por afi-entaría-o por cleípues , lo q prometifti
que eres zeloío ó por otra 6o Que íue lo que prc
qualquier coía í que tcfti- metiftc-a que pcríona pr
monio fue ^ íobre que co-^ metifie eílo * prometill
ía'quantas vezes le as leua darle algo,ú de hazer alo»
tadj eíle tcftimonio? por el, jurando q lo ciiplí
5^ Quando te falta algo nas,y no lo cumpliftcíqu
de tu cala, de tu chacra , ú tatas vezes as hecho íemc
de tu ganado,as dicho que jáces promeíIaF^^, con jura
te lo hurtó algún Indio, ó meco' porq no las cúpliíl
india, ne2,ro,ó negra, ó ef- 6i Siédo interprete en al
pañoljtu vezino,ó vezina, guna cófeilionSacraméca
G tus huefpedcs , íin íaber el pecado , ó pecados qui
£ te lo hurtaron eftos', ni dixo el que íe confella
tener fundamento para de ua„y el padre re mande
zirlo ' que no los di jefes, aunque
J7 As afirmado eftc tct te amenazalleu á^ te auiar
de
[^itr^ifa^M
W«t MK MM Jiií MJÍ MMM\
mmmtt
5D^ la TemiencUl 3 4?
: matar , as lo dicho , ó india,ncgro, ó negra, viuir
anifcftado,a algunas per bien, y caftamcnte, que
ñas * á que tantas perío- Iiaze bien a pQbrcs,y otras
is lo as dicho ' que tan - femejanres bupnas obras
jvczes- dixiílc que las hazia por
diXífte eíTos pecados hipocrcfia , ó vanagloria
)r afrentar al que los co? ¿por otro qualquier mal
fió ? ó porque ló tyuief- fin* tuuiíle intención de
ipor malo* ó por otra ledañarcn la fami ■ daña
lalquier ^ cofa , viniendo íU'Ic en cila, ó pufiMe eii
daño en íu períona,o pcligrodc le infamar'
ziéda'cn qle vinodaño- <$; Los que te oyeron
Hallando quipos^dp eíTo que dixtíle , de cíía
algún indiOjó india que períona , creyeron que de
conoces, aiiia añuda?- .zias verdad, y aílitauicro
lius pecados, para, me- mal concepto del lia?
oiiadc fu confeffion,as 66 Dixifteeflo por odio
í mirado , y por las co- ó por embidia que le te-
res délos nudos, as íabí- nias-
) los pecados que hizie- ^j Dixifi;e el mal que efe
n,y dsuulguficloF, úui- otro aulas o}'do , er* vOÍa
[lelos a alguna períona? 'gráue * que mal íufc el q*j.e
íime por aucrío tu, di- dixiftt' delante que tantas
lO figuioíele al. indio , ó pcríonas lo dix<jk:^
dia,ujfan:íia notable' .;($^¿ ■ Loaftctea^ci? |1|íÍít^
Viendo al^un^Ef .deaJgjinacOiíaquc jjk;-: f
ñol, ó Eípanola,uidio,ó ó no ticnpS;,eB- m^Vi\^
m
u
i
í«
%\
^/^
^'
t
IM
I
IV
;
J4f T)el Sacramenta
cío de otro- Jeque te ala- r Chai tumpafcaiquic
baile • como menoípre- Mifla rurac padrechu ^ al
eiafte, óquififte menoíprc cacchu^ Ápuchu * viracc
ciar a otro , loándote a ti« phachuí ícñoraGÍiu'^Cur
miímo' cachu' cairi,huc huarn
écf Añc alabado de mas rmiachu carean' y upai ri
de lo que eres ^ ó pare— Daehu,cairi?
ees' 5 Llullatumpaihuan,!
fo Sabes que alguno drcca^^íipaíliyocmi, coi
fea hecliizcro' ó que enfe- yoc buanxiidam haraliii
ñc algo contra la ley de co^annaítapas batallinr
«Diosqueenfeñan los Sa- ñiípa,rimacchu canqui^
4 í VíuíTita m huac-Uic
puarca huarma vcun
huacáicbac , tazquedar
huacllrGhircan ñilpa ñc
.;c
chucanqui
j PadrcíSta
qui raicu
checnifc
huchaiquimí
ccr dotes, Religiofos,y de
'inas chriftianos • íabien-
ídolo as dexado de mani^
fcftarlo, al obifpo^ ó al pa-
drCjó át vifitador í mira
hijo que tienes obligacio,
de dezirlo, porque de otra
jíianera te iras al infierno, ta*, camta muchuchilca
raicu, manalli rurafcaiqu
ESTAS PREGFNTAS mata,camtacunafcáan)
diran,nj?t en la lengua ca raicu, padreca , rice h
6Juechua. huchadam rurá ííirp3,cí
T Pi maÍGantapas,batun chuflacmanta , tucui 1
huchapi ,,cafiraanta tum* nantin rimaícaiquipi 11
paeehu canquií. ^ Uaípa^tumpaechu canqi
*
fe^ti1>lrgHf
Ca§i llullaihua, Apu¿l:a nnanca yalli cainlnta , y u*?
mpacchu eanquilcairi,« pai caitíintá tV^uchiGhii--
lanam padre^a , tumf '^áqukhu 1 caivi, caGoint^^
rcanquijfainachuApuc clxuímuctiucJiiícacliucak
ps^tuntpaG canqui , pai li carca ? pencakhaícachu
feheGíiíípá ^imamátapas carca 1 carcufcachu ^arca!
Pi viraGodiáá:apas Tupachiícachu catea hua:|
kípatcánqyicfeu i ima laícachu 5 huatuicayaíca¿
icumantamtuiBparcaii chuyacácliafcachu^ carchi
J^l< -cairi huaólai a^utifcachu
Curacaílachu tum^ carca, tuinpaícaiquiraicü^
ircanquií imaí aicuman- iz Ima nianallim^iimi
mí malean Tunaaa.cari, chayarcaf chai tutópas cai^
tíarmiólapas, tumparcan qui ruñada , imapim ma>
aichu-ima raieutací nallícliarcanquiíimantam
Cliaihamumatatum v^uchipurcanqui '- haica
aica,imam carca', ima ri- chicaííam?
laihuantoi^tumparcan- n Quiquillaiquiáá j^
üilima nifpam rrmarcan turapacocchu canqui^íini
ui í pip ñauquempim, na hutha rnrafcaiquiaaj
haica ñircanqiii'. ruranim ñiípa í cairi , mai
0 Manallimpac juraf- can runaélapas, mana hu-?
lachu tumparcanqui^cai. cha ruraícanta , i ruranmi
i, hinallá mana luraihuan ñifpa , cajimanta ñecchu
huí huchuan paimanca canqui? *
imanacuípachu cairií 14 Pacapi hucha ruraf-
1 Chai cumpaícaiqui- caiquida íütinchatocchü
Y 4 canquij
U
[laOEOOOOKilJiM^^i
I
I
I
í
i
1) él S<kr amento
canquí^aTÍ hiicpa'p'^ca- pivyanícaiquiíta , fudn
pi, hucha ruraícanta, vyay chacchu cancjui^camn , \
chacchu canqui* cain ma, y3nfcaic[uj¿ta ,, villafc
mana bucharuraícaiquic- cadapas, mana pimam
ta,hucpa hucha rurafcára,! pas villancaiqtripac,yanc
ruraním , ruranpafmi fiíf. viUacoccbu j^ ?iipacQccIx¡
pavillacocchucanquií] canqui-'; :•; i
1/ Piólapas c^ecniípí!, 19 Huccuna hachad
vyay hucha ruiaícanca v- ruraptin, cuílicoahucan
yanchacchucanquií quiípeucaichaíca captini
fó Alli cai punadaca, pasalHcainífj,huaciiichií
manalhfn ñifpa, jícccha cacapnaipas,eulIicocchi
canquiVcaíri, manaÜicaif canqui'
caólapas , allinmi ñifpa 20. Hucpahucban pac
íiccchu canqui, ancha yit. pi ruraícanta picunaman
paicaccunapií pas , villacchu ■ íutinchac
17 Hucpa pacapi vya- chu canqni , alh yupai cai
jcifííanta , ñocaman vilk" ninta v^uchincaiquipac
huai ñtípa , cuchichecchu 21 Hucpa huchanca vi
canquií cairijachafcan hu llafpa,yapacchu canqui, a:
chaola, jumihuampas, nna huanchai hucha ruiada
nam villaimanchu ñifcan vyanchancaiquipací
ta, villahuai ñiípa , humpi 21 Hucpa pacipijiuchí
(chec .^ vccachecchu canr íurafcáca,maíbra:COcchu
qüií .,;;,> luciñccchü,cáquJ,aiTiapa^
38'^'r'Afha pimampas vi- vyanchalíacchu ,nianalli
llauijUjíi^u^iülca(5la,jpacíi chaílajíchii ñiípa, ichac.|
fMf.".)r :;i ; : cana^
íia, quellca, izcallu caica chu canqoí * iijíiaólam rl-
liquimanra Uaid , chai niarcanqui * ima riniai?
jcpahuchantavyariícau pim llulíarcanqui'
jjcunaca , maílarkcan - ló Camhina ruiiap ma^
HJ, huc mmmm villa- naallíjninmanta , as huait
j^¿ampa(cfeii? fíin j:i:::ri ixi^nallifta rimainijquipi
I Vixtmca fupáíW^í^ec yallichircanquicbq , |>aiW6
lípapaínriataamicapucaí j>encaic¿ancaiquipae? í ^|
QÍpaepas,patachaGmá \}a zx Gamhina runap, píp
báta,víllacchu cá<|ui,hu- cipcicacufcá cafcanta ca-
batbataíraiquiaa ^ tcjlir- jiiiíca caícaíacapas. , cuflv
ocu|;>áhyáFnapachean; cog {onc€)iquibüan .vy^
bac j(;incaiqui captintad rccehu c.aiíqui^|¡| -^^^^^ju^
í. Huepa /;ucha mnÍGan 2? *. Gaíiihma: ruftáma^r
I, ñapas íutincfeíca capí ta,pipa& manarU¿l3,rimati
ntaCjViliaip', cutipaccbu campac , plthuipayacchu
anquí ^ paihuan manalii- canqui * cain , chai runa-
:j,cau<^aícaiqüirnanta, pai tnaata , pipas ^ipcicaptio,
ichecfiiípapas, manalii- rimaptiaipas , chaicuna ?-
Qá,chayac^iíla€ ñifpa ju- cupi caec^ucanqui '- cam*
aípachuí imaptapashq^c hinarunamanta , pipas 1 ir
lic/fjipuíac ñiípachu ? caici rnaptim manalli rimaícan
llicaininra,pcncaic¿aíIaG ta, yalUcbccchu canqui'
íiípachu* aftahuan pcncaichancai-
,f Camhina runaman- quipe*, alhcaininta aíla-
allullacuihiian , manalii- huaníat: , v§üchichincai>
^a nmainjjquipi , rimaG - :^B^miiMauj^ ■ .^^,
Hüalipl
:»KH*:M¥MlÍHt1t¥J»ggi»irglÍJrMl
%
t
I
:
\f4^ ^^Xi^'elS¿u:r amento
^ fnf4a#í)íqüirií^<jiuillií- mana imapipas quejachí
tacM^cquiétó cacchuítan- íacniípa , folicohuanch
qu i , runa niatiiimpipas, rimarcanqui , icha^'a , mj
a^nyánaCui , checninacui-, na , vnanchafpa , quc93
ilallchanacui, cancampact chaflaécha , iináyúpai ca;
iiaiañírcanquimVpliípñad- ninta, mariallimáiraichay
paqpempiró ñiri¿^nqüi ?: cbifláGchá ñifpa, ñaupaá
íimi apaícaiqüimaii^a , as nianahuatuípaí ; ■ ;
láfcaiquimanca,ehcáiina- J3 Chai Hulla fiifcaiquil
cuípiehu carcancü 5^^í3''Jf^ nii¿taca,camhina runadí
^ -^Ima lldk caita rii ancha ' yúpai cainimpí
*macchucanqui*cairi^che. huaclhehiffac ñifpa yu
can cae íími<5ía , vpaHa» yafpaGhuiiircanquivama
coc chocáquijcaiiihina ru pas, imapipas, paita mana
tlaphátu manallinnimpac llimaii chayachiípá V
31 Llullafimim ñifpa 14 Apuptapuícanllull
yachafcaiquidla , llullam cocchu caqui -cairi^confc
ñirpa,inifc3Íquidapas llu- ffion Sacramétopi, llullai
lla¿tacchucáqiii, camhina Canquichu^imapim Hulla
rtjmp , ánimampa , cairi, canqui'patacbacca , ímac
vcumpa í hianallinimpac? tam tapuííurcanqui' im;
■•'¿airí , yupai eainimpa ñircanquimí cofeiracufp;
manallijnimpacchu'. cae- imapim llullarcáqui^ pall
nimpa huacllijnimpac- co rimac, ñucñacchu,ca!
¡chü'- qui^imaricc^acñueñaótí
31 Chai Hulla fimi ñif- nmarcáqui pipas manallí
caiquica,camhina ruñadla man , cbayanf ampacchu
ñucña-
tflfc^ttttiíMMUKJaMJiiíWJÍllMJU
icñacurcanqüt?;. 1 v u ^ii Maiean rumaa,pcrs
■ ManalUcaíIac.ííiípa» caicb^ncaiqtópac^yaiícam
licacbmacbu,ricí:hac(;a í:haíicaiqwipacpas^huacy^
ú'. roaci í allicac hinaíiba payaechu canqui? chai ca-
iracchu cariqui manalli^ mifcasqui, hüacyapayaícal
iflaeííiípaí.^:|r^. :>M|rr: . qui fimi,cAccacapcimpaí^
L ;:y^natichannác calpa pana^s^, - - <
üecao vnanchaipivpantaf 4^ , (Ram .fimat runafl^^
atac ^ eamhina runaála^ piffipichu y wpareanqui^
uañui hucha¿tam!t¿mp, yupaicaipi ,ipaita curaui*
luañui huchapitn caucan cucliineaiquipac?
ifpa^nancfiarcanquiehitfc 4^ Huarmijquia^cojaH
aircanquichui^^ns^g^iop quiaajbi;iainaiqiai(aa,íaltó
^ íi- ¥fcair3yajc í i: íkhar quieta ^ víufijquiaa huaij-
hiis,manaGhus,ñifcaGuáa^ imrunamacvjquií^a^tup
b , manallitmn fia y % psyafpa/airipmacaipi c^
bccbu,y uyacchu cánqui? :pa, pi <^ri>Iiuarmi¿uan, pi|*
\Z Hucp alli cainim- nanacufpapas^^uactoc éu^
Mc , manalti cacnimpac-
aas ^uca^ltullaíSb. rhxiac*
:bucatTC|taí>:'^-n ■n.^Do ■ ^ rr^?
j$)5 Cbecan caíla, íuti
cbecaii caéía^ manam bu
nacbu , ñifpa ^ cutipacoc*^
chucanqui*
airmimcfeí/áe^apurec ea-
rimiuai-mim^'laicá. ^uam
¿ue¿alIÍGoccuDada, pacae
mijCarniá/ramu íimicunac
ra pas,caíi,c¿üíracmaca,ñec
chu cáqui^paita pcncaie^a.
eaiquipac , vyayckncai-
40^ büc cimap caii^ai- quipaepas , mana cai¿ina
ninta,manalliman bamur ¿ucba rurac captmtaci
pa^^accbu canqiii? ^"
í¥ iiy Mtf Mtf mt^MggggjñgMtftf^^ ti
^i
«^
I
l
*^
I
i^
E
T)el Sacramento '
'ñiCcai^ui raiculla,caihina 45^ Maican runap per
éüthay ocmi ñiípa , runa- Caí mcuiñinta , ^ip^icacu
'cuna/paita ., vnanchancan ninta , allí amachanaiqi
•Cl^p^é? ■■^'■'[.M.jLii,
captin amachácchu caí
Í44 Gámhina tunacu- gui'cairi, millaichafcaca
•nap ruraícanra^^ip^icacoc campaq^ip^icafta cacan:
chu canqui* cain, 9ip9Íca- pac millamiana ñiíca caí
^occünadk,icah?iiicaclia- c3mpacpas,yanapacocch
ífoccunada , culilla ^, vya- canqui ? caki mafpipas, p
rccchi> caniquií iar GDíKqü y jriancapas, vyay raanaliic
45 Máícaii cari , Kuar> ta fimacicampac, ima ma
iTiipas , peücaichaíca can- ioallidapaSjrapocchu can
¿aíTipác, ra-icia cacühucan- qLUícain,camhina fuñad
■qmt :. iip(ü:;]v^r,fóijp cám'annacíta caícanca ya:
ij!<í{ i5 Gamíitna rtínap cáííi cbípa,mjllai manapi vyí
1|a?¿'inta. piiji cacuininta- cbaícaéta ricuípa , ama:
pas, yachaitachu muiíac chacchu , amañíjchu mí
cancjuí- pañccchucanquií
'4f .Mana a]!i¿i:a huatoc. yo Cam. hiua runadaj
thucanqüj^camhinaruna hiiainayocmí , íipaíiyoCf
Jmanca^':'^"í;/-'' oií, mi, acui manallim^ma:'
48 Hucpa pacapi, ya- chafcam , qucuirioocmij
chjfcaiqíiióta, pi mana ya- cotlum , hapram , ñau*
chacmampas , íutincha- gam , hancam , a9ucafcain
poccnucanqui , chai ñif- ñiípañecchu canquiíalli
caiqui , checau captim- yuyaycainimpi,paita ma-
pas*^' > .. nalhc^alíacñijhuá. yuyayr
íi
.n^ujw^u.niyoc
KJiitMMWitlI K Ji it Jli
:<^'^''í ^>^sSív;^
T>e UT^enitencm.
^oc cafpa* cairi,manalli-
an chayachijca manayu
fpa\ichaca huchaman,
ayachijmanchu, niana-
Li ñiípa mana ñ aupada^
tatú f pac hu'
Camhina ruñada aci
yacchu , faucapayacchu
qiii^caíri, firni nmaihuá
lacon tücuíhuan, ima ru
, huampas,manal!imaD^
ay afean manta, piííi cai-
nmantahuampas, acipa-
cchucanqui , plflipim
ita hacallichiílac,allicar-
nmantapas^yancanchaf-
m canea ñiípa , yuyaípa
lu , cai fucui ruraícaicjui,
m\^ ancha piílipi, v§u
ipipa% paita hatalliípa?
\ Camhina runamata,
la íimidlapas , rimacoc-
lu cáqüi,paita pencaicu-^
lincaicjuipac'cairijhuccu
imaiTjpas, chai pencaicu
lina limióli villacchu
iní|uijchai lunada^caí íi-
mihuan pcncaicuchij ñií^
pa'
f3 Zapa foncoiquipi
camhina runamanta yu-
yaícaiquida, checámi ñit
pa , huccunaman villac-
chu canqui^
j4 Imachecancaólapas
yacha(pa,cam hiña runap
ailijninman yachacuchec
p£.c,manalli yuyayhuan,
pacacchu caqui, millairaa
nallima, chai runaífla cha
yachincaiqulpac í cairi,
chaichecan yachafcaiqui-
aa,teíligo yaycuípa, pa-
cacchu canqui'hinaípa jli-
raihuan,muchaihuan , ta-^
pufca caípapas, pacacchu,
huanilacchu canqui'
j-j HuanTiicuna¿la,ca*
^i Uullai tumpaihuao^tum
pacocchu eanqui'huarmij
quieta, vfuílijquitla, mal-
ean runamacijquidapas,
cumpacchucanqui , paita
chegnifcaiquiraicü y cairi^
pencat
^s
i
?m
18
jKSBcsxmwitmm
I
350 T> el Sacramento
pencachincaiquiraicu ' manacaCjchuíTaccacm
ancha tumpapayac runa, inanallióia huatuíiacñi
calcaiqoiraicu, imaraicu- 59 Ruraipac camací
mantapas • ima cumpaimi checa cada,munaiñijQ
carean ' imana cae hahua- camallaélapas^pimamp
pHn'haicacutim ca^imaa coícaiquim ñiípa , ña r
ta tumparcancjui? pa cocchu , puchucacc
56 JHiiacijquimaca chao cancjuif
laicjui manta, huyhuaicjuí. 60 Chaicofcaiquim f
niantapas, imaiquida ^ua cai quica,imamípiman
chicüípaxhai canm, huar coícaiquim ñircáqui'.ii
niim,chai yanarnnam,ya-
nahiiarmim, chaiviraco-
cham,hu3^imG^ijn"íi, cor-
paimi,^'japuáñ!Ípa,rumpa
cocchu canqui j^uapuan- yachiípa,p'jchucarcan(^
chiis , manachus, mana chu'haica mitram.cofc
ñaupaiTía yachafpa, ca^i- cjuim ñíícaiquicunada,
chiiílac mará nmaípapasí raihuan muchaihuan, t:
57 Cai caci llullai cum- yachircáquí? ima ñilpat
pafcaiquirajuraihüan,tac- mana puchucarcáquich
yachecchu^chccachachcc 6\ Confcííion Sacian
. chu canqui , icha,chaipas topi^fimi íutinchapoc c
apan ñiípa yuyayniyocüa pa,confeí]acocpa,huchí
- calpaí ñiícanta,ama pimamp
58 Caci huntufcaiquic- villaichu padrepcamacl'
ta^checanchacchücanqui, cantj^huañuihuan cam*
cuí<
lladapas coicajquim,ca
raicu , in-iadapas ruraíj
tacmi , ñifcaiquira, jur
huampas, ñücaiquida 1
T>e la Tenit encía. 3 5 1
:a cafpapas , villacc hu hacun manallicaccuna^cha^
l:arapocchu canqui' yarcanehu'
:a runamanmi , chai 6^ Viracochada feño
hacunadta villarcáqui* ñorada, carida, huarmi
;amictataci <5la, yanarunaóla , yana-
Ciiai co n fe íTa c oc pa hu a r m i¿la pas , D i ofpa ca-
hanta viliacopurcan- machijninbina cau^aóla,,
chu, paita pcncaic han- llunipac ci^i puiicoua-
¡uipaci cairi, maiialli pas ricufpa huacchaicu-
a hina^ paita yopancaa yac caícancapas , ima al!i-
ac,imamantapas,mana caccuna ruradapas, cafi-
lam chayachincaiqui- ¿lam chai tucujta ruran,
ia/ayayi]inpi,imá hai- íanótoicachacmi, imama-
ipipas Í imamanalli.- nallipacmi llapanra vnan
ichayachircanquii chan,niipa ñcccha cáquií
Rec^eícaiqui carip, alli cauniíta huacllichipur
irmip hnchanta coiifei iac niipachu,caita rimalpa
jnc3mpac,quipuntata yuyarcáqui'cairi^allicainuí
'a,iicocchu caqui, chai tacha huacUichipurcáqui
pup nechainimpirijhu alhcainin , huacUichiíca
, rüra^cama yachaccha cácampac,c hiquimancha
,c]üií hinaípa pimam- chayachírcanquií
, futinehapocchucan- 6j Chai runaiii3nra,íiif-
, villacoGchu canqui'- caiquira , vyariqiieiquicu-
ahiiai, chai buchada naca,,chGGái:ach ñin ñiípa,,,
mchafcaiqui raicucaj Iiíircancuchu í hjnafpa,.
ai. cari ,, huatmiman,, manalhóiañachu ,, chai
\S3BUBg¿asmtMMMM
(^í»«1?
t
£
352 T)elSatramento
,1'unamanta yuyarircancu- curiícaiquimanta,aftahui
66 Chaiñiícaiqüida,pai* chu,yupaicucoc canqu
tachccniípachu,cairi,paita ^umaichacocchu,añai ñ
chicjLiicuípachu^riniarcan cocchu canqui?
quif 70 Vn"!uda,Iaicac^n,ca
C-j Hucpa ancha mana- choóla, huaca niuchaó]
Ilin cada , vyarifcaiquióla reccefpci,Dioípa camach
pi mampas viHacchii can- ninmára , Saccrdotecuna
quiPchai manalli ñiícaiqui
C3,imam carca í picunap
ñaupaquempim chaita-
ñircanqui'
C% QLiiquijquiéla añai
fraileciinapjbuaquin chi
tianocunap cimaícanma
Ta,huc hamu cunacoéi
yachafpa, vyaiiípapas,ca
ri, hucpa manaUi cau^a
iiicurcanquichu,yupaicha canta,yacharpatac,Obiíp
curcaquichü,mana campi man,padreman, Viíícadc
caciraca cacnaátapasjiuc- mampas,huanachinca ñi
pa piílipi yupainimpi-ima pa , villacchu , chatacdi
niacacpim,añaiiiicurcan- canqui5ricui,chun, mar
quilma hinatac huda pif- IH cau^ac runap huchan
íipi yopafpa, piííipi yopaí- yacha{pa,chatancaiqui y:
chaílac ñiípapas quíquij chacun puniím huanar
quídayupaichacurpaañai campac, mana chataípa(
iíicufpa , chai runa¿l:a,yan ari, nina conchaman , 91
cancharcanqui' paipa huacinmanmi ri
C^ Cafcaiquimanta ri- huac.
NOVEN(
^AÚtmíU^M
T>e la ^enlienas. 3 5 5
NOVENO MAN
D AMIENTO.
BL NOVENO MANDA MIEN^
todeUlej de 'DioSydtT^e : No dejfearas h
muger de tu próximo.
Ühj^a ic^conntquen/amachL
mfcafimín ñinmiy ama cam-
hina runap carip huarminta,
icamhinz runap huarnap
tunanta munapay anquí chii.
I Ascmbiadomcnfajcs,
prcfentcSjó rcgalos^ala mu
ger de qiucn andas cnamo
rado^ ó Á varoo,quc quie-
res bien • fea para caíaite co
cljócon ell3,ó no?
i Quindo embíauas ef
tas cosías , tenias defleos
torpea, coisfiíuiendo en
ellos?
3 Que tantas vczes con
íeatifte eflbs dcffeos?
4 Tratando de eafartej
antes qi?e re caícn.ú deípib
fcn,as embíado menlajes,
ó as ceñido tocamientos
contigo, ó con la que á de
íer tu mugcr, ó tu marido^
ó as befado, óabrsgado.al
que a de fer cu mandólo cu
iiiuger ' ó as tenido slgu-
ñas deícdacioncs carnales
acordándote, déla que á
deícrtucípoía, ócfpofoí
ó as tenido algunas polu-
ciones, údiftilaciones , a-
eordandotc de la nauger,
Z ovaron
EggrHygygggggg«g^Marg¿ÍS'Si^J
^¿í9r
^^<^j^<^^^^^^^^-*^*<wy>JB»jwy^^
i
554
'3elSaentmentá
¿varon.con quien te asdc i SanayacarcakjuiííuaP
^^¡-^^, mirná,munacuícaiquima
í Siemptcqucvesmu- pas.munanacui fitnicuna-
ecr foltcra.ó clfada, ó don aa.qucllma. Cmicunafta»
IcUa ó varón de qual- cunacocchu . vdlachicoc
• auier' eftado , codicaslc chu canqui t imancuchi.
para pecar con el . ó con cukunaíb , munannacii-
^[j^i ^ naaapas^;jr'unaf'r"=" ""*
í " As deíTcado delibera- pa, apac^toccbu canqm^
damencc,íer araado.ó ama co§Mquipac ca,r>,huarm.f
da.con amor carnal, de al- quipac.acl!atca captm.raa
2unoshombres,üdea!gu napas'.
lasraugeresíndetcnere- z Caicaicunaaaapachi-
namorados.ó enamoradas cufpari , hacha ruraita yu-
¿as te holgado de verte a- yaccha canqu..checa on-
mar de tafes enamorados. co,huchalliCumian nilpa-
ó enamoradas, confinneq 3 . Ha.ca a>t.m.ca.nu
do en (emejantcs deflcosí la, yuyaycnnafta . yanc.
7 Acuíañcdenueuode huchallicuimampas nilp.
todoaquello.quctcacufaf yuyarcanquif
teenellcxtomandamien 4 ñicufca cafpalla.tnana
to fea el pecado de qüc te rae calaracuíca , hatallma
acuíaftc mottaljó venial?
ESTAS PREOrN.
&uechua..
cuíca cafpapas.cachacun:
<fta, ñicunacufcaraacijqu
mácachacchucáquiícait
quiquijquiiaa,mapa Han
caicunahuá,llamcaicucc
' '" en
¿tí^tm»*
''í?? 'WV»^
rxir
ctiu canqui^. huarmijqui cmmanñifpa,íriuaapyac
caíac ncaa,co9ai(5UÍ caíac chucanqui?
ícdapas , üamcaicachac- 6 Checa foncoUa, hucha
diojlap^j ca€hacchu,ma- pac munapayayhuan ca-
chaica chacchu,macallcc- rip, huarmippas munapa-
chu caaquií caiii^eo^aiqui yaícan caimán ñccchu cá^^
cafac ñcaa>uarmijqui ca qui i ialbyoc caitahuam-
iac ñc6tap^,yuy5dipa,:mi pas? ma aii cairi, munapa-
ilai map yuyaycunada, yaícam cani ñiípa, cuffi-
yoyaípa ; checa foncolla cocchu canqui í caihina
cuííicocchu canqui í cairi munacuipi loncoiquida
niá'.huarmíjqmcafacñc^ tacyachiípa^ ^ ^
aayuyafpa.co^iiquicaíac 7 ?oaañequcn finciip?.
ñecla yuyalpap.is,iüínaini j tucui hancuchacufpa,quc^
qui¿ta>amuchccchu,cai- vecuícaiquimanta , ima^
ri,íucucbccchu canqutv nam naupac chataicucur-
: y Haica mttfach , huar- canqui,hioatacchu, cunan
ma vcüca huacaichac huar moaocraanía cucuira cha
• itiiaa ncunqui.co^ayoaa taicucupunqui*. chai villa-
«:o9^nnaa:apas , imana cae cuícaiqui huchacuna ha-
cariób/Kiuoqui chaicapas tun,hüañuí hucha, vchuí,
cai huarmihuan, chai cari- hucha captimpas]
huan,püáüiman,hucliaili3
Z i Mzt
m
gm^sEssEmBS¡mm¡m
t
tti,
156 ^el Sacramento
DÉCIMO MAN:
D AMIENTO.
to de U lej de Dios.diieiNo deparas h^ bk
ncsagenoi.
DhJ^a chunca cmnachictifcd
J^minñinmi , ama bticpa ima,
haicanta mmap^iyanc^uí*
€hu.
1 As tenido deííeo con-
íeiitido 3 de tener alguna
fok agena , por modo ili-
cico í corno hurtándola, o
¡procurando j que otro la
hurte, ó tenerla con cnga-
íio?
z As dcíTcado dczir mal
ó hazcr mal , en cofa qué
dañes a tu próximo* ó a te
peílado de los bienes de
3 Dcííeafte adquirir al
go,ó acrecentar tu bazieii
d3,fealicita,óilicitamen
te, aunque el adquiriila,c
acrecentarla, fücfic con pe
cado morral?
4 Por eftartc jugando
con el defleo de ganar,
aunque fea poca cofa, li
que defleauas ganar, as de
xado de oyr Mifl3,en Do-
mingo, ú dia de Ficllaí
ó as echado algunos jura
nientos, ó maldiciones ci
femejantcs juegos^ que vc
Z.CS aa (ido ellas?
A
útí^'%tnum
V ^elaTenitenctd.
As importunado, ó in chacra, a tu marido,ó a ta
jzido-, a alguna perfona muger,ó a otras cofas, mas
Lje juegue , ó que conti- que a Dios, y quea tu íal-
ue el jucgOjContrafuvo uacioní
intad, ganándole el dine 9 Acufafte de nucuodc
), ola roDa,que trae vefti todo aquello, que me con
i í ó haziendoíelaempe- feflafte en el íttimo Man-
ar,por plata , ó chicha , ó damiento : fea el pecado
ox comida , ó por otra de que te acuíaftc mortal,
ualquiercoía? oveniaií
jügaftecon otro, fia
ESTAS PREGFN-
tás dirán a^i m la,
lenma.
Dner dmero , o Ío que
'.lerias jugar, pro metien-
0 con juramento, de pa-
irle lo que te ganaíe , no
uencndodeípues pagar- i Hacpa ima háican--
)i ta , checa foncoUa ñocap
AJuirciendo lo que can man ñiípa , munapa-
azcs.ópeníandoen lo q yacchu canqui , mana--
len'as, aík querido cilau lli vílachicuihuan , ^ua-
deitando de propofico, puiman , hucpas ^ua--
3n la voluntad , en cola puanman,imahinallüllai*
ue hazcrla, ó peníarla , es íiuan víTachicuiman ñif-
ecado mortal , ó venial, papas?
a propoíito de ponerla 1 Camhinarnnañecma
orobra ' manailida ñijman ,rurai-
Eilimas la placa, y la mampas ñiípa, munapa-
Z 3 yacchu
WMMS^S[^3mSB^^mí
*^1
Í 5 S n^el Sacramentó
yachu canqm^cairi, bucpa fun ñiipa, humpiclicccfi'
alli caininmanca, cacnyoc cácjui,mana chuncaira m
cafcaamácahuampas, chi- naptintac , eollcjuenta, pi
quicuihuan^ Uaqukocchu ehalljeuican paebaóta, ir
yanqui Í facuncaiquiraicu' cairi,p2
^ Imalladajpas vflachi- chanta , collque mani]
cuirnan,caGnijca,miraehi- pac churancampac , afa
cuimampas ñifpa , muna- pac , micunapac , imapac
payacchu canqui, curai- pas?
paccailiancapcimpas,vi- C Mana maquipurapai
íachicuílac ñifcaiquida, pihuampas , chuncacoc
mirachicuflac ñifeaiquic- ehu caquj, mifaliuaícaiqu
tapas , huañui hucbaíla cunada^copufcaiqui ñiíp;
furaípa ^ curana captin-^- muchaieuihuan juraihur
^^^ • tacyachifpa, ña miíafupcij
4 Pichcafpa mifacnncai quiri , miiacufeanta, maní
<^uitaÍGu , pííli chaniyoc: copuíTac iliípa?
chuncaícaiqui, pichcaícai- 7 Rurafeaiquida yuyact
<5ui captimpas Domingo, cafpa , cairi , yuyaícaiqui
fiefbpunchaupipas, Mií- dayuyarichcaípa/oncoi'
íaóla pa^occhu canqui^cai quihuan yuyarifcaiquipí^
ri , caihma , chiincacuipi cuílicocchu canqui, cliat
caípa ,, ñacaicacliacocchu ruraipas, hunñui hucbajia
juraicachacchu cáquiíhai- hua hucha capcintac , ma-
ca cutim caira rurarcáxjuí? na ruraílcíc ñiípatac?
> Pi maican runadapas 8 CoÜqueiquiaa^chac-
pncachuncaíun ,,piLhca- raiquida^co^aiquida^hu^í
niijquidaj
ÚÚ^r^M^^ám
UK.
ijquida , ima haicaiqui- los amancebados , los iii-
apas , Diosmanta , cairi, ccftuofosjos hechizcros,
lefpincaiquimanta yallc los idolatras , las Huacas^
1 yupaichacchu can- las borracheras , que tu fa-
,i> bes, que ay en el pucblo^ó
Canchifñcqueníimi- porq difimules cotra qual
^tucui ca^acuípa, hancu- quiera, que íe aya hecho?
acufcaiquimanta , ima- 2. Con que vcllaqueria
m ñaupac, chataicucur- difimulaíte '■ que es lo que
nquijchaihinatacchu cu te dieron porque ¡o callaf
n , moflocnianta tucui- íes '■ labiendoaora alguna
chatai cueupúqui j chai cofa deílas , porque no lo
lacufcajqui huchacuna, dizes - que es lo que íabeb^
tun , huañui hucha, hu- como lo íabes • viílelo tu,
ui,captimpas, dixerontclo?
5 PornoauifaralPadre
REGFN TAS Q^E los niños que nacen, y los
m de ha^er a los Alcaides, enfermos que ay en el pue
Fifcales, y Algua^les blo , o en la puna , ó en las
de los Indios. cttancias, a íe muerto algíí
niñOj fm bapciímo, ó algíí
As recebldo alguna enfermoso hcrido,íin cófe
ita,oro, ó ropa,chicha^ó fion , y fin el Sacramento
L-a quakpier cofa, dado, del Altar, y fin la Extrema
cccbido cohecho , por- vncion'q tantos an m-uer-
ic no digas al Padre , al to dcfta manera- dóde mu
fitador, o al Corregidor rieron ; donde enterraron
: ^ Z 4 CÍIOS
i"
t
I
i
T)el Sacramento
eflos niños que rnuneroír cas yndias'quc tantas crat
finbaptiímo '- o eHos í a- caíadas^que tantas íolccra
dios fin confcffioníque te que tantas donzellas^uaj
dieron potque lo callafesS tos aólos tuuifte con qua
porque lo callafte^fue por quiera dellas^
dcfcuido tuyo , ó por ma- C As preíTo;,© acotado
Üciaí ó hecho otro mal, a algiu
4 Dimehijo,as licuado- yndio, por enojo, ó em
ajgun dinero , ú. otracoía miftad,:que tuuicílescot
porque diffimules eo los, el ' eres todauia íu enemi
que nooycnMiíra,ócoii godeñas aun enojado, cor
los que no van a la, d.otri- el ? no le hablas^que cante
113,0 con los que no fe co- tiempo á ?
ficilan^ ó con los que tra- 7 As hecho jufticla, áal
baxan en días de fieíta í ó
as les dado tu licencia, pa-
ra que haga qualquierco-
íade las dichas í que tanto
Cedieron í a fido muchas
gun indio , ó india, que te
la á pedido , en lo q as en
tcndidcíóquitafleleíu juf-
ticia a alguno fabiendo de
cierto que la tenia' porque
vczesí que tantas íeran '• a íe la quitaíte í quien te lo
mucho tiempo que hazes rooof
^fl^- 8 Sin tener mandamié-
y Hijo mioVjime mas, to del Corregidor, as tras-
as. hecho que alguna in- quilado, caíligado , ó he-
día, peque contigo, por cho caííigar ', ó ahorca-
miedo , y amenazas , que do nígun yndio • ó as caí-
lia.ayas hecho '• con quau- tigado fia elle orden los,
pecados.
^t>^lirgi>^w,,«-.
De U TenitencU, s <5 1
rcadospublicos^ylosla- chazquccchu canqui,cai-
roncs '■ as lleuacio a íeme hiña maüallicunada huac
ntes pecadores , pena de ta mucmicurpa , pan:ipa-
arajóropa,carneros,ú o- chapuncaiquipac-
aqualquicrcofar, finex- * Imamanalliruraihua -
:cílo mandato del corre- mi,hua¿ía mucmicurcan-
idor^quc les lleuafte^nc qui^ Vpalla^ cancaiquipac,.
nta' que tantas vezes as imadam paillapuíurcan'
echo efto ' dime hijo la. qui-cunanri,chai manalli-
rrJad. cacmanta,imalladapas, ya
chafpa an,ymanatae inana
STAS PREGFN'TAS: villacunquichuí alli man.
dirán en la lengua,. yachicufca cancancu pac,.
Coílque.cori, pacha,, chaiiacharcaiquica,imam
í3,ima haicaótapas coica,, imanatacyachanqui? futi-
un cofpa^chazquiípapas,, chu ricureanqui? viÜama-
uquipaíllatapas , Padre- íijrcanquichu cairima'
ian,Yiíitadorman Apu- 3 Huahuam, pacán mu
lampas, runaphuchantai ñirpa^runam oncon,|Ia¿ta ,
lancebaícapta, fiípa runa pi, pimapi, quéchacunapi-
lacinhuan jhucballicoc- pas,Padreraan,villac nícai
L]napta,y mucunapra,bua, quiraico, maican. huahua,,
amuchaccunapra, liada- mana , bapriímoyoc hua
i machacpata j.yachafpa- ñurcanchu V cairi maican
icchumanavyaricheccá oncocpaSjturpuíca ,qu)ri-
ui ^ cairi,cai,caicunaman chaícapas, mana coníeíla-
ymalladapas j^apacchui cuípa, íandliílimo Sacras ,,
mento;
m
t
I
^elSacmmentd
STicnto Altarpi cada , ma- canqui cairi , quiquijqu!;
iia chazquicurpa,Extiema foncoiquimanta cai ñifpaj
VDcion Sacramentohuan, huñipocchu canqui í cai-
mana hauiíca, huañurcan, n , ricchac maiiallicuna-
pitircanchuihaicamcaihi d-a rurancampac í haica-
na huañurcan huahuaju- ¿lam coilur^anqui • achca
yac oncoc mnapas,? caicu- cucichu ^ haica curi can-
naca, maipim huañurcan- maní vnai pacha ñatacchu
cuímana baptizafcañahna caita rurar canqui*
fiochuarmacunaca,arimai j Aftahuan churi ñi-
llapim pampafcacarcácüf huai ,?huarmi¿la puñuf-'
chai mana confeílacufca íac ñifpa , manchachcc-
huañoc runapas^imaólam chu canqui^ camaicocchu
CoflLrcanqui 5 mana villa- canquií cai huarmicuna-
cücaiquipacíquellahuchai manta , haicam co^ayoc
qmmancachu,cain,mana- carean* haicam co^annací
líicainijquimantachuí icmacacpas^ haicam pu-
4 Villahuai ari churi,mif run , huarma vcunta hua-
íaman mana hamoccuna- caichacracpas í ^apa huar-
manta Aue Mariaman ma micunahuan, haica cutim
na reccuna manta, huatam huchallicanquií
pimanaconfcflacoccuna- 6 Runa piñanacocma-
rnanra,Domingo,Ficfl:api fij quieta, checninacocma
llamcaccunamátapaSjColl- ^ijquióla, yancallamanta
quenta , imacoícantapas huaélacchucanqui* cairi,
chazquiípa , hiña caichic ima manallímampas,cha-
ñiípa ñecchu , vpallacchu yachecchu canqui, quega-
chac-
^^Út^%i1k^
LtMK
DelaTenitencU:
baccliu canqui *• chccne- cte ruraccunadajCollque-
ucnracchu canqui'. pina- pic¿u , pac¿apíc/Ai, llama-
acunquiracchu paihuaní píete, caimán ¿amuman,
lanachu napaicuqui'hai-. ima ¿aicapipaícéu , mana
i vnai pachaáam'. Apup, (uti camacAijnin - -
P¿ maica cari, huarmi iTianta,muc¿uc¿ecc¿u caá
a<?, cai buchada patacha- qui'.imadam apapurcan-
m\ , ñiíTuptijquica, jufti- qui'kica cMcadam' /;aÍGa
ia rurácaiquicamaólachu cucim catea rurarcanqui*
arac can^]ui ?;. i , chccam, ^apai c^uri ckcaüanta vi-
hayaqiiémi ñiípa yachaf- íla^uai ari.
lapasmana chayaqueyoc
nanña, íayafpa, patachac- LOS M ANDAMIEN^
hü canqui í ima raicuní tos de la Tanta Madre Igle-
hayaquenta, mana chaya fia, ion declaración de los
:hipürcanquichu?pip mu diez mandamientos de ía
haininmancam' ley de Dios^porque la Iglc
! Mana Corregidorpa fia es regla déla Fe,y k que
¡minmanta, pi maiean rii nos dizc, como,y quando
ladapas , rutoccbu ,, mu» nos obliga la ley de Dios,
;huc^ccchu , huarcocpaf- y porq íe an reduzído íus
huc^nquifcairi ma*Apup cinco mandamiécos, a los
:amachi}ninraanta , vyay diez deiDcca!ogo,no trata
Uichacunaólaji^coca, ^iia- re de los pecados,q íc pue-
:una(5ta, huañucheechu, den cometer coiítracaJv
nnuG/?uc/;ecc/?u can qui ^ man da m iento,dt los de la
lU hinaípaca , cai¿iaa te* Igkfia.P ues íe hallaran, eii
364 n!)el Sacramento
las preguntas ^ que acerca del ado de la volunta
de cada mandamiéco que- quádo no interuiene,e.D
dan hechas, y aíli tratare roconfentimicnto,.nid
aora, de los pecados, capi- hberacion dclla , como 1
talcs,y demás coías necef. en los primeros mouim
furias de preguntar, con la ^ tos de la voluntad,
mas breucdad que pudie- '• Elíegundo es, por '
re. imperfeciódeIacoía,qL
Aduierta primero el co lo que es poco, la razó n
feííor lo que es tan noto- haze caío dcllo, como hi
rio : que los ficte pecados tar vn qu^rtiIlo,ó vna mi
mortales mas propiamen- ^ana,es venial, y no moi
tefe dizen capitales, óprin tal,aunque hurtar,de íuyi
cipios de pecados morra- íca mortal pecado,pues ci
les, poique no todos ellos cofas leaes,ni la caridad r
ion de íuyomorcales, y ca cibe agrauío , ni el proxi
da vno íe puede llamar ca- mo daño , y por la razoi
pital,porícrcabe§i,y prin dicha/cita bien dicho ci
cipio de otros pecados, la Dotrina chriftiana qu
pues ni toda íoberuia, ni los indios rezan, en la len
auaricia, ni yia , &c. es de gua Quechua(Uapa huch,
íuyo pecado mortal. cuna pecados capitales ñi
Y en dos caíos , lo que ca ) y no huañui huchacu
de íuyo es mortal, no fe nañifca.
impura al que lo haze,a pe Las preguntas que fe ai
cado mortalEl primerea- de hazcr pues, acerca de
lo es , por la imperfecion 1 los, y del p rimero qucc
íoberuia
a
ÚÚtf%íík^M
DelaTenitencU. S65
■ruia. fon como le fi- pecados! prcciafte defer
ladion.borracho, valiente
ófornicatioí
APA Bt^CHACr- 6 Obedeces a tu Cura, a
Mphaks ñifcap mupa. tu Curaca,)- a los mayores
quenmi ; foknúa en cofas de pelo'.
•' /-••«, -r Coiificflas comulgas.
Eres (ouf ruio con tus das ii'xofna , dicipbnaUe,
,ximos , ten iendotc en ayunas, porque íolaniente
icho.Dorícr Curaca, Al tevean.y tealabei^í _^
delufticÍ3,mandon,de 8 As infamado a algu,c.
ladcIncas,órico,yaa¡ diziendo queafidoascta
úes en poco a otrosí do,traíquilado,u otra falca
' Teniédote en mucho de tu proximo'o aconle)a-
dicho , no tengo de ha- do a otro , que diga las tai-
«con los pobres? tasdcmproximo.poratre
Deífcas fer cftimado tarlc'. .
todos, y que tus cofas. 9 As puedo nombres a-
in viftas .y alabadas . y ftetoíos a otros,cau ando-
le tu próximo no lo fea, les cnojo.con dczirlos.
- f. -- . . .-: JO As echado pullas a
hombres.óa mugercs.tien
dote dellos, haziendolcs
jcílos.dcqucfcayancorrí
do,óafrcntado'-
Qy Mudando el fexu, y el
Loaftctcati.y atus eftado. fc pueden ha^«
fus coías fean loadas , m
limadas?
Dcfleas que tus peca-
os no parezcan tan gra-
es , como !os de tus pro-
irnos*
J66
T> el Sdcr amentó
t.
%
i
'eilas preguntas a las muge
res*.
4 Millai mana huc
quicunada, piflipi y
puachun , camhina ri
pri , hahua hucbui
dnt3c,hatun caólahin
pachun ñiípa ñedac
«^
-íí;.
EN LA LENGFA
Gjmchua dirán aJIL
t QuTquillaiqui(5ta, of -
^oricoc, aí^aiicoc^apu^ca- canqui*.
chacchu canqui * Cura- 5 Quiquillaiquidla,
camcani, Alcaldc,luíli- chaiquicunaítahuaír
ciamcanijCamachicocmi ^umaichacocchu can
cani , Incam cani , Capac- i^^uam cani,machaco
mi cani ñifpa , huaquin cani, hapllamcani,li
camhina ruiiacunada,pif- miman íbncom (
íípi yupafpa? chirmaicachacmi can
X Apuzcachacufpa, ma- pa^
ma^cachacuípa , que^a, 6 Curaiqui michiq
huacchacuna6i:a,amana- quida, checan*cama
pai cuílacchu ñiípa ñec- cuícanta, huñcc , Iñcc
chu canquií canqui*
3 Hinantimpa yupai- 7 Ricuachun,yupi
chañan caita munaccha huachun niípallachu,
canqui- ima haicaiquicu- feliacoc, capacpavci
ria(5la,vyaychaíc3,ricuima chazquicoc,huacchac
na^cachun ñiípaí camhina pac coCjjajcc, huadb
lunap imán haícanta, aira p«Ichu Ccmqui'
alh canmanchu ñiípa yu- Z Tumacnifcam,ri
jac^munacchucaníjmi c£kni, coro rinrim, peí
antriM^um
fDe la'Penltencm. 367
,acliafcam . camhina biTCci-,ceniSdodsque,nó
imátamfpañecchucá quieres dar limoína-
cairi,hucunamá,cai:a 4 As pagado Usdeudas
ita hiña . cana ñij ñifpa que deues, ten.edo de cjue
acchucanqui,pakay4- casias negado, o trar^pea
chancaiqíiipaeS <lo^
P,aapas ; fauca futi- í Pagas cl jornal ales
in.furiachecchu canqui que trabajan en tu hazien-
uñca piñachincaiquica da', o a los queteCruea
* por íalano'
'■ Cari,huarmicunaa3; 6 Dexas gaftar en tu «:
cllmapayacchu canqmí ía lo ncceílano' u de mez.
rí . viccorcocchu can- quino, no das a tu muger.
i huaconyachecchu ca- para que te fúñente . dan-
L paicunaaa pencai- do licencia, para que lo
achincaiquicama.yanca buíque como pudiere y
yupafca cancancatm: tratasla mal, poique no te
J '^ da que gaftesS _ .
y Si tienes cnados.o cria
APITAL BVCnA^ das enfermas , as tenido
mmma,lfcaiñc<j!m cuidado dellos haziendo-
MmciafmyomL loscurar ^ ofi tienes en tu
caía algún viejo, o vieja
Eresauariento? cnfermo.fea tupariétc.óno
, Defleasdcmafiadamé as tenido cuidado de cu-
c riquezas' r^rle. ú de darle de comer,
y Porno«niractnpo: dizicndo,qucyanotcptó
i;i
'mm
I
i
t
chua,
I Chaqui michachi
qui?
% Tucui llapa fon<
quihuan,Capac cucuiñ
ima haicayoc caimán
pajñc(5^acchu canquií
3 Imaiqui captin
i 6% Del Sacramentó
deíeruifjqueaíTicsbien ESTAS PREGV
íc muera *• muriofc por no t^^ dirían afi en la §¡m
aucrle cu acudido?
8 Gaitas tu maiz,cn ha-
zcr chicha- ó lo que tienes
en jugarlo con mugcres.ó
en combites , quicandoíc-
10 a tu mugcr,é hijos'
9 Quieres mas a tu ga-
nado, ó a las crías de cu ca-
la,atu muger, a cus hijos,a huaccha tucuiman pa
tu plata, a tus ropas ,a tus niípa , quc^a , huacchs
riquezas, que á D^osí naóla,manachu cuyac
I o As re oluidádo de qui5
Díos,y de las cofas de cu al 4 C3puílaptijquitac,r
nia,por querer ganar dinc nu caícaiqui(5Va copoc<
rOjó férrico* canquí^cairi,checan m;
11 As dcíTeado la muer (cafpatac , manam mar
te a tu padre, ó madre, a tu quichu cini , caya,ir
hijo, ó á otra pcrfona, por charac^cofcaiquí ñiípa,
la heredarlo por prouecho llapayacchu canquií
^-^que puedes tener de íti / Quenchaiquipi,c
^ iinuerte' craiquipi,im3 haicaiqu
'^ 1 1 Acufarc de lo que te llamearla paillapoccm
preguntCjCn el íepcimo, y qüi-cairi , collqucpac ,
nono mandamiento. chapac, llamcapoqueic
-...*.....,.; „v,;jfta¿copoc(íhucanqui-
^tf^%gHl
ísMjoüauBMkÁ
De la Penitencia: 3^9
Huacijqnipicac,ima mana allichafcaiqui rai-
adapa? , piílipachicoc- cu?
hu canqiii '■ caiii , huañui 8 ^ara , imaiquidíjpas,
akaman , chuncaiman,
huarmicocuiman, micu-
chicü]CLnaman,c3rüchac-
chu canqoií burrmijqni
iicha calcaiquimanta ,
uarmjjquipac mana ima
adapas colpa, ima tucuf-
i , maimantapas , cau^a-
iihuai nilpa , vilbcchu iTianta,chür'jquimantaps
nqui* hmaípa, collque- quechupuípa?
a , imadapas v^uchin- <? Hi aiirijquida, cl u-
rJjqtiida , CGÜqreiqi i(5}a,
pachaiquióla cat ñíjc]ui--
¿la, huihuaiqí^ife, Díot
manta , aftaluian mi¡naC'
Cairijhursrmi oncee, chucanqui?
naiquicunamanta , yu- lo Achca(5la víTachi-
iquipic , mana coíuf-
iquiraicu , qnegachac-
in , macadacchu can-
il?
cchu can ]üi , hampi-
iin ñiípi • niachu paya,
lacij juípi oncopcüi, ra-
macqqui cachan , ama-
s, hampichun, micuica
chun , ñiípa ñecchu
aquí *' hüañuchumpas,
inañam imapacpas , yu-
:hu ñi^pj, imaiquida- n, huañupcincu, allijñij-
imichapocchu canquif pacmi canea ñiípa, hua-
üañupuíurcanquichu^, ñuininta munapayadac-
A a chu
cuíIaCjCapac coílacñiípa,
Diol1:a,animaiqui(5iahuan
concacchü canqui?
II Yayayqiiip, mamai
quip , chun)qu]p,picac-
papaSjhuañüinínta muña*
payacchu canquí, imanta-
pas apapuncaiquipsc * cai-
i
I
I
i
t
-370 ^elSdcmmento
chucanqui? . otros,Gamiigcrcs,cn caf
iz Canchiz,T^con,Diof- de malas mugeres,3unqui
. pa csmachieuinin fimipi, no iea con uicencion d
tapufcaita , yuyay cucuipa ptcar?
j Acufare de todo I(
quc tc acularte, en el Uxu
y noueno mandamienti
de la ley de Dios?
chacaicucui?
ESTAS PREGFN
ta^ dirán ajli en la
Quechua^.
I Vcn,3ychaiqiii6la,r
cocchu cancjüi^mana or
colpa, cncillamantacac pt
CAPITAL HFCHA-
cunamanta^quhncane.
qi.enJi-tixiiriaJU'
tiyocmi.
I, As te mirado el cuer-
pG,y rocado tus vergueas
no cftandoenferme,y íia
neci- ílidad?
2 TüCdfle las carnes,
o vvergi^en^as de otro- ó
jEonlcntiíle , que re rocaír cainijqu!<51a , chantaicí
íen tus carnes í Procura- chacchucanqui?
fte ver las verguen^'as de 2 Hiicpa vcun,aichar
í)tro? ta , llapipayac , chañe
5. Andas con ojos det pocchu canqui *• camn
honeílos , mirando en las Ghancachicoccliu can
x:alles , ó íglcfias, a las mu- qui * hucpa pencaininc:
gereSjó hombres, que en- riricuflac ñilpa cahuaici
cuentras, í¡ (on de buen ta chacchu canqui?
Ile,ó hermoías? 3 Huachoc , tuqui , n;
^ Entras , y combldas ^ uijcpihuau , pllicunap
, " . "^ " Iglclj
\(íúÚ^'%iü^
JMmMWk,
©é* la Témtenci^ j 7 i
'Icfiacunapi , inai pipas, mal, y de los trabajos que
icuíeaiqui huarmicu - les vienen-
i(5ta, caricunadahuam- % (^errias que nadie
iSjCahuaicachac chucán- fupieíle el oficio , que tu
ji S ^umacocmi , ^uni íabes, y pudiéndolo tu en-
yayniyocpaími ñiípa-- íeñ.ir, no lo enfeñas- Peía-
te de que otros lo apren-
dan bien?
3 Peícite de oyr dezit
bien de tu proximoí Y di-
xiile mal del , por apocar-
le* Dixiíle a]giuia falca Tu-
ya íecretjjporqueno le te-
2an en tanto?
lU?
H^cucliai canp,ba-
i ^ chai huarmip, hua-
nnian ñsípa , cariota ,
jarmii5ljpas,,ñccchu can
li, pana vcu íoncoiqui-
, manam huchallicuf-
cchu ñifpa yuyaipa -
is? 4 Sucictepeíar, deque
Haica huchaélam otros conficí]en,y comuL
)¿la , izcon , Diofpa ca- gnen a menudo , ú de que
lachicuícan íimipi,viila- vjuan bien, ó lean eíbma-
larcanquí, chai chica- dos' Y porque los hazcii
kanta, cunan chataicucui Curacasjullicias, y mádo-
atac. iies,y los honran?
j ElloruaÜe algún bren
APITAL HVCHA' quelcsveniaíóeítoruafte
mnamanta, Tahuañequen^ que no íc caíaíTen* porque
JmidiafutiyocmL , . no íe auian de calar • que
Peíate del bien de tus impedimento tenían?
toximos, y huclgafte del
Aaz ESTAS
<^
I
ü^eí Sacramento
lli caininta , pacallnpi ya-
ESTJS PREGrN^ chaicaiquiaa , vyaychac
t.udiranafiienh chucanqui, ama chiopi
paita yupaichachunchu
ñiipa?
4 Hiiccuna fifpaman.
ta corfeiTacuptincUjDiof-
pa vcunta chazquicocca-
ptincu, allipi cau^aptincu,
lenim.
1 Camhina runap allt
caininmanra , llaquicoc-
chu canquiimanaili^ñaca-
ricuicuna , cliayapuican-
mantari, cuilicocchu can- yupaichaíca capnncu,Cu-
<jLi^ raca , Alcalde , lülticia ca-
2 Ima y3cliafc3Íqui¿>a, ptir.cLT,puticoccbü,llaqui.
officio yáchaícaiquiélapas todacchu canqui,amaalli
ama pipas yachanmaa- iráyupaichachunthu ñil
chu , allí yachachinaiqui pa?
captintac , yachachipoc- y Ama pipas, ima alli
chu canqui 1 aih Lamauta- cae cuna chayapuncam-
Iiina yachafcanmanta ^ Ha- pac , raicu cacchu canquit
quicoc, puticoccha can- ca^iUamanta , amacalara-
qui- cuchunchu ñiípa , ama-
3 Camhina runamanta, chapurcanquichu í ima
pidapas allinta rimacoda raicum ari, manalli caíara-
vyarifpa, puticocch j can- cunmaní imam raicu car.
c]uiíca5ri,camca,pait3, pif- ca, mana jcaíaracuncam*
íiyachincaiquipacimama pac? ~
iialli¿ia,paimanta rimacoc
chu canq^ui*ga>i a.a,mana ♦ CA P í*
útyuwñ
XKJUL
;s^vr.-;-.í¿;c:^-;
•,v»5-,'- . '<5.A-*-.*..\-«-'í./.V .•'..*..'.*./ .t . f .^. .'. ». ; .*. ». .*
l^elaVenitencial S7^
APITAL HrCHA^ 6 Acufatedelo eructe
mmanta pichcañequenmiy acuíaílc /íi e! ícgimdo , y
caccapucmhuch¿i^guU- quinto mandamiento.
futiyoc,
Ascomido,óbeuido, ESTAS PRFGVN^
rm aliad o • ó fin gana • ó í^ di'i^n afi en la gr^-
comido muchas vezes^ chua.
csgoloío? I Micuipi , vp-iaipipa^f,
Eítando rezio, y íano^ mana micuncivaíca , vpia-
no muy trabajado , as nayaícapas , yallichecchu
ícbrantado , ó hecho canc]iu ' cairi , cainat puii-
,'cbrjntar, los días que chau,miciiicachacchu caá
mes obhgacion dcayu- qui'hilluchu caoqui?
,i;i i Piímalía ,cinchi,ma-
No eftando preñada, naonco(ca,manarac llam-
ciiádo , as qiícbraucado caipi ñacancuípa , p^ui
s días lie ayuno' cayqui , punchüucunactci,
Ethalle 'al en el vino, p:i^occhu canqui^cain,pa-
?n la chicha, ú otra coía, ^ íchicocchu canquir
raq'ie los quela beuieU 3 Mnia chichu caípa,
i,eulo^] íccieíkn? ruana huahuaní eaipaíar^
Los dias de ayuno , as nuoa huahuayoc caípapa^
►mido antes de la hora ^acipúchaucunaóla^^a^ec-
: comer' ó a^ comido de chu canqui?
)chc,mas, ó canco como 4 Ayunai punchaocuna
nedio ¿u • que as comi- pi, chaupuncbau nianarac
ii capiií), mkocchu canqnií
Aa 3 ^áiii
:grsnrinrggfggiMHBgiÍlBMg¿
áff^f^ifjífj^ll^igf^^
I
*^
»►;
I
^'
IV
374 ^elSacramento
cain3n]aich!C3(5lam,micar z Enojadotcasdado V(
canquí,micuipacbapi,chai zes como loco?
chicad:achu,turapachapi, 3 Con iraascaftigadc
niicoc canquií imadam atumugcr, a tus hijos, 1
micurcanqui? criados, mas de loquee
5 Vinoman , akaman, razón?
tucuivpiain-iampaSjCachi- 4 Acufate, como te ac
«51a, ima haicallaÓtapas, laíle en elquinto mandí
•chaira vpiaccuna,tampij. miento?
cachaípa yuyayninta chai
llachincachincampac,ca- ESTAS PREGFN
chaicoc chu es nqui? toó di^n afii en la ^e^
6 Diofpa , ifcai , pichca chua,
camachicuícaíimimpi,h'ci 1 ñinacoc macijquicü
cha villabuafcaiquióla, cu- namünta,tucui íoncoiqui
lian chacaicucui ñatac? huan, añicapuiman iiiípa
ñecchu , munapayacchi
CAPITAL UrCHA canquií cairi, fimillapi,ru
€unamanta , co6bañcquen^pí- raipipas,caita,chaita, chec
nijman ñiípa ñecchu can
qui?
i Ha tiT n ta pi ñ a c ü fpa ca
caicaícahinaj caparcachac
chu can qui?
5 ^inchida piñacufpa
bunrmijquióla, churijqui
¿ta^yanaiuuiólapas , maní
^uyay
ña cai bucha^ irafuú-
jocmL
I As derTeado de cora-
|:on vengarte de tus ene-
migos - o as lo pucílo por
obra', ú dicliolo de pala-
bra?
n^e la Tenltenctd. 37 5
lyayliuan ] muchuchec- dia la ConfeíGon^ó la Co-
lucanqui? munioni
Imanam Dioipa pich-
i camachicufcan fimipi, EN LA LEN GFA
achacLinada Confefla-
ítcanqui , hinallarac cu-
an, confeílacunim ñij.
APITAL UVCEA^
mamanta , canchipuquen,
^nellacai hucha ^acedia,
futiyocmi.
As Cdo pere^ofo, y
1 Dios yayanchicpa fi-
minta, huacaicbancai qui-
pac,cjuellacocchu canqui'.
paita piñachincaiquipacrij
ancha íonco, foncolÍa,cu-
chilla cacchu canqui-
2 Dioipa achca cuya-
egli^ente, en las cofas de cuininta , viñai , cammaii ;
)ios,y muy folicico,en o- cuyafcanta, rurafcanta iaiai
:nderle? pachapipas ,manachu yu-»
Nunca pienfas , en las yac canqiii- chai tucuinna- ?
mercedes can grandcs^que tari,m3nachu rec^ccocju
ada dia te haze Dios,para paichacoc canqui?
:rüirle,y darle gracias por 3 Rczacuncaiquipac,
[I2S? MiíTannan rincaiquípac ,
Para rezar, ir a Miíía,a amamarianian riocaiqui-
i dotrina,y para otra qual pacpas , ima allicada , ru-
pier obra buena, eres pe- rancaiquipac , quei acuf-
e9ofo,y floxo? pa , piílicachicogchu caa-
, As dilatado de dia en qui,
, Aa a Caya
t
t
%
17 ^ T)el Sacramento
4 ' Ciya, mincharacmi hahuariciiitahuampas vy^
confeflacuiac, comulgacu rifpa, cuilicocchu canqui
íacpasñiípa, punchaucu- Dios yayanchicpa fimin
na¿ta,aipreccliu canqui? ca vyarincaiquipacca qiic
lla, mana ioncocama Mii
tO S PECADOS OSE íaaa,amamariaaa íeimo
fepueden cometercoh los dn^ tapas^vyanfpa?
cofemidos^ en general fon z Lbquicúquichu D'o¡
comofefiguen.. yayanchicpa fiminta paír
I As te holgado de oy r
tus antigüedades , y cuea-
tos, y otras colas del miui-
pachaícaiquimaiua, cahiií
rincaiquihuan , vyarincai
quihuan , mutquicuncai
do^masquelaMinajado- quihuaii , chancacunca
tnna.y el fermon? quiíiuá,mallincaiquihuar
*' PcGte de atier ofendí-^ cai pichca ytiyayninchic-
do a Dios,coh la vtíl.i,coa huá, mana chaicama Diol
düiJo^conelolíuo^con pa fiminta yupaichaípaí
cí taao,y con eí guíb, no. caicunadaca ari,paita mu-
víando deílos íeíUidos, pa chácanchicpacmi, coarcá
raaauello , que Dios los chicj camricana, paita cai
dj o:, q.u e es p ^ n q ii e. I e a I a
bds, y finias , íiiio antes o
íendieudolecon ellos?
coícancunahuan,aíbhuan
piñachinqui , huchallicut
pa.
ACERCA DE LAS
Q^E DIRÁ lY E N ohi\i6 de mifericordia , fe les
Lik/iaua. p'egu/itaran Lió cofas
I? ^ Pacajiícaiquipca, inia. figuientes^
De
j^^kElií JliíJI líMMMMMJÍHaíJH
—iiiPii lili iiiiiiiininiiii lili lili imim II
DelaTenitencU. 377
DelasobrasdeMifcri. z Y a los encarcelados?
dia (que fon catorze) 5 Dille de comer a los
)s pedirá Dios eftrecha pobres hambrientos^
lenta , el día del juyzio. 4 Al que tuuo fcd diíle^
is fíete ion corporales , y le de beuer^
i fíete efpintuales. S Redimifte los capti.
nos^
STO EN LA OFE-^ ^ Vefliíle los defnu-
chua. dos*'
apa hinátin runacunaca 7 Enterrañe los muer-
i,huáquentinmicachic; tos-
lai raicumDioíninchic,
i íimihuan camachihua,-
lici h uauqu epu ra,c u y ana
iichic.ñiípa,Dioíca, que-
itaripai púchaupin, ácha
icncuihuáiTii, rapuaflun.
uyapiyaycuna^obrasde-
liíericordía futiyoc,chun
DIríin aPiefloópreguntíU eíi
la lengua §¡iiechua.
1 Oncoccunaóla, ricu-
mocchucanquiS
2 Huacal hua^ipi cada,,
ricumoólaechu canqui'
3, Chaqueéla.vpiachec^
tahuayocmi. Canchif- chucanquií
[nmi,vcü,aichanchicpac, 4 Piñafcunada, quefpi-
Líaquiñincanchiín, ani-
>.inchicpacmi,vcu,aichá.
^icpa cae riscal mi..
Lm corporales fon ejlds,.
Vífiraíte los enfermosa
checchu canqui?
j Llatan , pachán nada-
pachallichecchu canqui'
6 ñan pureda , hamui^
ñec , huacijqiiipi , corpa-
í^hacchu canquii-
Ani-
ffrpfjr^i^^j^nMñMMM^jmMmasmm
t
I
I
37S T>el Sacramento
A N I M A N C H I C PA caaa,muchuchecchu can
3 Llaquicoc, pucico6laj
Ldsejhmtuaksfoneflcis, cochochircanquichü?íon.
1 Acófejaíle bien, al que conta tiachichipurcanqui
auia menefter coníejoí chuí
2 Cañigaftelosincorre 4 Yanca ncquciqui^a,
g^t>!esí ,, que^achaqueiquiéta^quc
3 Confolaftelostriftes'. §achahuachumpas ñiípa,
4 Perdonafte las injurias pampachacchu canqui'.
que te an hecho,por amor ^ Oncofpa Diofpa apa-
de Diosí chimufcanjima chiqui, ña
% Suffifte con paciencia caricuitapas , cumuicoc.
las enfermedades, y traba
jos^que Dios te embia-
C Enfeñaílealosqueno
fabení
Rogafte a Dios por
llampu , huaca fon colla,
muchucocchu canqui*
6 Mana yachaóla, yacha
checchucanquií
7 ña huañoCjCau^ac Ha-
los Chriílianos,viuos,y di pa ChriftianocunaraicLi,
'. Dioftamuchapocchucati
funtos
'.-i.|']'>im ^ *
Dirán en la lengm,
I Cunaipac cada , allin
cunacuifimióla, cocchu
canqui'
z
quií
ACERCA DE LAS
virtudes, fe les pre-
guntará.
Ti mina,pantac,huana Siete Virtudes ay^ tres Teolo
nacunaí5ia,muchuchijpac gales ^yqiiatro Cardmiúes,
Can-
^tfc^'Wtt^^y^fifmtjaMMMWifUitJn
mmsssssm
T>e la TemtencUl 37 9
Cantacmi,canchis,allin caiquitachu , runapi, coll-
rtudes ñifcacuna. Quim que,con,pacha,ima cacpi-
m , Theologales ñiica. pas , churarcanqui caimi
ahuarijCardinalcs ñifca
c.
A PRIMERA SE
llama Fe.
Si as dudado en alguna
)fa de la Fe, determinada
lente , as pecado mortal-
lentc.
ñaupaqucn,yayanchic
'IOS man , checanchacuí^
íijmijFéfutiyoc.
Tucui foncoiquihuan-
allicbahuanca, qucfpichi-
huanca ñifpa , Dios rura*
queiqui(Sta,haquerpa, chai
ca,hnañui hucbaótam hu-
cha Ilicurcanqüi.
LA TERCERA SE
dize Caridad, que es
amar a Dios, y al
próximo.
Si vine a tu proximo,eii
ncceílídad, y la pudifte re-
ius,FéJñincáchicp3,ima mediar,y no lo hiziñe^pe-
impipas , tunquircanqui caíle morralmcnte.
iaiC3,huañui huchadam
achallicurcanqui.
A SEGVNDA SE
llama Efperanga.
Si pufifte tu efperan^a,
las enlas cnaturas,que en
)ios pccañe mortalmetc.
I(caiñcqucnmi,íuyacui,
pcranp lutiyoc. Suyacü- mana cam yanapaípaca ,
huaáuí
Quimba virtud ñiíca,
munanacui, Charidad íuti
yocmijCai.
Diofman foncocanquí
cam hiña runadari,quiqui|
quida hina^munanqui.
Muchococ ruñada,
imaiquimantapas , allí—
yanapancaiqui captín.
ifl,
«►
K
^
^J^-''^^^
t
3SO ^el Sacramentó
Iiuañui huchadatacmi hu cia, con la qual nos prcu(
challicuncjui. nimos , para ordenar nui
Las quatro cardinales, flra vida , en íeruicio c
ion las c)ue nos enderezan Dios.
a buenas toílumbres. lícaininmijiamauta c
Tahua cardi nales, vircu Hu cai , Prudencia (utiyoi
des ñilcacuna , caimi , alli Caihuanmi camaricun
caü^ácanchi¿l:a,yachachi. chic, yuyanchic, imanar
huanchiCjchecachachihüá cau^aílun, Dioípa yana
_c;hic. "cancanchipac.
La primera fe llama ía- La tercera, es Fortalez;
ílicia, para que acordando con la qual nos hazemc
nos de la j JÍticia de Dio^, fuertes, contia las teiitjcii
nos emendemos de los pe ne<: del Demonio. Reír
cados, y haziendo buenas Ibédole, y allegandouüs
obra^,nos libremos del m D:ós.
ficrno.- Quim9am,callpa, ^in
ñaupaquenmi. para coz chi caí , Fortaleza,!^ t yo(
cachai,allicai, Lílicia íuti- Caihuanmi callpanchacú
yoc. Dioípa pata cu^ca- chic, ^inchichacunchic
chai , ji IticiaLta yuyaípa, ^Jpaipa h'jarecair:int,í,at(
huchallicufcanchicmaiita panachicpac,hinaanípdC
huanancanchipac. Tucui Dioíman íi(paicunanchj(
allicaccunadj rurafparac,
vcupachamáta,qücipin cá
cliipacmi.
La legunda es Prudca»
caillaicunanchic.
Laquarca. es Templar
^a, con la qual rcíillimos,
ü iüs malos de íleos que
ÚÜ1tíy^^U)ilíMKMIÍMMliMliUMMMU
mñJsmm.sMSMkMñmmMmwmMm
7)e la T^enlt encía. 3 S t
■ nos viene n.Poniendo fci^podrá elC onfeíior ha-
•delaiite , el bien que zer al penitente íodio.cfta
:>s tiene aparejado,a los breue repreheníion . Sin
^le firuen; y el mal que las que abaxo irán eícritas
vendra^a los que le eno en Romance, y en la Qj.ie
chua, acerca de cada man-
Tahuañeqnenmi, pac- damiento.
[la caí. Templanza íuti-
c.Caihuanmi arj, ^upai- REPREHEN SI O N
manalli yuyachihuaícá breue.
¿la, atjpanchicjtacyay- M:ra hijo,ó hija que te pr-
:unchic. Dioña viñai íe mucho de auerofendi-
pípa , palpa allin yaná- do aDios co tatos pecados
; churapuícanchida,v{- y di: Pequé, pequé, contra
hifunmi ñiípa, Hina> mi Dios.O íinovuiera pe-
:,rnanallicun3pac, pina- cade I De aquí adeláte me
icjuencunapac, iraa hai- emendaré, y no pecaré
muchuchicui ñacaricui mas. Y fi efto dizes de to-
, chazquinancahuam - do tu coraron , feíás libre
;. de todos tus pecados. Peíc
Acuerdante te mas pe- re por amor de Dios: y.
los que confeílar' guárdate de pecar mas-, pa
Yuyapuflunquiracchu, ra q efta cofeflíion te apro
icha viUacuancaiqui - ueche. Acuérdate, que as
cí de morir, y que no labes
Si dixere , que no tiene quando, Y que fi re vuicf-
as pegados que confet les muerto, fin aucrtc con
fcílado
m
lili
■m
tí*
I
382 T>e!s
fcíTado , y fiii aucrte peía-
do de cus pecados, fueras a
penar al infierno para fié-
prcjimas.
r Huegote por amor de
Dios , que te emicndes , y
que te acuerdes de dos co
ías. Lavna, del deícaníb
qucttenen los bienauentu
lados cnla gloria.Mira que
el anima ( como te auran
dicho muchas vezes) es m
mortal.Aííi la crio Dios.-y
que fi vas a la gloria defcá
íaras para íiempre jamas,
en compañía de los Satos.
y la ícgunda,c]uc te acuer-
des de la pena de los ma-
los. Yque íi vas al infierno
(que Dios no quiera) pena
rasen compañía délos dia
blosparafiempre.
En penitencia de los
pecados confcííados a
Dios,y a mi en fu lugarjia
las efto,y eílo^&c. Y aora
ixiieatras digo la forma
-T^
acrmento
de la abfolucion , dirás 1;
vezes que pudiere*;, hiric
dote en los pechos: P(
qué Señor, aued mifcricc
dia de mi (Y hecha la foi
ma de la abíolucio^lc dir
Ve en paz: y no quier;
pecar mas. Dios te guare
hijo,
ESTO DIRÁ El
Ja lemua,
Allinta yuyaycui, cht
ri í ( ó fea varón, ó muge;
caicunan ñiícaiqui, hucli
cunamáta,llapa rucui (or
coiquihuan , llaquicui pi
ticui. Cai chica camaHici
caiquicunahuan , llamp
Diofninchi¿la,piñachi(c.
quimanta. Arac,huchall
cunim, Dios yavnypaí
piinta pápachaípa.A,am3
pas huchallicuimáchu c.i
ca.Cunanmantaca,hüaní
facmijtocafiacmijA Capa
SeñorDiOS.Hiñaípa,nian
fuki
ú tiiftVBWtfií,iiKJi«»iíimimjmji«ji«Mmiiíini ■■ w
.r ..' 7^ /. V-,.'.'í. /..*•. í ■' • ';•■
iDelaTemUnáa, S^3
n huchaHicuflacchu ta ñatac , viñai mana cbn-
icjui. Tucui íoncoíqui- cafpa , yuyapafanqui. ;
an churi.Caita rimácjüi Hucinmi v hahua pacha-
iica,llapa huchaiqíiimá pi, allí caccunap , lando,
pdpinquj punin) Dioí Íancl3cunap,cuficui -eo?
:ullaari,llaquicui, yu- chocuinuita. Yuyay arii
^'ciii, putícui,aniaDcaí- allinta hamiirpayaytac
luan íiuchalhcuichujCO (achca cuti ñatacchaaríi
icjcufcaíqui , yupaican- caí ñiflac ñiícaíca, vyari-
i-ipac. cbiíTunqui ) Aniniaca, vi-^^
Yuyapafaitac^apaichu ñai. mana huañuipacmi
huañocrunacaícaiqui- camaíca. Caihinapacmi
Ib Hiiañuneaiqíii pun-
aurari , manam yaehan-
íichujyachanquipaíchii.
lyay ñatac. Mana con-
laíca huañuac canmaa
rea churi , huchaíquica-
mantari , mana cunan
iqiijcuac, putihuac chai-
,vcu íachaman, ñacari-
)c , nhuacmi , manapu-
mcainiyoc pacha cama,
[uchaicuiquvm , Dioí^
icu, quiíinraicüpasjiua-
mcaiv.|uióta. Cai lícai-j
Dios camaquenchic, ru-
raqucnchic ^ paita rurar^
can, camarcan, hahua pa-
chaman 5 fiminta huacai-
chaípatac rincampac, pair
huan huaqui, viñaí pacha^
pac canea m pac , pman-
campachuampas. Hanam
pachamanchu ari rinqui
chaica , chaipim ^ama»?
cunqui , cuficunqüi, vi-
fíaipac , íaiiótocunahuaiTi
tanca Cüchücuiilapü
. lícai^
m
m
tSKMK:
384
IV
IV
%
«►
^
t
I
I
7)el Sacramento
lícaipiyuyaytac. Vcu- pampachapüaí.
pachaman riprijc]uica( A.
amacai cachunchu ) viñai
ñacancuipim , mana hua-
£ufpatac,huañunc]üi,chai
Ca^i qucípilla rij ai
churi,amatac allahuan h
cha rnraita munanquich
Di osl 'ahilan chuiij , Dk
can, collana mana Ih cae, huacaithafluníjui,víuffij,
^upaicunahuan , huaqui,
tantalla,nina cochapi,ma-
na imai pachaca mapac,ru
paipijchulluncuyaypi, all-
paricufpa^ñacaricuípa cata
tataíparac.
ADVERTENCIA
para el Confejjor.
OYda la confcíTioi
deue el Confcílc
feñabral hidio,oIndiap
H Jchallicufcaiquiman nirence alguna pcnitcnci
ta,machucuit iiTijCamachi brcue, que cumpla luego
cuícaiqui D oiman ñoca- porque los Iadios,en dan
manhuaUjhucha confeíTa- doles ayunos, a rczir roía
cuícaíquimanta,caica,chai rio<; , darfe diciplmas , oy
tajruranquii&c. M ílas, ó otras penitencia
Cunanri cana,h'jchai- a efte modo , que para la
Cjuip pampachanan fimi hazer, á de paliar algún ti<
rimincaicama,3chca me- po^nun calas cumplen. N
tada cazcoiquida tacacuf le aculan de no las aiier ci
ra,llapa jtucuiíoncoiqui- plido, nihccho lo qiee
nuan ñinqui. A Dio.vl hu- Confeílor les manda. Y a
chaUTii , ancha huchayoc- fi es neceílario ( ailquc ay.
mi cani. Achcam huchai, confc ílado muy graues p(
caniaica. Cuyapayahuai, cados) dcípucsdcíelasa
uci
ú til^'toia^jf WM M» J><t3tM HJÍ HM JIM Jt» !■■
WSEBSa
.i. !.t.l,f^.t t. /. >, » .». Í .» . < .*. J •*. Í .*. Í ."* , I »
©i' la Tenitencia, 3 8 5
¡rafeado mucho,ó indu- laverguen9a,y temor que
dolos a dolor ^arrepenti- traen,el cftar de rodillas el
liento , y contrición de- oyr las reprehcn (iones de
Ds.Y declaradoles el cafti Confeflar,ylas demás buc
) , y penitencia , que por ñas obras , y penales , que
da pecado mortal mere- con paciencia fufrieré por
a ( conforme a las repre- Dios nueftro Señor. Y pa-
mfiones, que abaxo pon ra que mas merezca , dar! c
3, fin lo que el prudente todo el bien que hiziere, y
onfeíTor le dirá , aunque trab ajos que paíTare, en pe
lui no vaya notado) que niten cía de fus culpas. Y fe
I que fe les mandare re- ñalarles alguna limofiía
ir , lo cumplan a la vifta (poca porque la den) man
:1 ConfeíTor. Como que dándoles lo cumplan bre-
MiíTa que vuiere de oyr ue. Pues el que cumple la
Domingo ,, ó los Vier- penitécia en eftado de gra
:s de Quarefma , que v- cia , merece delante de
ere de ayunar (por prece Dios,y íatisfaze,a]go de lo
:o de la íglcfia) ó las ora- que por fus pecados deuc,
ones,quejuntandofeala y cumple con lo que el
lotrina , rezare , lo hagan Confeílor le manda,y con
1 penitencia,y íatisfacion la intención de la peniten
£ los pecados confeíTa- cia que le impone. Y fila
os. cumple en pecado mor-
Aplicándoles el cuida- rtal ( en que caen los
o de íe venir a confeííar, Indios en breuc tiempo,
e examinar íu cóciencia, deípucs de fe auer confef-
Bb fado)
'Vr\ii'\n'\'r,'i
I— I ■ i
mm
^t& ^elSacmmerjio
fado)no merece ante Dios RE PREHENSIÓN
aunque a cumplido con contra el pecado en co*
la obediencia qucdeueal mufí.
Confeffor. 11 Jí Ira hijo , que 'el pe
:. Demás, de que en le- xVAcadocs vna ponc<
tiantandofe el Indio, ó In- ña, qoe maca el alma; y d
día de los pies del CoiifeC hijos de Dios,y heredero
for, ni fe le acuerda de lo del cielo, nos torna hij'-j
que le impuíieron en pe- de! Demonio,y heredero
nitencia , ni ( como digo) del infierno. Porque nuc
la cumple. Ni jnmas, en firas almas con lagracií
otra, ó muchas confcffio^ que reciben en el Baptil
lies , que haga, fe acufa , íí mo , eñan mas hermofa:
cumplió la impuefta pe- que el' íol,luna, y eítrcllai
nitcncia, ó no. De todo lo Y el pecado las pone nc
qual hablo en general,y de gras, y feas : det^l íuertc
experiencia. quefi lula vieííescóeflo
S I G V E N SE LAS pecados, que me as confc
íeprelienfiones , que íean lado,huirias della.
de dar a los Indios, contra Y cftá tá fca,y abomin
los pecados qucíeconfet b!e,conel pecado morra
íaren acerca de cada man- que el milmo Dios, que 1
damiencüjlas mas fáciles,® crio,a íu imajenj íemcjai
inteligiblcs^quc pude para 9a,la aborrece mucho. Vi
gente tan incapaz , como lolo pecado mortal, mere
ion , eílos naturales , y tan ce tormento de fuego, pa
dados a los víaos, " ca íiempre , en el jufiernc
Y miTi
p
m
ÚJiJ^SüLMíL
De la^enitencU, 5 S7
mira quan malo es el pe Pefete mucho de todo
ido-, pues folamcntCjpor coraron, de auer ofendido
ue ei hombre ( criatura a Dios , cjue es tan bueno.
: Dios)le cometió, y por Dimc , quifieras mas auer
Lie no le comecicfle , y li- muerto muchas muertes,
rarle del , baxo Dios del y auer paffado muchos rra
elo , a la tierra,, y hazien- bajos,queauetle ofendido?
oíc hombre , padeció Propones firmemente k
itierte de Cruz, é hizo emienda?Di con gran do-
s demás colas , que la Fe lor , y humildad : Señor
os enfcña , y tu crees co* mió í es v Chriílo áued
10 Chriftiano.
Es tan. malo, que es?
eor, que el miímoDe-
lonio, que le haze come
ir.Dimexomo lo come-
piedad de mi.
ESTO DIRÁ AS SI
- ; en la lengua GHiecbuai.
capai churi? ricui, vna
:scu?como pecas? De oy chai^huañui buchaca, mia
n adelante no peques, caucha hinam. Animan*
uardatc del juyzio de chi¿1ahuaiiuchcc, cairaí-
)ios , y de fu caftigo, que cum ari,huañui hucha ñif
sfuego eterno. Y fiel de ea. Chaimantari, Diospa
cá, que fe acaba, y confu- churin ( churichaícam ari
íe , no le puedes íufrir eanqui Inij , chccáchacui-
;iuy poco tiempo
ifirno ,que es para fiem
re, como le podras fu
rir?
huájcaícanchicmanta, ha-
nac pacha chaniyoc cat
eanchicmanta , apaólac ;
^upai Diablop , churin-
Bb a. mi
3 8 8 n!)el Sacramento
m\ tucunchiG, vcupachap Vnanchai ari , hucha
camampas. manalli caicanta.Runaa
Animanchicmi arijbap. (Diofpa rurafcan, camafc
tifmop maillacuinimpa cafpatac ) huchallicuica
graciam,callpanhuan,pun raicu, huchamanta paii
chaujntimanta, coillorcu qucfpichincampac , hans
Da,pacia, quillamácahüam pachamanta,cai pacbaini
pas, ashuaiij^umac puni. vraicumtircan, runarun
Huchari yanayachinmi, curcantacmi,Cruzpin m
millai manachintacmijii- chur cantac \ Iñincanchü
ijaípa , chai cunan villa- huaquin yachachihuafca
huafcaiqui huchacuna^ chiccunadahuampas , ru
huan,animaiquidaricuac; rarcantacmii camricaní
chaica ^ paimanta, ayquc* Chriñíano runahina íñir
feuac , mancharihuac pii- quipaími.
I3imi,huchacamahuanca, Hinafpaca ari , huam
liiiliaimanachafcajcafcan- hucha,quiquinDemoni(
enanta.Dios quiquinri ari, huchaóla rurachecmanta
ricchaininmaii ruraqueii ashuan inanaUím iñihuí
capcincac, huañuitam mi- ari,camca,imanam huch
lian , checnimpas. Huc liicunquiPlmanatacchait
chulla huañui huchari,, rcranqui? cunanmantaai
vcupachapi , muchuchi- churi,amafíahucha¿laru
fjanmi , ninap rauraiñín- raita mimanquichu.
buan , mana puchucaini- Huacaichacui , Dio^pa ta
yoc.pachacama.. ripaininmanca, vcupacha
,. manta,muchuchijnini¿ra
II " huamps
ÁÁkMSLMiL
MmMmMMMmjuL.
-.V^. ./í..•.<^.. .f .í f'.l .'í..' .Í.!.t.!.,t.t .t.f.ff.A I* 1
jc ca,rnanaaícarr\^l%|}:)tí
J5>up lol £i3noo ,&f on^ :>!
Cha i iT^ftíotrtfoñtóíí%
íl03
cacufpa, A Scño.%jQp^
si o^oqmGi ojJ'>üJ ? bH^
REPREBc^MO^H
B b 3 tiene
f^f^^|^9JM9'J^JI9il9^^
590 T)elS4cmment4
tkne alma^mucho menos des cometer contra Dioi
fci a Dios. nueftro Señor^y contra Ii
No ves que el Padre to fanta ley.
ma la Huaca, y la piía^ y la Mira ^ que los cucrpoj
quema , y puede mas que muertos,no ficnten,ni co
ella ? Luego tampoco la meneantes la tierra los co
Huaca es Dios. iiie,y dcshazej y las almas
Sí tus anrcpaflados ado no íc (uácntan , de comí
raron Huacas , no tenían da corporal Aora que te <
luz de la ley de Dios^ni co dicho toda la uerdad, fine
nocían a Dios, fino al De- te emiédas,qui§;a te embí;
ámoniOj que los traía enga u Dios vn rayo,que te pa
fiados j y por eñe pecado, cap vn mal rabioío de mi
tos condenó para fie n\- crte,como lo á hecho coi
pre. Pcratu mí hijo , que ©tros pecadores Idolatras
eres Chriftiano baptiza- Mira,quc Dios vé,quant(
do, conoces a Dios, y eres bazes , por muy fecrcto <
alumbrado con la luz del íea^y que es terrible,quacl<
Euangcho, no adores Ido- fe enoja, contra los que 1(
los,ni las demás criaturas^ quitan íu honra.
que no las hizo Dios para Dios, es el que da falud
quctu las adora fles^fino pa y enfermedad , el que em
raque te firuicfsé, que por bia la lluuia,óla quita, c
tu amor las crio , y tu eres queda maíz, ganados , hi
mejor que ellas. Y aduicr- jüs,y todo quanto ay. Poi
te, que cfte es el mayor de que el es el Señor, y Cria
8£)dos lospecados^quc puc dor de todo , y todas la
cola
SJTKJiJ
?D^ la VenÜen€Í4. s 9 1
)ías obedecen a fu volun niaiz , ó el cui , ó lo que Ic
d. A el íblamentcasdc diftc?
lorar, como a verdadera Mira, que los Chriftiano^,
líos, y Señor. Y a el fo!o cnfus neceíIidadcs,íolam€
de ofrecer, tu hazienda, te acude a Dios, y a fu Mí-
en el íolo as de confiar,/ drc,y a los Sátos,co oracio
íolo es el que ce puede es, ayunos, limofnas, y
luar. Miílas,ydefta manera alca
^an lo qvic piden y fe halla
EPREHENSION lopcrdido ,ylohurtado
comra Im hechic^ria^s. parccc.M is tu^ninguna co
ía dcftas hazcs-,como quic
" J^í^ ^ ^*^'^ ^^^ '^^^ ^^^ ^^^' ^^ ^y^^^ D.os?
~ JL Jas cofas por venir, Vn gran pecada as comc-
on ccrceza,v coa verdad, tido ; y por querer cobrar
' í¡ alguna d \zc el Demo las coías remporales,is per
io por boca delnechizc^ d do cu almaifmo te cmic
D,ó hcch'zcra, es cmbuel das. No bucluas mas al he
\ . con m ichis mentiras. chizero,fino acude a Dios
[\ hechizerojcs criado del para que te fauorczca.
)cmonío,quc ficmprc es
nentiroío.Y lo que pcdif- RE PREHEN SIO I^
e , no ce lo dio , ni lo que contra los Imacanqm.
>erdillc,ó ce hurtaron, pa- Hijo, ó hija? el Demo-
ccio : no ves qiic ce cng i- nio te trae ciego , en que
ío? yíolamcnte lo hizo, andes cargado con ellos
)or cogerte tu dinero, ó el Haacanquis , para »o
Bb 4 apar-
ws^MSsmMS^mFmsmmvmwffn
IV
I»
KV
IV
•V
IV
IV
«V
Sí
IV
i
de tan mal caíameiití&^
9ÍaÍQDnos5,«oii£ zíplis ^ptb
j^il Mijkpíí JekpBi ^p idsí vi^*
cá(i:jipdroícf(.^q robffblrae^tii
i^k"|i^ini:ib¿id 0íMl©ss>í j.^
IBidjpaoufippüoíf M ^li^^í
«Qi&pokude hiEicíl»i^fr!o
lo que fe pide por los hua
co iiT¿8^B}e»;pó R^iícíiocp e r-
•íciffccffiiíb , {ít^b^ypfijos
y aparra avcj>j^3C3i fii^D dou^oi
<^i oediq a^s MUfppuacQÍ^
*i&ac f ciU
fok)hba«alñ qimi,3Íof\Epaf
(tí)ííc::^figl^,fepoííoabE
tihñw^ düi^kjgafdf^ di
grandes dolores. QaeijJi
mite Dios , que las carne
tos^tt^tirss^i pi^ten^;í 01
tsles cnfernr.edades en cft(
f*^tóí>(5 olj%6ÍEíbTpi(S
<ípie3ta(p|gi.^oi ed JbtJ
&rk'qMatc:ík bjtidiiiDkjflHdi
©íha(r|?BnsB3ib ftxwü^ífcítaí
CKS^Újáéd-ih í/joó locj Oír
bb okej/K^á^y^Tífb^d 13
-\^gf Tupobb/píDiípiqíiKíaic
DrjpotíiíEñosbatRfco^pnq ft
nap¿aDiftO-&iííhTa^tíh(aiii^
gi^o? ni üff f3.ti3we«cr^yicíDa
{esKfl dDoamonieJpiLKlé da
^¿ ^ftiiánibeii3L3abgCQing^
cec
^ál^1lgVtfw«ji
mM«ww«w»K
tJt«-«na* jm'jwwwi*' wwrwm
aufan algunas repreíciiíá^ ps^^íQ lbotimíasubaeQb|
Bent|Bpqu¿xblMímx)iíi]ÍBn^ lafi|yi(iafaaxiaipisnlaiMjfife
j3asíaj¿bbtoí.íÍTan/fiIf fl:y« ca W riosíf fueoaMíáadSoa
itp^¿UliiífíiiígunjC]l^Í3 ^mi^mfKmMpmpin^mmá
ÍEnaaraattaáí^ñasi/^fjfll damiento , tf^aé^í^auh
l^mfpjsrzeBíffircuflrlbj c|^ -n£^nfei^fí¿í/k^/í.O
:fíaftD;iiBDe^P9Í8:}Uff Jc^ífia Jijpnr.^Di|4 ^^ícrnii .inp
JcYo'í^alasí.íktíl^cpía^ v>rap£iant¿^id^^¿£r&narn
fe^racwibeceíjíyibgiciyai q,idaianí€atnbiíffii^c3i^£apicí
liíbDiialina^ graudi^iyiicc^ lJijá«d3\chk4:^adíMfeiaf.í)i
DasrfiflrBsmanBíiLVBi ^tcjte hmámMT¡Tfm^¡mT^'tAtm
«sctjés,Qsfhaiai3íJET¿fl£í^epp ctiica,manalIicun3i5Vte/mrít
lat
tq^oiQ
pun^
IV
394 ^el Sacramento
punchauca , Inti£la ,orco. huaca<5t35arocmi,rupacIi(
€ta , &c. hupaicufcaiqui, d:acmi,hinarpa huacacuni
machafcaiquiraicu, Ricui manta,ashuá callpayoc pi
ari,calIpaiquicama,ioncoi nim.Cai tucuicunahuam
quicamaca, Diofpa yupai- pas,Padrc Saccrdotcca, rtii
nintaallicaiñintahu3,quc- nam Diofchu, huacapaSj
churcanqui punim.Cai ru nianatacmi,Dios fianman
rafcancunamanri, Diofpa- chü.
yupainincam , cainincam Apuzquijquicuna, ñau
corcanqui. Cairi ma ? cai pi pichapi , huacacunaóta
muchaícaiquicunac3,ni3- m-jcharcancii chaica, ma-
nachu mana rimarinPmi- nam cancharifcachu carca
natac ricun,cahuaricúchu, cu, Diofpa camachicui, (i'
m3nauc,cullancu,yuyácu minhua, manatac D.olb,
pafchu ? hinafpa cai tucui- recjccclu carcancujcha-
haanyupaichacunqui,mu C3paicunaila,llallac,9)pai
cbanquitac? lUaam. Chairaicum ari,
Camricana, runacan- cai huchamaina vcupacha
qui, rimanqui , yuyanqui, man,viñaipac, caicunadla
Diofpa ricchaininman,ani carcurca. Camri ^apai chu
mayoc canqai.hina^pipas ri? ñ\ Chnftiano baptizaf-
manacac Dioichu caaqji, ca cafpa,Diofta recoce caf-
iminacac , mana rimircc, pa,Eüágeliop cáchanjnin,
mana vnanchicca,D.oíca jicuininhuan, canchariíca
mui?minacacnii Dios cá- cafpa, manam muchancai
í^^f^chu. quiyachacunchu, huaca-
PddrcDioípirácmca ari, cunaóta , chai huaquin
Diolpa
Btflfiií*
."<■ ^;
.■•■.«•>*•'•
.' .wi.t.í ,f. ? .>y ;.'^.l:i.!..4>.ié.
De la TenitencU. t^ $
iofpa rurafcacunanta- cliaicufunqui , patmaiciii
lamps. Cai tucuillapa- iuncaiquipac chaupjé^a,
inadaca , manam Dios Mana ñiípari , ima oncoi-
itarcanchUjFurarcancha, taps, huamitamuncaiqui*
ticiinaéla cam niucbacu pae. Cai bina puniman-
iquipac , ichaca campa cha huaea muchaccuna-
maiqui canea raicullam ¿ta, Dios champactiirca-
i, lucuicunada rurarca. Pairicana, tucurrurafcai-
amri cana llapa imai nna qui(5tam ricun , ancha pa-^
jciinamanta,ashuanyu- callapi , ^apanchanacpi-,
jimi canqui. Cahuarij, pas, iu^aptijqui. Piña cai-
cui , faam uf payay ñatac. ninri^anchaj^inchi m, Iighí
ai huaca muchai huchas. ranta,yupai eaicanta, quc*
I , llapa huchacunap , al- choccunapac,-
uan hatunninmi. Vnaa-
bai,acui,ayacunaca , ina^ Alli cai,oiicoícunapas¿,
am micunchu^ anaiñira- Diofpamaquimpim , pa-
afchu^allpallam ai*i , pai- . raóta íutuchcc , amapara-
unada micun allpaya- ehunñccpas. parada, lla^
hin. Animacunari , ma- mada , rucui ima , haicac4
am caujancuchUjVcum- tahuampas ; paimi ari^lla^
a aichampa , munainini. panta, yuyan , tucuita cal-
man. Cunanca hijo í Vr- inan,rurampas. Ima hai-*
larcaiquiñam , chccan fi^ eaeunari, pailladam yu*¿
nida 'y huananqai mana- paichanichccán Dios, che
hu chaica , paótallapim ^n yaya(íbhina,muchani
SioSjTajjo^illapaóla^cag- caiquim. Paillapi nataci'
mi
I 1
f^pw^^
t
t
t
t
■
um
•Eoiirloscjfnfifb zoiQ jCi^
cha achca llgilgdaíía^^
huanmi, chacriicuchcan.
Ili4tíaláíiia¿q'kipclli9(^íi
Míii^íaAÍ€«^€iiQ3himrr,a,yú
f(ü]üa^^^ u yi()rp aoa h min
mil ^ \xúiMmmc DÜbai/i/iiá
ctí¿iíiifi »i{fi.iMlTÍQi»ídaoua9i
£¿id^jbd^JDfJk9ab3(3flBfl
huanaílat
rt>%aiwt»»»»j»»^«»»
>»
DelaTentUncfa. 397
Mnaííac ñinquipaíchu, camta huanuchifuDcaiqui
i huchaca,manam pam- pac •, manari yuyannada,
chafcachu canea. Ama tucuchiíTuncaiquipacpas,
itac, laica, vmu¿ta,min. manaconfcílaciiípa, hua-
nquichurichaca Dioslla.
an cumuicufpa , vllpui-
!Ípa,íiípaicui,anchuicui,
napafuncaiqujpac.
ONTRA LOS HFÁ
ñuncaiquipacpasHinaípa
animaiqtii¿ía,.vcuiqui(Sia-
huan,viñai pachapac,cliiii
cachícuncaiquipac.Ancha.
cunanlla chai tucui rec-
canqups, chaccuna¿ía,apamuai,cai-
'^ Huri? ^upaimi hapra; llaiquipi ricuícaiquipi pu-
^^yachiílunqui,chaihi- ni , llapallanta, rupachif-
i huacanquicuna¿ta,apai fac.Checan,munanacuica^,
chancaiq^uipac , chai ru- DiosUam , paillapitac mi.
imanta^manaanchorcu- churana.Paimi ari,animá-
iquipacpas. Chaihina; chicpajcfpofonca.
analli tinquichicoccu- Manatacmi vmaichii,;
imanta , imam ashuan. huacanquiciinamanra,ma
yana^jcbaca chai millai,, ñafcacunaélacajyíTachicu-
iquiehicuillam. Chai a- cu.lmai pachapipas ari,vf-
licachafcaiqui huacáqui íachicufpaca,Dioípahina.
maca Diofpa camafcá^ru cachun ñifpallamantamj
fcámijichacamanam ma huchaiquicunaraicu, afta-
dhdajchaicunahuan m- huan muchuchincan rai-
ncaiqüipacchu.Pada ari cutacmj.Hínaípa , ancha.
>ios chai huacanquicuna: piffipachallapacmijCuíí-
ic , callpaóta/conman,, chin. Qucpapiña^ama can.
mancha.
i
k^fe^'"
r^^m^NüM^wsÉSwm
■«IIIMt
ÜSmRMk:
395 ^ ¿I Sacramento
manchu, ñicliin puni, ^u- caiqui, mana chica putifc
palpa llullanta recccícan- purincaiquipacpas , mo^
manta. corcaiquicunaraicu.^upa
Ancha huacanquicuna ri,Iñichiílíícaiquipac,mc
(5ta, apaicachaccunaca , af- coicuna,checani cácii ñi
huájCarijl.huarmicanahua pa. Ama micuichu gac^í
hüchalhcuncan raicnm, a- pucuncaiquicama jámate
paicachaneu Caihina cari, vpiaipaíchu,machacünc
huarmiman íoncocunaca, quicama.Caicachu ruraqi
huañuncum,huáci,oncoi- an,manan:i mo^coquich
cunahuan,hatun tnuchui- manatacputirayafpa^puri
cunahuampas Diofri mu- cachanquipaíchu.
Dantacmi,paiman hucha- Achcadla micafcaiqi.ii,v
IlicoCjCai ricchaccunahua, piafcaiquíraicum an, hua
caipachapi, puchucacun- máronco,mullamaca loi
campac , caí millai oncoi- comanta,vmsman, yuyai
hüájhuc pachapiñacac,mu mapaSjhuap^icuna, vicha
chucuncanca(amaracDios ricuncu,hinaípam,imauTi
munachunchuOcamta pá- na yuyaycunaóta , ricuri
pachaipac ri ari, ñaupada- chin,yuyayman,chccá ca^
racmi,caitacuicuna¿ta,vií hiña. Caícunari,ca9Ím,m
jchuncaiqui canea. na tc^ceyoc mijco^ñijhti^s
rapapaicachanan hinatac
Contra Jos puems. mi. Co^ñi ca<5iaca ari,hua
Ana chica achcacu rallam , chufarichin , che
ti.mogcocaiquipac quechin, hinapunitacm
hüutaiii villaícaiquf, cunaf mogcoicunaca.Caimanca
chu
De la Tentteticía, 3 99
u, hiicmarapas, mo^coi narac chuírac,cn9í caccuna
nacaprin^manam Iñin- pi , mana tecceyocpkac.
iquiyachacupuflunqui- Mo^coicunaca , mofcoi
u 5 maicaa Chriítiano llam ari^manatacíiiüma-
cpas , mogcoicunada, paíchu^
anam Iñecchu , ynpai-
acchuimai pachapipas, R E PR EHEN SIO N
o^coicunada , cae hiña cofttra los que quebrantan
un, manam mojcoícai, elfegundo manda-
limantacíau ari , mana miemo.
o^coípapas ^ cancanmi, X TljoPel }uramento es
ehacunman* JL JL d c ta 1 cod i c i o n-q u e
Mo^cofcaiquicunaifVa faltado la vcrdad,y jurado
paichanqui chaica, huc íe con mencira,aunq.ue fea
tun huaáui huchaflam, en coía de poco mométo
ichallicunqd. ^upain I- es gra pecado raortaI;por-
fcaiquióla rícuípam, llu- que traemos a Dios,que es
ilunqui,mogcochiííun- la mifma vcrdad,por teftí-
ii,mo5coicuna(5la,yupa'- go déla métira. Y comofc
iquipac. Mo|:coicunaca ofendiera mucho el Rey^íi
,cacim.Mo^coicuna(5la lo traxcíTcmos por teftigo
ícccunari^ pilliyuyaym- déla medra, mucho mas fe
ícpunira. ofende Dios^ateftiguando
Camri ari, pata yuyayni con el,Io que es fallo.
)c cafpajtacyaecuna mai- Mas jurando verdad, y
i,yuyancaiquida chura- aduirciendojquc íe jura co-
yachacupuíTuncjuyiia» ella,, na fera pecado mor-
laL
IIH!
3 50 T) el Sacramento
tal. Y fi tu hada aora ente- ta que te defdigas,y ante
días , que pecauas mortal- juñícia digas , que mcnt
mente , j urando con ver- te, y le bacluas la honra,
dad , pecas mortal mente, la hazienda,a tu proxim
Porque con la voluntad,y Y entonces abrirá íus bi
tu malicia, hizifte pecado, ^os Iesv Chrifto para at
lo que no lo era. Y aíTi de ^artc , y perdonarte •, y
aquiadelante,eftáaduerti- Confcílor los fuyos pí
do , que jurar con verdad, abfoluertc. lufto es , q
no es pecado mortal . Y lo pues te vifte en aprieto ,
mejor es, no jurar, ni con neceílidad, y piometifti
verdad , ni con mentira. Dios cílas coías, p ucs re
Porque Dios, que no pue- bró , y concedió lo que
: de mentir,dize,que al ho- pediíle , que cumplas t
bre,que mucho jurare, no promeflas ; porque 01
le faltara plaga.Y aíli no ju vez que le pidas algo, te
res , ni por el cielo , ni por ga,y fauorezca.
la tierra.
Y jurando falfo ante la
juñicia, contra la honra, ó
hazienda de tu próximo,
lEsv Chrifto, que en la
Cruz tiene abiertos losbra
^os ypara perdonar los pe-
cadorcs,los cierra alos que
ESTA REPREHE
fon dirá ap en la knguA
Quechua,
CHuri ? juraica , cail
nam vnanchana.N/
na checan ca¿ta, ycha
juran falío.Y los ConfeíTo Hullaihuan, juracca , pií
íes los cmos de cerrar, haf mana cacmantapas,jura|
ti
^til^^piijí
ly^ ^;JllK?;f»^'«Wxi%;
><•' ,-■
t.¡.!\! .f
^elaVenltencia. 40^
1 , ancha hatun , huañui nanraanta yiiyay,chccañ-
ichadam ruran. Dioila tarimafpa juraica,manaiii
iccancada, lluHa (¡mi- huañuihuchachu. Ichaca
anchuraícaiquiraicu.Ca ashuan alli cacmj churi^
ic Reipa íutinta, Hulla íi- lliillailiuan , checanta ñij-
iicunapi, apaicachaprij- huampas , mana juraica.
li, rna , manachu Rcyca, Diosari chun , naana pall-
ichapiñacunman, ima- co, Uüllac caípa. ñuimi.
itac Dios , Rey manta af- Ancha juraicamayoc ra-
jan carp3,m3na piñacuii nap huacinmaata , ma-
tan, Íutinta,ca9', Hulla fi- nam allparicui , ñacancui
licunapi , apaicachaptsj- chufancachu. Chairaiati,
Liica? ama cunanmanra hahua
Ychaca,chccallanta ju- pacha raycu , cai pacha-
fpa,checanramñini vná raicumancapas juraiicjui*
iaípa,yuyaípa, yachaipa- chu.
is , juraica , manam hua- Cam hma runañecmanj
ui huchachu. Camnca- yupaininta,cacnmtahuam
a, checanta rimafpa jura- pas, juraihüan , mana che-
tijquica , huañinhucha-' cantarimafpa , jufticiap
lamruraniñiipa, vnan- ñauquimpi , juraicaiqui-
baptijqpipas, huañui hu- manta, Chrifto lefus, qui-
lia¿tamruranqui,munai charayafca Cruzpi riera -
ijquihuan,nianallicainij. yoccaptinrac, runap hu-
uihuampas, mana hucha chanta pampachancam.-
a¿la, hüchaóla ruraícaí- pac, vichcacupunmi, ma-
Qiraku. Chaioii ari , cu- na pampachaneampac;
:j Ce cai
%
P;
t
inaif
4^^^ ^el S dcmmenfo
cai bina juramentociina- cicharircanqui , hi
éraca , confeílorcícuna-- ari, camra queípichiíüí
pas, manaQi pampachaita caiquimanta , munafca
niunácuchu íiocapas,raa- quida cofufcaiquimanrs
naracini,pampachapi!Íca¿ huampas , puchucanai
qilichii , jüílíciap oaupa- quim yachacun, paiman
quempi, lluUarcanim nit fimi ñifcaiqui , cachariící
pa^níncaiqukamajhinaí- q.uida. Hucmitra ñara(
pa carabina runaman,hon. munaicaiquid'a, mañaíc¿
ranjupainin&a , acñioca- quidabuan, vílacbícuncí
büampas , cucicbipuncaU quipac^vyatiíuncaiquipac
quicama,chaipacbap{ñam yanapafuncaiquipachuan
caiñiícaitarurapcijquijpu- pas.
chucaptijqui auzpicacle
íuchníÍQ,ricranca quicba. REPR EH ENSIO^
i:inc3,macalliruncaiquipac contra los que quebrantan^i
hucbaiqüi(5tahiian , pam- tercer Mandamiento de.
pachapuíuncaiquipaCjño-
eari cana, pampachapuf-
caiquitacmu.
ia ley de Dios,.
HijoPtoda la fcniana c
cuya, para q trabajes, y cui
des de las cofas téporalc:
y los domingos , y ficfta;
tun chiqui , llaquicuipas, ion para quedeícaníes,o
cbayaíTuptijqui aii , cal- gasMiíIas, y teencomicr
chaicunada ruraíTacmi ñif des a Dios , y Ic pidas peí
p^Dioímaa íimijquiíla don de tus pecados , a:
prenda
Churi? ancha patapi-
Bain,cai ñiffac áiícaica.ha
UK.
Tíela Femf encía. 40 s
•cndas la dorrinaChri-. caiquipacpas,DlGftaniii--
¡ana , y trates dctuíal- chacuncaiqiiipadacmi ,
icion. huchaiquicunap pampa^
Tambié fe honra Dios, chaininta, paimanta , iiia-
)n que ayunes , y no co- ñaDcaiquipacpas^ amama-
las carne, quando lo má- riaman^rincaiquipac , anU
ilafanta Madre Iglcfia, maiquip allijnintaman^-
quc domes tu cuerpo, cancaiquipacpas , Dioíia
)neftas aípcrczas , pues ñatacmi yupaichancliíc.a
>nio tu eftos días , ofea- yunaípa,^ac5irpa,qujpicu f
's a Dios mas que en co- pa , aichaól: mana mi- -
lia (emana con banquc- ciiípa , mamanchic íg!e-
s,y borracheras ? tengan fiap camachiíean puo--
[pctoaeílos días Tantos, chaucunapi , caihuia ña-
la que Dios te haga bic, caricui , muchuchicuica
nahuan, aichanchidla, cu-
mu icucbilpa 5 rmaoarac -
an, cai ^amai punchau-
cunapi , hinantin íemana-
[,, . ; -inanta , aftahuan Diofta
Zapay churi ? femawn' piñachinqu i, micuchicui-
imicampa,imalla6lapas cunahuan, machacuicuna
imcanaiquipac^cau^anai huampas, cunamanca chu
]imáca,yüyancaiquipac- ri ! yupaiachnaiquim yav^
iSjicbaca Domingocuna chacunjCai hiña lando pu
irtacunapas , ^amancai- chaucunaóla , gamaípa ,
npacmj, Miííaób vyarin huacaichafpa , mu^haípa, '
^ . Ce 1 pa-
merced.
STO DIRÁ EN LA
>€^fff^^
t
I
.^
T^i
^
pa,mana huchaita ruraipa
Diostucui, imaimanacu-
napi , cuyaycuiuncaiqui-
pac.
REPREBENSION
contra los que quebrantan
el, quarto mandamien^
to de la ley de
Dios.
Efpues de auer hon-
rado aDios,que nos.
ciio de nada , y nos redi-
mió con fuíangre \ tene.^
^lOs, obligación de hon-
rara nucítros padres , que
laos engendraron. Tu pa-
dre concl íudor de fu rof.
tro jte alimentó : tu madre
cetraxo nueue mefes en fu.
vicntre,te paño con gran-
des dolorcsj muchas ma.;
dres an muerto de parto.
Crióte con la leche de fus
pechos 5 traxote acucftas,
muchos años,y fe quitó la
comida de la boca por dar.
acmmentQ
tela a ti. Pees comotuleí
das ran mal pago, pues lo;
deshonras con obras, y p;
labrasPcomo aora,quc (oi
viejosj tienen neccílidac
de tu ayuda,no los fauore
ees, y los dexas morir di
hambre, y pedir limoína
pudiendo tu alimentarlos
Obligación tienes dedarh
avnertraño, y mayor d(
darla a tus padres.
Y efle mádamiento,nc
fe cumple con (olo horar-
ios de palabra,fino có ver-
dadera honr3,que es fauo-
recerlos en íus neccílida-
des, tomar fus buenos con
fejos,y no darles diguftos.
Y de todoslos diez máda
mietos , en folo efle pone
Dios premio,q viuira, y fe
gozará íobre el haz de la
tierra, el q honrare a {\^% pa
dres. Y ya q en vida fuilíc
tá cruel co cllos^ dime,poi
que lo eres en la muerte?
ruega
gyifBlHIwm
I>e UTemtencU. <q5
pga a Dios por elIos.Má chidahuampafnii, yupai-'
les dczirMifl'as. Toma- chananchic. Yumac ya-
i la Bula de la fanta Cru- yayqui ari, humpin,toque
da , para que fi cñaii en huanmi camta huyhuaíur
ñas de purgatorio, íalgá canqui. Huachac mamai-
lias. quirijígconquillam vic^á-
Obligacion tienes de piapaicachaíurcáqui,hua.
ibajar,para íuftentar a tu chaíurcanquiñatacmi, ha-
uger ,7 hijos, y de enfe- tun nanachicuihuan. Ach-
irles la Dotrina Chnftia ca huachac mamacuna ari
I , y buenas coftumbres, huachainimpi,hatunta na
í cafarlos , y ponerlos ca nachicurpam,huañurcan-
tado. cu.Huihuaíurcáquitacmi,
Honra 3 los Sacerdotes, ñuñumpa ñuñunhuan.
alasjuílicias,alosCura- Achca huata ñatacmi, ric-
ís V a tus mayores,)' a los rampi, huaíampi, apariíuf-
icj'os, que reprc(eíitaaa cáqui^camtacaugachifun-
>J.üs nucftro Señor. caiqüipac. Simimpa mica
nanhuantacjchicanyachi-
íurcanqui»
Imanatac ari, chica ma
{sro DIRÁ EN LA
N'A collanápi,cama-
quéchic,ruiaquen
nalli ruraihuan cutípapuii
^ ^ qui,paicuna¿layancáchaf
hic , yahuarinhuan quet- pa , manalli ruraihuan ,n-
licliiqucnchic Dioílayu- maihuampas. Imanatac-
jaichaípaca, yumac yayan má^ña machu paya captin
iiicb,raama huachaquea cu , huaccha captmcutac^
Ce 3 pai-
llt'ijj. ilMIIIl'i' i:l:in
I
m
^
u
:arsítging»
iV'fejvSvl
'4
I
I
t
«^
0
10^
Vi)elSacramenfo
paicuna^Sa mana yanapan can raicu. Yayaiqiii¿!:3,m
qui,yarcaimantapas,hua- maiquida caugiptinrac
fiuchun minqui, vícacbi- manallichafpa , ima rai
chinqtikac^alli yanapanai- cüm,ña huañu ptincu ma
qui, eaptin. Llac^a purec na. Paieuna^la yuyanqui
iu;nadaca,huaccba captin- churDiofta m muchapu
cu,corpachanaiquim, yari Miflatia rurachipufpa.Pu
yayayqui, maraaiqui^ta.- gatx)noclTuyáchanapíca
huampas. pa aninnaGunap Büllant
Cai tahua Diofpa cama- liorcochipufpa, ñacaricul
cliicuícaiiííminta,m3nam canmanca c ufli pacha gl<
huntachinquichicchu, ya- riamanrincampac.
y3,mamada, {infiillahuan Llamcanaiquitacmi ya
jupaichafpa, khacapaicu- chacun , huarmijquié^a
laafe yanapnfpam , llapa churijquidahuan , hui-
muchufcancunapi. Cun^- huancaiqiiJpac.Cniiaiqui
cuininta vyarifpa, paicu- tacim, huchadia manaru
naóía mana putichiípatac. rafpa , Diofta mana pina-
ChuncanrinDiofpacama chincampac. Amamari*
cbicuicaiT ,, fimicunallá-- éla,yachachincaiquiCí)C-
inanC3,cai tahuaneqticllan mi.AlIi ruraicunadlahuan^
mi ,, chaninchahuanchic pas. Caiarachincaiquirac
áiípa. Yaya, mamadla, yu- alli caccu nacía yachadu
paicbaccunaca ari , vnai pufpa.
I3üatacamamcau5anca,all Sacerdote Diofpa ran.
jpa pacha hahuapi , yayan, tin , Dioipachacunadaj
aiamauca yupaicha^í ca£ yupaichai. luiticiafuna-
Ü^jtfywyy
ABJ
^^^ ir^ ^rr ^^ »^»i
ir^^JS^M^^C^X.
IDetaTenñeñcíd. 4^7
bhuan , Curacacunada- y enojo. Y eílas obligado
luampas, ashuan machu, a hazer penitencia de tan
►ayacLinaétvhuan. Gaicu- gran pecado ,j de rogar
jacta ad, Diofpachanhi-
ia,yupaichancaiquim.
lEPREBENSION
,, contra hs que quebrau'
tan el quinto maU'
damienío,
SOLO Dios es el Se.
ñordela vidajy deU
anuerce , y tu fin ce mor de
adiuina Migeíbd , qni-
:all:e la vid3,que Dios auia
iáda^Ccomo muy precio-
ra)a cí¿ períona, para ficm
pre jamas. Y podría íer,
queíu alma fueílca los in-
fiernos , por culpa tuya. Y
(i tenia muger, é hijos, les
quiuftc mando , padre , y
luíknto.
Efta tan pefada carga
te echafte a cus cueltas
por no reprimir , til ira,
a Dios por effa perfona,
y íatisfazer a fu muger, é
hijos , todo el daño qui?^
por eíía muerte le vino. •
REPREHMNSION
contra los rencores.
'T^ V eñas en pecado
^ mortal , con cílos
rencores, y enemiftaaes,
Deííeando la muerte, y to
do mal a tu próximo. M i-
ra,c]ue manda Dios, que íí
yendote a confeflar para
comulgar , te .acordares,
que tienes rencor contii
próximo, que no te cofief
Íes, ni comulgues, hafta
que te reconcilies primero
con el ; y luego bueluas a
tu confcírion,y comunio,
ni yo te abfoluerc tus peca
dos, n ice daré el ianti ílimo
C c 4 Sacra-
i
1^
grgygygggiri
I
40 s ^el Sacramento
SacramentOjhafta quc qui porreas , abofeteas, apuñe
tes eíTe rencor , y hables a teas , apaleas , y afrentas d(
cíTa perfona , que quieres palabra, a quien Dios quii
mal. Demanera, que efti- retante, y que á de bol
ma Dios en mas,que ames uer por el. Picnías tu, qui
a tu próximo , que no que no á de auer quié haga le
conficíles, y comulgues, propio contigorEl miínK
aborrecicndole.Puesaíli tu Dios dizc;Dexame a mi 1;
rcconciliatc con tu proxi- vengan ja , que yo os vea
nio,ypideleperdo,queha garc.
^lédo cfto le fera, mas agrá
dablcaDios,tuconfeflio, R HJP REREN SIOI\
y comunión. Y peíerc mu contra los que echan maU
cbo deeíTi ren c.>r,q lec ic
aes, con propofito de que
en acabandoce de cófeílar,
le hablaras,.
diciones afm hijosy
TVnodeucsdeíaber
quelasmaldicione
ít E PRE H E NSION que los padres , y madteí
contra los queh¡eren,jy echan a fus hijos,ticncn ti
afrentan,. ta fuer ja , que muchas ve
zes les alcanzan. Dime,í
EL hombre es hecho, auiendo echado alguní
a imagen de Dios, y maldicion^a tu hi jo,ó hija
le quifo , y quiere tanto, que muera malamuerte,c
que fe hizo, hombre por íin confcílion, que hagí
d. Pues como tu hiercs^a- mal calami ento , ó m ucrí
ahor-
T>e la F emienda, 409
lorcado , y lo vieres det REPREHE N SION
ucs eon eftos males, ó co
^uno del los , q^e ícntira
i coraron? No tepeíari
lucho, de aucilcs echado
iles maldicionesrPues na
contra los que maldicen Iu4
criatura de Dios,
LAs maldiciones que
echas a las criaturas
is digas mas. Porque de- irracionales, íi fon de cora
Lias de que les puede acó- 9on,fon pecados mortales.
:cer el mal que les deíícas Y ec hando muchas cada
ometcs con cada maldi- dia,cometes muchos peca
ion, vn pecado mortal, y dos mortales, y en ofrecer
(ierdcs a Dios,y a tu alma las criaturas de Dios, a vna
' a la de tu hijo,ó hija,finQ. tan mala, como es el Dia-
e arrepientes.. blo,ofédes mucho a Dios,
con eño. Y puedeíer quq
Aduiertc otra cofa,quc la maldición, que tu echaf
naldiciendo a tu hijo,ó hi te, por pcrmiflio de Dios,
a , porque no haze tu vo- cayga íobre ella, y Dios te
untad , ficndo contraria a caftigue a ti , porque la e-
a fuya , y a la razón , no le chaítc.
ítnpecerá. Yantestemal-
Jizcsa ti propio,y te acón
:ecera el mal que a tu hijo,
o hija deíreafte,porquc no
bizQ tu güilo.
* 'K
REPREHENSIÓN
contra los que fe embor-
rachan..
O quemas procuran
los hombrcs,es tenec
larga vida. Pues como tu
no
';l 1
1s
aggiifgggj
t
I
410 T>elS
n o tienes vergüenza de
emborracharte tancas ve-
zes, y con tus manos te
quitas la vida , y la falud,
con tu demafiído beucr.
La beília , no beue mas
de lo neceíTario , y tu peor
que beftia , bcues, y hazes
deípues de borracho , lo
que no hazen lasbeftiasi
que es idolatrar , heriríe,
niatarfe,apuñccearre,echar
íecon íus miímas madres,
hijas, hermanas, y parien-
tas. iVíira,[os buenos Chri-
ftianos, comen , y bcuen,
lo nece0ano, y íe huelgan
y ám gracias a Dios por
eüo.Aííi lo deues hazer tu
y ahorrarte as de grandes
pecad os,y ganos de tu ha-
zienda. ' 'V:A? '^i'^l'^ ^l
Aduirticndotc de vna
cofa , que as de dar cuenta
a Dios , de que no as obe-
decido a los Predi cado-
ces, y ConfeíToies, que tan
acramentd
tas vezcs te an rcprehetic
do eíTa borrachez. No ví
que eres tan malo com
el Diablo , pues jamas c
carmientas. Y as promct
doconfcffandotc, que j
de eícarmcntar , y que n
as de beuer hafta emborr
charte , ni aun hafta aílc
niarte , y veo lo contrs
rio.
Porque me parece,qu
fi Icuancandote de aqui
te llenaren a la cafa don
de beaen ( aunque ayas d
comulgar mañana) te em
borracharas lucero. Yo n(
te quito que no bcuas, pe
ro beue lo que te baili,
queaffi hago yo , y los de
mas Chriftianos,que hon
ran,y cernen a Dios.
ESTA REPRENE^
fion di'?^ af^i en la lengua,
Dlosllan) , caugaip.
huañuipahuan ya
yan
11^
í.'(.> .i.!.t.l,t.l.^.!
I)'eIaTcníterícía. 411
'an. í,Diosnaptr5Í,cai!§ai, ' '^ '
luañuipas. Carari , mana CONTRA LOS 2VE
)ioíbm3nchaípam caira afrentan Jj/c.
lap ( Dioíp GOicsn yupai
au9aínint3)vÍDaipac cjiíe- 'Wy Vnaca arí cliuri?-
hupurcáqui. Ycbapas ya? Jv Dioípa ricchainin-
mañuchiícaiquimáta^aiii- man rüraícam, Chaimi,
nauta vcupacbaiTian, car- chai chieajdla paita mm-
upureanqui. Huarmim- nan^pairaico, runa ruracuf
)a,churimpa,buahuampo, cancanas , ímanatac ari,
aamampa , yayampa, co- carnea , chica Diofpa mti-
ampajCaugaiñintapasquc nafcanta , qiiiriciíanqüi,
¡hupurcanqui. Caí chica ^acmanqüi^ huadanqui,
laílacapancadam,aparicí piffipiiíacac yüpanquij ba-
[ui^pmacainijquida/rna- yac íimijquicunabuaiii >
la líampuyachicufcaiqui- Diofriari, parman íayaii-
nanta. eapunim.Cairinná?m3na
Ancha hatuntapunim chu imanam cam chai^
)uticuncaiqüi canea , eai pac nianallidla furarcam
hicahatun hucbamantai qai , qae^acbarcanqui , pi
)iofta muehancaiquitac- maicampas ^ campac, ma-
Tii,ehairunaraÍGU.Ch3Ímá Kaíli(5la ruraílunquitac^
a ñatac, huarmimp3,chu* Capac Dioica ari ^ ñmmK
impahoanjCau^aininman ñocapae aiñicapuita , ^a*
;a, vnanchapuneaiquitac- quci , ñc(;;a ña , aiñicapus»
iii,paitahuaáuchiícaiq,ü^ caíqui..
m
m
m
412 T)elS acmmento
CONTRA LOS RAN cunqui,chai rnnahiian,pi
cores, pachapunacuícaicjuicamí
CAmchuriPhuanuihu tac. Caimantam viianch
chapim cau^ancjui, qui.D.oininchicca ari,ail
vcu foncoiquipi, chai ru- huanmimunan , camhir
nap huañuiñinca,tucui ma ruñada, munancaiqoi(5t¡
nallidahuan, munapufpa. mana comulgancaiquiá
Yachai, vnanchai. Capac paitachecniipa.
Diofmi caita canaachicun. Chai ari, nmanacupu
Confeiracoc,comulgacoc chairunahuan,pampacb
rifpa,camhinaruna(5tachii puai ñij ñatac , caihmad]
vcu ioncoiquipi, chccnin- ruraptiquica, cófcílionñi
quichaica,amaconfeílacu quieta, comulgacuinijqi
chunchu^comulgacuchij- ¿tapas,ashuanmi Dios,yi
pas, manarac paihuan ñau paichapufunqui.
paóta , cochomacichana- Chai ruñada, chccnil
cufpa; chai hahuamanca caiquiraicu pucicui,llaqu
ñaiac ,confeflionnin,co- cui, hinaípaconfeíTacuit;
jnulgaimnmampaSjCuti- tucuichaípalla,napaicuíra
chun..i,«j;.,. :.^..-i,i.;j,: miñinqui : cai huchaói
ñocaii, matratacmi pí- qucpapiña, pan:)pachapu
pachapuícaiquichu. San- caiqui.
diílimo Sacramcntodari,
inanatacmi coícaiquichu, CON T RA LO S Q^,
cbaí chccnicuícaiqui runa echan maldiciones,^^ c.. i
da , napaicuícaiquicama. /^^ Amca huauqucj pa
Piñanacunqui , gaaillaya^ V^ na?aianachu yachai
t^l^'V»^'*
DeiaTen
lijVayap, mamap^cburin
an jñacacuinin , callpa-
ic c'aícanta , manallicu-
.6la,paicii na man chaya y
nampac? máari? Ghuiij-
lida , huahuaiquifepas,,
analli huaáuipihuañui,,
na cófe fia Cuíca pas, mana,
picac causar , cafaraciip-
quic3,huarciiíca huañui
is ñiípa ñacaptijqui hi-
ifpa , cai tucüi manalli-
jan,raaican cachuampas
laita ricuac , nianachu
ncoiqui , piiticunman?'
lanachu má, hatunta Ua-
Liicuacca, paicunada,na-
ilcaiquimanta ? Ijilaqui-
jac pLinim churi.Amaña
i, paicunaólañacaichu,
áótaillapi ,, ñacacuícai-
uip,manallijnin , chaya-
unman?hinafpa camri ^a
añacacuiñijquihuá, huc
uañui hucha¿^am,hucha
icunquijDioila, animai-
[uida, churijquiótahuami
hencU, 4tt^
pas j cbiucachkuiiqu-i, na-í
cae u (caí q ui m m ta^ , rn ana '
puticüptijqui. Hiiólahuan'
tac yachaijVa churi? mana
huahuaiqu! , 1. churijqDi,
munaícaiquida ruraícan-
raicu,riisna cocean caícaii'
manta , ñacacofcaiquica,
manam chayapuncachu.
Aftahüanmi , quiquillai-
quióta ñacacunquij mana-
lli¿la churijquiman , hua-
huaiquí mapas , mana cha-^
yaqueyo£Va,munaícaiquí,
ruraícanraicu,camñecmá-
nii cutinca,chayanca..
CONTRA LOS OVE
m^ldi^n ¡M criaturas.
YVyannac Diofpav*
huihuata, checa ion
colla,ñacaptijqui, huañui-
hucham ^apapunchaupi-
ri,achca cutida ñacanqui;>
chaica , achca mittañatac-
mi huañui huchada rura-
qui..
1j
4Í4 "^ ^el Sacramento
,ml Hinafpa Diofpa huc cuchu, ichaca.caman ca
huihuanca , ^upaiman co- malladtam. Camca, ashu
cüptijqui , atichapunim caicunamanra manalli
Diofta, cai rürafcaiquihua vpiaípa, machaíca caípí
piñachinqui, ichapasari, tac, manailida ruranqu
ñacafcaiquícajDioípamu- cai tahua chaqui, yuyar
iiaininmanta) chappun- nac , cau^accuna , ruraí
c;a -, quepa piñatacnii , . can manta. Xuacadlam ai
Dios caraca muchuchi- muchanqui , huañuch]
flunqui chaita ñacafcai- nacunqui , turpunacun
quiraicu. qui,9acmanacunqui,hap
llanacunqui , quiricha
CO N TRA LOS Q^E nacunqui niacanacun-
fe embonachan,
Runap ancha munaf-
canmi, vnai cau^aica ima-
nauac ari camca chica ach-
ca cutí machaícaiquimaa-
ta,manapencacunquichu?
quiquiilaiquim ari cau^ai-
ni}qui6ta , alh cauíijqui-
¿labuaaipas, vpiaipi ya-
lhchiípa,9incarayaíca, mi
qui, mamaiquihuan, víu(
íijquihuan panaiquihua
huarmi runamacijquihui
cac:puñunqui, pancanqui
chirmanacunqui.
Ricui, vnanchai , Diof-
man íonco cunaca, vpi
ancum , micuncutacmi,
caman camallada , pac-
tafeallafta , cuíficuncu-
tacmi Diofta ñatacmi
qjLiirayaícapas, quechucun chaimanta , muchancu,
qui? tahua chaqui faÜica, campas ari, hinancaiqui-
5?üfíaca, manam vpian- tacmiyachacun, caita ru-
raípa^
^ííííLyHLnmMmmmmmMi
•-'^v\ \ -.jv:^ •
T)e h ^emtencta. 4. 7 j
"paacbca hiicHacunad'a na capiiCin^comulgancaf
anam ruranquichu ari^
lamianra cacni] quica-
::,iTiana caruchacunqui-
lu. Hudam cana, Vh-
ifcaiqui.. Diofpa ta--
jnan ,cari paiianmi can-
qm canman, chaiilaci:i, an
machaiicaiquicaraaj vpia-
tiuacñocacaari^ama vpiai
ñíjqukhu ? manapunim;
kiiaca paélaícallacla^vpiai
ñijquim, ñocnpas-, c haihi*.
3Í , cunacoc Padrecu-- naiflam vpiani , huaquia
i6ta y confeíToFcrcuiiac- Diofta yupaichac , maa-
, machacuícaiquimaiKa c'hacoG fíhriHianocunaí.
lyaqueiquícunaóla nía-- pas.
\ yupaichafcaiquiraku* ;
icunqui manachu giipai R EFRE HE NSIO N \.
lantaashüá manalh caC^ contra los que quebrantan ei'
liquida, mana punimari fexto Mandamiento^
uananquichu , hinafpari
}nfcíla£UÍpa, cunan raaa
ca y tocaíTacmi , mana*
am machacuncaicama,
ncaticakamapas , vpiat
priiMra contralor
fornicarios,,
L PECADO DE
la fimpie foínica-
cchu ñipcijquitac •, huc- eion, ( que es íolcero , coa
iñatac^ñocacarkuni. folrcra) es pecado morca!,
Rkui churiilai? eaitam el qual prohibe Dios , en
nanchanijCaichaquijma cftc íexto Mandamieiv
i,hatarifpa pachalla, pi- to,quando manda, y di-
as,hacu,vpiaicanchama, ze, no fornicaras, y no
ifluíKjui ípan chaka, ga- cl^uía dcftc grade pecado,..
iMli !¡
m
IV
piv
I
m
IV
<^
fV
4 1 6 ^el Sacramento
»cl auer pagado a la muger, cada vno de los hombn
ÍLi mal trabajo.PicnfaSjCjue tuuieíle propna mngcr,d
no te vé nadie ? Pues (abe, de(en feruicio de Dios) n
que te mira Dios^ y el An- tigafe ^ el ardor de la con^
gcl de tü guarda-, y que les picencia,y engcndraíTe h
hueles muy mal , por eíTc jos para el cielo.Y media
torpe vicio. S\ tienes ver- te efte Sacramenco,los hi
guen^adeconfeílarloquc jos fe conociefleii porli
hazes , como no la tienes gicimos , y íc criaílcn mi
<]e hazerlo? y tantas vczesf jor.
Sino cíes caíado , cafatc. Pues como tu quier
pues Dios para ello te da eftar amancebado, con c
licécia. Aíli pues hijo guar fa muger, como fi fuera i
date. Y aunque te venga ya propria : y tener có el
deíleo de pecar, no te de^ los deleytes de la carne ,
xes vencer, antes pelea lia- no ellar obligado a lo qi
mando a Dos^porque vn los cafados- que es lullcí
breue deleyte de la carne, tar tu muger, y criar los 1
íe paga en la otra vida,con jos que vuieres en ella 1
eterno tormento. gitimos. No ves que las
\cs fu el en recien parid j
REPREHENSI ON echar fus hijos a los pern
contra los amancebados. que los coman, por no t
ner padres conocidos,qi
Veftro Señor indi- los alimenten.
tuyo el Sacramento Apártate deíTa muge
idcl Mitwmonio, para que np bueluas mas a ella , r
tj ^ ■ pcrmi
íittkEJ
LMJI
^ •^''*'\:''^<
>' '¿■■.l.'t.! .Í.!-.'t.í,Í^.i .^. l.f. » .*. Í .* . i ,*. i .*. í .t. í .<*
^D'eia^enttencid. '4?^
lermíta Dios, que algu^. pilcado los' excluye de W
la noche eftando con ella herencia parcicularoientej
-ahogue el Demonio;, y dcí cielo, y por las que bs
2 vayas al infierno para leyes ponen ,conrra ellos
empre jamas. delioquentes/e conoce la
grauedad defte pecado. Y
[EPREHRNSION aíli diípoocn, y mandaiiiq
éntralos ejhupadores, el marido que hallare a íu
niugcr con otro,cl miínio
V N Que vna do- fea verdupo , y los pueda
zellarogaíe con fu macar,(ín te^ier pena alga,
aerpo, no auia de auer na porello.Porci juíio do
uié la quifieííe. Eí prime- Icr t]uc recibe de can gran
Dque peca con eiia;, y la d¿:traicion,como íe leha-
Qnómpe , es cauía de to- í¿e. Gomo tu no quifier.is,
os ios pecados que aquc quea tu moger^aun nadie
á m igcr hiziere ea íu vi^ la mirada , aíli el marido
ff.Y el que la corroQipCj dcílamüjcr^no querrá que
íia obligado a reparar íu nadie trate con ella,ni ana
ersra.citUndoíe con ella.
que la mire para niaí.
Mira que los hszes
mal cafados , y que eres
cania de muchas reozi--
lias , y pecados. Y que cus
Q.R Las pcna^ que hijosj deíía mügcr^comé
D os pone cócralos del trabaxo , y íudor del
Mceiüs^Xpues ppi* cite íBando,y heredan laha«
D d zieíida
jfef 1 e pa ra í ü re m cdi o.
.EPREHRNSION
'^
\- • -AT^-rív- rr5>r*"r**t r \ h' s \í- ; '"i ' % '* 's '
,-i*''AS»>íAyi
IV
IV
•V
K^
!»i^
^
4 1 s ^^/ Sacramenté
denda de cffc boi^bre,no dcmas dc fcr mandamii
fieiido fuya, y tu eres cau- to de Dios,Ia Iglcfia, nci
ia de todos cílos males , y prohibidas fcmc jantes c
de otros mayores. honcftidades , con mi
grandes cañigos, y pen
REPREHENSIÓN Dc la manera c]ik dci
contra los que ofenden a Dios huir de tener que ver c<
confoó comadres ^j tu hija, mucho masas
ahijada. huir.dclla tu ahijada,co
padre, ó comadre.
I EN Parece que a Pues tiene masgra»
^ _ poco tiépo que eres dad, porque es vn peca^
Chriftiano, y que íabes po que íe llama Sacnlcgi
f o de la ley de Dios,y que por íer coníetido, con |
no conoces el pecado tan ncnta efpiricual, por el ,
grande qne comctifte , en cramcnto del Baptiímo
dormir có tu ahijada, que confíimacion. Pidotc f
íacaíle de pila en el Baptif Dios viuo , no le come
miO,ótuuifte quando la mas,rinoquetcarrcpi(
confii maron^ó con tu pa- tas, para que alcances p
dre, ó con tu madre , por- dan dc Dios.
que entre los verdaderos
Chiift anos , y que dcídc REPREHENSIC
fus antepaíados conocen contra los que nojepagi
a Dios, y a íu ley, íemcjan d debito conjugal,
ees pecados como ellos.
Dolos cometen, porque Hija mira , que íon
^e la Te^ttencm< 4-1 9
es vn pecado mortal, y e- '\/" O no puedo creer,
£s caula de otros muchos JK, fino que para que
i citando con íalud uic- cometicícs eíTe pecado ta-
as tu cuerpo a tu marido, graue , de a\ier dormido,
>orque no eres feñora del con tu madrc,hi)a herma-
li el del Tuyo, quando qui na, parlcnta tuya , ú de tu
[eres , y con cílo , no ira mugerjc te rebift ó algim
u marido , ó tu mugcr , a demonio , que te incitó, a
mícar otro varón, ú otra tan gran maldad. Demás
nuger , con quien ofenda de que no me lo confiet
Dios , y fe amancebe, ías,íino enctbnendolo,y
r a ti te dé mala vida. De echado la culpa a! Demo-
)ycnadelantc , confien- nio,y convna fequedad,
te con la voluntad de que no halló en tu corado
u marido, ú de tu mu- dolor, ni arrepentmiiento
?er t pues lo manda ni en tus ojos lagrimas pa
3iof?, y en ello no come-
:es pecado mortal , ni ve-
liaí, antes no coníintien-
Jo,co meces pecado mor
:al cada vez que no quie
ra limpiarle.
Qumdo vna beñia tic
ne que ver con íu madre,
ó con fu hija , es porque la
echan amano con enga-
:es, hazer fu voluntad , de ño , ó porque como irra-
[jucte cípera vna pcnac- cíonal , no fabe lo qué
íeraa,en la otra vida. hazc : que fi tuuiera cntcn
dimieoto , jamas lo hi-
REPREHENSIÓN ziera. Y tu fiendo racio-
cmíra los ime^uqf)s. nal ( y que de eOe pecado
D d 2. no
420 ^elS'a cramenfá
no le comctien j, quanJo
lio eras Chriftlano,) aya
llegado tu malicia a tanca,
que le comcccs tantas ve-
2cs,ytaü fin vergüenza.
M lía, ante los ojos de
REPREnENS10I\
contra Usfacrüegii^s,
L Eñado Eclcíiafti
co , tiene en la Iglc
Dios, es abominable. Y fia de Dios, el primer iii
ante los ojos délos hom- gar. Y por efta razón foi
bres^es eípatofo. Guárdate cílimados los Sacerdote:
¿e cometerle otra vcz.No y ordenados, y Rcligiofo
lleuesa tu hija a la pu na,ni de todo el mudo. Y a efto
guarde contigo ganado.Y en particular, los llama:
quádo fueres camino,nola los Indios , pcríonas puel
lleues contigo.Ni a tu her- tas en lugar de Dios.Efto
inana, nía efla deuda tuya Sacerdotes ion los q cor
y quando no pueda Icr Cagran , comen, y bebe
menos , no duermas en cada día , el cuerpo , y far
V03 cama con ella, y cami gre de Chriílo , y tiene
na con compañía, porque tan gran dcpodcr,.q abre
no te haga el Demonio y cieirá las puertas del ci(
caer en tan gran maldad, lo : y á quien quieren ía
Pide a Dios que te dé par- uan , y a quien no qiiic
ticular dolor, y no deícoa ren condena. Son los qi
fies de fu miíericordia,que baptizan , caían , y adm
mas graues pecados, pue- niilra los demás Sacram
de , y íabe perdonar , fi tu tos.
sjuiercs arrcpcutirte. Por los Saccrdotcs,y Re!
'iofos (mediante !a gracia
¡e Dios) foys Chnftianos
'ororros,y todos quantos
n el mudo á auido,yaura,
.os Sacerdotes os an cníe-
íado el camino, de la ver
lad , y os an apartado de
'ueftras Idolatrías , con fu
)rcdicacion, y enreñan9a.
illos fon vucftros libros,y
flan dedicados para me-
lianeros,entre Dios, y los
lombres pecadores. Pues
orno hija mia, cftas araa-
ebada , con cfte clérigo,
)rdenante,ó rcligiofo -No
ics la grauedad de efle pe-
ado,pucs le quitas a Dios
Li miniftro de fu Altar •, y
lazcs que el que deue íer
an limpio , como los an-
;eles,fea fucÍQ,y aíqueroío
leíante los ojos de Dios,
' de los h obres , por eíTas
orpezas que cada día co-
ñete contigo Ven aca,co
aooyes fu Miíia ?: que di-
zetu coraron quaodo \%
ves confeíTar, y baptizar?
note afrentas de que con
vna períona tan alta come
tas eíTas íuciedades.Aduiet
tequcesgrauiflimo peca-
do, y que a caftigado Dios
a mujeres como tu , coa
caftigos cfpantables, guár-
date, y mira por tu alma,
de mas deque los hijos q
tienes de cíla períona Ecle
íiaftica fon /infames entré j
los hombres^ y todo quan
to te a dado,y tienes de efr- ;i
íe Religiofo eftas obliga-
da a rcítituyrlo a íu Perla-
do , ó Conuento,por qué
no era íuyo , ni te lo pudo
dar , y que para dártelo lo
pide de limofna, a vnos, y
a otrosj y cfta limoína , la
quitó a los verdaderos po-
bres, y la hizifte tuya, por
tus torpezas. Bueluete a
Dios, y apártate deeííe vi-
ciOjque te Ueua derccha,al ,
Dd 3 míier-
i
%
1«
B « BM ^M MM 3M W» AB BMWMMBBMj
S1
t
infieroo para
mas..
/\-^
lempí's ja- obras, Huye de femejancc»,
JM! r m*: conucríaciones , y muG-
cas , porque í¡ cjuicres ícr
REPREHENSI ON' limpio, no eníucics tual-
co!7€ra los of culos ^y am-» ina con ícraejantcs defucf
plexos, guenjas..
^JljOjóhija? eííos bcf
A. ios, abramos , toca
iBÍcntos , y palabras dcf-
honeftas/on pecados mo
tales, de que íe ofende a
Dios tanto, como de los
mifmos ados, y aíTi eícár^-
niiéta, y no los hagas naas
porque tendrás muy gra».
pena e ti el infierno pues
manda Diosa los Demo-
nios qoe atormenten tan-
to vn alma , quanto fe de-
leitó en los pecados j que
iiiZQ.
De las malas conucría
Clones, y muficas lafcíuas
Iccngendran malos pcn-
íamicntos ^y dcalli peores
REPREHENSIÓN.
contraían alcazuet(is,
• » ..'
Yeme- qite fea pof-
íible, tenga en ti el
Demonio, vn anziielo coi
que pelear almas parsel m
fiernofdefu enturado de
ti í ya que te vas al infier- '
no por tus pecados no-
te vayas porlos ágenos.
Mira que as de pagar en
el infierno , no lo que
te holgafte , fino lo que íc
holgaron otros por tu cau
ía, a que tantos cafados, y
caladas, auras hecho come
ter adulterios í quantas do
zellas an perdido íu vir*
ginidad por tu cauíaídimc
como
itíacki
,«■ ■■M^m
y* .;•
como a tu padi'e ? a tu iDii
x\áo'' atuhermano?G her-
mana '■ alcaguetcas * no as ,
vergueóla í no as miedo
de Dios í aunque te pufie-
iíenva euchillo a lospe-
cíios y t^ dieílen mala vi-
da, no auias de fer cauía,
de que nadie, ofcodieíka
Dios. Eicarmieota , no
: quieras tan mal a tu alma,
;.liiia entregues al Demo-
pio por pecados ajenos.
REPREHENSIÓN
contra Im poluciones.
A polución 5 es ma-
yor pecado, que dor-
- rnts- coa vna muger de
;_, .qualquier elbdo que feaj
' al que comete elle pecado
Dios le maldize, y ían Pa-
^í,.blo, le deílierra del cielo,
.fc.yfituves hijo qalospo-
•loblicos amancebados , con
iBugeres Jos perfiguen tá-
•ío-IosconfeSbres , fhf^-
tícia, y.no es tanigraiia co
mQ-ú\c 'pecado 5, n'íueha
■.maspcriiguc Dios^ con íu
jufticia Diaina 5 a íos..que
le cometen , y particular-
mente, te períeguitaa ti,
pues ellas con tus propias
carnes , y contigo mÜiTíO
amancebado. Deman era
niiíciable , que a todas
horas , y a todos tiempos,
tienes muger contigo, y
ao as meaeíter yra buícar
No tienes afeo' fuzío?
afqüeroío ? de mal olor,
enderooniado ? leña del
infierno,^ arandiílimatíié-
te me pefádc eícucoar can
oran íuciedad. Y fi 00 fue
ra Dios tan piadoío, y mi
ícricordioío, que mx man
da te perdone , te embia-
ra con cu pecadov al iníier
lio. Si fuera.yna vez, o dos
Dd 4
1 V ¡:
h
t^gggggggg
•VI
IV
«V
MU
fiv
ij«as^3
4H
T)elSacmmento
i
i?
pero cantas vezcs ? enco-
micndiítc mucho a Dios,
y pidclc con lagrimas , y
arrepentimiento te pcrdo
nc.
REPREHENSIÓN
contra los Sodomita^:.
O S Cañigos que
Dios a hecho, deídc
A principio, del mundo
bafta aora , en los que efte
pecado an cometido , fon
tantos^y cangraues,que ef-
ta la eícritura Santa llena
del los anegando todo el
mundo con agua,y abraf a
do con fuego ciudades, có
líiños , y niñas inocentes,
enaboreecimientodel. lE
SyS fea conmigo. Válga-
me, nucftra, Señora, Que
ayas cometido tal pecado
como eílcPcon otro varo
como tu ? y que aya llega-
do, tu maldad , a que gon
tumugcr,ócontu mane
ba,ayas pecado, por difcj
te parte'
Mira quan gran pee
do es efte, q no tiene prc
pió nombre, y fi algún
tiene, es no podcrfc dezi;
yelmifmo Demonio,
incita a que fe comera,ht
ye del que le cometió ,
en efte mundo los tales ((
do mitas, tienen pena d
muerte, y que careícan d
íepoltura Eclefiaftica , y <
fus cuerpos íean quema
dos, y fus cenizas las llcui
el viento , porque no ay
memoria de tan infame
hombre.
Hijo, óhijaí mira loe
hazes.Temea Dios.Huy<
de fu ira, que te veo en gri
peIigro,pide a Dios miler
cordia,da limoínas,ayun3
reza, caftíga tu cucrpo,pa
guelo en efte mundo, poi
que no vayaaíercompa.
ñcrc
íl¿!lÚUHL
DeUT^enitencU, 425:
ero de los Demonios,en tan graue, que no le co me
[infierno. ten los miímos diablos,
y los fantos no lo reprehé
{ E PR EH EN SI ON den , fino entregan al que
contra la hefiialidad.^ le comete al Demonio.
demás de la pena que ce
; Como efte lugar de la cíla aparejada en el infier-
onfeílion, es de dczir ver no,a de pernñitir Dios,quc
ades,ytu no te leuantaras lo que a qui me dizes en fe
:ftimonio , clloy por no crcto, fea publico , y ven-
reer , que ayas hecho ef- gas a morir quemado, ó q
3$ pecados ,con eflas obc eíTa beñia, i¿ó quien le co-
is,ó con efle animal , que metiñe , te mate, y defpe-
nc conficíTas. Defuentu- 5e, fino te arrepientes , y
ado de ti í no fe puede de enmiendas,
ir con palabras, quanto Por las entrañas de Chrif-
s enojado a Dios. Mira q to te pido, que te arrcpien
flc pecado que as come- tas de todo cora9on,y en-
ido , áfido en caftigo de miendestu vida : y huyas
)tros muchos q auras he- de femejantes peligros , y
;ho, y no te as arrepétido
Icllos. Con V na beftiaPCo
m bruto- ven aca-as vifto
m León con vna oucja'.
/n cauallo con vna perra^
:fto no puede íer de nin-
guna manera, y es pecado.
pecados,
TODAS ESTAS RE
prehenfiones , dirán ajot-
en la §¡uecbua.
CONTRA
I
t
42^^ ^d Sacramento
CONTRA LOS FOR quipas.Chai míllaim,
nicaríos. hucha rurafcaiqui rs
rnillaica punim azna
MAnacoyayoG huar qui.Pencacunquichii
müiuan huchalli- cajiücharürafcaic]|uin
cuica , mana huarmiyoc taconfeíTacuita-Iinan
, carihuan , huchalhcuipas ari,chica achca cutuf^a
( que es ío fnifmo que íol- challicufpa , mana pci
tcrohuan , íolterahaan ) cunquichu?
huañui hucham.Caitam Manachu huarmi;
srí ama rurachuachu ñif- I.co^ayoc canqui , co^
pa Dios caaiachihuácbíc cuy, 1. huarmiyacui]
cai coóta camachihuan- Dioica an>caipacaliin:
can fimipi. Chaipim ari pañiíIúquim.Chaian
ñihuanchic , ama hua- ri huacaichacui. Hiii
chocchu canqui ñifpa.Ma huchaílicuimampas ,
natacmiñincaiqui yacha- yuyay hamuíTuprijquic
cuncho 5 manam hucha- ma atipachicuichu.ícl"
¿lachururaní, huarmi hj ari , cinchida callpa
jñihuaícanhuan , chanin- huamincarunahina, ai
charcani puním niípa.Ma nacui ,Dioíla huacya
ya' yuyanquichu hucha- yanapahuaiñifpa.Ascí:
Ilícurcanqui pachapi, ma- lla,aichanchicpa ci\(íi
riam pipas ncuanchuñif- nín ari, huc cau^aípicaj
pa í yachai Diofii-ji carnea ñai ñacaricuipacmi caí
cahuachcafurcanqui, hua- vnancatac.
caichaquciqui Ai)í>c¡ñij.
CONTl
íff¥B¥it nmmmmKmm. ■« ■« ji
^. . J'^*».''''/ -'- '''^' .^'•-i'-p'\'* ■'■
B'elaTenitenm. ^n
cjoip cuiCcuiiiiKta , cGcho^
2V T 'RA LOS A' enieuncaiquipackhcca ca-
mancehados,. {ai^acDÍcacuiiapcaHiata,ina
na rurancaiquipac.Cafaraf-
^Hrifto íESVSyayan ca caccunacaan^liuarmiii
^ chicmi, tec^echirca, tam caufachln, chaionan^
adchirca V nnatrimo- ta legitimo churincunaiv
p tinquicuinimpa , Sa- ta,paipi yumaícantam huíi
Déco¿la,^.apacarijiuar huaii»
)as , huarmiyoc cácam
I ( quiquin Diofpa ya- Ricocmi ari canquí^.
icaipi ) aichap munaiw huarmieuna, huchapi hua
ipaatipaiñin.cumiiicu- hua tariicanta, aücGnian
fea cancampae. Cai Sa- mi caran , mana micuchi-
Tnenropaliicainin,call- puncampac , capupcin.
^huan, churiyacuncara Vifchui, raqoicui an , chai
:,hanam pachama rin- huarmimanta. Ama ñatac,
^pacpas.Hinaipa ari yu paiman eurípapuichu, pa-
JÍcan ehuti huahuacuna aaillapi , Dioipa munai-
s^checan legitimo can- iimmanta , liuc cutapipas,
mpac. Ashiian alli hui- ehaihuan Gaicaiquipi , ga-
laica, cunaícacácampac pal cipiííunqüiman.Chai-
lampas. Imanatac ñi- manta ñatac , vcu pacha
jai,camcaíGaranacuírac tutayacpi, viñaipac cachis
nqui, chai huarmi huan íTunquiman»
[farafca huarmijqui can-
tanhina. Hmaípa aichai a;*--
IIV-
428 T> el Sacramento
tam, muchuchícuininm
CONTRA LOS ES^ tam,(Diofmí arihuachc
trufadores. cunaa:a,hahuapachamai
ama vicharichunchu ñi
PANA Maican pu- paCamachin)camachici
rum tazque htiarmi, fimicunap camachicui
vcun.aichan hua,niuchai- ninmanta huampas¡vnar
cachanmá,huacliichihuai chacun,cai huchap, hatu
yanca ñiípa, mana punirá caininca Chaimi ari cam
pipas yancapas huchalli- chin , patachaccuna , mu
uíuncu niaan can man- nantac, maicá huarmiyo
hu.iiiupac paihuan hu- cari, htiarminta huacho
chada rurac , paquicca cu- huchapi huchuá hapiípa
cuicau^aícampi hucha ru huañuchichúñifpa.Man
rarcampa,raicucacmiari. tac huañuchifcanmanta
ñaupac paquicoqucnri,ho ima huchayocpas cachuí
ranta,cutichinámi yacha- chu.Hatunta paica llaqui
cupum,paihuahuarmiya chifcan, pudchifcan,quc
cuípa^manarijcojayacun- ^achafcan manca.
campac,imalla¿lapas coC
pa^vnanchapufpa.
H
Ma ari? camca , muña
huacchu mana , huarmij
quieta, amapipas, manall
huchapac, cahuapuanms
ñifpa ' hinacacmi,chai ca-
rip huarminta,amapi mai
campas , cahuapuachun-
canchicuininman - chu,raanalhpac ñiípa, mu
nacuncac
CONTRA LOS A^^
dulteros.
Vachoccunap, ña-
T^e ¡af
cuntac.Ricui, chai caía-
:acuna¿la, manalli caii-
pim cau^achinqui , hi-
[pa, camliam raicuca ca
i viñai , anyanaciipcin
.i^ancampac , hucliaca-
¿ta,rurancampac huam-
s.
'■'■i\ Ji
. Cbái mancebaicjuipi
luriyacuícaií^uihuá huc
ico§ampa ñacai'icuinin-
m, humpi , coquenram
iicuncu. Chaimarsta ña-
cmi , inna cacninca, chaz
üincu. Cam ñatacmi, cai
bica manalli cunap^raico
ucnca canqui.
'ONTRA LOS QVE
pecan con fas ahijada^^
compadres ^l^c^
NCHAM Vnan
chacun , piflipa-
Í .'{..' .t.!.t.l,-t. Í .^. !.^.l.Í.íA.lA\.l .-^ '.
chajnanta , ClinftiaaiO'
cakaiqui , Dioipa cama-
chicuininta mana yachaí-
caiquipas , chica hatun
niillai huchallicuicaiquic
ta, mana rcc^efcaiquiraaLi
ta. Baptiimopi , marcan-
cufcaiqui ,hi)adaiqiJ!hiiaa
cairi Confirmación Sa-
cramentopi , hataUífcai-
qui huanchü.puñurcáqui,
compadrciquihuáchu? co
madreiquihuanchu?
Vnai pacha Chníliano
cae cu naca , Dio ña , cama
chicuinintahüampas rcc-
^cccunaca: manam cairu-
rafcaiqui buchada, viñai-
pac ruracchu ^manatacmi
ruraimampas ñiípamuna
payñcchu. Diofpa cama»,
chicuinintam pampachar
canqui. Iglefia mamáchic
mi ari eamachihuanchíc
nanac muchuchicuicuna
huaii , muchuchiíca can^
cam
■I-a VárVáTii-
0
i
45^ T)el Sacramento
campaqcai hina huchada
ruracñecman.
Imanani ari vfuflijqui
huan^maria huchalliciin-
Gaiquipac,ayqLTcnaicjui ca-
iT»an,as huanracmj , ayquc
naiquica canman, hijadai
CONTRA LOS Q^
no fe pagan el debito.
F) IcLii hija ? huañi
huchadlam rnrar
qui, huañui huchacunaá
quihuan,compacIre,coma rurafcan canea m pac ,raic
dreiquihuampas,mana ha ñacacmi canqui, alhlla c
challícüncaiquipac,cai hu pa,vcu,aichaiqui(5ba co^a
chaashuan hacuncafcan- quipac , michapufcaiqu
manta. Chairaicum ari,íá- maca. Vcuiqui ah, manar
cníegiofutiyochuan futí- cápachu.co^aiquipri, im
yacüfca. Sacramento Bap
tiímomanta, confiroiació
Sacramentomantahiiam-
pas,anima pürapi,í¡fpa ma
jin caícan raicu.
Mañacuiquim , Dios
cau^ac raicu máta,ama ña-
taCjCai huchaóla ruraichuj
nacacmi paipachu , cam-
munaptijqui,hinaípa ar
co^aiqui', hnaimijquipa'
manam huccanóta , huai
midljpas, ma^cac rincí
cha , huchallicuncampac
manatacnii mancebaíca
chu canea , camhuantai
ruraícaiquimantari , Ha- manallidacau^ancampai
quicui, puticüitac; cai ha- Cunanmanta cojiiqni}
chap pápachaininta,Dior- munaininta rurai ari, Dio
llanta vílachicuncaiqui- micamachilíunqui.Man;
pac. tacmi co^aiqui , huatnn)
quihuá puñiilpaca,huaiíu
hu
íftlr&MiL
De U Tenitendá. 4 5 1
chafta hahuahuchaaa cai hucha^a paimaii viC
5 ruraüquichii? As huan ehufpa ñauijquiri,chaquin
, mana huñirpa,haica cu ñatacmi. Ima puticuillac
h munaiñinta , mana tapas, foncoicjuipicaícan-
ranqui, chicadam hua- tá^nianatac vnanchanicha
li buchada huchallicun caihuchaaa millanmi nif
li. Hüccau^aipiri, ha- pa, yuyancaipsc, vcqueii
n muchucuimi íuyafun huanmi maillan ñifpa v-
,j^ nanchancaipac.
Ymaypachapim huc-
ONTRA LOS IN- tahua chaqui animales mf
cefiuofos, ca huachaquenhuan hua-
chafcanhuampas tincun,
n Vpaicha ari, vcuiqui ruoap tincuchiícan llama
^ m.an yaycurca , pai- tam ari , cairi lluUarcalla
? chaan>atccaíurc£ manta tacmi , yuyannac
Di, chai chica hacun hu- caícanmanta , ruraícanta
ladahüchallicuncaiqui mana vnanchaípatac.Ya
jc. Mamaiquihuá vfuffij yayniyocchu canman,ma
uihuan panaiquihuan napunim viriaipac,rüran-
uarmijquip huaimima- mancha. Camri cana, y u-
inhuan puñuncaiquipac. yayniyoc runa cafpa ( ma-
/íanatacmi,checanchacu. na huaca muchac caípatae
luichu, cai huchaaa con- rurahuacchu canma)y ma-
dlacuípa^as huanmi fimi natac ari^chica manalli ru-
dlcaihuan.viUahuanqui. na canqui?ña Chriftianq
:upaimi lluUahuan ñifpa, runacaípa,chica hatun hu-
cnaciii
^
■¿^y'jt^í
f^p^l^
«Vi
•V
432 íDü'
clia¿ta,m.ina pencacufpa
ruranqui huchallicunqui?
ricui huauque?Diorpa ña-
uimpa , ñaupacjucmpi,
mülai hucha punim, ru-
nap ñaiumpa ñaupaqocm
pi ñatacmi , manchaima-
na. Hiiauque ? 1. pana?
hiiacaichacui, cai huchac-
tañarac ruraocaiquiaian-
ta.
AmavirLfffijqui(5la,pii
raman puilaichu.Atnatac
hüav]üi,michecnjchu.naii
ta puriipari, amatac panai-
quida, huarmi runamacij
C]Uía,í,püííaípaíchu.puí]ar
parí, ama paibuan huc pu-
£unailapi puñuichu , hua-
man purecrnacijquihuan-
tacpunnqui. cupai, padla
hariíii hüchaiTian, micca-
chiílunqui , vrmachiíluií-
cjuimampas. Diofíinan--
ta hatüí) llaq.uícuita, puci-
iüita niañai.amatac paipa'
V.*
ntó
yannaccaichu.Ashiianf
tun huchacuna¿la,pamf
chacpunimicamcaicur
maiKa,checaíoncoIId, 11¡
quicüitamunaptijqui,hu;
iiapcijqnipas.
CONTRA LAS Qir
pecan con Eclefiajlicos,
IGLESIAPI Cam
yoc caccuna, Sacerdo
teSjRcligiofofcunapas, lia
pa hinantin runamanta
conaiiampim yiipaichaí
ca. Cairaicumari , llapa hi
naiUincapac,yuyac, huac
charunacunapaSjSaccrdc
tecunada, ordenados, reí
g-^oíoscunaflahuampas ,
yupaichancu. Caicunac-
tam cana,camcuna Indioí
ñiíca Diofparancín, Diof.
pachán ñíipa futinta {uiv
yan. Caí Saccrdotcrcmiacíi
punchaünincuiíapí , airpa-
can,con(agrá^tiiican,vpíi'
cae
itfWlHtiy.
T>e/aPn¡tema. 45 3
^CHfiftop vcun,aycha, naciiiiiínhuan, anchorco-
huarincahuampas. Cai- chiílurcanquichic, huaca-
ina ñatacmi , hanacpa- cunap muchaininmanta.
lap puncuncunaaa,qui- Paicunam quipmquichic,
lanampac , vichcanam- qucllcaiquichicpas cancu.
íchuampas, hatun cali- Sacerdotes cuna , pacari-
lyoc puní eancu.PidaclTr chifcacamam , cbaopicha
liman, chaitam qiicípi- cuncampac , D^oshuaOj
hin,pi¿tach mana,viñai'
acñacarickin.
Caicnnam, baptizancu;
ríatnmoniopi . caiida
huch
runacunarai-
u charapa
cu.
^<ipa vfuííUlaijimanatac
canica , íallayacuíca,man-
^, ^„._ .^ ccbaícacanqui,chaiReli-
uarmihuan , tuiquichin. giofo, Clcrigo,Fray!c, Or-
ijaquin Sacramentocu- denafcahuanipas > mana-
,a¿tabuamp3s,runacana- chu chai hucháp, hatun
nan,con,chazquichin. Sa nianallijninta licunqui í
crdotes^Rcligioíofcuna^ Dioímañtam ari. Altar pa
aicumpiofpa gracia ya- tanoinmanta huampas, ya
iapaptin)caml idiocnna, nanta, Dicípac huacpi-
hriiliano ca-]uichic,hai
:am cunan cancu , maipi-
pas canca,pacha cutinanca
tna Sacerdotefcunam.ya
nicanta qucchupiinqui
hínaípa Angclcunahioa
Chumarcuíca , chuyan-
chaíca , llumpacUa can*
chachiíurcá juichic, Dios ca Sacerdote ^ Dióípa, ru-
ca pacpi^chccá cacpa ñan- nacump ñauimpa náupá;-
niüta Sacerdotccuüam,cu qucnmpi. Caicunaétam
Ec carnea
tí
•Vi
«V
i
1^
ib
454 ^ el Sacramento
camca, agnada tucnchin- Chai Rcligiofop," tucuica
í]i]i, punchaucuoapijchai íuícaiquida, paipaimar
níillaimana^ huchada , huacaichaícaiquiólahuarr
camhnan ruraícanraicu. pas. , Gucichinaiijuim ya
Vnanchaí ? irnanam ma? chacun Apunman ; man;
Miííanra vyarinqui? fon. riconuentonman, maní
coiquirijima ñinuc,pai- paipa cafcanraicu, cam-
ta coofeílicoóla Baptiza- man manatac, conanya-
¿la ricuípa-manachu pcn- chacupuícá raicu.Chai ha-
cacunqui, chai chica yu. huamanca ñatacmi. CoC
paiehaíca runahuan ,35- ÍLincaíquJpachinantinru^
jnac,millai mapa huchaóta namanta vfcacufcanmi,
rürafpaívülaiquimyaí caí mañacuícanmi. Cai li-
liiichaca, hatun huchapu- moíiia mañacufcanri ,
íiim. Camhina huchallir chccan huacchacunaman
Goc huarmicunadlari ,. ta , quechupuícanmi..
Dioica muchuchircanmi, Camca, mapa manallj ñijr
rnancliainiana^ muchuchi quitiuan , campa hinada-»
cüicunahuan. Huacaicha- ña huacaichacunqui.
cui- Animaiquimanta ju
yayñatac.
Chaimanta , chai pa-
drep churinca huachapu-
cuícaiquimanta , runacu-
Diofman ari coya,cuj
tíricui. Hinaípa , chaima?
nalli cau^ainijquimantai
anchorcoi. Vcupachaman
laamanta , ancha pifíipi puíaílunquipuaim
^upaíca. camam cancu.
CONTRA
'€NTRA LOS BE^
r-^HVRI M. vfuilij
^^^ chai muchallicuicu-
aca, m3callicuicuna,pen
ailiamcaicachai, llapipa-
aycunapas , mapa miilai
aanaiimicunahuan hua-
lui hucha camam.Ancha
atacmi Dios ,pm3cun,
sicunamanta, mai chica
iñacunman huarniicuna
luanchecaii huchalhcuf-
aicjuihina. Cbairaicu ari
huri i huanai , amañatac
Liraichu. Hacun muc'nu-
hicuihuan paóla huiim
achapi. ñacaricuac.Diof-
aj ari , Demoniocunadta
aniachin ñiipa. Ghicac-
1 muchuchijchic anima-
uñadla , maichicadnm,
ai. mundopi , huchada
uraipa cuñicurcan.
Mipa fuiiicuna raicum,
43 5
pencaimana,arauícunaraí-
cutac, millai mana yu-
yaycunadla tariochic.
chaimantam, ashuan ma-
nalli ruraicunadahuam-
pas. AiqucijCai msnalii ri-
maicunamanca , buancaij
taquijcunamantahuam -
pas. Llumpac caííac ñifpa-
11, anim3Íquida,araa ma-
pachaichu , caihiiia mapa
íimicunahuan.
CONTRA LOS JL*;
caguetes^ isfc,
YARÍHVAY? A-
chusma - ^upaicha
camta, yaurina hiiia hara-
Hiílunqui animacuiíada,
vcupachaman yaurincam
pac'cuífiíinac-manachum
vcupachaman , ría rüTae
ñiípa , hüchaiquimanra
rihuac, aniarac huccunap
huchaa raicoca í viüaícai-
E e i
mC
msMi
1^
t
4 3 ^ T>el Sacramenta
qui 'v vcupachapím mu-
chunqui, mana cuflicuC
caiqüimauta,ichaca hucpai
GUÍTicuininraicullanajCaiTi
raicu,Gaícak]uimanra.
CONTRA LAS PO.
llucwnes.
Ana huarmjpi,yu«
mai hichayca . as
M
Haica co^ayoc huar- huan hatun hucham , ma-
midam, huai:miyoc ca- na maicácac huarmihuá
ridam huachoc camac- puñuimantapas. Cai hu-
ta, cucuchircanqui? haica chaóta ruraáari, Dioími
donzellacunam,canii:aicu ñacan í S. Pablo Apoñol
paquiícacarcancuPma ya pas, hanac pachamancam
yayquidachu?co9aiqui¿ta. carcunñatac. Camri chu-
chu? panaiquiólachuPalca^ ri ? huatmihuan. vyay hu-
uitarcanquifraanachu peii chaHicoccunada , mana-
cacunqui I manachu Diof ch u chica confeílorcuna-
ca manchanquiípana naca manca , jufticiacunaman-
oahuan,mancharichiírun tahuampas , catiriíca cada
quiman, camaicuflunqui- ricunquiimanatac cai hu-
man, manaHipi caujachif- cha, cbica hatíj captmtac-,
funquimápas, manam ca- as huanracmi Dioica, cari-
huacchu cámá,pipas Diof rin, patajufíicia caininhuá
nian. huchallicuncápac. cai hucha ruraccunada.As
Huanai. Ama chica ha; huan ñatacmicamtacati-
tunta,animaiquida chec riílunqui aichaiquihuan,
iaij^chu,huccunap huchan quiquillaiquihuan. , man-
inanta, ^upaiman jirpaca- cebafca caícaiquimanta.
ehiiicaipac.. cuílinnac runaya í tu-
cui
iyvanit
DelaTemiencu.
jI imaipacliapipas , huar
iiyoc canqui •, manatac
uarmida ma^canquichu
uiquillaiquihuan, iallaya
uica , mancebafca caí-
a.
IOS Fachada tcc
ceícanmanta pocha
Manachu mülaicucuit cunaiicama,cai huau^ina
|ui,manachu pencacun- cui hachada ruracpa, mu-
|ui '. m3pa,millaimana,9U chuchiícancunára , íando
>aihinaa9nac¿5upaita ha. qucllcaciina,lutiliam vná-
állec infiernopyamta. Aa chancu. Huiantin pachac
ham llaquicuni, chica ma ta,vnüuhi3an ^ocrac
)a caícaiqíiifla vyanípa. Pichca lladaóla ninahuá
vlanachum Díos,chica cu canarichifpa. Huchannac,
Fapayaccanmá (.paimiari huahiiacunadahuan , caí
:a¡níchíhuan, pamp.uha hauganacui huchap chcc-
wi ñiípa) vcu pachaman- nicüininhuan. ÍEsvs noca
111 hüchaiquihuan, carca- huan cachun.Mamanchic
^ayayqir.man. Huc ifcaí virgen ^4a^ia,Vl^,<.;cn coya
:ut!lla, canmá chaicaricha hiiacatchahuachun ñatac.
ca chica achca mitca?D;o- Acac ? caí hina huchad^'a
íla checa íoncolLi mu*- cho rurarcanqui^cambi'
chai . vcqociquicunahuan na caripurahuaochu^chict
tac, haanaíiacmi ñiícaiqui hatun manaUurachu cha-
cuna hbkintac • pampacha-' yanqui- •huarmijquihuam
¡^uai'kíím ñij, an. . . .pas , hucmaota hucbalíi-
ciii^caiquipac^rícui caí ha-
t
t
I
IV
I
ehap hatun manalli caf- gijv, lezai , vcuícitjiífla mi
eania-j m:in3punim,cbc- chuchij.Caitcc^e muyuj;
can (titiyocchii, fütinchaf- lla:]uiricbijn, ama huc p;
ca captin ari,mana iutiyoc chapi, ^upaicunap raura
Gaicanraicullam huai^^ana njna conchaman, ri.ncan
cui, puto ñiícalla. Qui- pac, viñai rupacoc ma§i
quin^upairi, huchallicui- cunahti
pac huatecachec, ña hu-
chalüchiípa, huchallccnil CONTRA El Pl
ta ai quecmi. cado de la beflujüdad..
Caipachapíri , caihina^
huchallkoccunaóla , hua- /'^ AI ConfeíTacuipí
áuihuámi,muchucl)ec.Ma V^_>,chac3,checánca rim¡
nataclglefiapijpápacchu. pacham. Camnan,maní
Vc.gneunari , rupachifcam ch ari,quic]iii l}aiqui¿la,tí
^ancu.Vchpann canajiuai pacuacclui.Chaimi ari, yí
ra ñatacmi apan. Cibica ma ca mana iDÍjt]uichu,cai h
nallimnap íucin, chinean c^iacunaólam lurácjuiñi;
campac,naana vyariíca car p^. Chai, vuija cunahuan
campac. chai tahua chaqui, cunar
Churi?Furafcaiquií5la ri cófeíTahuafcaiquicunahui
cui. Diofti manchai pina- mana cuíIiyocruna'c|ncn
cuininmantaayquei ñatac cha runa • mananí fimiri
ancha hatun chiquipimri mai^uan vnancPanachvi
cuiqui Dioíla cuyapaya- maichicaólam Diofta pi
huai, yanapahuaiñij.hmof ñachircanqui. Ricui'-chai
iiacjaaaóla coi. Ay unai ja- hachaiUcuIcaiqui huc^a.
^3
^^j¡^k&
MIL
.' 'f.i.'i..' .-t. !.tj. .t . i,.%. i.%. i :i. i .* . % .i^. .Í .*. Í .*. Í
'^ehTeniiencid\ 4B9
' huciinaphiichallicui- pamunaininmanta , íutí,
vyaymi canea. Hinaí^a
rupafcatn huañanc]ui. nij
quipunim, mana áiípa,cai
huc hallicurcaiqui tahua
chaquica , caya, mincham
huañucliiilunqui, nac«irca
iquip muc^Tucbícüiñiii-
i ; manatac chaicuna-
3nn,alíinputicülcaipi
¡cullatacmi.
Hjc tahua chaqiiihua?
\c yuyannachua ? vyarí j.
nai pacha pipas, pumada, rlílunquitac , mana Dioí-»
3Íjahuan,cincodaricun- man,cutincupti)qui,hua.
uichuPorco caualioda, naílacñiptiquipas.
linaallcohuanchüPcaicu Dioípa, qujTÍn raicum.
aca,man3punim , imahi-
apas cañan yachacunthii
ahuchada, qinqu)n,^U'
aicuna, manam luranii á
hu.Sanótocunan, caí hu-
mañaiqüi,mana ñatac hu-
challicuncaiquipac. kíu-
Chiííto faicu ñ3t3cmi,mu
c/?aicüiquj,checa íoncolla
huanancaiquida, ayqucii
hada vyariípa , mamm caiquiílahuan caihinachi
inanainecchu,ichaca ^u- quicuaamanta.
laic u nail ama ni i c ha z q o i-
hcch^ichallicoccunadta.
Yachai caihuchaóta bu-
hallicuícaiqniraicu , vcu-
)achapi,muchúcaiquimá-
:a,ashuanracmi ñacarícui,
:aípachapí capuíTonqn',
}ucparipiiílun^]Ui.PacalU
REPREHENSIÓN
contra ¡os que quebrantan
djetimo mandamien»
todela ley de
Dios.
A Ley natural nos cni
eña,qlo q no quere
3i vuUiíualcai ^uida^D.of íiios para noiotros , no lo
Ec 4 quera
t
s
t
440 TDel Sacramento
queramos para nucllros licenciado, al fabb, al he-
próximos. Di me querrias chizero ? aura fe echado cti
tu quctehuttdflen loque algún rio, ahorcadoíe,c
te eolio tu trcibjxo, ó here deípeñadoíe?aura habladc
dafte de tus padres'Con cj con el Demonio, ó enco.
conciencia lo que para a mendadofe a eh conque
rio quieres, as querido pa- refticuiras todos cftos da
ratü próximo ? Dios dizc, ños , y otros que as caufa
que con el fudor de tu ca- do ? repara eííe daño qu(
raasde comer, pues como hizille , y efla ropa qu(
comes hurtando el íudor, hurtarte reftituyela lue^o
y trabajo ageno?QuaI de- • y fino 00 te puedo ablol
ucs tener aquien lo hurtaí uer, ni valdrá la abíolucio
te? que de pecados aura co Auiédolo rellituido, buel
metido por amorde ti , e- uc,y abíoluei tec.
chando juyzios, fi meló Yfi aoraen ningún;
hurto efte , (\ el orro - que manera puedes , a lo me
de maldiciones te aurae- nos promete de hazerk
chado, de todo fu corado? en pudiendo. Y eíla ciert(
quanras lagrimas aura der- que lo que yo te mando;
ííímado ? elle pobre,indio, hora , te lo an de nianda
oindia, que de pafibs aura todos los confeflores , y í
dado-quc aura gaftado,aa tienes vergüenza de daríe
dando de pueblo en pue- lo a íu dueño, dnne quiei
• blo , por ver í\ puede ha- , es y entrégamelo a mi,qu(
IJat lallro de lu hazicndaí yo íc lo daré , ó buíca otrc
mú. confultado a algún, modo con t]ue ¡o rellitu
ya
S£|QUf&
De la TenítencU. 44^^^
as. Picnfas que la hazien- porque íiotencys con que
laque robafte a cíle cipa- pao yo cumplo, con mij
lol es tuya, y que te puc- obligación , en mandar^
les quedar con ella *. porq que reftituyas.
z echaíie a perder fu vino
Li coca íuagi,ru ganado/u ESTA RE PR EHEN^.
opa ^ porque abrifte las fon dtra aj^í en la lengua.
petacas y almofrcx' porq
c dexafte íola en la puna 13 Vnap pacarímuinitji
;on tan gran daño de ía -A-X, pa camacbicuiniíi*
)crfona, y hazienda * Y tu mi,caita yachachihuáchi4
rutera , catcra, carnicera fiocanchicpac mana mu;
)orq vendes lo malo por nafcanchitña, liuccunapa<;
jueno aviejo por nueuoí amamunapuichu ñifpa.ñi
Dodndo por íano? de mu- huai ari \ niiinahuacchu
:hos poquitos , íe haze va camca^^uapuachun ñifpa?
nucho. A todoslos q íoys callpaícaiqu¡huan,cairi, yá
ligo en cargo , os auiíó q yaycjuimanrajchazquiícai-
no fe perdona el pecado, qui, taricuícaiquicíla • ima
fi no íe reílitüye lo mal lie foncohuanmi,mana cam-
uado. pacmuñafcaiquídla, cam
Bien fe que aunque di- hiña runapac munapui ca-
gas que lo as de reftituir,, qui?
no lo as de hazer , porque Diofca ñinnii , micu-
voíotros jamas fabeisrcfti naiquim yachacun vyay*
tuir, y porqne no entcn- quip toquen, humpinma-
deys el aiai quehazcys , y ca . Imanam ari cam, §uaf-
pa,
■"■Y'.,
ni'li
:' :
m
SC
mi
'442 Del Smnmento
pamicunquí, fiucpahum tá, vnanchapuáA* '*
pi{caiiTa,toqueícantd? Chai nunalli rnraraC
Pinnantach ^uapurcanqui, caiquidta , allimanña tac
íoncoiicajmanáchaPacau, yachipui. Ancha cunanlls
i alau, haica chica huchacu chai ^uaícaí quiera cutich;
naélach rurachircáqui.cai puí. Manan , manara
chn,c/iaicr!)u ^uapuáñiípa, pampachapufcaiquichu.
túpachircaquiUiaica chica Pampachapufcain , ma«
aliiitcach,tucuifonconhLá nam yupaichu canea, ñí
íacafurcanquií haica mic- cutichipufpa arí , hamun<
tachjoncoqueucllajhuaca qiü pampachapuícaiqui
chircanqui ' chai huacch#' punim. Cunanri cana mí
íunaóla haica chica ólacl^,' na capuííuptijquica , ca^
caimán chaimá,tatc|uichP|^^^ ñifpa, copoííac-
canqui, liada llaaaaapii-'^áírd^r.-;^'*^"-'V -
richilpaícacñiiitatarinca- Caitahuantac yacha
pacjicéciadoda, íabioóla, imanam cunan camachij
vmuífiach arí , mmcarca- qui , qniquillantatacm
niayupichari, hcquccacur camachiflnnqui , tucu
caí huarcucuícácha an*ca confeílorñijquicunapas,
icadach ari,vrmaicurca*5U chainiyocman cutichipú
paihuanchaari,rin:ianacur caiquipac. Pcncacufpari,
ca,paitachanyanapahuai . pipminifpa ruñadla ricu-
iíiípa n^uchapurcaPmaari chihuai, íutintipas villa
vilíahuai , ima huanmi buai , chai yuaícaiquiífla
chica achcamanalhcunac coai, apamuai ñatac, ño
ta , camruicu muchuícaa - ca ñatacmi , paipac copuí
Uc
iP'^JlVii
.-f .* .r. ' .V..' .i. !.i.í,f .1.^.!.^, I .i. í A . i .*. í A. í .'*. í
,T>e!aPmtenc¡k 445
ác. Mana, ñifpa cam- chiícada, moíToífta hiña?
ía, vnanchai, imaiiam izmuícacaí5tajpachaaaili
;utichipunqui. cada hiña í nanac pffli-
ñihuai Sarací chai vi- chaniyoc caccunamanca
acochamanca , ^uaícai- huc achcacacmanñatu--
]uica, campachuma íalli Gun. Mananí apanaiqui
acmi chail^íuan qtiepa- yachacuncHu, chayniyoc-
icuílac ñincjwtacchu ? man cutichipui ari.
laiiicafcaiquiraantaj ma- Yacunaya- haícac¿ ¿uc
lachu CGpoffui'canqui, pa cacninta ¿icica punqui
)aillapuírurGanquijirnarai chic , villaiquichicmi. Md.
;um ari, vinunca, cucan napunim, ¿uc/^aca, pam
a, llamanca, pachán ta, pacéafcac^u canea, mana
mantapas, v^achipujrcaa ílimanta ¿icicaíc3Íqiiic/;u
lui? imaraicum , almo- ¿ta , cutic/;ipnncaiquica-
rcxninca , putinta , qui- ma. yac,6ani punim ,cu-
ihapurcanqüi'imaraicum nan cucic/;ipuííacmi ñi«
•apanc/;anaGpi,9apata§a* /;uaptíjqijipas , raana^n
jucrcanqui í cacninta, pai cuticMpuacc/;u. Camcuna
ahuampas, millainaana^- ricana,manam yacían qui
:hifpa? Qhkch\x , cuaícaiquichida
ñihuai &uca<Sla tiachec; chainiyocman , copuita ,
lichaóla ac'^urac ,caturac- manam ari vnanc^^an-
mapacmi , manalhcadra quÍGhicc¿ü , manaiU ru -
ilhcada hiña ranrinqui- mícaiqaichida : mana-
ÍROR^
muca cafta^;ñapuxH cacmi capuílunqmchic
€¿Lt.
-i \
nxmEm
ivi
t
444 T[) el Sacramento
■^hu. Lhaca ari, ñocaca,ca
^maitam puchucacuni,ma
nalli hicicaícaiqui chidta,
•topócaiquipac cama chit
pa.
REPREHENSIÓN
contra los que quebran
tan el otauo Mía-
daniiento.
CONTRA LOS MEN
tirofos,
IOS Njcílro Se-
ñor es la miíma ver
dad, y el que habla verdad
es hsjo de D os. El Diablo
es la mi í ma mentira , y el
que dize mentira, es lu lii-
jo El mentir es coía infa-
me El mentíroío, es teni-
do en poco de los hom-
' bre.vPiícs no lo ícas tn,por
que íeis hijo de Dios .'
j clliinado de los hotn-
' bies.
REPREHENSIOI
contra los que leuantan
faifo tejhmO'
nio.
L Tcttimonío qi
leuantafteaeflapeí
íona, fi fue contra fu hoi
ra, y hazicnda/ue vn ^ra
pecado mortal. Y fi algí
no díxeíTe de ti,quc eras
dron, homicida , 6 amai
cebado,no te quita la he
ra? note holgaras ,quc
la reft'tüyaii ? púcs tu
quitaílc rcfl:icuyela,dóc
no, no te puedo abíoluc
baila que re dcídigas an
la jüfticia, ó ante las perí*
ñas que lo d.xillci'y hccl
ella diligcncÍ3,Dios te p
donara,c yo te abíolucrc
REPREHENSIO
£o;}tra loi murmiir-adoréi
VE
té
i
iúWom
mmmi
T)el S acramento 44 5:
TEn 3ca, lengua dc mc fi vno pcgaie vn pc-
r fuego infernal cu- queño fuego envna cafa,
Uo ,dc dos filos, alma y tu íoplales para que íc
Dios , porque mur- cnccndicílcy quemafcto-
irasíno miras que tic- da la caía, no tendrías tu
; cicnmil faltas, de que igual culpa? pues dime la
iian murmurarte , y co murmuración empegada
dad? porque murmu- de otro,no es vn pequeño
de tu próximo , y qui- fuego,y tu le 3ugmcntas,y
con mentira ? no tic- le hazes crecer, con ir ayu-
de que parlar , fino de- otando , y íoplando, hafta
as agenas- mira amigo,, quitarle la honra ? no lo
; permitirá Dios , que hagas mas. Sino antes apa-
an de ti tanto, y mas. ga al principio,la murmu-
Reftituye la honra,dc- racionjporque no íe encic;
te las perfonas qucmur da mas.
raftc. Yfi mentificjdi
ídixiílc mentiraj mal
ii mucho bien de et
rríona , hónrala mu-
)jq es de buenos ChriC
IOS, publicar los bienes
proximo^callando los
les. Dizesmetu. Padre
empece yo cíTa mur-
racion,fino otro la co-
njó, yyolafcgui. Di.-
TODA ESTA RE-^-
prehenjion di^ en la
lengua.
D
^lOS Yayanchicca,
chccan cacmi \ pi-
taccha ehecanta riman,
Diofpa churinmi. 9upaica
quiquinlIullaimi.Llullacri
jupaipa ííhurintacmiLlu.
Uaica,,
0
I
!
44^ DelSacmmenfo
ilaica, chaninnacpunim. canicchu, llulíarcanim ñ
Lluliacri 5 runacunappí- pa,ñincaiquicania mar
ííipiyupafcanmi. Amaari ñiípa,ñiícaic]iiicunap ñai
carnea,! lulla caichu,Díof- paquépi.Cai cucuita ruraj
pa churin cancaiquipac, tijquiri, Diofmi papacb
chaihahuamanta ñaCac,ru- puírunqui)ñocan,abiolu
nacLinap yupaychafcan, caiqul pampachapufca
cancaiquipac.
CONTRA LOS TES^
t'momeros,
CHAI Ruñada tum
pafcaiquiraicu , alli
cainiiita quechupaípa cae
ninta vguchipuíparac , ha-
tü huañui huchaÓLara Jiu-
quinatacmu
CONTRA LOS MFl
muradores,
Amui?ninacalln,i
caimantanacacci
chuc callu , Diofniniiai
imanirpaiT) cipcicacocc
i
cliaüicurcanquí. Pipas ari, qui^manacbu vnachanq
Iluilacüípa , §ua ñiíTun- iianac^ipcicanayoccalc
qiiiman , man^cbífcatac, quióla-chaiciinamantap;
runahinaCjñiílunqoímaii allim ^ip^icaíTanquiaiai
chaica, manachu honraú checantarimarpatac. Im
quióla yancanchapiiííun- ñiípatac,cam ¡iinarunadl
Cjuiman ?cuííícuac mana* ^ip^ícáquijllullalpatac-m
chu, cutichipuílupcijqm? nachu má,imamácapas,r
cam churi , quccliupnrcá- man3Íquica,cá,ichaca,!iu
quim arijCutichipui ñatac cunap cau^ainillanmant;
inanari , manam pampa- chu'cocho? ca, ricui,pa(5i
thapuícaiquichu julbcíap cnri,(D;o!pa miinaininmá
Baunquinipijiiianam nir- ta cammanca chaip'iicac
w
Á^íbiÉÍBL
kT'AteA k"^.4^é.Cá
.i. ¡-.t.l.t.i .^. ?.».».*. * .i . i A. i A.t
^elSacm
afta liuapss , rimacufca
)^icafca ñatac cahuac.
O'ai ^ip^icaícaiquicu-
p ñaupaquépijióra que
Liícaiquidla , Gutichipui.
Jlarcaquichu ari,)luilac-
n^manalíidaní ñireani-
,Hin3fpa,allin coc^o fi-
icLinahuan , paita yu'oaí-
ahalli chriftiano runacu
ca arijpaihina ruaamara
i caicam íutincha, mana
caininca , vpallapuípa^
iquipuípa,
ñihuanquica.Yaya^ rna
m ñocachu, chai rimair
^ip^icacuita^callarircani
cnii iehaca callarirca,
cari, catlufillarcanim*
i.ñocapas yachanitacmi
uníracmi,vyanEcanipas
pa. ñiícaica, vyarihuai,
cchu niá ? nínap cacha-
áta, hiiacimá canchaicü
m , camri ashuan raura
ü ñifpajpiicurihuaCjChai
cullacac huacintin cana
nmárupacunma^mana-
mo 447
chu iícaiñijqui, hnaquima
ta muchuacchicmá?ñi^uai
8iñ, hucpa caüariícá, §i[ fi-
cacuícá , manachu piíli ni-
na liina-Gamri miínaichin^
qui,niirachinquitai:,catiü-
íicuípa,püCxhucarp3pas,yu-
paíninta quechupuípa í a-
ma ña ruraichu ari,ashu3ii
rae, ñaupaéla tarnucbij;,.
chai ^ip^ica cuicaiama sita
l^uan rau rancampac.
REP RE El EN S ION CON
tra los quí ífHrbrkntan clnono,y
dirimo Mandamiento.
Hijo las obras driles
diez manda mientosjíe ta
cierran en el íecimo^y íei^-
ro mandamiento. Y porq.
la volíítad coníentida , fin
la übm bazc pecado mor-
tal, por cílo pone Dios ea
lu ley eftos dos manda^
micntos. Que es dczir,,
que rodas las vczcs, que
deíTeaílecoii folala voluii
tad confentida , la muger
o. la hazienda agcna , taii
tas quantas vczcs las dcí-
m
I^-
448 n) el Sacramentó
'fcaftc/antos pecados mor ficrno.
tales comcciíic. Lo que te encargo es
Aduicrtc, que fi el dcf- ames a Dios, de todo ce
ico que cuuiftc de ofender ^on , y con todas tus fa(
aDioSjCon cíTamugerRe ^as, queno quebrantes
ligiofajdonzeÜa , ó cafada, ley. Y que ames a tus pi
fucconícntido, pecaftc, ó ximos,y les deíTees el bi
pecado de facrilcgio , ó es que a ti mifmo.
tupro.ó adultcriOjícgun el En penitencia hijo ,
.cftado que tenia. Y efto,tá las culpas que me as ce
tas quantas vezes lo con- fcíTado ( fin lo que ha
fentifte; aduirciedo lo que de tu partc)rczaras, cin(
deíleauas , y tienes obliga- ta vezes el Auemaria. ]
cton, a declarar en la con- ziendo deípues de c¡
feffion,el citado. diez Auemarias, vn Pa^
Yalli miOno, todaslas nucftro. La MiíTa que
vezes que dcíeañc embor- de oyr el Domingo,oy
rae harte, ó hurtar,ó forni- también porque te lo r
€ar,con foltero , ó foltera, áo yo,ó cal, ó tal dia , (
tienes la miímaobligació, es de ayuno,ayunalo,y
de confeflarlo. Porque fi lo quebrantes.
fon coníentidos , aunque Y aíli mifmo , le irr
fea con íola la Voluntad, dra en pcnitécia , las ot
todos fon pecados morta- que a de hazer, por pic^
les. Y por qualquicra de- to de la Iglefia. Pon
ll()s(fi no te arrepientes , y (como tengo dicho a ti
lüi confieílas) te iras al in* la experiencia, me certil
(fcywüif
i'JTri^iii
ic los InJios no cura-
tn las penitencias que
¡ iinpoocíi.
NLA LENGrJ DL
ra api ejia reprthenfion.
"^Huriícai izconjchun
^ ca , Dioípa cama--
icuícan fimimpa rurai-
ncunaca, ^OíSla cancliif-
mpiracmi huñucun.Mu
ilbhuampas huchalü--
ica, híiañui huchapu-
m. Chai raicum Dios,
uca camachicuínimpa
nimpijCai quepa iícai ca
achicüfcancajChuralbuan
le Mana pancancaiqui-
criari, vnanchai. Haica
tich, checa íonco, huar-
ida/unap cacninta huá
s , munapayarcanqui,
ai chica cucim , huañui
ichada rurarcanqui.
Yachai ñaiac. Checa
neo! la , monjada don-
Ilad3,caíaraíca(5l3, rnii-
payarcanqui, hucl
•h.l.t.! .i. !.t. i.t.t .^. í . », ;. .*. ♦. .1* . i .* . ■!. .i.
cuiman ñifpa 'íácriícp/o^
ñiíca, eílupro íiiíca, -aduU
terío ñiíca, huañui hu-
cha€tam rurarcanqiij.irna
nam carip,huarm ippas,ca u
ganan carca , hiña; Caicu *
na<5lai'i , haica mitcach
checa foncGÍla munapa-
yarcanqui, huchailicuncai
quipaCjchai chicatacmi vi
Uacuocaiqyi yachacun co
feííacupcijqui.
Chai hinatacíüi^í^aicü cutí
ñatac, machacuiman ^uai
man, huarmihuan hucha*
llicuimampaSjmana huar *
miyoc canhuan,mana co-
pyoc iuiarmi h uam pas,h u
chaliicuimao ñiípa^muna
payarcanqui •, chai chica-
cuEicii corifcílanaiqui ya-
chacun, yüyayhuan mu-
napayaíca tucui íoncoÜa
caícaiiraicu,huañüi hucha
camam.
Yachai ríatac,mana cai
hina huañui huchacuna-
G^ manta
grgygygggirí
*iv
l>
450
maara, putiquílin Ibquiv;
fii ftui c ófcííac u pti j cju ica
vcopachamaorni rincai-
c¡uí canea, ruraibuan hu.
challicuac, hina. CaillaC'
Caín camachijqui Diofta
niuoaijCocüi Ilapa foncoi-
quihuan, hinanun calipai
quihuanEaCjainatac cama-
cbicufcanta pampachan-
quichii. Camhioa runaóta
ri, imanam campa allí caí-
ñijquida munanqui 3 pai-
pacpas, hina munapuitac.
huaiHui huaña chun?cai
cucui hiichacuna,villa hu-
afcaiquiraicu ( ioncoiqui-
inanta^cammanta puticuf
eaiquifta , mana yupafpa.
íSáCramenfo
asbuancba ari , yuyavcur
qui,ashu3nchari ayunar
qui, ashuacharijhuachac!
na cuyacchanacunadOjC
yanqui , camachiílac ñi
caimaota) pichca chunci
iinitca, muchaicufcaiqui
mariacta rezanqui, Capa
chunca hahuampi, huc ci
ti yayaicuiflra ñiipa.Manai
Domingopi vyarincaiqt
Miilaci:a,camachijninma
ta , vyarinqui. Cairi, vici
ncipij. Sabadopi,!. vigilk
pijl.Quatro téporafpi,ayi
nanqui, ^a^inqui. Diosll
huan ca^i qucipilla rijjja
paichuri.
f/AT DEL SACRAMENTO DI
laFenitenáa.
J. DI
]
TISS IMO
víJIm Sacramento.
ELSANT ISS
CRAMENTO DE' LA E
ISTIA.
OMNIBP^S Qj^L
CIERTAMENTE
<^ quc LC á de poner grá
e, y diii^cncG cuidadOjCu
atiir íanu,y relíaioíamé-
:,cocios ios Sacramentos
c ia ígieiía Catoíica, y
iascípccia!,y principal-
icnrc, cnadmmiftrar, y
icebiFjC! iantiíliíiio Sacra
)éco ciela EucariftiaQue
i Igicfia de Oios^ ningu-
o otro ticnc, mas ÓJ2'
y admirable. Pues en el
íecoiicicne, cimas prin-
cipal , y el mayor don de
Dios, y el niiímo Señor
C-n-dlo, Autor, y fuen-
te , de toda, fueoie, y iaii'
tidad.
f. PAROCÜn IGh
tur,
SSl Que el P5 ro-
cho, ponga ionio
cuydado en el de fuerce
que cftc tan vencrab'c
o, ninguno mas íanto, y Sátiílimo SacramétOjíca
Gg
trarado.
f^^^^n^.is^
4$z Del Sacramento
tratíído , y mani jado^güar talj toaos ayunos ) porí
(l¿'idoja.(jminiíirado,con: menos ádáo. medía nc
aquella reucrcncÍ3,cc!igio,. ehc,) y hincadas ambas re
bonra, y adoración, de vi- di lias, con humildad, y r
da, y decente ^ y tambica uercncia , adoren , y rcc.
dcqueelpucblOjCjueíea ban, cíle Santiílimo Sa
íido cacomcdado,Ieanic cramcnto.Y en quanto í
tome y firna, religioíamc pudiere hazcr, que los Vá
te , y le reciba fa nta , y fre- roñes , eílcn apartados, d
qucntcmcntc. En particu-
lar , las mayores ficftas , y
íolemnidades, del añoo
% I D ROPO pr-
las mu2crc$.
¿ «
S MONEJNTFR, ifé
EMAS Dcftojo
que comulgan.ícaí
OR Lo qual amo- amoneíbdos, que auicn
n citar a, á, menudo al do reccbído el laní.ílim(
pueblo , con que prepara- Sacramento , n o (e vayar
cion., y con qnanta RcU- luego de la Iglcíía,ó parlé
gíoo , y piedad de ín alma Ni que luego dexé vague
y pecho i y también con ar los ojos, á vna , y a otr.
c^uanta humildad , y abito parte ó eícupan. Ni rezcr
corporal , íc dcua llegara luego oraciones pororas,
tan diuino Sacramento, libros ; porq las efpccic:
Y q auicndofe prcucnido Sacramentales, no le le ca
üOii la confcíliou íacrame. í!an de la boca : antes cor
a<jue
í^íSi
Deleitar, 4^%
luella deuocion conue- y quanto pudiere íer,eí ta-
ience permanezcan vn ra bernaculo adornadojy cer
) en oración : haziendo rado con llaue.
racias a dios, por tan fin-
ular beneficio , y hazien-
o acuerdo , y naemoria,
e la íantiílima paííion de
i Señor. En cuya recor-
acion fe celebra, y recibe
lemiílerio.
PARRAPHO^HOC AF^
ESTE tabernácu-
lo , ó (agrario , eftc
decentemente cubierto..
co vna cortina, y q no aya
ARRJPHO , CFRARE otra coía en el,yen elAltat
porro ifc, mayor , ó qu e íc co I o q u e
en otra parre, que parezca
r7^ Ciertamente deue nías acomodada , y mas
X. procurar que per- decente, para la veneracio
Etuamente , aya cierto y honra, de tan gran íacrá
unicro de partículas, y mentó Demanera que no
oftias coníagradas ( que fea impedimento, al vio
íirten para el vio de los de las otras cofas (agradas,
ifermos , y para la coma ó a los oficios , eclefiafli-
ion délos demás fieles) eos del. Muchas lamparas,
üardadas en fu cuítodia, ó por lo menos vna, que
vaío - de materia firme, perpetuamente luzga, dé
:cente, límpia,y bien cef nochc,y dedia,y tendrá el
idj, con íu tapadera , cu- parrocho cuidado, que to-
lerta con va velo blanco das las cofas ordenadas , a
Gg 3 la
**Tfc-v *if#- VA- r*-r#"'í
tv!
i -J!i
[)¡as.
454 ^ el Sacra mentó
la veneración , y e ulto de biclos. Y an cíe fcr defecli:
elle Sacram^iicOjíeguardé clos,) ceipcdidoF, Igs qr.i
y coníei'ueD,eacer2s,y lim publicamente fon indig
DOS, como ion. Los exco
niiilgados , entredichos,^
los que maniíieílament<
fon infames. Como las ra
meras, los amancebados
los logreros, magos, loi
í
PARRAPHO SANCTIS
AS Oílias, y partí-
culas coníagradas , íortilcgos , y adiuinos, lo:
de la fantlírima Eucariíha. blasfemos, y orros publi
Y las hoftias , y parriculas, eos pecadores, dcíle gene
OLieandeícrconí^ígradas, ro.Sino ficre que conñ(
Ipan freícas , y recién he. de la penitencia, y enmie
chas.Y quando ellas eften dadellos. Y qúeprimcrc
coníagradas , diílribuya ayan íatisfccho al eícanda
las anexas , ó coofaiiialas, lo publico cjue dieron.
EecibiendolaSo
PARRAPHO, OCFL
tos yero i ¿?V.
^ A Los ocultos peer
dores, fi piden la ce
munion ocultamente, )
PARRAFEO FIDELES
omnes^ í^c.
O D O S Los fieles
an de íer admitidos
a la comunión. Excepto conociere c]ue no íean en
aquellos, c]ue por juila ra- medado,deíccheIos,y lác(
2,on^ y cauía^ es tan proiu- los de íi.Peto íi pidieren h
comunior
i^^ianjrw
Del^hai. 45 5
bmtiníon pubücameníc, mutfira de Jenocioo: co-
no puede pafl-jf por e- mo permanezca, en aquel
los, fin cícandalo , no los eftado , y no ruuiercn a!-
gü pelígro^de indignidad.
;eicc
he.
J mentí B^^S, Uc.
E M A S Deito^no
coiiiiienc comul-
gara los iníeníaros , ó fre-
ícticos , mas lera licito.
<§J1SE T lAM Qn
"f O Se deue zámu
niftrar a acjucüos,
que aun no ticneo ^cono-
i quando citan íin luzi- cimiento, y güilo dcfte Sa
los inrerualos , dieren craméco: por poca hcdad.
)RDO ADMINISTRANDI SACRAM
commwumem.
DRDEN DE ADMINISTRAR LA SA-^
nada comunión.
). SACERDOS IGL
tur^ Í!fc.
L Sacerdote pues
que á de adminiítiai:
a lantiflÍQ-ja Euchariftia,
luiendo confagrado las
noíbas, y partículas, íe-
^mi la aiulticud de ia gen
te, y pueblo, y teniendo'
las pueítis en vn vafito , o
en muchos, endecente, y
acomodado lugar,yauicn
do vino,y agiia,cün que fe
purifiquen los q vuicré co
mulgado. Y temen doelie
dido vn liento limpio , de
G^ 4 lante
4- i i ■ Xl'A-Vif'í
IV
t
í
45^' T) el Sacramento
knce ellos lauandofe pri- cftando al lado del Euan
meto las manos, y vcftsdo gelio dize. Mifereatur tw
con fobre pclliz , y Eílola i^c. Añadiendo. Indulgen
pendiente al cuello , de la tiam^l:fc. Halla que le reí
color conueniente al ofi- pondan. Amen. Y quan
cío de aquel dia; precedié- do ¿'\KCTc.lnduhetíam,ljfí
do algún clérigo , ú otro, forme la Cruz con la ma
miniftro , va al Altar jun- no derecha , (obre los qu(
tas las manos, y cftando, aadecomulgar.
los cirios encendidos, hin-
cando antes , y defpues las
riodillas, Tacada la bujeta,ó: PARRAPHO, DE INDI
Yafo.con.las formas coníá ad^Altart^i^fc.
grádasela pone fobre elcor
pora],ydeícubrc,ó quita. "^/^ Luego,boluiendo
la, tapadera. El miniftro JL fe al Altar , hinca 1;
hincadas ambas rodillas, rodilla, y teniéndola buj(
eftando al la docle la Epi- ta, ó vaío, con la mano iz
ftola, en npmbre.del puc- quierda. con dos dedos d(
blo^dize la Confeílion ge la manojc] pulgar, y el la
peral (Confireor Dco,&rc.. dice j toma el Sacramen
Entonces el Sacerdüte,hin to,y le leuanta, y bueltc
cando otra vez la rodiIIa,y al pueblo, eftando en me
juntas las manos ante el diodcl Altar,dizccon voz
pccho,<e belue al pueblo Ecce Agnm Dei. E cce quito-
({aduirtiéJo no buelua las tollitpeccatamundi. Yluc
dgaldas al Sacramento , y go dizc. Domine náfum dig-
mí
^, Scc. Q^e dirá deíb rodillas a la grada del At-
añera en la lengua, tar, ó fi commodamcn.-
teíc pudiere hazcr, eílcn
4 PAC TJTA^MA' dentro del cancel, ó reja
mcama'iqiúcbUjCaní Lcama del Altar, apartados de los
icmi caní , cai hiicha^apa. ícglares , y los Sacerdotes
'uimanyaicumunaiquipac, comulguen con cílolas.
baca^ capac r'maimllaiqui
lanmijmchaipampachafca
mea ^animai quej^mca^alll.
tncatac.
La qual repita fegunda.
§.. SACERDOS^lsfc.
Y Dando el Sacerdote
a cada vno el Sa era-
tercera vez, y dellaade mentó, haga con ella Se-
íar también quando co- nal de la Cruz, íobrcla bu
jeta, ó vafo, diziendo. Cor-
pM^ Bomíní nqftri I ESF
Chrifií^yc
§:. FBIJ^ERO, ijfa.
Y Luego que todos a-
yan comulgado,el Sa
;an a la mano de la Epií- cerí^otc buelto al altar,po-
Dla. Y primero íeádc dar ¿ndczk.OSacrúconmmú,
j comunión , a los Saccr- is^c. Y el verficulo. Panem
lotes, ya lüs demás cleri- decoelo^tfc. Y elmifmo
igos, aueande citar de vc{poi\áa,Omne deleóiamen
migare alguna muger.
ARRAPHO, POSTEA
ad^lfc,
LT" Luego íe llegue a dar:
-L lacomunionjComen
ando por aquellos que e-
MMwm^m^
■ '|k
II
M ^
\| ^
/1 '
j1 ^
LJ ^a
'
H ^
' 1 1
II ¡H^^H pSM
' ^^^^
m
H ^
1
^
i
M
• 1 '
^
:
J '
m
•
' i
33
il
,
MIH^
' I " M| 1 1 1 1
' i t
m
|Q
1
1
m
,1
52
11
1
1
1 h 1
5l
!' ,M' 1 ' '
iS
'
m
i' i
'^3
M
m
'''
U
i
u ^
m ^
1;':
Al
II
i
li
1^
:, Jiü
'"T'^^BnlSf
^^
i^jm
IV?
I^
IV
tv
t
*v
i
45^ ^¿l^acmmmto
tum, tt:. Yen el cicmpa nuflcxion , bacluc a pc
deP.iíq(n,íeaaaJi_,^/7.^//^ ncr el Sacramento en eli
?4,y luego e! Sacerdote ái- bernacalo , y ciérrele co
ze. Domine exaudí ^jfc. Co fu llaue, y cllendida la tr
!osdemasveríos,yoracio no derecha, dé la bend
nes como cii el ritual fe fi. clon, alosqüe comuloj
giicn. Y eo el tiempo de ron, dizicndo. Benedid
Vdqua , dize la oración. Dei.tfc. Ha íla la rcpucíl
Spintum nohis DomñiCjtfc.
Hállala rcpueila, Amen.
§. ANTE QrJM.t^c.
NTES Quebuel
uaa poner ei Sacra-
Amen.
i : . ..
§.COMMrNIO tfi
Van do íc diere I
comunión ai puc
bÍo,dcntro la Miíl
naenio,aduierta diligente fe a de dar luego deípues
mente^fi íe le pegó alguna que el celebíante aya co
particulada los dedos. Y es inulgado ( fi no es que al
u la ponga en la bujeta , ó guna vez, por- juila caufa
vaío. Y laue los dedos que le aya de hjzer, dcfpucs d(
tocaron al Sacramento , y acabada la Miíla ) con la:
Imipielos con el purifica- oraciones que fe dizcn cr
dor,y confurnaaqucllj a- la Miíla, deípues de la co-
blucíon, fía celebrado. Y munion. Quenofolamt
fi no dcla a aquellos , que te pertenezcan al Sacerdc
Vüierencomuigado^ópor tc^íino también a los que
io menos , ecbtla en el ía- an comulgado.
graiio. Y luego hecha ge
§.JTA
ITAQFE s.acer
dos^ tfc,
S S I Qiic el Sacer-
dote, suicndo rece-
do la íacratiíluna íanere
ites que fe purifique, po-
das hoftias, ó partículas
)nÍ3gradas en la bu jeta,ó
lío , ó fi ion pocos los
jcan de comülgar,(Gbrc
patena, fino eílá al prin-
pío pueíiasenlabüjeD,
vaío.Yhecha genuflexió
¡ziédo en el entretáro el
iiniflro la cofefio(como
tibadigo) dcípues bol-
ieodoíe al püeblo,al lado
el Euangelio, dize. Mifer-
',aíur yeflrijl^c, Y de
i manera que arriba efta
icho , dé la Eucl^ariftia a
Ds quean de comulgar^^
emendando por los mi-
liftros del Altar, fi quifie-
en comulgar
Y acabada la comunia
: buelua al Altar ^ fin de-
taT.
459
zir afpo. Y no les. eche lá
bendición ; porque eita k
dará a! fio de la Mííía. Y
luego diTc en iccrcto.quod
arefpMpjimm , i7^c. Como
eftá en el Miílal. Y purifi-
cando fe acaba la Miíía. Y
fi aconteciere auer deco-
niulí^ara algunos, Iücpo
acribada la Miíla^cntonces
el Sac erdote^reniendoto-
dá via pueíla la caí o Ha, ad'
mi nutre Is (agrada comu-
nión , por el nnodo que
arriba eíla dicho..
§, DE. COMMVNIONE.
Pafchalh.
DÉLA COMVNION
por la Paíqua.
§, CFRET AFTEM,
PvOCVRE Elparro-^
chOjC] por íu períona^
ópo
í ♦ ••*r*T4i"?
\^PÍ^j^Ji.ifAJ9JlíSSJaMBBM3MMMJK!&S¡BW^jD:
t
ESTA CONSTin
Clon di^ ajsi en Romane t
DESPVES Qu
rodo fiel, de cncn
bos ícxus , llegare a k
DclSacmmento
^o por la de otros predica-
dores , fe denuncie al pue-
blo, en la Quareím3,la
conftitucion del Concilio
Lateraneníe hecha, fiendo
Sumo Pontífice, Inocen-
cio 1 1 1, que dize aíli.
Om-mlPtriuf^fexi^ jidé añosdedifcrecionjíccor
¡li^poflquam adamas dijere fieíTe el íolo , fielmente d
tionió peruenerit , omniafua todos fus pecados al prc
fallió peccata conjiteaturfide- pió Sacerdote, a lo meno
literfiltemfemdinannjpro vna vez en el arío,y procí
prio Sacerdoti, íí/c. Injimc- re con todas fus fuer9as,ci
tamjihiposnitentiam.fludcat plir la penitencia que \
proDíribus adimpkre Jufcí' fuere impuelb , recibien
piem reuennteradmmmin doreuerencialmente, ya-
pafcha Eucharifli^ Sacra- catadamente/el Sacramer
memum, nifi forte de Conflio to de la Eucariitia , por le
proprij Sacerdote , ob aiiqua menos en h Pafoua ; íinc
rationahilem caufam ad tem- es que fuceda por con fe.
/^, ab einóperceptione duxe jo de fu propio S.Kcrdore,
rit ahflmendumialioqum.tf por alguna cauía pucítí
ymns ab ingrejju Ecclefi^ en razón, le parezca íe aya
.arceaturJJmoriensChriflia. de abftener de le reccbi
na carear fepulmra. haflia t..d tiempo.Y de orra
fuerte, biuiendo el tcilíea
cxcluydodclacncrjda de
h
l^^ttK*
:^'^^<1^'<\-.' 'f'-'A-'A-'A-h'f'-h^^A-^'y-^.t.i.i.i^.i.^.tA
Tgícfía, y muerto caicz
ide Cliníliana ícpuku-
FT IGlTFR,i:fc,
^Vcs paEa que cílc falu
L dable decreto del Co
lio , imuiolablcmcnte fe
Liardcjtcnga el Cura eícri
>s los nombres de íus par
)quíanos, y los que al di-
lo tiempo no vuierc co-
lulgado , y los que dcf*
13CS de la otaua de la Paf-
ua,oluidados dcfupro-
iaíalud ,7 muchas ve2^s
noneñados, noobcdc-
eren dcnunciclos a íu or
inario*
, DÁBiT £ro-
5«¿5 i:?'c.
r. 461
que coiTiiiígué en el meí*
moíantifíiíTSG diadePaí-
qua.Y el propio por íu per
íona, fino eftuuiere legiti-
niamcnte impedido, ad-
miniñrccííe |acramenro,
alos fieles Cbriftianosdc:
fu Parroquia. Y a los fieles
de ajena Parroquia, remita
a íu propio parrocho.ílno
fuere a los peregrinos,y ad;
uencdizos , que no tienen
cicr&o domicilío,a los qua
les dará el mifmo la íagra»-
da comunión, fi a el íc lie
^árco bien aparejados , ú
donde vuierc coflumbrc
los remita a los lugares de
la Idefia Catcdral.Mas en~
las demás colas , guarde a-
qucllo que abaxo va eícri*.
to, en el libro, y padroi^
del cftado délas animas.
PRocurara también el § ^GROTIS gTO*
paiTocho, todo quan ^ue^i^fc^
í cii íi fuere, y pudiere:
(C|5J!5Bf^!fvgfj5iW^5*s^
IV
KV
ÜV
5
II
46 2 Del S^cmmentó
También licuara, y días de Paícjua , aunque
adminiílrara la Eu- ayan rcccbído/ucra de 1<
canília a los enfermos de dichos días de Paíqua,
íu Parroquia, en aquellos
DE COMMVNIONE INFIRM
mnu,
:DELA COMVNIO^
DE LOS ENFERMOS.
% FIATICFM, Ifc.
CON Grande cñu-
dio,y diligencia, y
en tiempo conücniente,íc
a de procurar dar el Viati-
co , del íacratiflimo cuer-
po de nucftro Señor ícíu
Cbriílo, a los enfermos:
porque no acontezc3,quc
por ncfrlsgencia del parro
cho, mueran pnuados de
tanto bien. Y lo primero
íc a de guardar , que no íe
lleuc a los indignos , co
eícandalo de otros: com
ion los públicos víura
rios, los amanccbados,lc
notoriamente criminoío
tos denunciados , ó cxcc
mulgados nominatin,i
no íc vuieren primero lin
piado con la íaorada con
fcíTion, V vuieré latisfech(
ala publica ofcní¡on,con
forme a derecho.
J. HOR
^^«1**:
.• 'f'. .',¥...' .t. !.tJ. ,f . l.^. ?. Í , » ,*. .*. .* . i,,«V. ;» 4. Í ..¿^ » .<* á ,
HORTETFR^tfc,
Añ
inm
4^3
^ L Pari'ocho exortc
_^al eoiCrmOjCiuc reci-
, !a isgrsda comunión^
nqiie no cfte graucuien
cofernio; y aun oiic no
liga peligro de niueitc.
incipaimentc íí la cele-
ación de alguna fiefta,
ríuada a ello ¿ y el cura
> rebufara de adminif-
rla.
?R0 VIATICO , i^c.
adminiftfaralcij por
viatico,quando aya
obabilídad que no la á
■ poder rccebir mas , y fi
enfermo auicndo rece-
do el Viatico, viuierc al-
mos días , o fe vuierc li-
ado de peligro de muer
,y quificre coniulgar,no
Itc el Parrocho a lu pia-
>fodcflco.
§. POTESr Q^l>
'^ Vedefe dar el Viaticó"
a los que cftan cerca-
nos j a la muerte ^ aunque
no cilcn ayunos. P&ro a-
fe de tener diligente cuy-
dado , que no íe dé , a los
que por frencíi , ó por to-
íer a menudo , ó por otra
íemcjaiitc enfermedad, fe.
puede temer ác alguna in •
decencia; con injuria de
tan granSacramento.Mas
a los demás enfermos que
en la enfermedad, comul-
gan por dcuocion, íe Les á
de dar la Euciiariñia, an-
tes de toda comida,y bcbi
da. Y lo mcímo a de fer de
los de mas fieles a quien
les fea licito , tomar antes
alguna cofa , aunque fea
por modo de medicina.
í. SED
tí
t
i».
i
4^í T>elSacramenf&
f . SED ALI cn^ l:tc. enfermo , mande coñiio
car los Pcrroquianos , ó
No fe Ileuc a alguno, los cofrades del íantiírim<
para que folamenrc Sacrameto (fi vuiere infti
le adore, ó por dcuocion, tuida cofradía) ó a otro
ó con color de demóftra- piadoíos, y fieles de Chri
don de otra qualquicr co lio , con algunos golpe
^^' ^ de campana, que vayan
J. [\DEFERRl ^r- compañando la fagrad
tem^i^c, Euchariília,c6 fus cande
las, ó hachas.Y licuaran íi
A Se de Ileuar efle Sa- pauellon , ó palio, dond
cranicnto , dcfde la íc pudiere aucr. Y amone
Iglcíia a las caías partícula fien antes, que limpien c
res de los enfermos, con apofento del enfermo,]
abito conuenience. Temé en el fe prepare vna meía
do puefto encim3,vn velo cubierta c5 vn liento lini
limpio^ manifierta,y hon. pió , en la qual íc pongí
roíamcnte, delante el pe» decentemente el faañííi'
cho, con coda rcuercncia, mo Sacramento.
y temor. Y licuando íicm
prc luz delante. §. PARE NT FR, {¡fc',
APercibanfelasluzcs
ydosvaficos,vno
tuf\ i:fc. con vino, y orro con aguj
ELParocho pues que demás dcUo pongaíe'vn
a de ir a comulgar al liento limpio , ante el pe
che
^"^^1**
■>:.{ 'í^.í. '{■..' .i. í/í^. í ,f . í .^. ;. 5^, » :4^. > A . i .iV. ¡» .i. í ,i. » .í' i »
Tiel i^ltM. 465
o del que a de comul- encima podra vn velo de
r;y otras cofas q adorn é fcda , y el iiiifmo Saccrdo-
ücl lugar i conforme al tc,auiendofc pucílo pri^
►ífiblc de cada yno. mero, vn velo largo , y de
centc íobrclos hombros
. VBl FERO,l:fe, tome con ambas manos
Quando fe vuíeré el vafo con el Sacramento
juntado, los que an ypongafc debaxo del pa
acopa ñar la Euc h nftia;
Sacerdote veftido de fo
epclIiZj y cftola, { y fi (c
idicrc aucr) co capa bla-
, y acompañándola acó*
05,0 c'crigoSjó ta m.bicn
bellon,ó palioj vaya dcf-
cubierta la cabera.
J. PR^CEDAT SEM^
per:, ^C'
AYA Siempre de
lantc vn acolyto , u
sprcPoitcrosC filo licúa otro miniftro que llcüc
Iugar,ópueblo)jutamé- vnalantcrna, no fe dciic
vcftidos de fobrcpclli- licuar efte Sacramento de
s,auiédorcccbidodece- noche, fino loconñriñc
mente, y como es coftu la neccflidad,yfiganle dos
c, algunas partículas , ó clérigos, ó quien íupla las
rmas confagradas, ó vna vczcs dcl!os,quc el vno 11c
lamente (fi el camino es uc el agua bendita , y el af-
rgo , ó dificultuío de an- pcrforio, y la buría có los
irjas ponga en fü,vafico corporales,que íc an de po
bujeta, ó en vna pequen ncr debaxo la bujeta, ó
rcuftodia, que cubrirá vafodelfantiflimo Sacra -
)n íu propia cubierta , y mcnto,fobrc la mefa en el
Hh apoícfl-
Sacramento
p-
íi
P
Pt
spoiento del enfermo , y
vopañko^ ó punficador,
paca que íe limpie el Sacei:
dote los dedos, y el otro
llcaeefte libro ritual.
Vaya juntamente toca
jo voa campanilla. Y def-
pues vayan los que lleuan
Us hachas., y el vltimo de
todos el Sa cerdo te,ll cuan-
do alto el Sacramento, an-
te cl pecho, debaxo de Pa-
lio dizicndo cl Salmo de
Miíe.rerc mei Dcus , y o.
tíos Salmos,y cánticos.
Pero fia de ir lejos ca-
minólo es dííícultoío, ó a-
caío a de yra cauallo , fera
neceííario , que el vafo en
que fe licúa el Sacraméco,
y la burfa decentemente a
domada, y pendiente del
cuello, la cierre bien- y affi,
la ligue, y apriete al pecho
que ni íe caiga , ni cl (acra-
mentó íc pueda íacudir de
fiíbujcta, ovafito,.
§ . In^rediens ipero^ í^cí
Y entrado al lugar,a doi
de el enfermo eíla acorta
¿o^áxzc.PaxhuicJi etomn
Ims hahitantihws in ea, Luc
go pone el Sacramento íc
brela meía, y debaxo e
corporal,y hincadas las re
dillas , adore el Sacramen
to, eftando todos de rodi
Has /y luego tomando e
agua bendita, rocié alen
fermo,y al apofento, dizit
do la Antífona. ^Jper^eJ-
me Domine ^is^c. Yélpri
mer Vcrío del Salmo de
Miferere mei. Dew. Con
Gloria Patri ,y Sicuterat^
i^c. Y luego repita la An-
tífona Afperge[mel:fc.Y ¿i
ga dcfpues cl verío. Jdju^
torium,ctf. con los demás
veríbs,y oracio , halta que
a fin del la le reípondan.
Amen.
!f. HIS DICTIS^
Dichas
i^'vi^wt
Ichas eñas coías íc nonfumdígniis^l^^c.Ycltxi
llegue al enfermo, fermo diga las mcí m ss pa
ira que conozca íí cfta labras, juntamente c 00 el
en diípucfto , para re- ¿"acerdocc.ópor lo rncnos
:bir el .Sagrado Viatico, vna vez , en voz vaxa, en-
íi quiíierc confcflaríe al tonces dando elSaceidote
anos pecados, y auieiido I^ EüchariíHa ai enfermo^
oydo le abíueioa ; aunq diga- Accipefrater, i^fc.Vc
rimero a de cftar bien co ro íinoíedala coniunio
íTadOjíino es que la nece po^' modo de Viatico,di-
idad pida otra cofa. Y a- ga como ordinariamente
endo dicho defpues fe. ^^ dizc Corpm Domini nofi
m es coftumbre la coii- ^'^'h i^^'
ffioa General , ó que la $• Qj^dfmors , Uc,
ga el enfermo, ú otro en ^^/^^^ '^ muerte fe acer-'
Dmbre fuyo. Diga el Sa- i carc,yvuíere peligro
)idotc.M(fereaturtui,lfc ^" ^^ tardanza, entonces
DE INDE FAC- auiendo dicho. Miferea-
ta^ísfc. í^r, (fe'é;. Dejadas todas las
Y luego auiendo Hinca p^^eces arriba dichas,ó par-^
D la rodilla,coma el Sacra ^^ aellas dcíc luego el Via-
lento del Viatico , y le • tico.Y dcípucs el Sacerdo-
antandoic lo mueftra al te laueíe los dedos, fin de^
ifermo dizicdo.fíírc^ Ag^ zir alguna cofa, y deíele al
íí DeLEcce qmtollit pecca- enfermo el lauatorio.Y di
tmindi. Y íegun es coftS ga luego. Dominm Dohifciu
re diga tres ve^cs. Dmnine K^jJ . Et cum Spiritutuo.
Hh 2, Oremus
!"r
^
M
t
■™^
y-
J .j
4^s T>elS4cmmento
Oremué. Domine fanüe Pa- ccílo.^c. Con fu rcfpucíla
w\ ifc. Hiña la rcfpucfta. y oración, hafta que le rcl
Amen. pondan. Amen.
§. Eiiexpkm.iífe. §DEINDE,Í!fc.
STAS Cofas acaba T Vego anuncie, las h
áas, fi quedare algu- JL/dulgcncias concedí
na partícula del Sacramcn das, por los fumos Ponti
to , y íiempre a de quedar, fices, a los que acompaña
fino es en el cafo ya dicho ro el Sátsflimo Sacramétc
dcípucs deíe aucr hincado §.POSTEA CrM.ijfc,
de rodillas, fe leuanta,y to T^ Efpues con la buje
mando el vaío con el Sa- J^ ta,ó vafo del íantill
cramcnto , hazc con el la mo Sacramento, cubierta
feñal de la Cruz , fobre el con fu velo , haga la fcñal
enfermo , no dizicdo cofa de la Cruz fobre el pueblo
alguna , y licuándole con fin dczir eoía alguna. Y lo
rcuerencia fe buelue a la vltimolo buclucaponcí
Iglefia, por el borden que en fu lugar,
vino diziendo el Pfalnio,
Laudan Dominum de Coelis^ f. G¡üpdflohjisfc.
Ifc. Y otros Píalmos , c X/' Si por la dificultad
Hymnos como el tiépo X del camino, ó por
diere lugar. fer lexos , ó porque no íc
Y en I legando a la Iglc puede boluer el Sacra -
fia pone el Sacramento fo mentó a la Iglefia , con-'
brc el altar,y adórale. Y luc aquella decente venera-
go dizc el vcrfo, Panm de cion, ó fioa comodidadi y
VUlCff
fc^VBli*
'i.i.'t.f.^. t.t.í.t.i .f. í . ». • .*. * A . i A. í .*.
DelzJltar. ^'60
liere fido rcccbida vna Porquatocn el Sym^
U partícubjó forma co- bolo Indiano ^ que cícri-
yradadcl enfermo, co- uió el rcucrend>ílimo íe-
o dicho es , entonces el ñor, Obifpo de Chvlc^doa
ccrdocc auiendo recadó Fr. Luys Gcronymo de
¡ dichas preces, bendiga Orc.íe trata algo dcíle ían
in la mano al enfcrmo,y tííliiiió Sacramento ^ pott
^n íu propio bcílido,apa pregimtasj refpueíbs, no
idas las luzes , y dexado me alargare mucho en lo
Paho,en cubierta la buje que eícriuiere , fino aquc-
,fe baelua coa los de- Iloíolo, que preci flamen-
as clérigos a la Iglefia , ó te fjerc neceflario tratar,
da quaí ic vaya a fu caía. Lo primero. Que para
adminirtrar a los íod'Oí
LO QVE SE A DE fanos^eftc fingulaníTimó'
'zira los md os^quádo íc Sacramento , an de cftaí'
s adminiltra el íantiííi- muy bien catequizados,/
o Sicramenco de la Eu- cníeñados,en lo quean de
lanilujaíli en el día Sato recebir > que es lo hguicn-
: Paíqua de refurcccion, te.
íi en otro qualquier tic- Como eñe dioino
jdel año, íc lequifierc Sacramento, es el ma-
íminiílrar^aíri a los fanos yor , y el mas excelente de
)moalos enfermos. guar todos los Sacramentos ;
ludo ante todas coías lo porque no íolamentc da
ae el R tual Romano gracia, finOque también
landa, cscomoíefigue» encierra en fi verdadera ¡,
Hh 3 rcal^y
IV
470 ^elZacmmento
real , y fubftarjcialmcntc, ion muchos, muy admín
a nueftro Señor Icíu Chn bles , y grandiflimos. D;
fto, en cuerpo , y alrna. El mantenimiento celcttia
que naíció de la Virgen al alma, y acrecienta la gr;
íantiílima María. El cjuc cia. Reftaura las fuerza:
fuccnclauado en la Cruz cfpiritualcs. Perdona lo;
pomuellros pecados. El pecados. Conferua la vid;
que murió^y refufcitOjy ía cípiritual. Es ayuda ^ y cí
bió a los ciclos. Y el que fuerza, contra las tcntacíc
ahora efla aíícntado a la ncs. Reprime los malo;
dicítradc Dios padre to- dcUcos.Hinchcelalmadí
dopoderoío. paz, y de eterna quietud.
Como á de ercer,y pu- Da dulzura , prepara para
blicameotc confcíTar , que el bic auéturado gufto de
por virtud de las palabras la vida eterna qclpcramos
de la confagracion ^ que Aduirticndolcs, quean
el Sacerdote pronuncia, de llegar ayunos, fin aucí
cüa en la Hoftía,y en qual comido.ni bebido , dcídc
quiera parte della,.por mui la media nocheantcs nin-
pcqucñíta que fea, todo> guna coía.Con grande hu
Chriño , íu diuinidad , el mildad.Conocícndoíe in-
sima, juntamente con fu dignos de tan gran mcr-
cuerpo, y íaiigíc, y lo mcí ccd. Con mucha rcucrcn-
nio an de creer, y confet cia. Có limpieza del alma
íírde íu íangrc íantiffima. Auiédofe primero cofeíía.
Como los frutos deftc do de todos fus pecados,
lanciíliíno Sacramento,. Sin odioj fin conciencia.
di
'kftn'kmj
'f-.l.'l.! .t.!.t.l,t.
dc alguii pecado mortal
Arrcpcntidosj con fir
mc propofico, dc jamas
bolucr a ofender , al gran
Señor, y Dios íuyo que
goiefcn rcccbír.
Que no (c emborrache,
que lea ternero ios dcDios
Que fe coficíTcn a menu-
do. Que acoftübren rezar
d Rolado déla madre de
Dios. Que haga dUlincio
dcftc íüitancial manjar,dc
las demás comidas , y cjuc
procuren co todo agradar
i la Jiuina Mageftad,dado
les continuas gracias , por
las mercedes rcccbidas.
Adüicrca el Cura, cj to^
doslosfcligrefes fuyos, q
coaiulgá,ó ion capaces de
c:omulg3r,(c] fon todos los
q merecen reccbir,cl bcnc
Scio dc la abfolució , q fe
les da en el Sacra meto dc
la penitencia) cítan obliga
dos.a comulo;ar dc fu ma-
no cada año,por paíqua dc
Reíiirrecciojq es quado lo
mídala Sata madre ípicíia
como atrás queda dicho,
en el decreto del CocÜio
Laterancnfc.
Y q ni n gu n Sa c crd ote
fecular_,niregulari les puc'
dc dar la comunión fin li-
cencia íuya(c6forme a de-
recho comú, porq dc otra
manera, no cüplca los di-
chos íodios,con el prccep
to de la Iglcfia. Lo qual au
ordenado los íantos Coo-
cilios^y Summos Ponriíi-
ces,rc¿liílima,y íantamcn
te, y cfto es neceííariílimo
en cfta tierra •, para que el
cura, conozca fus oucjas,y
ellas conozca a fu Pallor.
Y no confientá que en
femcjante dia,coniulguen
en ocra Iglcfia , q en la de
íu Parroquia. Ni Ifs den
licencia para q deila falten
eílc dia particularmente
H h 4 Pücs
OKSl
t
I
I
t
47 z. T^el Sacramento
Pues ios pañores propios es comulgar? Refp.Esn
(como fon los que ande ccbíren la Hoftia coníi
dar qucnta dcllas, y no los grada, el cuerpo viuo , d
que no lo ion propios •, fi- nucftro Señor Icíu Chii;
lio qucrcrfc hazer propric to.
tarios delias, z. Pues en que manen
que íepan todos,( los cj en la Hoftia hecha de pai
tuuieren capacidad , ) de efta el cuerpo viuojde leí
íncmoria , el Catcziírao, Chrifto?
compuefto , por el rcuc- Refp. Antes de la con
lédiílimo Obiípo de Chi- íagracion^cíla Hoñia,íol(
Ic, de como fea de reccbir era pan. Mas dizicndo c
el íantííTimo Sacramento. Sacerdote Mifl"a,y pronuí
Y leles podran pregun ciando las palabras de 1
tar las preguntas que ícíí- Confagracipn , íobrc 1
guen , y cnfeñadclas con Hoftia, ya no es pá lo qu
lus reípueftas; que por par a nucñros ojos corporalc
mecerme ncccírarias,y por- parece pan.
que. algunos Indios ladi- 3 Es íolo de los Sacerdí
nos , e indias que comul- tes , coníagrar efte Sacra
gan , me Us an pregunta- mentó, y pan ?,
doblas cícriuo aquí , por el Rcíp. S^ porque nueftrc
orden que íc íígue. Pon- Señor Icíu Chrifto. en I¡
dre primero el Romance cena del lueues Santo , le
y l<^íego la traducion en la, dio a ellos íojos poder, pa
kngua Quechua. ra confagrarle.
frunera prcgunta.Quc 4. Dcldc quando efta c
CUClfC
Del oAltar. 47%
jcrpo de niieílro Señor porales , con la firmeza de
•íu Chriíla , en la Hoñia. nucftro coraron, y con la
oníagradaí^^ Fe, que tenemos los Chri-
.cfp. Luego que acaua ftianos, creemos que cfta
I Sacerdote de dczir las. alli, y íabcmoslo, porque
alabras de la confagracio nos lo dize la íanta Madre
I fer de pan Je transíubfta Iglcfia.
ia , en el cuerpo de nueí- P. Que es lo que fe re-
:o Señor Icíu Chrifto,y cibe en la Hoftia confa-
.efde aquel inflante, cíla grada'
1 cuerpo de leíu Chriílo Refp. Al miímo íefa
lueftro Dios , en la Hof- Chnílo, verdadero Dios-
laconfagrada. y verdadero hombre, To-
Y como eílá Icfa do entero; no hecho peda.
:hriílo,cn la Hoftia con- 9os,ni partido,
igradaí P- Quando el Sacerdo-
(eíp. Déla manera que te parte la Hoftia , partefe
lia en los cielos,aíentado tábien el cuerpo de Chri-
ladieftra de Dios Padre fio?
:on el fer de Dios , y con Refp. No. Porque ya
J fer de. hombre, aílieftá os é dicho,que todo ente-
:nlaHoñiaconfagrada. roeftaenlaHoñía, y ea
5. Pues como í¡ efta la mas mínima parte de-
:hr;ño en la Hoftia con- lla.De la maneraque el ef-
agrada^ no íe parece^ pcjo quebrado^en cié par-
Rcfp. Aunque no le ve tes, y en muchas mas, mi-
mos có nucftros ojos cor- randonos en cada vna^ ve.
mos,
"é
^tmmmmmBmm^
«Vi
0>
I
474 'Del Sacramentó
mos nucflt'o roñro todo la fe méguc; aíli pódeme
entero-, de lamifina fuer- todos comer d eñe fanci;
te , aunque la Hoftia cílc mo manjar, fin q fe acaii
diuidida, en muy peque- nilosvnos impida a los
ñitas partes, en cada vna c- tros , ni el rico coma m
fta el cuerpo de IcíuChri- que el pobre.
fto Dios nueftro , tanto P. Parece q la fanta m
en la pcqucna,como en la drc Iglefia liazc agrauio^
grandci y en la grande co- los que no fon Sacerdot
mo en la pequeña. pues nos cftuuiera mi
P. Pues fi en cada vna cfta bié recibir rabien la fang;
el cuerpo de Chiifta todo de Chrifta fantiíTima ?
entero , quando yo voy á Reíp. No teneys razo. A
comulgarj el Gura me da tes de lo dicho fe faca 1
vna Hoftia, como queda contrario,porque(fi com
para los demás? emos dicho ) todo lo qu
Rcíp. De vucftra miíma cíla en la Hoília,eí1:i en c
pregunta, fe faca larcfpucf Caliz,no quedaysagrauu
ta. Porque fi en cada parce dos. Y bic íabeys vos,q c
2Í£a,cftatodocntero,noíc las repúblicas bié ordena
puede acabar elte manjar, das,no fon todos Inca!>.^
ni los vnos fe eílorua a los íe haze a todos la miím
otros : porque cada vno í¿ honra; y aíli no couicnc (
le come entero,y de la ma todos íeá Sacerdotes,ni íc
ñera que de vna candela todos tratados como tale;
encendida, podemos en- Preg. Pues como los 5:3
ccnder todis las nucílras, ccrdorcs^rccibiéJo el cuc
íiu que la luz de la cande po viuo de IeíuChrij[lo,bi
L^tt y ft ^K ^ a^VB JTK
a defpiics fu fangre,fi tá en pá^fu cuerpo vino, y fií
!n en el cuerpo viuo de fangrc en vino , le cóíagra
iriíto,eíl:afuíangrcviua los Sacerdotes en ambas,
:(p. Pregunta y s muy efpecics, y en entrambas le
:n, y yo os diré la caufa. recibe. P. Muy fatisfccho
bed q todo lo q cita en me dexays, có eíía refpiiet
Hoítia, efca en el Cáliz j ta, mas dcflco íabcr. Que
ifíi quien recibe lo vno^ tá prouechofo es cfte S. Sa
0 otro , recibe a efte Se- craméto , al alma q digna-
>r todo entero, como ef mente le recibe ^ Rcfp.
en los cielos- Aflí el cuer No fabria yo rc(poderos,a
\ como la fangre, como cíTa prcguta en vn año,au-
alma, como ladiuini- qíicpreeftuuieflcbablá'io
d.Mas por q los Saccrdo fin ccílar. Porq no tienen
i/cpreíentá la perfonadc fin las mcrce dcs,q Dios ha-
inítN.S. y en funóbrc zea las almas q le rcciucn
recé al padr Etcrno,el ía limpiamente. Hínchelas
íficio que fu hijo le ofre- de gracia. Dales todos los
1 en la paflion donde dones del Efpirrtu Sát. De
íutos tormentos, le faca fiédelas de las tentaciones-
ít toda laíangre que te^ del Demonio,Múdo,y car
a en el cuerpo y para fig- nc Da las fuerzas para paf-
ficar eftOjles mandaron, far addáte enel camino de
tecibicíTen lo vno.ylo o la virtud,hafta entrarlas en
i),lo qual no íccóficte a la gloria, q por ciío dizc la
s demás chriftianos,por lg\cCi3í/}7ensimpleíur,graííd
no fon Sacerdotes.] Y ta- Ú" futumghr¡(C:,nobkpignm
éporqCbrifto^coíagró datur^
s
47^ Sacramento
P. Para que fequifo que gran dolor , y vergucn^
dar Icfu Chrifto nueílro, temiendo, y tcmbland
Senor,cn cílc manjarjj en qu e fi le reccbímos en p
efta bebida' cado mortal, no tragu
Rcfp. Para que entcn- mos ponCoña,mjcrtc,
dieílemos , que en comer ahogamicnto , para nuc
efte pan ( que es el cuerpo traí almas como ludas
de nueílro Señor Icfu el qua pudiere, dé algui
Chrifl:o,eílaua nueílra vi-
da. Yaíliíc quiío queJir
en pan , y vino; en que (c
leprefciican todas las co-
rrí id js,con que el hombre
íe mantiene. Y lo que es
masj elmifmo Señorea
limofna. tome vna dici[
na. Rezc el RoíTario (
nueftra Señora. Y fob
todo fe reíoluera , de mi
darlas malas coílumbr
de allí adelante. Y de gu
dar puncualmence la 1<
períona fe entra por la bo - de Dios.
ca del que Ic recibe, y lie- P. Para que le reccb
ga halt i el eftomago,y en
el eíla bien rato; por cít ir
mas cerca de fus amigos,
que le reciben como de-
lien.
P. Y que haremos para
xcccbírlcbicn.
Reíp. Primeramente,
confcííar todos nuellros
pecados mórcales , coa
mos-
Refp. Para el bien d
nuellras almas. Porque c
ü manera que nucílr
cuerpo viuc comiedo, ai
nueílra almi , recibiend
el cuerpo de nueílro S(
ñor Icfu Cbnflo,vme co;
la gracia de Dios.
Las quinze Pregunta
T>eli^ltar, '■ 477
chicpac riccliafpspas.
AS QriNZE RRE- P. Saccrdotccumllapcon
'nt<i4 3 con fus rt^ueflíU ar fagrananchu, cay íandiffi-.
'ibareferidás^ftfiguen tH nio Sacramcntoca'
klmgua §¡ucchm en R. I. yayanchic Icfuchrit
la mamraji' tom ari, lucucs Sandio ce-
guíeme. na niíca, tuca micuipi, pai-
ta confagrancampac, cali-
rc.ImamChnñopvcun pada corea,
lazcjuij ? cairi, comulgai P. Icfuchriftop aichan,
[imam? vcunca arijimaipachama-
. Yayáchic Icfuchrjflop tam , hoftia coníagrafcapi
ufac vcunaichanta,con tian -cachean?
grafea hofl:iapi,micuimi R. Sacerdote, coníagra-
Imanatac tantamanta cion, Dioípa eapac finiin-
cllafca, rurafca, hoftiapi, ta , riniarijta puchucapti-
fuchriftopcaufacvcun- Uanmi, tanta, yayanchic
canman? lefuchriñop , vcun ña tu-
. -Manaracpas,hoftia co- cun : chai pac halla manta-
jrafca captinca tanta pu- ri, Icfuehrifto dioíninchic
llam carcaj ichaca Diof- ca, hoftiapi cachcan.l. tia-
i fimin camachicuinin- chcan.
anta Sacerdote Miflafta P. Imanatac Icfuchrif-
rachcapcin , cófagracio- tocajConfagraíca hoftiapi-
kCmínca,hoftiahahuapi cachean?
fnariptín, manam tanta- R. Imanam hanacpacha
)u»tantahin3¿aicha¿auiii pi^ Dios yayampa paña,
áirapi^
wmsmwEmtü^m^mwitiúmm
i^i^f>^^^:w?wwM32
p
»Vi
»
l>
i^
«^
10.
*^ iiiiim
"^' w'
'^ 'IB'
g^; ffi'
f^' 'W
i^ Iv
l^ f
f^ If
l^ ' T)
^
">
«^i
IV|
l^ ' ''■" ^
K^ Üibüíl'
1 II
K' 1
l^ '
^
r l/'
^. 1'
l^- ^"
^- ;
IW .f
1
0r ^l
i^
té
P
M^ 1
P
«V
la
«V
km^
47S DelSacmmenfo
ñimpi , Diofcainiiihuaia, aichanca , racjuicuntac
rima caininbuampas tia- chti?
ehcan j hinapumtacmi , R. manam. ñaman,v
hoftia coniagrarcapiciach larcaiquichic , pachai
ean. hinantillan Hoftiapi ca
P, lefuclinílo Hoñiapi canta, ^apa ^apa huchu
cafpaca,imanatacmanari- chac Hoftia,paquircari
campihuampas. Imanar
ari,rirpu pachacma paqu
cunnchui
Rerp.Aicha nauinchichua
mana rícuípapas: vnáchac cariíca,pana haicamampz
foncohuanca,fe, Iñincan chcqacrcariciiptin, ^apí
chichiiampas , chaipi caí- camapi cahuaicncuípa,p2
caca chnílianoGuna,Iñiti chan vyacliic ncurin;ch<
chicmi checanchacüchic hinatacmi hoñia, imz
xní.raadamamáchiclgle- hiña huchuichacman pa
íjapjfiminmantah uampas quircancupcimp as , ^aps
yacfaanchiólacmi. pim lefuchnfto Diosnir
P. Hoftia confagrafca chicpa, vcun aichan ca-
caólachazqLicccuna,imac chcantian puni, hacum
tamchazquincu? pi, huchuipi , huchuípi
R. Quiquin leíuchrifto hatun paquiícapi hiña-
ahecanDios, chocan m- pas.
na(5ta,hinancillantam,nia P. Hinafpaca ari, gap
naraquiíca , mana paquif- hoftiapi , pachallan C^irií
caólamchazqnincu. top vcun , cachcapcinca
P.Saccrdotc HoíHaólapa paita chazquicoc ripr,
quiptinjefuchnílop vgun ari , michcc Curai huí
Hüftiaa
lig*^!¿MígMMv':^
oftiadachazquichihua ashuan yaüequenca mi-:
inrijimanataCjhüc huc captintac
lazqueccunapac, quepa-
. Tapufcallaiquiman-
m, cutipanaíimica^v-
mchacunca. §apa ima-
reg.
Cbailiina cafpaca
ari, ñoca man taca , íanda
mamáchic Iglcíia mariachi
chayaqueniachu , mana
Sacerdotecunapac, raqui-
;na huchuicbac paquir- pun ?manachüma?yupai
nica hoftiapi, hmantin allieaoman carca , mana,
achallan cacticaptin ariy Sacerdote cun3pac,Capac
li capac micuica,manam Cbrifíop yahuarinta, vpia
!cucunmáchü,huccuna- chmman , ancoiachin--
;, huecú nada pas , ma- ma^4^
un harcaicücúmanchuj
pacamam ari , hinanti- Rcfp. Manam chaya-
mta micun. ímanam, qucntachu rimanqui. As
ic raurac ninallamanta, huanraemi, cai cunan ñii-
ípanchic ninanchióla cancbicmanta checan cae,
urachinch¡cmá,chai ni- vnanchacun. ( ñam ariñir
ip raurainin,mana yauya caiquichic , tucui ima
luptintac, hiña llatacmi, haica hoftiapi cacea, chai,
li capac micuimanta llatacmi Cahzpipas cach-
licunchic , micui ma^ can. Caihina captin ari
itucuptintac. Huccuna mamanchic Igleíia, ma-
iSjhuccunadamanahar- nam imapipas huatuica-
licuptintaCsCapac runari yaíTunquichu^piíinchapuf,
-íacchacunamanca^naana íunquijhu, qqc^achapu».
íunquii
i i
I Jli
ífe
t
P'
«V
4S® ^elSacmment$
funquipaic^ujachanchic pi cachean. Chaimi a
ñatacmi,aI!Hi pata ayuífla- hucninmát3,maicaii ñii
nacui llaétacunapi, hiñan- tapas cbafquicocca cai qi
tin,runacuna,nianam inca quin capac yayadta, pacF
camachu.manatacmi cura hinantillanta chazqu
cacamapafchu j' manatac- cun, hanampachapitiai
mi, chai ílaótapi cacruna- chai , hina¿ta. Capac ^
cuna, chai cuzcayupaichai cunta. Yahuaríntapas
niyocchu?chaimiari,ma- aninmanta. Dios cainir
na yachacunchu, llapa hi- tapas. Ichaca Saccrdotcci
iiantin runacuna,SaccrJo- na quiquin yayachic Icfu
tccama cancanchic , Dios chriftop, fayanampi (aya
pachán hinatac yupaichaf cuícanraicu, futimpitac,(
ca cancanta. pac Dios yayama, churii
P. Imanatac Sacerdote pachai qucfpillumpac ai
cuna, cau^ac ícíuchriñop pacai cafcanta, afpacafcar
vcunda chazquiípa ñatac raicu, muchuinimpachí
yahuannta vpiancuí Chri- pi, cruztiimpihuapas, hu;
ftop caugac vcumpi , ca- ñuita ñacaricufpa , vcun¡
pac cau^ac yahuarin ca- ca<5la Ilapan capac yahua
chcaptuijVpiaptintac. tinta hichafcanraicu, ca
R. Chayaqucntam ta- tucuicunada vnachachii
punqui^ ñocaña ari villaí- campac, camachifcam ca
caiquijtapufcaiquip yachai cu, capacucunta, yahuarii
iiinta. Yachai ari. Tucui tahuampas , chazquicun
ima capac hoftiapi cacea, campac. Cai hiña chaz
c hailiatacmi,capac Cahz- quicuica ari, manam cha:
qui
MM
.' 'l.i .1.' .i. ¡■.t.l,t . i.^. i.t, l ,*. .». A . Í .<v. J .^_ i ,i*. .*• ¿i
luicunan yachacunchu, nimpacnii,ma?
lua^pin Chriftianocunap Reip. Huacantimpi cal
a^ mana Sacerdote cafcaa tapuascaiquip, curipainini)
aicu. pi rimafpa cachcaiman,.
Chai hahuamanta ña- mana tanijta atifpapas,'
jCjCai huc raica mantatac manam chaicamachu pu-:
ni. Yayanchic ÍEsvChrif- chucaiman rimarijta. Pu-
3, quiquin capac vcunta, chucanhacmi ari , anima*;
apac yahuarintapas , luc- pac quefpi Ilumpacpi , ca-
es íanóto tuta micuipij mampichazquicoc,Diot:
intapi, vinopihuampas, pa cuyacuinincunaca.
oniagracufcan raicujchai Gcaciahcanmi ari, chai
rti ari Sicerdotcs , paipi an imacunada , huocaiea-
snciiicuna, tantapi, vino- chin. Llapa Eípiritu fan-^
iihuampas , coniagrati- <5topcocuinincamcon,Ca
u , cantap ricchainimpij paipa cai Hulla pachsp, ay
inop ncchainimpihuam chap,huatccaininmantam
►as ; capac yahuarinta , V- amichao. Alli caipa ñan-
untalmampas chazquin- ñimpi purincapac cailpa-
u. chan , cocauchan , hanae
: Preg. Cai villahuafcai- cuíTi pacha cama chaya-
|ui fimicunaari, ioneoi- chi{pa,yaicuchin.Chaimi,
am tacyachin. Ychaca ya- maamnchic Iglefiaca ñin.
ihaiutn munani. San^^it Yuyainiyoc animaca ari,
¡mo Sácramcntoea , ca- graciaphuntaicuchiícámi,
nampi chazquicoc ani- quepa hamocCapac cama
napac, ima chica aliij- ricui pachap , manupac
li ^hu-
, H
IV
<^
«V
482 D^l Sacramento
churafcam, pa,ashuan íifpaicufpa ] caí-
Hinafpaca aii, yayan naicuncampac.
cliic lefuchriño , imarai- P. ImanaíTunmiarijaUi
cum , cai caP ic micuipi, camam camampi,chazc[uj
vpiaipihuampas quepaiij- cuncanchicpac.
ta munarcan ? R. CoJlanan naupacrac
Refp. Caicapac micui- mi,llapa hinantin huañui
pi(yayanchícíeíüchnftop huchanchidaviUacuíTun,
VcunmiarOcau^acninchic confeíIacufun/oncopCo
pa cafcanca, vnanchancaa nainin ñutuyancancanna
ch cpaci cairaicum ari.tan iianaininhuanjjuchallicui
tsp ncchaiñimpi , Calizpi canchicmata , pecacuiñin
vinopricchainimpihuam huampas. Chucucuculpa,
pas,c]ueparijt3 munarcan. yuyaípa , mancha íparac,
Cai iícai ricchaipim ari/u- paéta huañuihuchapi^hal
iiap caugancan , tucui mi- quicuípa, miiida, animan
cuicüna , vpiaycunapas cbicpahuañuiñinra, cipi-
vnancbacun , yuyaricün. cüininta ludashina , mill-
Ashuan cai tucuicunamá- puchuaii.
ta,ya¡Íeqüencaccaicacmi. Chay mantam cana
Caí cjuiquin yaya fayay cacninchióla vnanchacní-
i^impi puni,chazouicocpa pa^vfca cjuiri huaccbacuna
íimmram yaycv!,mullumc pac , miallaólapas coicuC
ca huamaniacamam cha- lun.Vcunchidaquipicuí,
ya,chaipincvnai pachaca huacaichacuihuan , aíca-
itia cachea ; cochoma^in malla huaílaicuihuampas
cunap camápi chazcjuicoc muchuchiílun,Virgé lanc
i'Mátlap fapai maman- fcr todos loá Indios cjeií
hicpa Rüíarionta , huc los Curatos vuícre ) íe les*
[cai cutiéla muyuchiípa^ eníenen, demancra qbs
ezaíTun. Cai tucuihahu- cníiendan,fc puede procc-
mpim cana huanafíac^to- der 3 les adrainiíirai cíl:c
aílacmi, chicailadañam, faíutifero Sacramento.
)iofl:a piñachiílac , che- Que por la experiencia q
atücui foncolla ñiííun. tego en las dotnnarjy ersíe
]haimanta ñatac , Dioípa les adminíñrar a mcnodo,
amachicuíca ílmiólam hallo en los indios muy
unanmáta pacha huacai- nocableprouechojparafus
tiaílac punim ñiíluntac, almas^y le igüieren reccbír
*, Imapachuantacm!, muchas vezcs y \t luden
ri chazcjuicunchic? pedir co lagriinas, y dcuo-
l. Ánimanchicpa an- eion.Y de paiticular com*
haallíjoimpac. Imanam poíicioo, yiinipieza para
ii,vcunchic,aich3nchi¿la íus cuerpos
nicu (palla caüCachincbíc Llegarle an pues al Al.'
linaíacmi, animáchicpas, tar los Indios cj viiiercn de
EsY Chriftop vcunta ai- Comulgar ( auicndolos a-
:hantamicuípa, chazqui parrado antes de los que
:uípa i Dioípa graciampi no Comulgan, y reconci-
:au^an viñai pachacama liados,y llamadolos nooii
pac. Amen. natin) a la poftrera grada.
Coa cibs preguntas, y del Altar , é hincadas las
:on las coíTif/ü titas por el rodillas a modo de media
corona. El Sacerdote ef.
" 0
hii(
[cñot Obiípo dvi^mic, q
líos q CQmulgaii(q an de tando al lado del Euange-
Ii i lio^
m
<^
c
k
tc
4J?4 DelSacrameuto
lio^bueko a ellos el roflro buelco aclIoscnme<íio dd
dirá la confeflion general, altar , lleua el Sacramente
en fu lengua,con voz inte con religion,y reuetencia
ligible , diziendo : ñoca hu- Y tomando con quatrc
cha^apa.^lsfc, conforme ef- dedos de las dos manos,v:
tá en ei Catecifmo , y los na de las formas , drá rreí
Indios las irá n repitiendo. vezes,com.é9ando elSacci
Y acabada hará la forma doce,y figuiendole los Iiv
de la abfolucion : Miferea- dios.
tur yeflriJJc.Indulgenúam Apu yaya? camanacm:
í;?*r.produziendo íobre to cani,huacijmá, yaycumuá
dos la feñaldeIaCruz;y caiqiiipac,ichacaari,í¡mi
mandará les ponga el mi- llaiquihuámi animai quei
iiiftro vn velo delante de pinca.
los pechos i y les dirá lo cj Lo qual es coformc a Ic
íc fígne en fu lengua. q el Ritual manda,ó podra
Sandiílimo Sacramen- dczirja tradució q atrás de
toda , chazquicuncaiqui- xo efcrita,q por parecermc
chiccama, checa foncolla^ la primera mejor lenguaje
iñinim ñcda , chulla mita la tradux»: cGm<3 d'>o,y to
ñijchic. daesyr.a:yform?r.dola(c
Y buclto el Sacerdote al nal déla CriJz.,ccn la Hof.
altar , haze fu genuflexión tía que ücnc en la mano
al Sacramento:y leuantan- derecha,íuponienco la pa
dofe,toma el vafo,ó la patc tena , ó vaíbje dará a cada
na. donde tiene las formas vno diziendo : Corpta Do^
coníagradas preparadas, y mni nojiri lefu Chriftt^llfc.
conicaí
.f.í 'f^.í.'t-..' .t.!-t-.},i\. í
í.'í^.l.í.í.i.t
í)mcncanc3o ( fi fueren pas. Paita yupaichaipifi,
luchos los qoeandeCo quimba cuti yayaycuóla,
julgar ) defde e! lado de miichaicurcaiqíii maríaóta
Epiftola. hDápaSjVÜpuicoCjCumui-
Y man daraics an tescj coc foiicohuan nijchic.
i reciban, que aparten el Pichca cutmatac , yopai-
íbcllo de la boea,y alcen chaíca caciiun , íandiili-
roftfo diziendo aíli en mo Sacramento , ñinqui-
I lengua. chic.
Chuncuna,calluUaiqui Y luego defpidiendo^'
i chazquicuíchic. Chuc- les les díra,íin darles la bé-
haiquid:ari,raquicuichic, dieron , porque íe lesa de
yayquida yayanchicñcc dar la de la Mi fla.
lan vyaícuípa. ^ Caci queípilla rijcbic^:
Y aujeado el Miíiilírcr^ amatac aftahuan, huchac¿^
ado el agua , y vino, dé q
dcíercl lauatorio, a los
uc vuieren Comulgado,
vo en el Galiz, fino en o-
o vafo, que para cfte mi-
ifterio eíbrá aparejcdo)
:s dirá en íu lengua.
Dios apune hida chun
a muchaicuichic, caí chi-
ahatunta, camcunaman
uyaycufcanraicu : capac
cunta, cofpnraiguhuarn- mo Sacramento a los en-
li 3 fermos
taruiaichiGchu. '
MODO DE ADMÍ
nifirar a los enfermos , el
íantifiimo Sacramm^
to par Viati-
co.
VAN DO El Sa:
cerdote vuiere de
licuar el fantiíli-
w^ww^&t
ftfr
1
i
4 s (5 DetSacrarnenfó
fernios, defpuesdcaucr vi to enrazon laaya cncad;
fitado al Indio , ó india puebIo,para fcmejarcs oci
enfermo, y confcílado fus fionesj ó a otro cjualquic
pecados , y auiendolc ab- ra,de oira Cofradiajimpic
incito dellos , por la Bu- las calles, por donde el Se
la de la Cruzada , con la ñor aya de pallar , pues c¡
abfolucion que en ella colará decente. Y caufa re
efta cfcrita^y concedido uerencia a ellos naturales
le las Indulgencias , que y ni el mandarlo, ni ha
en virtud della, (econcc. zerlo cuefta trabaxo , j
den para la hora de la que el apofento , ó caís
muerte.Y auiendole amo- donde eíía el enfermo , íc
neftado haga íu tcftamen- adorne,y (e componga vn
to , enderezándole al ca- AÍtar> ó mefa , con mantc
mino de íu íaluacioa, les limpios , ara, y corpo-
Mande tocar la cam- rales, íobrc que íe ponga
pana, algunas vezes , de la Cuftodia, y candelas de
ííinco en cinco , los gol* cera encend!das,que ardan
pes para que íe junte la mientras alli cftuuicre el
gente que del pueblo fe Señor,
quificren hallar , a yr a- ^ Y citando ía gente jutt
compañadoel cuerpo de ta, apcrccbido el Palio ^
nueítro Señor Iesv Chrif. la cera , lantcrna , y lo de
to ; ordenando primero, mas neceíTario» El Sacer-
al mayordomo de laCo- dote lauadas primero las
fradia dcí fantiílimo Sacra manos en la Sacriília ( aun
tiiento ( que es muy puef- que aya acauado de dezir
Miíla
ÍJíTa^yaunfcgundavcz, mo íe dizc celebraildo.'
ibicndo al Altar , pues Saluo fi la prieila dclen-
os vezes fe las laua , ia v- fermo no lo permite , ) y
a antes de fe reueftir pa- luego llíígandoíe al alear,
i dezir Miflaj la otra vez hinque la rodilla,y abierto
uando dize , ¡ababo ínter el SagraFÍo,roma con am-
mentes manm meas , aun- bas manos el vaío^ó bujeta'
ue eíla fcgunda vez , no con el Señor.
> manda nucftro Ritual Aduirticndo , que a de
.omano, mas es muy de-
ere,y en cftos Indios cau-
i,deuocion y reuerencia)
vellido de amito,alua,y
quedar Sacramento en la
Iglefia[ri de ordinario le
luele auer] porque í¡ algu-'
no entrare en ella a adorar
ftola , ó coíi fobrepelliz, al Señor,no corneta idola-
ílola , muceta , ó capa tria,pues noauiédo ¿"acra- '
lanca íi la tuuiere la Igíe- mentó la puede cometer
:a,y vn velo blanco íobre Y particularmente , entre.
Ds hombros. Y dira ( ha- eítos Naturales^que tá po-
iendo humillación pro
Ljnda primero , ante el al-
ar. ) In nomine Patm , isf
'ilif y isf SpiritM4 fan6líy
imen. Introiho ad altare
co faben adueitir, en las a-
doraciones, que hazen, ni
diftinguir en ellas.
Y con el velo que lleua
fobre loshombros jleue el
3ei Rcfp. JdDeum^i^c, cuerpodelScñor, altocn-
Uiutorium noflrum in no- tre lospec h os,c on toda re-
nine Dominijjfc. Y luego uerencia, y temor. Yendo
aConfeíIion gencral^eo- la Cruz delante, vna cam-
li 4 panilla
f^^SSW&t&mí^i
t
0:
4SS T>e! Sacramento
panilla íonando,' y agua Y quando llegare a la caí
bendita , y luzes encendí- del enfermo , deípues qu<
das debaxo de Palio, todo el Sacerdote vuiere puefto
efto fe entiende donde lo la Cuílodia , íobre la meía
vuiere ( y no auiédolo fea donde eftaran eliendidos
de dar el Viatico al enfcr- los corporales/obreel Ara
ino,.^omo fe pudiere He- dita el vcrío, PaxhuicDo.
nar,con toda la reuereocia muL Y reíponda el minií-
y decencia poílible. tro., Et omnibiió hahitantU
Y a la yda , y boelta fe hm in ea. Dcxando la Cuf-
vayan rezando , algunos todia en el Altar , hinque
Sa!mos,conforme al Sacer la rodilla,adorando el ían-
dote le parcciere,fia canto tillnno Sacramento , y le-
aunqueno aya quien los uantandofe rocié alenfcr-
diga juntamente con el, rao con agua 'bendita, ca
porque entonces , los á de forma de Cruz , diziendo.
dezir Tolo , y en el pueblo Af^eqefme.tfc. Como a-
q vuiere chirimías , ó flan- tras q'ueda dicho, y diaa el
tas cómodamente , pue- enfermo, ó el miniího ea
den ir los muficos tocan- íu nombre, la Confcírion
dolas , delante el Señor, y General , en fu lengua dí-
cantando a veríos, vno de zicndo, noca hucha pel-
los hymnos, de págeluí- pa,6^e.
gua, Sacrhfokmní. ijfc.Co Y acabada dize el Sacer
mo íe hallaran apuntados dote. Mifereatur tui.isf In^
en el P^itual , para la pro- dulgentiam^ isfc. Y íjn in-
eeíEon del día del Señor, terualo alguno vaya figuic
da
á
)Io difpucño por el Ri- tas en Ta lengua Qu :ch ja
ai, como arnba queda cuyo Romance escomo
Dtado, y el enfermo con fe figue.
:f]e la Fe que Profcíló en i Hijo para que digna-
Baptiímo ,y aguardado mente reciba ys, el íantiílí-
ífta aquella hora, y guar- mo Sacramento, que es el
ira halla lo víanlo deíu cuerpo de nueílro SeñoE
¿3. Íes vChnftojesneceíla-
bs porquanto es neceíía rio ,que primero delante
o,queen todo lo que fe eíle miímoSeñor,y de la
jeda hazer , ayudemos a gente que os efta oyendo,
poca deuocion que los creays de todo coraron
idios ( particularmente todo aquello, que la íanta
is enfermos) tiene, y por Madre Iglefia Romana
.neceffidad queay , de q manda que creays. Y aíli
Mifieííen publicamente os pregunto , crccysio to-
Fé, (como digo)y la pre do^^
ncia de nueíko Señor Reíp. Si creo Padre.
E s V Chrifto, en efte tan i Prcg. Creeys aíii mif-
larauílloío Sacramento, mo,que eñe que ceogo en
queefté atento al tiem- mis pecadoras manos, es
o dele reccbir,quando el el cuerpo de nuettro Sc-
acerdote íc llegare al le- ñor I E s v Cbriño?
ho del enfermo , antes Reíp. Si creo,
ue fe le adminiftre el fan 3 Pf eg. Quereysle rece
írimoViatico,lehara efta bir para el bien ,y faluacio
ireue exottacion, y prceü de vueftra alma^
,--- - : ^ Refp.
49^ ^ el Sacramento
Rcíp Si quiero. , Iñichun mfpa camacliií
4- Preg.Q^ereys viuir, funqui. Chaimi an tapui
ymcnr^eneítaFeCacoli- qui^ llapantachu íiiíiim
^^^ qui?
Refp Si quiero. RefpJiiiním^yaya. -
Pues dczi acra con mu z.Preg. Iñinquicacchu,
chadcuocion^comoyodi cai hucha^apa maquijpi
xcre : Señor mío Iesv cacea, yayanchic ÍEsV.
Chriílop chccan capac v-
cun,aychan cafcanta?
Reíp.lñinim,
3.Pre.'Animaíqnípa!Iij
nimpac , queípijnimpac,
chazquicuííac ñinqnichu?
Refp. í, chazquill'ac ñiJ
Chnfto,d:c.
B^SIAS QVATRO
pregunta dtz^n api
en ¡a lengua.
i.Preg.Cburifandiííi-
mo Sacramento , yayan-
chic íeíuChnftop,checan nipunim.
vcün aychanta , camalla 4.P.Cai chccan iiiicuípi
chazquiccncaíquipaciñau tacyaycufpajCaiJ^aíTac^hua
pacracmi , cai quíquin- ñuílacpas,ñinqui,munan.
Diofpa ñaupaqiiempi , ;n- quitachu?
ciimoqücíqui , vyariquei- R. I,f)inim,munanim:
qui runacunap , ñaupa- ñocadaari Tonco cama ca
quempihuampas , checa tichihuafpañinqui. Capac
íoncoíla , inincaiqui ya. yaya,&c.
chacun , íanaa maman- De la manera que acras
chic ígleíía Romapi cae- queda craduzida cílaora-
pa, cucui, ima , haicadam, cíon.
Y quan»
^^^^V?Bi^nnB)Su3£Mt^ní^Bk!M6lM
üY quando fe comenta que el MiíTal, y Ritual ví^,
a dezir la dicha oración y la Iglefia manda que cli-
jedando la forma confa- gamos i y da la formula
•ada entre los dos dedos de rogar , a Dios por eílas
ílamaiioizquierdaj co íolas. Aunque las que íc
is tres reftantes, aíTiendo añidieren , fean muy cle-
cn el vafe del Viatico gantes, y deuotas.
ntiílimo.hieraíe el Sacer Acabadas de dezir Ins
Dte los pechos, c5 la ma- dichas tres oraciones , ad-
0 derecha tres vczes; y miniftrara al paciente, el
:ocurc que el enfermo íantiílimo cuerpo denuc-
> haga añi (íi pudiere)quc flro Señor Iesv Chr/fto, y
i de gran deuocion para dirá en latm : Jccrpefrater,
)s Indios, y ccrimonia, /^r¿?r,i^r.y auiendolere-
luy acepta a nueñro Se- cebido , dize el Sacerdote:
or, y la Iglefia mida q fe Corpiió Dm.Ucy buelto al
aga aíTi, todas las vczes q altar,aliñara,y tapará la bu-
i Sacerdote lo adminiñra jeta : y labaraíe los dedos,
; celebrado a íi miímo,jy con aguaj vino^y .el mini
las pcrfonas a quienes le ftro lo dará al cnfermo,fia
dminiftrarc, y repartiere, pedir cofa alguna.
Notando, que la dicha Y fi el enfermo por al-
eación fe á de dezir, fiíi gun impedimento , v tos,,
nadir, ni quitar a las pala- q alli le íucediere,nopudic
iras dclla,otra, ni otras al- re comulgar , adore el en-i
;unas : porque ferá verda- fcrmo el íántiffimo Sacra-
icra traducción , de las xnento,qae tenga el Saccr
dote
t^^h^¿
0
1^
ti»
' 2 ^ el Sacramenten
dore en ias manos, ( que á carnea cuyafanmanta, ca
de fer Ja miíma Hollia , y chica aiiincax:amhuan,ru
partícula que auia de rece- rafcanmantahuampas?
bir (y dua en la Quechua, huaccha millai huacijqiii
Muchaicuiquim,quef- man , ricumoqueKiui ha-
pichiquei I e s V Chriílop multa raunafcanmantJ
Capac vcun aychan,hu. huampas, checan Dios,
paicui^quicacmi. Sanda checan runa cafpatac. Ha-
Cruzñijqiiirakn,hinantin nac,pachap, caipaehap ru-
pachada , queípichiícai- raquen, camhuaceha, que
quima nca. A. Capac yaya, ^a huchaCapa runap , tura
animaita queípechipuaí. queiqui cafpatac.
Y queriendofe boluer Y le dirá que pida el Sa
a la Iglefia, íe llegue al eiv Gramcnto de la Extrema-
fermo,y le djga. vncion,diziendoaffi.
Hijo, ó hija? dad mu- Otro Sacramento os
chas gracias a Dios, por ta refta de recebir , que es el
to bien como os á hecho, de la Extremavncion,que
en venir a elta vueftra ca- manda Dios dar a los que
lamaos vifitar,- fiendo ver- eftan para morir. El qual
dadero hombre , que crió limpia las-Reliquias de los
cie¡os,y tierra, y vos pobre pccados,de íuerte,que que
P^^^^r- darás recibiédolo limpio
^ Que en la Quechua di- para mas breueyragozar
^^' . de Dios en la otra vida. Si
Churi?Dioft3 achca cu del tuuieres neceíTidad pi-
tiaa muchaicui, chicada dcíelo ala Igleí5a,con bue
coraron
. ' • .' 't.. .',¥...' .t. .'/í . Í ,f . l .?V. f-.f, » :i. .♦. A . i .«V. :» .i í .
)ra§on,y voluntad. ñijqní.
DigarSi pido. Y diga el Eílo afli hecho,íe biiel
icerdotc: Yo en íu non:i- uc có el cuerpo del Señor,
re te lo otorgo. llenando la Cuftodia con
)ue dirá aj¡í eflo en la ¡en- ambas manos, por el ordé
gua ^¡uechua, que vino,diziédo los PíaU
Huc Sacramento, Extre mos que le parccíere,y líe-
la vncion íutiyoc , chaz- gando al altar, pone el va-
uincaiquiracmi canea, lo del Viatico en el altar,
caitam Sacerdotecuna (obre el a ra,y corporal es ;y
hofpa fiminmanta , piti- hincada la rodilla íe leuam
ayac runacunaman, chaz ta,y buelto al pueblo,al la-
uichincUjCaitacmi cana, do de la Epiftola , dize las
apa eoncarcanmanta,ma indulgencias que an gana
avillacüfpa huchacuna^ do delta íuerte.
ta^ashuan pichapun.Paita Todos los que aueysa-
hazquiípa , llumpac pi- compañado elíanciflimo
hafcam queparinqui : af- Sacramentó (que es el ver-
uan vtcai cuílimana pa- dadcro cuerpo de nucftro
baman Dioshuan rincai- Señor íEsv Chnlio) aueys
¡uipac. Iglefiamantachu, cumplido vna obra de mi
nañanqui , tucui foncoi- fericordia, vificando a efte
[uihuaiijCoachun ñiípa? enfermo Afli miímo a-
Uíp. I^mañacunim. Diga ucis ganado, cien diasde
1 Sacerdote. perdón :y los que aueis trai
ñocapas palpa futim- do candelas entendidas,
)im , ghazquichifcaiquiin ducientos días. Y el Sumo
Pontífice
494 Del
Pünciíice, Gregorio XllL
cocedió a los cüfracles,del
rantifíimo Sacramento, y
a los demás cbriftianos va
roncs,y mugeres, que Ic a-
compañarcD,quádo fe He.
UA a los enfermos,^ a los q
,cftando impedidos,aI íoni
do de la campanilla , reza-
ren de rodillas la oracio de
el Pater noíler, vna vez , y
rpgarcn a Dios por e! en-
fermo, quancas vezes efto
hizieren, cien dias de In-
dulgencia.
Efto ¿ira afii en la lengua.
Llapa hinantin,haicam
cbecan Diosninchicpau
vcu, íanóliííimo Sacramé
toda^cadüííccjiuc hatun,
cuyapayaitacn rurarcáqui-
chiCjCaí onceóla ricumuf-
pa.Chai hinallacacmi , pa-
chacpunchau , huchai-
quip parnpachaininta,víla
chicunquichic.Raurac ca-
dclacta, apaicacbacíjunan.
'cramenfó
iícai pacbacpunchautan
víiachircanquichic.
Suramo Pontífice Gi
goriofutiyocmi, fandi
íimo Sacramento, Cofi
decunapac,huaquinchr
ftianocunapachiiampaí,
cari,liuarmipac, íanai:
fimo Sacranientoóta, ca
tiuíTeccunapac corean, oi
coccunaman apaptin hi
Kailatac,mana alli catiu
finan yachacoccunapac
chanlalac campanillaót;
vyariípa, concorhuanfa
yaípa, yayaycuda , hu(
mica ñifpa ; chai oncoc
pacri, Dioíla muchapuf
tin,haica micach caita ru-
ranea, chai chica niita,pa-
chac punchau , pampa-
chajüa,vílachinca ñiípa.
Y dicho efto^tomandc
laCijftodía có dos manos
ante los pechos , buelue-
íc al pueblo, en circulo,
hazicndo con la mifma
cullodÍ4
.1- .' 't-.¡.'¿..> /Kt/tj. ,i\. t .^. ?. 'A. » A. i ,4, . í ^v,
T>el(i/lltar. 495
ftodia vna Cruz , (obre donesrc inaulgecias , a I'oV
Dsziendo ( Tanmmer- q con aclos i n ten orcs^dvef
Sacrammtum. Y el ve río ' íen ioores al íantiíli mo Sa
)racion , que eftá en el eramento^ a!auandole,y xt
tüal , conformandoíe uerenciandole eoii el cora
nía oración del tiépo. ^on,y boca; como parece
Y colocado cl íancif- por los papeles, que corre
mo Sacramento en fu imprcííos.
^ar bendize al pueblo. Para q eftos naturales,
rmando íobre el la fe- participen, y ganen las gra
1 de la Cruz dízicndo. cias.quecomoaCbníba-
nediBw^ Dei Patm^ tfc. nos fe 1 es co nc ed e ^ n i e pa-
llcuando coníigo la lia- recio , tradozy las dichas
del Sagrario , haze vna
nuflexion , en la peaña
I Altar: y fe va a la fa-
ftia a quitar la muceta,
:apa , velo , eftola, y ío
cpelliz. i:»iDi
graciaSjCn fu lengua U ue-
hüa,por q con facilKiad^
íelas puedan dar a enten-
der no les fíüftremos , de'
tantas pracias, aiiormentaa
dolas íu deuocioii ^ y ha-
Y porque la fantídaá' ziendo cafo dellos ;conio
líummoPontiice Pau deredemidos con lafan.i
quinto, de glorioía- gre de Ghrifto. Pues t'e-^
emoria, ainílanciadel necntreellos nucílro Se-
•y Don Filype tercero, ñor fus dichofiíliinos prc.
icftro Monarca , y fe^ dcftinados. Ni a las ani-
)r natural qefta englo- mas de Purgatorio , de
^concedió muchos pcr^ lus ayudas ., y íufrag§os
49<5 Del Sacramentó
Ponduc primero el román Alabado fea dfantifim .
ccjcomo anda de moIdc,y crammto.Vox cada vez qi
íc le leguira la traducion lo dixeren,Indulgécia p!
<ld. naria;y por las cinco vez
primeras, puedan facar c:
IN DVLGENCIAS co animas dePurgatori
cocedíd(V5por mefirofantif- Iten, concede íu Saní
Jmo Padre Paulo §¡umto , a dad, Indulgencia plenari
inflmcia del Rey don Felipe y remiíTion de la rerce
Tercero nueflro feñor.a todos parte dcíus pee ados,a qu
¡os fieles Chrijlianos^
que hiñeren loji-
guíente.
p
Rimeramcnte,concc
quiera períbna , que en
caía tüuiere eícrito, done
otros lo puedan leer: Al
hado fea el f antifimo Sam
mentó. Y la mifma Indu
de ÍLi Santidad , cien gcncia gana, el que lo le)
días de perdón ; a todas las re,por cada vez que lo li
per(onas,que áiXQicuiAla- yere, y el que no lo íupi(
hado fea elfanttfimo Sacra- re Ieer,venera ndo el pap<
tnento.Y las miímas Indul- do efta eícrito.
gcncias concederá los que
oyéndolo , lo reuerencia-
ren.
Ire«, concede fu Santl-
dad,a todos los fieles Cbri
fíjanos, que confc fiados, y
comulgados ,,dixcrcn:
Icen concede fu Sant
dad. Indulgencia plenari;
y cien dias de perdón,
qualquiera períona que
traxere configo, en medí
lla,ó cftampa , la infigni
del lantiflimo Sacraincn
10
Ycfcrito «n ella. Ala
ido fea el fantillimo Sa-
amenco.
Icen concede fu Santi-
d, a qualquicr perfona
ic acompañare el íantif-
no Sacra mcnto,en la vi-
a de algún enfermo , in -
Igcncia plenana, y cien
is de perdón.
Icen concede fu San-
lad a todos los fieles
iriñianos , qne en el ar-
ulo de la muerte, tuuie-
i en la mano la infignia
I íantiflimo Sacramen*
,y dixeren con deuocio.
abado fea el íantiflimo
:ramcnco, y no pudicn-
I con la boca, con el co-
pa , indalg<:ncia plena-
jremiflion de íus pe-
dos.
Para ganar eftas Indul-
ncias, an de tener la Ba-
de li Tanca Crozada •, de
vltima Predicación.
í fi.i.'t.>^.f.í.^.l,t. ^.^.í.'^.l.i.íA.t.i^
En los dichos papeles
impreííos , eña pintada !a
imagen de nueflra Señora
la ííempre Virgen Maria.
Y vn titulo que dize. Con-
cepta Jim peccato originali
Maria. Y otro rétulo q di'
ze.Ecceancilla DomimjiaP
micUfecundum iptrbam tuü»
LAS DICHAS INDV
Iugencias,y rétulos, dizeii
afli enla lengua Que-
(chua, fiel mece tra
duzidás.
Sanéliflímoapu capaa
panaca yayanchic Paulo,
hinafutiyoc, fummo Pon
lificecunap.pichcañeqüé-
mi ; Capac Rcyninchic
Don Philíppcp mañacüi-
ninmanta,cai quepa ñif
caita rurac, chr.ftianocu-
napac, huchancunap pam
pachaininca víTachichun
ñiípa,camachirca coycur-
K k ca
^mwrwwwmáUíi^miiiwmÉi ^^ u¡,íuw^€§íitm
10:
I
■
kdJJKB]
49 s _ Sacramentó
Bairi ñanpac rimafcan, yupaípa ñifcan mantari,
fanól:o caininmi cuyan, chca anima Purc^ator
pachac punchau huchan cluiyacuipicacpatajloc
cunap pampachaiiiinta , ninta.vflachichú ñiípata
hinaiuin Cari, buarmi- ChaímanE.iñacacían
pas,ían(5tiílimoSaci'amen to cainin ; huchancuna
to, yupaychaíca cachüo, quimba paquipampathí
íecpac. Cay c|uiquin hu- ninta, hiíchancunap,hu
cbncunap pampachai-^ ta pachaiñintahuan vil
nintam cana cuyaycu- chichun ñiípa, maicanr
cun , hinancin caifimicu- napacpas , huacimpí can
na6ía , yupaichaíca ca- micunaóta , yupaichaf<
chuii íandiffinio Sacra- cachuníanóliííimoSacr
mentó. Vyarjípa,añaiñi- mentó, quellcaíca cad
íoc «^umaichacocpac. huchacunap riciinamp;
Chaimantajanóiocai cazcaicuchiípa churai
ñinmi coycun, hinantin cun.
Chríftianocuua , ña hu- Chai quiquin hachar
chancunanta villacuípa cunap pampachaminta\
confcílaciifpa , comulga- íachichuntac , caifimi ci
cufpapas, íandiíIímo.Sa- nada^quellcapi cahuacci
cramento, yupaichaíca ca- na, haica mitach qucllc
chuo. ñcciinapac, ^apa mi pi ricunca chaica.chai ch
tañiícanmanta, liapa hu- ca cutmi vflachicuncan
chancunaphunta pampa- cu, huchan cunap pampa
chaininra,vílachicuca ñif- chauíiuta ñifpa.
pa^ñaupac pichcabahua, Coicun naracmi,mani
guclkí
íí£:m&
'mKMEMKmKmmM^WJ^Wi
^eloAhaf^ '499
]d!c3 ricuita yachacpac- chaocunap himta chaica-
qucllcalladayupaichaf ma panipachaininra ; pa-
,quiquin huchacunap chacpüoc^iau hu chanca-
,mpachaiñinta,vflachi- nap pampachaiñintaha-
mnniipacuyan, caaia- an ancha qiicpapi natac
licunrac. fando apuii chicpa ian-
Chai hahuamanta ña- ¿locainin , tncui llapa
:,íaoí5Í:ocainin,h Licha 11 Chiiftianocunapac , cu-
nap chaicama pampa- yaycun , huaáiioayac, pí-
aíñiüta,pachacpunchaa tioayac pachapi, maqum-
ichancuHap pampachai cupi,(an¿liílimo Sacramc
titahuan vilachichun topvoachaininta hatallcc
Limi. Pi maicampacpas pac,ehecaioncohuaiirac,
capi, collquepi , imapi- yupaicbaica cachu íaélsífi
s cufcuicada , íaiidliííi, nio SacramencOjñecpac;
D Sacramcncop vnan- maaa firoihuan patinanca
aioinca apcficachapcin: yachacaptiori,ioncon vcu
iquia ciiícuícallapí^yu- pi ñinca cbaica,hucbancu
ichaica cachun ianciffi- nap hunta pampacbai-
0 SacrameiiEo Simi niP ñiota,hncb3n cunap pam-
:una cufcufcadta, huall- pachainintahuan, vilachi-
:icuptiatac. chunñrípa, camachicuii
Chai manca ñatacmi , ñatacmí.
ido cainin coic'jn, mai Cai mcui ñifcaicunacíla
1 runapas, íancluTinio víTachiíca caocimpacri,
:ramentoda, oncocmá íarjóta Bulla de la Criizada
iptín,caauíicocpac,hu- aucha quepapi vyaiichiP
K k cáela
i '
ir"
soo DelSacramentó
ca(fl.i, chazquicocllam vf- y las dizen los Tndio5 , cr
fachicunca, mana Bulla- ladotrina. Yqiiando Ce
yocca^manam vflachicun mulgan , y dcfpues co
niancha. mucha dcuocion.
CaÜac hijcbaiinac tarif
ca, Miriam , caimi yayap
pacoman , ñocapi fimij-
quicama ruracuchun5,pu^
^hucaíca cae h un.
Tupai chafca cachúJanBif-
Jim) Saa'amento,
ORACIONES PAR
aates de Comulgar ^ en L
kngm GHiechua.
Manarac íandiffim
Sacramcntoóla , chazqu
cuípa , cai muchaicui, m
ñacuitam ñiíTun.
Las oraciones que íe
figucn , para antes , y def- DOMINE lESFCHRl
pues de recibir el íantiíli- teFili Del yiui^ qu¿ ex
m o Sacra meneo, errad u- Volúntate P a trisy
2Ído puncaal mente, de i^c.
las que íe dizen en la Mií-
la en Latín, para el mifmo Capac yaya lEsvChri
cfcto , y por fer aproua- to ? caupc Diofpa churí
das por la Iglefia , dcuo- cammian, yayap muña
ías, y breues » las pon- ninmanta,EípirituSand
go en eíle lugar. Las qua- ruraifiptin, huañuiñijqu
les corren, en muchas raicu, tecce muyuóla caí
partes de cfte Obiípado, ^aehircanqui ; cai Capa
j de ütrosj^donde las dcxc, collanan lanfto ai^haiqi.
Í^(wug
Mft^
cuiquiraicu- Capac ya* huampás, cirpacáhuachuJ "
uarijquiraicupasjllapa hi- chu. Ichaca ari , campa
antin,acui huanana cai- ciiyapayayñiiquiraicu > a*
inmantaj tucui manalli iiimaipa) vcujpahuan allí
ainíjmatahuampas,quef- cainin , pucarampachuaiñ
ichillahuai.Hinaip3,rurai pas capuachun í hampijta
ri yaya?camachijñijquipi cbazquicuacaipachuam *
azcancaipac : amatac vi- pas. Cau^anquim ari , ca*
aipac cammaota, anchoi pacchacunquiñstacmi^
ochjfca, huacpirifca caf- Dios yayahuan , Dios cf- »
Lcchu.canimiari,quiquia piritufantohuampas , tu-
>ios yaya, Efpintu Sanc- cui mana puchucainiyoc,
3huampas,caü^aoqut,ca- viñaipachacama,.Aiiiené
ac canquitac, viñaimana lEsvsKiaria.
üchucayniyoc,viñ3Ípa- SanótiffimoSacrameít
bacama. Amen I E s v s, to¿í:a , ña chazquieiiípa j
íana.
'ERCBPtlO COR^
poris^ ilffmguimSyj'c,
A yaya lefu Cbrifto ?
31 cunan camannac, ca-
ac vcu, aichaiqui, anehai
ufpa, chazquicuilac ñif-
aica, ama quepa tar^pai-
iian , viñai huunmmaii cau^ac vcuiquipi ^ capac
Kk 3 yahuar,
cai rcc^ecui, muchaicui-
huan , Diofta hupaicut
iun.
coRprs rvFM do
mine quodfumpjiy if
fangbñs.
A. Capac Pvey feñof?
aicha vcüiquijiiiícuícaica.
liilMl
i
i
I
???
vJDBiJ^K
i^PPffWMHIIWH HINIIPfflimiMIWiHWIIMHIIiH
ri'
"50^ _ 'Sacmmenfo
yahuar , vpiafcaipas ñati é declarado, loque acerca
foiicoi rurupi cazcaicu-- dclaadmmií1:racion,dertff
chuii vcoai ñatac ( maña- admirable Sacrameto , ay
cuic}uim)quiquillaipi,a- qdezir. Y fien algo meé
ma manaííip mapa caí- alargado , en el daíle a los
nin qneparichunchu^cam indios enfermos , que nO'
mi ari,ticoc yaya, cai colla concucrde con el Ritual
nan mieuita , rurarcanqui^ Romano^que voy figuica
animaipa minimpac, cau- do,y emos de fcgidr, es en
^anquim ari^ capac ñatac- poca cof3,y no dcídjze de
micanqui, pachacuna pu lo que manda debaxo 1*
chucacuncan,mana tucua corrección de la fanta M*
cao. cama^Amen. I E s v s. dre Iglcfia, y de codos los.
María. que lo traduxcrcn mexor
Con lo qual (a gIoria,y en laiengua Quechua.,
honra de Dioslme parece
flN DEL SJCRAMENTO 2)£
la Emharijlia.
Cd^
¿^t>1>^Bl>^..„.
■i'iiP'iii'ieBiiiaw^waa
{mmmMmmiant^T^
elsAitar.
SACRAMENTO EXTREMA
njñctionis.
DEL SACRAMENTO DE LA Ex-
trema vadon.
5. EXrREM^JJc.
^ ISACRAMEN-
to de la Extrema vn-
noo,inftiruído porChriC
tonucfi:ro Señor,, como
ineJícina ce!eftia{, no (o-
o para el nlnia ,; (mo nm
:>iea para la ídlud del cücu
30, le a de adminiftrsr^
ion toda diligencia, yxny
iíido,aIos c]üe citan pe-
igroía raen te enfermos , y
i le pudiere hazer , íe ad-
^iniftre.qiiando aun eí-
:^n en íii entero juizio,
1^ la razón efta en íu fuer-
-'^y vigor , para que pnc-
Jaiiiecebir, la gracia mas.
abundíiitc ^ del Sacrimen
to j y ellos puedan tanv
bien aproDcchane de íu
Fe , y de h piadofa volun-
tad, de íü pecho, y animo
quaodoíoa vngidos coa
el Sagrado Olio.
f iNQvo JLLVD'^
Lo primero que fe a
de guardar es , aquella
que en general lacoftum
bre de la Iglcfia guarda, q
fi el tiempo, y la condició
del enfermo lo pernritc,íc
le adminiftren a lenfer*
mo anres de la Exírema-
K k 4 vncion^
i%ggqp§flg^^^gg^ÍjPg!iigi^^l^^^^
ff^l^^7Te!>^VAOASJ[AJ(AJUbJU»JIBJUWlBJ«J»i
I
Ü
^
DelSacmmeiñó
vncion , los Sacramentos, Efte Olio fe puede guái
<le la Penitencia,y Eucant dar, ó pórfido en algodofi
lúa. ó en cofa íemejante. Mi
para euitar el peligro qu(
j. HA B EA T IGITFR puede auer derramandofi
i!fc. es acomodado, queíe lie
Tenga pues el Parro- uc a los enfermos empíi<
co en düigente Cuftodia, pado en algodón.
el ísgrado Olio ^ de los en
fcrmos, en vn vafo de pk- §. DEBET AFTEM
ta , ú de eílaño ^ en lugar í^r.
limpio, y decente^ adorna Efte Sacramento fe í
do, y efte íca bendito por de dará los enfermos, qu(
el Obiípo , en el lueucs de auiendo llegado al vio d(
la cena del Señor , renoua razon,eftá tan malos , qu<
dofe cada año ; auienda parezca acercarfeles el pe
.quemado el viejo. Si acá- íigro de muerte. Yaque
fo entre año parezca po- líos que de muy viejos vi
dcr faltar , por quaíquiera desfalleciendo^ y cada di:
manera , y no fe pueda a- parece íe mueren , íe les í
uer otro bendito, íe puede de dar, fin que tengan o
repúr^r, echando menor
quantidadde Olio^no bcn
dito.en el Olio bendito.
tra enfermedad alguna.
] ''V
J. OLIFM PORRO,
ÍJNFIRMIS: AFTEM
Y también fe les a di
dar a aq^ucUos enfermo5
qufi
ti1>\iBn>s.
pe éftando en íu JLiizío,y gue, a los impenitcnces , y
lueros en fus fenti(JGS,lo a los que mueren en ma-
«dteron, ó que fe puede niííefto pecado morral y
aerificar, que lo vuieflen a los excomulgados , y a
jedido , ó que ayan dado los que aun no eftan Bap-
cñales de contrición, aun zados.
]ue defpues ayan perdi-
lo la habla , ó ayan enlo- §. NON MINISTRE^
^uecido, ü defaanen,ú nc> tur.isfc
¡cncan. No fe admíniñrealos
que an de ir a la guerra 5 ó
[.SED SI INFIR- an de nauegar, ó van en pe
muSyiS^c, regnnacion^c íe an de po^
ncrenotros pciígtos, oj
Mas fi el cnfcrmo,efla> los reos que an de fcr iuili
lo con freneíi, ó locura/e ciados íucgo , ó a los xtru^
puede verificar, quepue- chachos que r.o tienen
dehazeralgunacoíacon- vio de razón,
era la reuerencia del Ss era-
meto, no fea vngido, fino í. SlQriS AFTEM,
es que totalmente fe quite (fe:
cl peligro. Y íi alguno efl:a en ex-
tremo , y ay peligro no
J. IMP E N 1 TENTU muera antes que fe acabe.i
! bu4^ifc, las vnciones, vnjanle de
prieíla, comen Cando de a -
De todo punto fe nie- <juel lugar , ^er ijiam fane-
t
50^ Samtnenfd
' tamiPnamem.U cComo confeflado fus picados í
^ abaxo fe dirá , y íí coda via k acercare el fin de íu vi
■j viuicre,diganíe las oracio. da, cnronces fcle puede 1I<
m lies , que le dexaron, pucf uar , por el miímo Sacer
tas en íu lugar. doce que Ilcua la íagrads
Eucariftia, el Oliodelo5
. § SI FERO DFMy enfermos , con el fagrado
^^- Viatico , mas fi fe pudiere
Y fi mientras fe va vn- aucr otro Presbycero , u
giendo , muriere el enfcr- Diácono, que lleuc el ían-
mo , no pafe adelante el to Olio jleucle el qual ve«'
presbytero i y dexe las di^ ftido de fobrepeIlíz,lIeuaJ
chasvnciones. do el fanto Olio oculta-
mente , figa al Sacerdote,
§. QjrODSl DrBlTET, que lleua el Viatico , y deí.
^^' pues que el enfermo vuic.
Y fi tuuicre duda, fi vi- re recebido el Viatico,va-
ncaun,piofiga lavncion jale el Sacerdote.
y pronunciando condicío
nalmcnte efta forma diga §. INEADE M, Isfcl t
JiDiUHper iftamfanñam \>n Efte Sacramento',no fe
ümtm, ^c. como abaxo deue reiterar , en la miíma
^^ ^^^^* enfermcdadjíino fuere lar
S. ^J AVrEhi JCCL ga, y de muchos días, co
dern/d'c. mo quando cíbndo el
Y fi aconteciere, qdef enfermo, conualecicnte
pues de aucí el enferaio buclucotra vez a eacrcn
peli¿jro
tíUnan^.
igro de muerte.
■m iPii lili B»«»«aisj&aa«Rg&«ririraBr^^
'Deleitar. 507
Las palmas de las ma-
nos, que a los demás en*
2VIN QVE VERO, fermos fe deuen vngir , en
l^c. los prcsbyteros , íean de
Principalmente fe an vngir en lo exterior, y ha&
vngir j cinco partes del dcllas.
crpo j las qualcs dio na-
•aleza al hombre, como §. DVM OCFLOS,ifc,
frumentos de los fen- Mientras el Sacerdors
los, esa faber los ojos, vngc los ojos, lasorejas.y
orej asilas narizes,la bo' l<^s otros miembros de!
,y las manos , con todo cuerpo, que ion iguales, y
o también fe ande vn- paresjaduiata, que vogié-
: los pies, y los riáoncs^ do vno dcüos , no acabe
ro la vltima vncion de primero la forma del Sa-
s Riñoncs , ficmpre fe á cramcnto , hafta que aca-
dexar en las mugeresj be de vngir , ambos los
kr la honcftidad , y tam- miembros iguales,
en en los varones, quan-
) el enfermo , no íe puc- J. SlQnS AVrEM^^Jcl
: mouercommodamea
, mas en los varones, ni
i las mugcres,no íe deue
igir,otra parte del cuer
Y fi alguno tiiuiere cor
tado , ó muriiado alguii
miembro, vngaíe la parce
),cn lugar de los riñones a el mas cercana; coa la
milhia forma, y palabras.
MANFS VERO^i^c^
|. HriF^
508 Del Sacramentó
da vna délas vncioncs quí
%.EFirS AVrEM, dodize.
i^c. Per iflam SanSlam ipnBto
La forma defte Sacra- nem^ i:f fuam pijfimammi
mentó, de la qaal víala fericordiam^ Indulgeat úk
íantalglefia Romana, es Dominn4y quidquid per *)?/.
aquella folemne precacio, fum,J¡ueper auditum^ i^fc.
que el Sacerdote haze a ca deliquijli.
ORDO ADMINISTRANDI SA
cmmentHmextremx,<vn¿iionis.
íden de ad-
MINISTRAR, EL SACRAMEN^
to de la Extremaunción.
$. SA CERDOS, Uc,
L Sacerdote pues, q
íideadminilírarclte
Sacramento ;en quá
to íc pudiere hazer,procu-
lequeíc ^ípareje ¿óác ef-
ta el enfermo , vna meía,
fiubierta con máteles lim-
pios, y vn vaío,ó plato, cti
que cíle algodón , ó cofa
lemejante, diuidido en íic
te formas redondas , para
limpiar las partes vngidas
y vna miga de pan para
limpiaríc los dedos, ya-
gua para labar las manos
del Saperdoce,y vna cande
la
íSav^nt^
^el^ltar. 509
a de cera j que dé luz al q otra vía nyn peligro de po-
»aze la vncion , y final- dcríe derramar , cuelgue
nente procurara , que fe del cuello el vafo del olio
dtniniítre cfte Sacramen cerrado con vna bolÍ3,o
o,con quanca limpieCa, y capillo (como cita dicho)
eíplandor pudiere. para que con mas commo
didad, y mas íeguramence
). DE INDE CON' lo pueda licuar, y vaya fin
uocati^ Ifa, ion ido de campanilla.
Y luego auiendo Ila-
mado los clérigos , ó mi-
liílros, ó por lo menos
m clérigo que lleue vna
Cruz fin aíla baxa , y el a-
7ua dendita , con el af-
perforio.ó hifopo , y el li-
bro Ritual. El mifmo pár-
roco, toma decentemen-
te el vafo, con el íagrado
dIio de los enfermos , cu-
bierto con vn capillo de
feda de color morado,y le
lleuacon cuenta, porque
no fe le pueda derramar, y
fi vuiere de ir algún largo-
camino^Q a cauallo ^ ó por
§XFM PERFENTf^M.
Quando vuiere llega-
do al lugar donde eíla el
enfermo, entrando el Sa-
cerdote en el apofento di-
ze. Paxhuic Domui.
Rejp. Et omníbm habitanti*
bui in ea.
§. DE INDE, D£-
Y luego poniendo el
Olio íobre la meía , vefti-
do con íobre peltiz, y cfio
la morada , da la Cruz al
enfermo,, para que piado*
íanieucc
"íE
m
mM\
f^?í^^ ^^J^^^AAMJÍMABMmKMBMBBMBMMS^i
sxo . 'Sacmmenfó
famentc !a bv?fe, y luego e- re) íc pueden Jexar ] o to-
c ha íobre el , agua bendi- das,ó parre del las , y luego.
U cnforma de Cruz , y ro- íegun coftambre, dicha U.
cié el apoíeato , y cjrcuní- confeílion General, en la^
tances, diziendo , aj¡>ergef- tin,ó en lengua vulaar,di-
mj ü el enfermo íe qui- ga el Sacerdote Miferea^_
fiere confcíiar oygalc, y turtwJ.sfcJndulgentiam.
abíoeiüalej luego le con- §. A NT EQp A M, tfcl
íuele con palabras blan- Antes qoe el Párroco,'
é?s^ y anioroías , y dígale comience a vngu- al cnfer
breaemcnte (fi él tiempo mo, amonede a los que
diere Uvg'4.r)h fuerza, y efí- eftan prefentes , oren por
cacia,de eíte Sacramento, cl^ como el lugar y el tieni-
quanto pudiere le forra- po lo pidiere, y confoi me
Iczca el animo, y le leaan- al numero , y calidad de
te a ía eíperan^a de la vida los circunílantes , rezé los
«^eí^i"»3- íiece Píalmos penitencia-
§ POSTEA, ^r, les, con íus letanías , y o-
Y luego diga el Veifo, tras preces , mientras el Sa
'Admtormm^i^c con íus cerdote admmiftra el Sa^-
reípudljs.y oraciore?, haf
talaclauíuía deíavlnma.
$. írj^ o RAT io-
nes^ Íj/c.
Las cjuaies oraciones(íi
el tiempo no lo permicie-
cramento de la Extrema-
vncion.
y luego diga. In mmi-
ne Patrii^cfc. halla la con-
cIufion,Airien.
§. DtilN DF.^tfc,
Y auiendp mojado el
dedo
tilywai^^v
^^^^^^^^*'^^'^^'^™**^^^^ñffTÍ^*1^>ÍT*T*^^f™FB ^"ffr^K ffili^a TMfcf
, \ Deleitar. 511
ledo pulgar, en el Olio mas de las vncioncs; y!a
antOjVn ja al enfermo , en vocioo que íe a de bazet*
inodo de Cruz, en las par- en la boca , íe haze apre-
:cs que aquí van ícoaladas, tado los labios al ciifeimo
iconiodando en el pío- Yaduierca que (como
o\o lugar, las palabras de dicho es ) a los Sacerdotes,
lá forma en cíle modo, a 110 fe les an de vogir las
os ojos. Per tftamfanüam palmas de las manos, fino
^S!'c. lahazdellas, por ¿¿-fuera.
^
I MINISTERFE^
ro^tf.
'■■ Y el miniflro, fi efta
)rdenado de orden íacro,
) el meírao Sacerdote, deí
)ues de qualqoier de las
unciones Jim pie los luga<
és vogidoSjCoo la forma
cdonda nueiía , hecha de
Igodon , ú de íemejante,
cíla la ponga en vn va (o
impío, para que licuada
kípuesa la ígíefia, íe que-
nc; y las cenizas, íe echen
■n el Sagrario.
A qui íe íigüqn las for-
A LOS LOMOS, o ríñones
§.HE C AFTEM FN-
¿lio.
La vncion de los !o-
moSjó riñoiies , íe a de de-
xar íiempre en las muge-
res, (como le a dicho , ) y
también en los varones,
que por la enfermedad , a-
penaSjó íai peligro , no íe
pueden mouer. ;
Y acabadas ellas cofas
dize el Sacerdote Kyríe-
eieiíon, &c. Co rodos los
verlos , y tres oraciones
que
t
t
5'
5 1 2 DelSacnimenfé
que el ritual manda con dadIcagrau3re5oelcnfcr-
íus clauíülas. Amen. mo co melare a agonizar,
que luego llamen al parro
%,AD EXTREMFM^ co, para que ayude al cn-
i:fc. fcrmo,y le encomiende el
Al fin le podra de2Ír,aI alma,y fi fe le acelerare la
gunas amoneftaciones ía* muerte, antes que el Sacer
ludables , y breues , con* dote íe vaya, encomiende
forme la calidad de la per- el alma, íegun buena y or»
íona, para c^ue el enfermo denada coftumbrc.
fe confirme , a morir en el
Señor , y para fortificarle,
y ahuyentar del las tenta-
ciones de los Demonios.
§. DENlQj^E^tfc.
Y vlti mámente . le de-.
§. QV^ AVTEM^
ip'c.
Las cofas que pertcnci
ccn, a la vifitacion, y cuy*
dado de los cnfermos,y pa
ra les ayudar a bien morir,
xc agua bendita, y la Cruz y encomendarles el alma,
(} üo tuuicre otra, para que y para las exequias , abaxo
frequentemcnte la vea , y fe pondrán en fus lugares,
legun fu deuocíon , la be-
íe,y abrace.
J. ADMONEAT.t^c.
Amoncfte a los déla
cafa , y miniílros del en-
fermo , que íi la enferme-
§. SEPTEM PSAL*
mi, tfc.
Los fiete Salmos peni-
tenciales , con las litanias,
mientras fe vngen los en*
fermos,con el íanto Olio,
¿por
mmsBSMBismmssísgmm^B£
¡por otra neceílidad j (e
lizen de rodillas, como
: íigüen en el ritual.
:0 Q^FE SÉ A DE
eí^r a ¡os Indios^ acerca del
Sacramento déla Ex
tremal^ncton.
Para tratar del Sacraméto
le la Extrema vnc ion ( iii
iituido porChriílo, y di-
ulgado por . el Apoftol
aiitiago, en ía canónica )
emancra^ que el Sacerdo
e, reflamen pe 1 e adrnini-
ire,eaíeiaaado a los ín*
lies íanosj epfcrmp.s ^ íu
jrtudj.y cfetos , (que tnu*
has vezes no le pide, por
|ue n;ofabea lo quean de
ledir 5 y íi lo piden no la-
)en lo que reciben í¡ íe les
dminiílra ) por no au er-
es dado a conocer eñe Sa
;ramento,ni la gracia que
:ü e! íe da , a.i loi .efeólos,
que en la fallid del Alma
y cuerpo cauía ;' figuien-^
do el Fvitual Romano a la,
letra , notando primeiO;
algunas cofas ncceíiarias,
íeadeaduertit.
Lo,primero,que el mi
niflro que adminiílrare'
efle Sacramento (que a cié
íer el propio Cura , ú otro
dé fu licencia ) efta obli-
gado a tener la mifma it'^
nexencia^com poftura exte
rior, é interior, que en I0S3
demás Sacrameníos. Pues
es yno de los fíete que
Chrifto nüeftro Señor iri-
ftíCuyó. En el qual rambie
fe rcpreíenta 5 la (agrada
Paffion (uyaj y- mediante
ella, obra la gracia, y otro^
particulares efedos^como
en los demás Sacramen-
tos. En cuyas formasj ma
teriaSjCon la deuida inten-
ción del miniñro, va cni-
bucltaíu precióla íangre.
" LI Lo
SI
514 Sdcramento
^ Lo fegnndo.La puntiia tereza en ellos^ efle Sacr:
lidad, y diligencia, en le mentó haga fus tfe^lo
adniinillrar. Porque de que fon muchos,
mas de mandíilo aílí c5 Dcíptitar el alma ,
Sanco Concilio Detrcnco que tenga vna gran cor
SeJ^i.i^, cap, 23. y los Con- fianza ,en la diuina miícr
dlios Limeníes. 2. ÍT. 3 , ca, cordia-, es for^^r la packr
7y< y el vltimo aci:. 3. cap. cja,para{üfnr los trabaje
2^i es di^no de particular de la enfermedad^ mucí
punición el Cura, que por te,forcificar las virtudcs.d
negligencia (uya/e le mué la Fe, Eíperangajy Carida
tt alpun enfermo^fi n anee contra las siraues tentacic
icccbido eñe Sacran:i€n- Resdelahoradelia^quirs
to, las reliquias de los pecí
Y que fc3 no aguardan dos, y otros afedos , enti
do a muy tarde, para le ad los quales es vno¿cl dar ü
minifírar , fino que con luda los enfermos, quan
tiépo íc reciba^para que el do conuienc.
enfermo téi'aconoeimié- Y conucndra aduerti
to de lo q íe le admini ftra a los fiícaíes, (acriftancsy'
dcfucrteque cííe peligro- mayordomos , auifcn z
ío, y no muerto 5 y antes Cura con tiempo , par
ípefclciuiben los fentí- queícadminiílfc eílc Sa
dos para que pueda tener cramento, ó que el mc(
ádual dcuocion , y víc de mo Cura, nuiendolc con
razón , en la recepción fcílado,y dadoelviaticc
del; para que teniendo en- fin aguardar a mas dilaa<
yes les lIcuc cfta fanra vn-
:ion, y que en las platicas
r ícrmoncs ^ que a los In-
lios íe les hizieren , fe Ics-
iduierca,y enícne lo dicho
.0 tercero,aduicrta el Cu-
a,que la vocion es la ma.-
cria pro:?fima,def!:eSacta-
ncíico^y el Olio bendito^
;s la remota, y las palabras
juc el C in dize,ion la for
na.Y aííi aplicado el Saco
[)lio, juntamente fe an de
leztrlas palabras de ¡a for
na. Defiierce que quando
;l Mmiftro dixere ,pert¡}a
^ancÍJimyn¿iiomm) al deziu
\ ijiamfaíi3am 't>nüwmm) a
de citar vngiendo el lena-
io que la v ación pide , e¡i
quanto bacoamcQt<, fuere
poflíblc.
Y yendo mas de cfpa*
ció. quando es de vn ío'o
lugí^i',(como qnando vDJe
las renes , en varones , y
mugeres} y mas aprxíb,
l^3fj $1$
quando vnje dos íeníb^
noSj porque las vnciones
doren canto, corno las pa-
labras j y .affi a p plicars do^-
la forma 5 aya juntamente
materia, íobre que caiga la
tai forma, y aíIl acaue jun-
tamente, de vngir , ccn>o
de dezir Lis palabras, íobre
el orcrano del ícoíonoxlcl
ícntido oue íe vnpicre.
Adüirtiendo, que las
tales vnc/ones íe an de ha-
zer^ echando dos gotas v ó
lo que vartare del íanto
OIjo, íobre vna patena ) q
para el dicho efeto l!e¿é
con laschnfmcras) y mo-
jando el dedo pulgar de
la ¡nano dcrccna , en el
ímio Olio, vngir inme-
diatamcntc los íenío--
rios, con íu mano ,j no
medi-inte otro inílru -
\n c ato alguno p! n m 1 1 la ,
ó uíjiíela , que íoele ef-
car aflida a la tapadera
Li i de
íS^j^'~í¿¿yj^ Si
t
IV
I
I
g
5 1 <> DelS'acramentú
'de la ampolleta , porque cienes, conio dicho es, a
sffi lo manda el Ritual , y de eñar preparadas ) y lu
todos los que acerca dcño go confumirlas al fuep
tratan, dizen que íc vía y echar las ^eni^as en
D^íli en la Curia Romana, picina, que a de aucr fo
/y porque todas las vncío- ^ofamentejCnla capilla di
-lies,qoeíehazencnelSa. Baptifmo.
ocramento del Baptiímo, - • Lo quarto. Procure i
•confirmación, y ordenjas Cura^que la caía del cnfei
i iazen los Obiípos , de la mo eíte lo mas decente,,
manera dicha , y para iai- pudiere íet. limpia, y ado
: primir la íeñal de la Cruz nada co vn hornaméto d
con el dedo pulgar de la los de la Iglelia,có dos ca
í ►mano derecha^ fe á de ha- délas de cera encédidas,(
zer; y no con otro ioílru- brc el Altar , ó vn paño d
r^mento, pues aíli fe hazc fo Heneo limpiílimo (obre
breel Miííal , quando fe fe ponga la ampolleta, c
quiere leer el Euangelio, y el S. Olio,q qoado fe lleu
v/fll ciego Celidonio, vngio re fe haga tres vezes íeiií
el Señor 5 con fu mano el dclacápana,dádocadavc
lodo en los ojos. tres gol pcs,para q í'e junt
Y es decente cofa. el ha algunos indios,q vayáac
zeríe síÍÍ , y defpues íc pu- panado al Cura c6 el S.O
-rifica el cedo, con la miga lio. que lleua delante de ÍJ
de pan eñopas. ó algodón el acetre con agua bendi
o c6 lanas efcarmenadas ta, dos cirios encendi-
que para limpiar los íenfo dos ^^ ó vna lantcrna
rios^donde íc hazen las vu coi
EJfn^
De la Extremavncm. 5 í T
?oñ vna candela de cera raque los nsci]rales,teii
¡ticcndida, que lleue dos gan eftima del , y la rcue-
)lacos , de qualquicr nía- rcncia que les es deuida.
eria,cn que le pongan los Lo qual preíupiieílojel
Jgodoncs, ó cítopas, con Sacerdote que vuicre de
lucíe limpiaren los orga- admin¡ílrar el Sacramen-
)os vn^idos , del (anco to, íobreucilidodeíobrc
Dlio,y eftos platos fe guar pelliz , y cftola morada,
Jencnelalhazena, donde proceda con los minií-
iftan los fantos Olios , y tros , y Presbíteros { (¡ los
lo íiruan a otro minifte- vuiere , ó íolo , a vngir el
10. enfermo con lumbre, af-
- Adiiierta el Cura, que períorio, licuando el mifl
ea las Regías, y Rubricas mo en fus manos , el vaío
jueaccrcade la admini- con el Olio de los cnfcr-
iracion dcftc Sacramen- mos : dizicndo el falmo
:o pone el Ritual , y las de ^ Mifereremé ,gmidni\
3onga en exccucion, Gn do en todo lo que a tras
Jiícrcpar dellas vn punto, queda notado, figuiendo
pues leefcriuen para que el Ritual
no herremos. Haziendo Yantes de le celebrar,
as vncioncs , no de pricf- explique el Sacerdote , las
&, ni de eípacio ; fino con coías, y cfctos dcfte Sácra*
\i medianía, y decencia, mentó, íi el enfermólo
que a Sacramento de la puedeoyr,óapcrcebir.Te
ley de gracia , é inftituido nie ndo atención , al tiem -
forChriftoícdcuc, y pa- po, y commodidad de la
Ll 3 enfermedad,
immm^m
mnonrB sajíi
De
enKTiTJcdad^y lo que pon
oo adui c 6 '-romance , pon
cjre enla lengua Qjiechna,
paraqire todo , o p^irtc íc
¿12,^, si enfermo , ó pata
c]ue íirua de planea , y en-
It fia 0^3 cíe los indios.,
Hij ^:\Q hijosí oyd bien:
loque aora os quiero de
¿ir, Noeftro Saluador íe-
s V Cbíiilojinftituyó fíe.
te Sacramentos, que dexó
en íu Iglefia, para que por
ellos íeamos falüos,y para
bien niie^ro. En ellos re-
ccbimos la gracia de Dios
p o r vir cu d d e ¡ a Pa ffi o n de*
1 E s V Chrifto nueílro Se
cr. Los quales fíete Sacra
iTientüsvíon eftos. Baptií-
mo, Con filmación. Peni-
tre n c i a, Co m ü n i o n j Ex t rc-
mavncion , Orden, y Ma.-
trimonio.
Eftos 2. poftreros/olos
los que los quieren rece •
bir los r caben :y los que.
kménfú
no , no. Mas los otros los
emos de reccbir a í'us tiem
pos , y aora folo quiero
tratar^ de la VÍj tu d del Sa-
era mentó , de la Extrema
vncion, que es Sacra men^
to que íe da a los enfer-
mos. El qual finaleaueys
retebido, es porque no le
aueys pedrdoa los Sacer-
dotes ; que fi lo pidiefle.
deSjíe os dariafin duda,
por eíío hijos, de aquí ade
¡ante, quando eftando er
fermos , eftuuieredes para
morir, pedifelo. Eftadmc
aten COS-
EN LA LENGFA
6¡u^ecmia,dic^e efle Ro
manee aj^í.
CHnri. 1. Churicunal
, cunan rimaílac ñif-
caita , alli vyarijchic. IesV
Chrifto , queípichiquen-
chicmi,-caachiz^Sacramé.
toóla
De la Extrema'vncion. 5 ^ 9
oaa,c3machirc3n.Cai cu Oococcunaman Sacra
jaétacaari Igleíiápim, ha- mentó conanmi. Cunan
i)cpuarcáchic,paicunarai cama mana Cbazquilpan,
:ü,qLieípincanchip3c^^ll!J mana Sacerdote Diofpa
íincbicpachuampas,pai- rantinmanta , m;óaícai-
;unapim ari^diolpa tnunai quiraicum Maiianqiíichic
aincoyaygracianca chaz- man chaica, coílunqui-
auinchic 5 Chn'ño Iesvs mam piinim , chairaicu-
jpunchicpa , muchuicam ari, churi cuna ? cunárnan
p Gallpanmanta. Cai can' taca , oncolpa huañuipac
cbis Sacraracntoca , cai;. caipajmañavchic paita axi.
i^ii.Baptiímo, Confirma Soococamalla,vyñuhuai
icion, Penitencia, Comu- chic.
Xiion-^, Excremavncion, . ?
Orden, Matrimonio, Caí El Sacramento de la
jícai quepa ñifcai Sacra- Extrcmavncion ,csSacra-
^cntodlaca , orden futí- mentó de los enfermos y
yoda Matrimonio íuti- los Sacerdotes vnjen el
.yo¿lahuan , munáccama- cuerpo , del que cíla para
Jlam chazquincu .^ mana morir, con el íanto Olio,
munacca, manam. Hua- Coíagrado por el übiípo.
quinincu ichaca , mitcan Diziendo cftas palabras;
rnitampi, chazquicuncan Por ejUjantayncwn ,ypDr
^ehic piinim.ñocaricana, Jupiadoffiíma mifericordi^
^ai Extremavncion Sacra te per done el Señor, ¡o queje-
mcntop., caílpanta , vyari- caflc.por la Vippydo^, o por
chazcaiquichic. ma qualquier [entido. Y
' ^ '■ II 4 ¿íli
JÍ 1
^
i
4*
a
1
H
^
1
m
|,
1
í>3
¡lll
J
Ht
r^
>!2
¡M
^S
>m
ñ
^^
i^H
m
m
Wl
m
>r]
im
m
m
mi
íi
M
i
i
>J
\
i tí
M
^
lií
m
1
^
':.
i i
iu
lll
¥i
í>2
1
1
n
►52
■
M
■
i¡^
M
M
1
¥
' )
tfl
>r¡
I
)3
1
'^
n
i2
1/1
•"JH
r/l
^3
'¡
m
M
'1
^
M
>'M
li
■
>3
!
1
3
'
1
>S
1
M
,:.
E
wswjfwmmiaKwmiBngBwxwwBMjntSMWBLB]
52a DeíSacntmerifo
Y aííi vngcn al ciifer- Obiípop ConÍ3grafca,fan
ino^ los ojosjas orejas, las do Olio huan hauin , ca
iiarizesJaboca,y lasma- fimicunaóla rimaípa. Ca
nos , porque con cftas co • fan6la ynáompa llufijninrd
fas pecamosj ofendemos cu , huacchai cuyac fonm
a Dios, no guardando fus raicupcvs ^ jayapampacha
ítiandamicncos , y affi fe á puffunqui , ñau^quihuan.rk
íicrecebir eftc Sacra m en- rijqitihuan ^ huaquin ^ ¿m¿i
to, de ¡a Extremavncion; jtiyayñijqmhuampas , huck
porque nos lo manda la ñícufcaiqítiña, Hínafpam,
íanta Madre Igleíía , eo- oncocpa ñauinca , rinrin-
mov porcpe juntandofc ra, cencanca. finiinta, cba^
losObiípos, en vníanto quíntapas , hauipun, caí-,
Concilio mandaron que caiñinchicbuanmiari, hu*.
íc ¿k& a todos ios indios challicoccanchic , Dioí^
CbnRianos, que eftando manri camallrcunchicca»^
enfermos ¡iegarcn al piin- macbicuíca fimincahuara
to de morir.
'MN: LA' LENGVA
Extremavncion Sacra-
ancncGca^oncoccunap Sa^
crameníonmi. Saccrdo- itíÍ. Obifpo cunapas^huc
lem ari,huanuíTac,pitiflac- íando huanacuiman, tan-
Écc, oncoccunap vcunca, tanaguípa-, llapaChriftia-
no
pas , pampachac canchic.
Hinaípaca ari caí facramé-
to Extremavncio íuri voc-
ca , ían¿la raamanchic
Igtefiap fiminmanta, pitr-
nayac , huañunayac , Cliri
ftianocunap chazquinan-
'iK!.'í',.'/i\¡-..Í'J-.t-i.'^.í/^.l.'Í.Í.'é.t ^.í.i i.-é
De la Bxtf€fna't)núon. ^ 'i\
o InJiocuna oncoípa, la virtud del. Y lo tercero
;Uañuinlnpachapi,caiSa- porque íc fortalece el al-
ramencoíáa,chazquicbu- nía delCbnftíano , qertá
utac ñiípam , camae hir- para morir , c ó cftc Sacra-
anciu mentó, para que pueda ve
Para rrcs cofas rceibeii ccr,eon la ay-oda del^cn efr
DsChriftianos,eftc Sacra ta hora de la muerte, al
ncmo. La primera es, pa- Demonio fu enemigo , y
a que queden todos los íus tentaeianes.
)eGados perdonados, que
tinque el hombre aya eS ÉW L-A ■ Z E Ñ^QWff
cííadobicn^, todos íus pé ■^"- di^eafi. '^^?>
■ados al SacerdGtc,y fcl<)s>
ya perdonado , no fiem- Quimba hamopacmí;
iít queda fu al nía dú to- Chriftianoeuna , caí Sacra
lo limpia, por fu tibieza^ mentoéla , chazquincu-.
ioxedad: y afli le reciben ñaupaquenmi , Ikpa íiiní
jara que quedc'maslim^ tin 'líudha^úríápampSGbrf
)ia, y pura.La ícgirrida pa^^ cia cancampae. PanapaS|
■a la íalud det enfermo. Padre Saccrdbtcman runi
Porque íííc conuiniere lá huchanta allinta viüacup*
akd lela dé Dios,por efta rin,pamp3cbaíca caprim^
/ncion^ y muchas vezcs pas^anímancajmanam vi-
les enfermos , eftando a- ñai chaicama picbaícacbíi
punto de muerte, en íeci'- queparinvllaclla íoncoyoc
biendo ette Sacramento pifli cailpayodac cafcar^^
cftauieron fanos, por íola raicu.Chaimi Cbrifliano
cum^
m
•Al s r^ vá'W'ííY4yVáTá-'V-)írrMrt^^'4r'^T
ivl
•■T
522 /"'Del Sacramentó
runa, cai'Sacfam«iuo¿^a nos quiere hazer caer ci
chazquin, animan ashuan pecados, para que cníucí;
Ilumpacchafc3,pichafc3,a- do nucftra alma con ello
Ilichaícacancampac. lícai la lleuc a los infiernos, a
ñequenmi; oncocpaalli- tiempo den ucitra muer
cainimpac.Aliíancá yacha te pone todas 4us fuercaí
^uprm, cai Uuíliraicu Dios para vencernos^y nos qui
oncDcpacallicaínincacon re engañar, para que n(
campac achca cucim ari, nosfalucmos^porque íab
oncoccuna ña pitiífac ñif- el Demonio, que el íalua
pa, cai íáílo Sacraméto¿t| fe, o condenaríe vn hom
chaíquiíp:alIa,aUíarcancu- bre, cílácn aquel punti
cai Sacramccop callpallan- de la mucrte,y por cílo ci
huao. Quimba hahuara. ronces, nos quiere cngí
Cal Sacramcntom , picina ñar ^ y fi en aquella lior
yac, huañuoayac Chriftia^ nos venciere , iremos par
norunap animanta cacyay ficmprc dcfterrados al in
jcüchin.^upai aucan ^tiílac fehp,> para que fcamos c
ñequenta huatecaquenta clauos del día blo,y para <
huampas huañuinimpa- el fuego eterno, ficmpr
ichapijCai Sacramécop cail- nos abrafe. Mas í¡ en el pt
pacba{can,arincampac,ila- ro de nueflra muerce,ven
lancampacpas. cicremos al Demonio,cr(
y labed cjfto,, hijos yendo con coraron firm*
niios «^ que aunque el De- ^n leíu Chrifto , efperan
.monio enemigo nueílro, do íolamcnce en el, goza
.fiemprc nos. pcrfigue, y .rcnios,y fubiremos aíue
ctern.
II^JHTMm mmmm
Mmum,mmMi
DekExtf
terna glória^y para íieni-
tre jamas nos libraremos
le tas manos^ del Diabldi
1 Y íabiendo efto el Dc-
nonio, en aquella hora
fe nueftra mucrre^nos vic
)ea engañar, y a tentar, y
lazernos caer en pecados^
^ hazc cjualquiera cofe , j
b intenta, y prueua, para
rfpantar nueftra alma , y
{vencerla ^y portanto hi-
los, eftando cnfermos,y al
punco de morir ,aüiendo-
6s confeííado ,; cómo buc
nos. Chriftianos , y rece^
bido el cóer po de n ucftro
Señor í É s V Chrifto , pe-
did al Sac erdote efte Sa-
cramento de la Extrema
vncion, y recebildc , para
ique fortificados en la gra^
cia, que Dios pufo en cf-
teSacramento podaysío-
brcpujar , y vencer, en la
hora de la muerte , las aíc-
chaolas , y qualcíquier en
emavn^icn, 53©
ganos del DrmoniQ , y (1
os conüvniei-é b (alüd¿
Dios os la dsiá , y bno, al-
canza rey s la Vid^-de vuel>
tra al ma- ;^ y í a 'gracia dé
^ Dios ^¿ ^y «¥ki mámente \t
vida eterna, que para fiem
pre dura, Amen: I E v si
lengua G)uechua.
Caifahuan yachaichic
chnricuna } pana gupai aü
canchic , viñailla catiri^-
huanchic, huchamampas
mitcacbi ílae vrmachríía^
ñihuanchic, huchacam^
cunahuan , animanchióla
mapachaípa , vcu pa
man pu fían campa c, bua-
nuininchic pachapiracnai
tuc u i cal I pa n h u an a t i íTig
ñihna n c hic, ha na m pacha
man queípinman paóta
ñiípa. ^iipaica yach anmi
ári runap qticípinan , vi-
áajpac chincanampas hua
ñui
^P^^^93^^
524 Del Sacramento
ñui pachallapi cafcanta, machec , hamüanchn
chairaicum ari, huañui pa Imaltóapas ruran,yanar
chailapi ancha llullapaya caman, animanchióta ai
huanchíc. Chay pachapi paucaaipac manchachij
atihuaíTan chaica , viñai pa.
ñam vea pachaman caiv Chaimi arichurijciina
cuíca riírunj9upaipa piuaf- caica vaanchafpa, huañuf
nm, yanan cancanchicpac fac ñifpaca ancha oncofp
viñaipac raurac nina vcu- ña llapa huchaiquida vi
pirupancanchicpacbuam llacurpa,allin Chriftiano
pas. hina,lEsvChríftopGa
Chai huañunanchic, pac vcuntajchafquicufpa
pirinan chic pachapi , tac Extrcmavncíon Sacramcr
yac íbncohuan jEiVCarif toáa,padre Dioípachanca
toman íaifpajpaiman fon mañacunquichic. Caita
^O'caípa^^apallampiíijyaí- an chazcjuinquichic , caí
patac, ^üpaiu acifllin chai- Sacramentopi DiOÍpa chq
ca viñaipjcñam Diofman rascan graciiohiian^callpi
xnanatucoccuffipachamá huan callpanchafca ; tac-
vichaiiilun^ §upaipa ma- yaycuchiíca , huañuiñij-
quin ciiiümáca, viñatpac qui pachapi ^upaipa hua-
tacmi qucípiflan. Caita tccaininca imaimana llu,
^apaica yachaípa ari , chai llaínintahuampis, atipan-
hüañuininchicpachapipu caiquichicpac. Aíhyancaí'^
iiim. tacui, hmancin cali- quirijalhjñijquipac capcin
panhuan,lluliac,hi]atecac ca, Diofmi alliyachíllun-
huavihchcc huchamanv qui.Manacaari, animai-
i.M quip
^áSJÉiCm
/ ^
juip cafngalninta jDiofpa al enfermD. Aunque tarn.^
yraciantahuampas , checa bien fe pueden leer los Sal
3unim , vílachicunqui- iiios , acabadas las vncio,
:hic. Qu-epapiri , mana nes, figuiédoGn todo !oq
puchucacoc caugaitam el Ritual máda , y lo a ix^s
pacha pachacunacamapac notado ,Ad pedem ¡itter^.
íbazquiciinquichicAmé. Y aunque fe diga !a for
Hecha cfta platica , y ma en Latín, ó en Román
^xorcacion , el Sacerdote ce, ó en otra qiiatquier leti
sfpergeai enfermo a mo^ :gua , como fe guarde el
do de Cruz , dizicndota lentido, y las palabras e-
hntáon3,JJpergef¡f¡e, ¡jfa. quiualentes a la de la for-
con fus veríiculos,y llega- mapuefta en íatío , con la
dofe cerca del enfermo di ini:encíon ¿cuida, íeiadaijí
ralas oraciones que el Ri- iiiftrara, bien , y realaien-
cual manda, y dirá el enfcr rte elle Sacramento. ívíap
mo, ú otro por el la Con- pues cftaii en lacioj el pi^'
feffion genera! en fa lea-
gaa Quechua , y diga lue-
go el Sacerdote las depre-
catiuas oraciones.M//e?^í^-
tur tuiy i^fc. Indulgentiam^
Y fi vuierem.iniPtrosdiga
los fiete Salmos Penitécia
les , y mientras fe dizen e
pío Cura, ú otro ^ tíéíult-
cenciaxs íolo Miniftro de
eíle Sacramento , d igalas
en latin, cooformeellan
en el Ritual , fin mudar
Idioma . m otra lengua.
Y porq lo entienda el
enfermo,y a loslod! os cir
cunftantes,0|Ue oyendo, y
Sacerdote vaya vngicnda entendiendo Ío que fe pi-
%
<*l
Í 2 d Del Sacramento
de al Señor les caiiíe mas pas , yaya rinnp v yanjníi
dcuocioiTi pondré las for- huaa ima huchallkuicai
mas en fu propia !cngua,o quióta , pampachapuí
'alo menosdarícaacntcn- íunqai, Amen, bina ca
der, que la forma en latin chun.
es lo que cfta en fu lengua
de la imncra que íe íi- FNGIEN DO LA i.
gue. nari^s íüra afL :
rN GIENDO LOS
ojosdiraafi.
Caí (anda vnciompa ha
üij , Uufijninraicü , huac-
thaicuyacíooconraicü —
pas, yaya, ñauijqujp ricuí
Dinhuan ima huchallicuf-
csiquidla, pampachapuf-
íunquí, Amen. Hioaca-
chüti.
Cai fanda vnciompí
hauijjliuííjninraicii, huao
chaicuyaclonccnrajcapaí
yaya, mutquijhtun, una
huchallicüícaiquidn,parn
pachapuflunqui , Anacu
Hinalla qachun. i
FN GIENDO LA 30.
c^y O ¡OS labios , dira
VN GIENDO LAS Cni fanda vnciompa,
crejoó dirá aj^i, hauíj, líüíijninraicujiuac-
chaicuyac {onconraicupas
Cai finda vnciompa, yaya íimijquip rimaiiiia
han;), lluííjñuv rafcu,huac buan , malhícaiqüi huain-
cbaicüyacíonconraicu-;. pas , una Uucballicuícaí-
qr.ida,
flt^ajHtfci
^\Sí^\ pampacliapiíffun pacbapuíTunqui, AmciH^
lui.Amcn.Hinallacachu Hinallataccachun.
UNGIENDO LAS FNGIENDO LOS
•palmas délas manos dirá kmos , en 1>aranes,ymiu
geres diva ap, ^
Caí S.vücíompa haujjj ^
llufijninraicu , huachaicu-
yacíonconraicupas , ya-
yajiuarmimao íonco caf-
pal. cariman íbnco cafpa,
rauraininbuaD Ima hnch^
llici}fcaii:|.uida pampa cha
puílunqui, Amen.HinalIat
tac cachua.
Dioíman fonco rim^j
es perlón a dada a Dios
que traca de Dios , zmu
ga de Dios. Collquem.5ii
ioiico runa, C5 el hom--
bre qiíc guarda , ó qíjíc*
re mucho !a ganancia,ó el
dinero, akaman íonco ru-
ñares el hoaibre , óniugec
ap.
Cal íánda vnciompa
lauíj, llüfijninraicü,huac'
hale uyacíonconraicu-
ías, yaya, maquijquíp hai
mariícan lía mcaíca n h iia i\
tna huchallicuícaiqüida,
)ampacbapaílunpüi, A-
peíi.Hinaííaqachun.
i'^ ■
^^GIENDO LOS
empeines de los pies ^dira
Cai fanu vnciompa
lauijjUüfijninraicü, huac-
:haicuyacíonconraicupas
pya chaquijquip tutquij
lin, puríjninhuan , ima
iuchdllicüícaií]uida,pam
^
1».
Í
l
HV
«^
ÜV
^
^^
52 8'^ ^' Sdcmmento
áado a bcuer^que no tiene ñora la Virgen María , abo
mas que peníar, fino en gada de los pecadores, a
beber. Huarmunan fonco quien en aquella hora par-
runa. Es el deshonefto, lu- ticularmentc fe encomien
xoriofo, íibidinoíTo, dado de, y ficmpre fe rocíe la C2
a nugeres amigo demuge, ma , y lugar donde efta el
res. En el varón. Y en la ciifermo con aeuabendi-
muger fera cariman fon- ca. Y aíli ordenado , fe bol
cb,que es la muger des- ueracl Sacerdote, por el
hoDefl:a,luxi]rioía dada a mifmo orden que vino 3
taroricsj y por eño díxe, la Iglefia ; donde las efto
huarmiman íonco. I. Ca? pas^ó algodones, íe quemé
riman lonco. Raurainin.l. ó íe echen en el Bapciitc-
rupainin, es el ardor, ó fea rlo,opicina.
de fucgo,del íol,ú de calé-. Todo fe a dicho , para
tura , de coocupifcencia, honra de Dios nueftroSe
de irajúdeenojo. ñor. Y de fu Santiffima
Acabadas las vnciones MadrCjy fiempre Virgen
íe digan los Salmos peni- Maria , y Santos , y Santas
tcnciales^ (ido cftan ya ái- benditos. Amen I e s V s.
ehosjcon lasletanias,ver- LAS LETANÍAS QVB
íos,yóraciones , fin dexar fe di'z^n dejpues cielos Salmos
hinguna, como en el Rí- Pemtcnciaks ^ con fiís preces
f iial queda dicho. Lo qual y>erficulos^y oraciones , tradu
íréobado, mande le tengan c'idM mía ImiJL Quechua ad
ál enfermo, vna Cruz.y:V-. pedem htcrx^del Lutinj fojí
íía imagen de nuetlra Se-; comofefguert,
Kyríc
'• . V'. , .' . f. .'■ ,. t. Í ,f.i.^.i-.f,!..i. i A . í .iV. :» .* I .*. I
üchapu.
Delimitar.
Kytieelcifon. Llapa Ángel, Archaogel*
. Chifte eleifonJ cucapas. MuchapuliahoaiJ
yrieeleifon. chic,
hnftojvyarihuaicu.' Llapacuíli quellpoyoc-
.Chrifto, vyarihuaicii. Efpiíitucuoap iuyucbacui
'anac pachacunapi cae nio. Muchapuliahuaichic
iosyayaycu. Sartloá B-iptiíla. Mücha.
crf. Cuyapayahnaicu. [Llapa (anclo Patriarcha'
Caicecce muyup quet cunajtococ Piophecacüna
chiquen , Dios yayap pas. iMacbapuilahuaicbic.
lunn.
efp Cayapayahuaicu.
pinCüianótoDios.
erí. Cuyapayahuaicu.
Sánela Trinidad , huc
palla Dios.
erí. Cuyapayahuaicu.
10 ¿la María.
t{f., MuchapualcaJ
mola Diofpa maman.!
SantPcdVo.
.Sant Pablo.
Sant Andrés.
Santiago.
Sant loan.
San(íl:o Thomas.
Sant la cobo.
SantPhilippc.
Sant Bartolomé.
Sant Matheo.
SantSymon.
lUchapuaiCLi.
arun cacque Virgencu- SantThadeo.
nnanta,curacchaíca Vir- SantMathia.
in, Mochapü. Sant Bernabé.
mt Miguel Micbipj. Sant Lucas.
mcGrabiel. Muchapu. Saiu Marcos.
ívlm
Mucha.
Mucha»
Mucha.
MuchaJ
Mocha,
MochaJ
Mucha.
Hucha.'
Mucha;
MuchaJ
Mucha.'
MuchaJ
MüchaJ
Mucha.
Mucha.
Mücha.^
LlapaJ
mmim^mé^m
^ 9 ^^[^WMWSKMWMXmxmSMK:
.*.i.>.»..i.f.4.».4. . 1 t.i r.i.
530 Sacramentó
LlapaSaníí'o Apoílol Sa^t Aguílin' ívíud
cima , Eaanpelííli cuna- SantHyercniíTJO.Muct
ps.Muchnpuilahuakhic. Sa:U Niavan. Much.ipi
Yayap liapan dicipu- Sant Niculas. Mucl
losyachapancuna.Mucha Llapa íando Ponnfic
pullahuaicíiic. Confeílorefcu napas. M
LlíipafanífloTnnocen- ehapullabuaichic.
tes huchánsccuíU.Mucha Llapa íando yachach
pullahuaicbic. Doctores füícacuna.
SantEftei'an. Mucbapu. Muchapulluhuaichic.
^ant Lorenzo. Machapu. SantAnconio. MucE
Sane Vicente. Mncbapu. Sant Benito. Mucl:
Sant Fcibiá-Saot Sebaftiam Sant Beninrdo. Mucí"
pas , mucbapullahiiaicbíc. Sando Domingo.Muci
SíDC luán. Sant Pablo- SautFi'anclfco. Mucf
pas.MíicbapuÜahuaicbic Llapa Díofpacbajd
Sant Coime. Smi Dami- tascünapas. MuchapuL
smpas. Muchapulíahuai- Liapa Monjeícuna.M
ebic. cbapuliahuaycbic.
Sant Gzimíio ^Sáiit Frota- LLipa purumpi , ^3p
Í]0p3s. MiíebapulLUiuai* clisnücpi yachaccunap;
chic. Mücbapiillahuakhic.
Llapa Sa ticl o Marrircu na- S.ir,da Mana Magdaler
mucb.ipiilláhuaicbíc. Mucbapuaycu.
Sant Silucílre. Miicba. Saíi¿í:a Ágata. Mucf:
SantGrcf^ono-. Miicba. Sanóla Inc;?. Mucl
Sanc/iinbio^íiO. Mucha. Sanóla Cecilia. Mucli
6aacl
Í4.UU J^
mAi Cstliarina Mucha, ^upaipa yupcliircanman*
indaAnaftáfia. Mucha,
lapa íancla purum uzq
irgincícuiia. Sanélaicma
jnapas.MuchapulIahuai-
hic,
Diofpa llapa ían6Vocu-
1, tüciii faaóla cu napas,
íuchapuilahuaíchic.
taQueípichi, &c.
Caccha , illapa , pilluo-
ctiijhuairacnnap tacunciii
ninmanta. Queípichihuai
ícuyaya.
Manapuchucsiniyoc
viñaipac huañuimanta.
Queípichihiíaku, &c.
Siípaicuicupkaípa.PatU Runaruracuícaiquiraica.
achahuaicü yaya. QueípichióíTc.
Ssípaicuicupicarpa. Vya Hanacpachamara, ha-
huaica vin'3» muicaiquiraicu-CIiiei. &c.
I- Llapahioantinmamili- Pacariícaiquiraicii. (])jjeC
Kt f 1 lia n ) aiáta.Qiicípichi
Tucui b'jchacunarnan
LQiidpichihuaicu yaya.
*i ñ a c üi n 1 j q u i no anta qu cí-
richih uaicu yaya.
Bapcizaíca caícaiquuíii
cu Ayunaícaiqui quipicuf
caicjuiraicupas. Queíp.
Crnznijquiraicü^ mu-
cKuícaiquiraicupas.Queí.
Huanuícaií]uir3icüjpá-
ciipaipa huatecainin- pafca cafcaiquiraicupas.
nanta.QjJcipichihuaycu- Querpi.&rc.
Ca ü ^a ri m pii (caiqu \ rai-
ciT.QucípichihuaicLi, &c.
Rtcuiniíina hanac--
^aya.
^ñacai, checnípai , tucui-
nanalhmunaÍR'áca. Qiicf
)ichíhi]aicü yaya.
HuarmmiaDÍoncoí
pachaman vic hai iíc aiqu !•
iaicD. Qiieíplchihü3,&c.
Mm 1
ci
ili-
!ll|Míf'nM
I
j^^meeis^iMaíl^P
532 Sacramento
ciiflichec Eípirltufaiiíf^op Chnftianocunapacliuam-
hamuininraicii. Qiiefpi- pas,cagi car^aita checan
chihuaicu yaya , patachac huc ioncoyoc caita huanci
punchaupL Queipichi- pas, concaiquipac. Cara,
huaicu yaya. Carnea m mu tam,&c.
cbaicu, Yyarihuaicü. Hinantin Chriftiana
Hucha^apacunam camta cunaplladampac, qudpi.
muehaku , vyaiihuaicu can^aita , huclíaehacuira
Campa pampacbaíca buampas , concaiquipac.
cancaicnpac. Camtam. Gamtani,&c.
Campa cuy afea caii-
caicupac. Camtam, ^cc.
. Putícüiyuyayman ña-
cakuóla , checachachin-
caiquipac. Camtam, &c.
Sanóla IgleíiaiqíiKÍla
chccachachincaicjuipac,
Qui\]uijcucla , alü ca-
niacbicuncaiquipi callpí
chaica, buacaichaica huanr
pas, concaiquipc cara
tam,&c.
Yiiyaynijcuiíía banac
pacbap munaininmá cbe
huacaicbácaiquipac huam cacbacbincaiquipac,cam
pas. Cunta m, &c. tam.&c.
Apaíloüco ñíícayaya- AHicbaqueicucunapai
da, bynanna I^ícíiap íu- manacucoc albiicacciuia.
yüncüiiaciabuaíiipas^aiJin da, cuticbincaiquipac.
•biiscaicbaipi , tacyacbin- Camtam, &c.
An im a icu cía, bn.au
queicupta , ílípamacijcu
pea ailkhaqucicuptabuan
pas , rviñaipac muchuí
maiKj
c a 1 ;.|u i pa c . C a :t) u m , &c^
Saiidla Igicíiap atill-
cbancunanta , cuívíüru-
chiHí aiquipac,. Carntaní,
Ca^)AC i'l-:ywaaa^.>.u
¿á trt^Xiim^i
(¿/
KntS qu'efpicíiinGaiqui^í
pac.Camtam, &c.
Pachap rurunta ,con*
tóquipac, huacaichancai-
quipachuampas,camtam,
Canimad Iiiicoccunap
aniniancunantcij vmai ^a-
mairajConcaiijuipaG.Gam
tam,&c.
ñocaicuAa vyarlliuaii.
caiqüipac .CamcaiLTi.
DiOÍpa churin. Camtam^
Diolpa vñm ^ pacíiap hu-
c!iant.i horcoc- Camtam
muchaicu pampachahuai
cu yaya.
Diofpa vñan,t€cct muyup
vchanti hoicoc camtam
muchaicu j vyanKuaicu
yaya.
< Diofpa liampu vñaii,
teccemuyup huchaora
hoixoc. Cuyáipayahuaicu?
Chiirto ^ vyarihüaicu ?
Chiífto? allinta vyarihüai-
' Ydezir luego. Yayay
m^' ' sn
co hm&c pacliacnmapi cA
^c, En !a quecbíii^y k di*.
ran los Vei'íos íjo-uientes.:
liaíla, Etnems inducdi mtm .
f0thnem.qÍQ tncliize affi.
Amatar: cach-arihuaku--
chu^ huatecaimaíijVrmaiv];;
càopa^.
Rcfp. Yallinrac matia^ ;
llimanta > querpichihuaí-'
Ycxí Yanaiqokuífla ^
qiierpeéiacama ruraL
Reíp. Dios yaya , ca W
pi fiiyaíoccu'naíSta,
Veri. fíocaicupac taci
yácpiicara cai yaya.
Reíp Auca atillchap v*
yanmaiita.
Veri. Ama ñocaicnpi,
imapipas, aocaicu curac-
chacuchunchü.
Reíp. . Mana alHcaipa
churinri, amarac ñocai-
cu¿ta, imapipas que^acha
boachunchu.
Veri. Apu^amahucliai
cup canlan camadia , mu*
Mm 5 chu^h^
^
íi^^émW^
^^ ^!^^J'^^AJ[» jaggjKBJonnigcEniiw^nw^^
Th
^elSacramenU
'^iiuchihuaiciiLl. camachuncuT
Refp. Amatac inanalli Refp. Amcni Hinaci-
cayiiivod ahina, chanin- chan.
chahuaichu. Vedi ChtiíTac huauqueü
yerí. Apupanaca. N. cucunapác.
pe muchaííuncii. Refp. Yanaiqüiciínaéla
Refp. Yaya paita Iiua- qucfpichij,ADíosllai,cam
caichachun , paita cau^a piíuyacoccunaéla.
chichuntac , allpa pacha- Veif. Sanólomanti, Ai
piri, paita cufliyodla rura pii, yanapaita cachapui.
chüíi.Amatac aucácunap Reíp. Syon manta pak
iTiunaininman paita cirpa cunada amachai.
cachunchu. Veri. Machacuícaita ya
yerí. Alíícbaqaekucu- ya vyarij-
RapacmucbaíIuíK
Pveíp. Llapaicu al¡i¿la ni-
raccunapac yaya , íutij-
quiraicu, viñai cau^aira
coi. Amen.
Ve rí. H í n a !it in íí a h na -
ñoc ChníHanocunapac,
rnüchafíun.
Reíp. Viña i Camaita paí-
jtonip-íc coi yaya. Viñai-
t ancha! ri paicunaóta nía
íiciliiü.
PvCÍp. Capanfcairi,cam^
man bamuchun.
Verf. Yaya camcuna*
buan cachun.
Refp. Eípiritui qui huani.
pas.
O RE Mr S MrCHASi
fun.Dcu^cui^rO"
prinm.
j
A Dios , campam arí ,
camón chayaquciqui
VcEÍ. Caji qucípi caipi viñai cuyapayay , paiti-
" ' pacaaii
¡^trt^^ttii^
.<!gym.«BL»jaoBJg^
pgchaipas , muchaicuf' chullail:a nocaicudta l!a-
caieudta chazquijjDOcai- pa huchaicuciinamanta
Ciicta llapa hinantin ysnai paccancaiajUipaG , paku-
quida huampas^huchacu^
nap quellai hiiagcahuaii
buancurayafcaéla, llampu
caijñijquip cuyapayaynin
pn^capuchun.
§XAFD1 Qr^ SF'
nap camanta^cnecan mu
c h Li oca nc u vñ a n ta, quefpi-
chihuancaicupac.
DEFS, Qvl CFLPJ
. cfferi.
A Dios, huchap paña pi-
jñachiícan jPlaquicuihuaa-
* Muchaicufcaiqui Yaya llampuyac^muchacoc llac
Vllpuicoc cunap mañacui taicjuip mañacaiointa j cu-
canta vyarij , Iñiquciqui yapayayñijquihuá cabua-
ciiiiap huchancunáta pam ri|;piñacüiñijquip muf hu
•pacbapui j chaihinatac ca. chijnincari., huchaicuciv
^i queipi caica, huchapca- nap , chccan caraaiica-
tharipuiointahuan ñqcai- manta , anfihorcochipiii.
cupac coancaiquipac.
OMNIPOTENS SEM
pter.
2NEFFAB I L E M,
A Yava ? rimancannac
"'cnyapayaynijquidLa, ño- . Tccui atipac , viñai»
:caicupac,l¡ampu camijqui cac Dios , yanaiqui apiipa-
pi ncuchihuaicu ; co-- iiacaicu. N. iumo Ponri-
Is
mswmwswsm
f^vj^^
0
'53^ _ jDelSacmmentQ
ficeñiíc3,cüyap3yay,paita cuób/oncoicuéVa íiuam;
ú , Ikmpu caiñijqiiihina, pas^Elpintu fandop nina*
viñaicaucaipa iíaoman liuaoraurachij,caci cacoc
'checachachíj, campa cu- vcahuan , yanaiquican-*
yayñijcjuihuan munaiñij caícupac , chuyanchaíca
quilla, munancampac, cu foHcohuaatac carnea cut
cui alli caipitac, puchu- íichiucaicüpac.
♦^ancampac.
FIDELirM DEVSfi
'DEVS. AQVO SANCTA. A Dios ? laicoccuriap
A Dios,pimantam fan-* hinantimpa ruraqucn ca*
'do n:iLínaicuna , checan maquen, cjueípicbiquem-
cunacui paca^ ruraipas : ya- pas,cari,linaimicunapanH
'naiquicunapac coy, chai mancunapac , Uapa ha*
eai tecce muyup , mana champa camanta pampa-
coica acipancanta , caci chai? viñaimunafcan pañi
quefpi caita j íoncoicu ca- p^chaita vlpuicoc maña*
níachíjñijquipi cacyachif- cuihuan víiachicuñcancu^
C3caí]:5a, aucacunap man- pac.
c^aLijnin,anchorcochiíca ^ :o^
c ípapas.campucarayocpí ACTI O.iV ES JV O ij
■c^ügalpa^caciqueípi caipi tra^».
pachacuna cancampac^
Hupaícufcaiquí yayaj
rUE IGNE SANC^ rurancaicuaa^callpanchaf
tej^bfc, pañaupapui, yanapafpari
cacij j ilapa hinantin mu*
)fí. ApuPruruicuda natij[ ' jihaicui
^ÚUÍdtU
BWi i!f ^i ff Tí ^^ ii 9 fiVi> (> fi w H f!w iin n ñ ff >i f
baicui nijcu , tiiraiñijcu- cuyapayainlnraicupas^ co*
laSjCamnianta vinai calla- chu hiñantia hüchacuiíá^
ichun , camraicu callarii- pampacbaninta vííachíc ii
acaipari,puchuca<;uchun chun leiuChrifto chapa-^
ic. queicu churijquiraicu.
Camhuam caucan, capac^
)MNIPO TENS, ifc. chácimcac -, Efpiritu Sane*
dop hucllachaeuiñimpi,
Í •Llapa atipac, puchucan viñai mana puchucchaiñi
lac Dios , cau^ac cunap, yoc pachacama, Avnen.
luaqui, ña huañoccunap Pieg. Yaya camcuiia'»
hapaquempaSjhinantim- huan cachun.
>a cuyaquétac^haicadam Refp. Efpmrüiquihuam'^
ncba ñaupata ,- rccciii- pas.
|ui teccopi cancanta , Preg. Tucui atipac, cu*^
ñicuipi , ruraipi huampas yapayac,yay apaSjVyanhua
:amtam vllpuicufpa ma« chuncu,
iacuicii , piraicuch , mu- Reip. Amen. Hinatac
¡haicuflacñifpa viianchai cachun. '^^
;u ari jcairi caipaipba aycha Preg. Chriñianocunap,'
jocvác batallin cairi huc animan cunaca , Dioipa
jacbaña , vcunac huacai- cuyapainiiiraicUj C^i quef
:han^binanriii fanóloiqui pi caipi ^amacbuncu.
;ump muchacuininraicu Refp. -¿áaicn. Hmaca.^
;ampa llampu caiaijqaip chui^
m
^Sacramentó
T>E riSlTATlONE, ET CFR^
infirmomm.
DE LA VISITACIÓN, Y CVIDA
dojde los enfermos.
«V
%
1».
t
»>
|. PARRO CHFS.tfc.
Cordarfe deue pri-
meramente el Par-
^jroco, que tener cuidado
de los enfermos , no es lo
.püflrero que en las cofas
/ác fu oficio le toca,y atañe
Por lo qual, luego que lu-
ciere, quequaiquier feli-
grés de íu Curato , cfta en-
fermo , no aguarde que le
llamcDi fino el de íu cipo
Canea voluntad, vaya, y no
vna vez tan fulamente, fi-
iio muchas, como viere
que es ncceílario; y cxortc
aíüs Parroquianos , que
le aullen , quaado acón-
tecierc caer alguno enfei
mo en fu Parroquia : pal
ticularmcnte fi fuere la c:
fcrmedad graue.
5. AD HOC IFFJ
ayudara a eílo, que tcng
vn padrón , ó minuta d
los enfermos. Prmcipal
mente fi fiíercn las Parn
quias grandes. Para que ít
pa el ellado , y condicioi
de cada vno ^ porque te
niendo los mas promp
tos, y fáciles en la memo
ria, les pueda ayudar, ma
«jomodameacc
QXOD
'. '^pdfParrochi^s^ -ifc, dado , de aquellos que et
Y íi el Parrocho,lcgiti- tan dcfticuidos del bu ma-
camente impedido no no fauórjy tienen neceíB*-
ludiete acudir a la vi- dad de la candad, y ayuda
itacion de los enfermos: de vn benigno.y proüido
como quando Ion mu- Pañor. A íos quales fino
hos , puede tener elle pudiere prouecr el miíniol
uydado por otros Sa- de (u hazíenda , baziendo-
Irdotes. (Si los tiene fa les limoína como deiie,{i,
Parroquia) ó por lo menos tuuicrc de qué ; procurara
)or hombres legoSjy cari- íocorrer Íüs neceffidadej?,
átíuos. en quanto en íi fuere , ba-
í. JEgrotos yifitans^ l^c, ziendolashmoínas, udc
la cofiadia de la caridad, u
Vifitado los enfermos de orra de otro rionibrq
enga aquella gracedad , y (Si la vuiere en aquella cin
loneílidad,q a Sacerdotes dad,o Iügar)otra íea con lí-
]cl Señor conuiene tener. tKoínas parriculares, ó |uti
Para que no fülannenre,co tando las de las Comumd^
kis palabras , y excmplo a- des publicas,
prouecbe a los enfermos^
Bno también afli,y a los
domeñicos , para íu falúa-
don.
§. EorumDero^ l^c.
§. lnpr¡m¡s¡.fc.
Quinto alo primero
tendrá cuidado , de la ía«
lud eípi ritual de los en*
Tendrá, particular cui- fermos. Y en lo que
Mm 4 pondrá
t
'm
imSi
mEmmmímímúmmm
^!
■ '
0
'Hi
»v
'Si ;'
g
i^
1
•>
'IÉM
l^
' IIIIh
•>
^! 1
ii».
i
*w
t
iC*
1
«.
i^
«^
I'
t^
1
IV
bl'
S '
H
IV
!^^l
^i
L^^^H ~
^I^Hi
i
'1
*>'
¡■1
iy
4^
PK^
1
W
1
K
C
^i
i>
«^'
'
C^
:
ib
i>
«^
ll^
ft^
k^
j
^
1
^il
'tt
■ .
^4.(5^ DeíSMramenfá
póndrcicoda^JíIigecia , fea paciencia, y eóiíib regátoi
en enderezarlos al cami- que le haze de padre ,Vifi'
RO de la íaluacionj y fien
dolesprefidio los;defien.
da^y ampare de las aíechá-
^as del Diablo , con auxi-
lios íaludables.
tandole con ellas, y que
crea que le conuienen, pa;
ra íu íaluacion , y para qu(
conftitnya fu vida, y collí
bres, a mexor cílado.
f JCCEDMT AFTEM, §. DE INDE Q^A
Yra avlficar al enfer-
ímó , de cal íaerte apercc-
bido , que lleue razones
sptas, y diípueílas , para le
períuadín Y partic ularmé
te exeinplos de {anros,que
ion de mucho valor, para
leconíolar, defpercar.y re-
crear en en el leñor,y amo
neil'irle ponga toda íu e(^
pcran^a en Díos,que le pe
le de rodos lus pecados,
que implore vchemente-
menrejla miíericordia, y
que fufra los dolores, y pe
0^, deja ciifermedad,coii
Demás deftojnduzgaii
le con la prudencia , y ca*
ridad que conuienc, a ojuc
íeconfieíTe. Y oygale di
c onfeíGonjaunquc quiera
confeílaríe los pecados de
toda íu vida. Y fi neceíla-
rio fuere , acuérdele al en-
fcrmo,y a fus deudos,y í\*
miliares, los decretos del
Concilio L3teranenrc,y de
muchos lumos Pontifi.
ces;en que con granes pe<<
ñas íe ordcna,y máda que
los medico s no paílew de
lá tercera vifica de loa en*
fcrraos
' ■ .' 'f' . >' . V'. . .
í.í.?.,f .i.^. L'^,l.Í.iA.i,é\
irmos , fi primero no les ni de los regalos de íus cer
:onfl:are, con ccrcidum- canos, y amigos, para que
xe.queeftan dcüidamen- dcxe de procurar conue*
:e limpios, con el Sacra- nientemente,las coías que
aienro de la coiifcílion. pertenecen a la falud de íu
alma , y que reciba con a*
\. ILLFD PR^TEy quella deuocion, pricía , y
rea^ tfc. Religión que es jufto , los
íantos Sacramentos-,mien
Y Procurara demás tras eíla en fu juizio, y tie-
líeño^que fe guarde dili- ne fus ícntidos enteros dá*^
^enteméce,que nadie per- do dcmano,aqueliá engaJ
[uada al enfermo , baga , ú ñoía , y pcniiciofa razonj
tome algo , para la íalud para mañana (e qucde,qye
corporal, que íe conuicrU
en daño de fu alma.
j. FBI FERO.ifc,
Yquando vuierc pcÜ*
gro de muerte ) ammo-
üeibra el Par rocho al cn-
fcrmo,qoe de ningún mo
do íe dexe engañar de las
aiiucias , y aíechan^asde
los Demonios , ni de las
promelas de los médicos.
a licuado a muchos , a los
cttinos tormcncos¿y cada
díalos ileua , engañados
dei Diablo.
§. Q^oD sij^ger;^
Y fi algún enfermo ¡
no pudiere ícr atraído, a
que confie íTe íus pecados,
por las exortaciones , y
amoaeílacioncs de tos Sa-
ccrdocc^
llri
ti<¡ iii ' I
§. riJDEBITl
ifc.
54^ ^elSdcrammtl
ccrcloces, y por los coníe-
jos de fus amigos , y do-
íi-icll:icGS,no fe a de dcíco-
fiar, entonces , ni deferpe-
rar de codo punto, fino an
tes naíentras tuuíere vida Y finalmente vera el
íc le repican amenudo por Sacerdote a que tentacío"
los SaccrdoteSjVariasj efi- nes, ú dcprauadas opinio-
caces rabones, y otras amo nes , cita principal mentí
Hcftacíones de hombres fuieto el enfermo,y como
píos. Proponiéndole los viere ferneceírario, leda'
daños , y caftígos de la ra prudentemente los rc-
inuerteeternajyíempitcr- medios acomodados g
nafaluacion, y moíirarle ellas.
la inmenü mÜericordia
$. SACRAS IMAGl
nes ^Isfc»
dcDíos, cjue le llanca, y
proüoca, a penitencia, y
eíla apatejidiíiimo a ¡c
perdonarjdemas de que fe
Procurara que lepon^
tdeafiadír, y tmertambic gnn delante lo? ojos las
preces , y oraciones, en imagines de Chriíto Sc^
particular, y otras publi-
cas rogaciones a Dios, pa-
ra alcangsr la diuina gra-
cia, para el bicn,yíalud
del alma del miícuble cu-
ñor nueflro Crucificado,
y de la bcnditiflima Vir-
gen Muría, y del íantoa
quien el enfermo particu-
larmente veneraua. h<^r\
dle prcfcnte vn vaío de
agua
sgiia Bendita , con el qual ti,i , n! enfado al enfermo,
le rocíen íicquentcmcn- íi no antes aüuio.
te
S. CONSOLETFRl
^. PROPONET^ iS^c.
Caníuelc al enfermo^
Propondrá también d y dígale , que orara por
•nfermo,(fiíucoadiaon cí , en el íacnficio de k
.ol!cu3i algunas oracio- ¡vÍ5Íla,y en otras oracio.
[íes breues, y piadoías.coa nes , y que tendrá cuida-
¡jueleua^teíupeníamien» do , de que otros hagan
to a Dios ; particularraen- lo propio. Y cit o lo pon-
te algunos verlos del libro
de los Plalmos, ó la cncio
Dominica, y la Angélica
Salutación, y el Symbolo
de la Fe, ó la meditación
de la Puffion de nucftro
Señor , y algunos cxem-
píos de los tantos Marty-
dra eu execucioa , y
hura.
Si la enfermedad fiíe*
re de las mas granes , ó cí*
íes , y la blenanentüraii- tuuiere peligro ío,per(im-
53 de la gloria celeiliaL daalei^fcrmo, que mica
Mas cftas cofas, fe le aa trasefta en íu eottro en*
deperfuadir , y dc2ir,tíin rcndmiiento , y juizio,
opoituna , y diícietamen- ordene todas íus colas
^e, que no C3iuíea molet muy bien j y ^ac haga
. ' " ^ la
iW^MSSj
e
'544 Del Sacramento
fu teílamento , y íí tiene puede el Sacerdote !| dezl
algo ageno, lo reílituya, y como le pareciere,
que diíponga de fu haziea
da , como le pluguiere en ^. SA C ERDOS \Gl
clíeñor. Pero dizieadole tur^l^c.
cílas coías,aduierüa no de- Entrando pues el Sacc
nota de alguna auadeia. dote, al apofento del en
fermo, diga primero,
f. HORTETFR,¡fc: Pax bule Domiir Refp. £
ómnibus habítantibtió in tí
Y vltimamente le cxor Y luego rocié al enferme
te, que fi conuaIeciere,an- y al apoíento , con agua
te todas coías , vaya a la bendita , diziendo el An
Igleíia, y en ella haga gra- tifona. Ajfergejme Dñe^jjfi
cías a Díos, por la íalui ylue^o haga íu oficio,acc
que le rcil:ituyó,y q reciba ca del enfermo, como ari
pia.y Chriftianaméteja Sa ba efia cícrico , y dicho , i
grada Comunión , y qus antes que fe vaya , podti
de alli adelanrc,enmiendr ¿czir íobre el enfermo , a
y mejore fu vida. gun P&lrno^de los quatrc
primeros penitenciales, c
$. SEQf-ENTES,^: elPHmofpo GUnhaBaí
in aimorio akifsimí , i^fc
Todas las oraciones fi- cc^: Gloria Patri, y al fin
guiente5,ó parte ddlas, u r\\^:k Kyr'uk'ijon, &c.
dcxarlas todas (fi la condi^ Pater noftcr , con los
Clon del enfermo lo íufrc) demás veifos , y oraciones
que
rar, por lacníamedadq
tiene. ■ ■ ■ '■ ■'■ :^y^>,^- -
. Y fi fuere múgcr mieiv
trasel Sacerdote íe figna,f€^
pí edc íignar ella meírna;'
¡tie fe fígueti- hafta la Y de la mifnia fuerte fo
tóma teípuefta ; AaienV bre el eBfermo;fi fücrc va-
f rocíele luego con agua ron, y el no íc pudiere^íig^
ícadita. - — ' ^r- ... 1 iV'
;. QnsjBQmNTrR,
v. Los Pfalmos , y Euan-
;elíos, con las preces cjoe
ííiguen, coníormc a la
omodidad : del - tiempo, ( íí pudiere ) ^n los dichois''
t.al piadolo deOeo, de ios lugares, y fioó pudiere, ol^
nfcrmos, íe podran dezir i tra mugcr lá íigne , todó>,
pmo le parcciei c al Sacer lo quai le a de guardar, cn^
bte ^£Í ftialmo é. Dñc m ' los Euangelios líguieirtes. ^
ffuroretiio ar^uajme , l^fc, . Jh iüotepore, Cum mtrüifféP^
Ion Gloiid Parru Üominus I^Si/'S Caphamaum^ aca^
^okjmm^ i:/ cumjjiritutuo. bado diga la oración qtiP
'equemia JanSh Euan^elij^ íc figue, hafta la reípucfta.
tcmém'Mat'hmm. Rc(p. Amcn.Yluego^lEfa'lrnoiífc
iloria tíbi Domine.- Qmxx- Conferuame Domine , cyV.
lo dixere el Sacerdote , (e- Con los dema"? Píalmos,
uentía fanSli , tfc. Halla veríículos, reípucftas , ora-
líeáái de la Croz , como cioncs, y clauíulas, que el
scoftnmbre íobreO, yen Ritual manda.
if ftcatc , boca, y pechos.
Nh comí
SáS
B^aMMAMM.3MmMBA9BBM3BBJHIt\
Y reípondanlcjAmcn
^i.^' j Ui :ñ^ Y rocklc con agubcndi
Auiendo el Sacerdote
acauado la oración vlci-
rna, poriga iu mano dere-
cha íobrc la cabera del en
fermo,y diga. Super negros.
Cenia Claufula, Amen,
y diga luego. Dominm yo-
bifcum, Rcíp. Et cum^irim
tyo.i l!fc.lmuumfan6ti Euan
gelij 5 fecundum loamem.
Con fu repueíla^yacabado
lercrpondá. Deografm, Y
Bendiciendo al enfermo
diga. BemdiünóDá Patm^
§.3I FFERINT PLV,
Sieñuuícrcn rouclios
enfermos , en vn miíma
apofento , y kígar , podra-
dezir las dichas preces, y
oraciones ^< lobre ellos
en el numero plural. To
das las guales cofas , íc puo
den hazcr mas breucs,coQ
forme al arbitrio ác\ Sa^
cerdüce.
s
'M OT>VS I VFA WD I MORIEN
te-s.
MODO DE AYVDAR A LOS QVE
cílanparamoiir.
IN
iíttllJUí
'Vel^har. ' 547
. ' carií^acl conforme a la
calidad de Ja ptríoiia.
1 JN GRAFES CEN-
A^^rauandoic la enfer-
incdad , el Parcxco vifica-
la al enfermo , mas ame-
nudo. Y no le dexara
<ie ayudar ^ con diligen-
cia , cu las coías tocantes
afuíaluacion. Y amoiicí-
'tarálc,que inff^náo pe-
ligro de muerte, le llamen
luego, para que con tiem-
Jiote halle ¡, a fa rtruerte
del doliente. Y auiendo
í reccbido el Viatico; fantit
LÍimo , y la fagrada excne-
imauncion ; ü el peligro
ítóftíirej le hará luego, la
(-€íi comen dación del alma
y (u oficio. Del qual fe ha-
blara abaxo, mas íi el tiem
;*po lo. pidiere , y affi Je pa-
reciere conuenir, podra de
zird oficio figuieatc, de
Y lo prim.cro. Si al en-
fermo íe le vuicie conce-
dido alguna Indulgencia,
legici mam ente con cedi-
da, para que la pueda ga* '
nar-, íek podra traer ala
memoria , y le, propon-
drá lo que a de hazcr pa-
ra' alcanzarla particular-
mente , que con coraron
concrÍto,inucque ,Vna , y
muchas vezcSj el íantvííi-;
mo nombre de lESVS.
: f, DE ÍKfm HQRTEi'^
'- ■''->'<
Demás deflo amo-
ncftara al cnícrnio , y Ic
j dclpercara , que mientras
ciiacn la jüizio íaque;,y
haga muchos adtos de Fé^
Nn 2. Eípcranca^
(«i!»
ivi
V /
0
■hIií
vv
^H '
l^
«Vi
t^
l^^l '
ty
Ij^ Í
t^
: jt ■
•>
■ 1 i'r
«>.;
' ll
*vi
■áiif
£*
M^^
*»
i' ' Ü 1-
«u
' 1
i^
"!■'■
i^
l«>
1
1i
l, '^
, 1
li^
\l^\
*>i
ir
i^i
r'
ir^
k
PK^
ir
ii ,
t^
o
M^
!^
1
r
1
ü^
<^
tv
S •
»!
^4:
i
' 54« ^cl Sacramento
Efperanga, y Caridad, y
'^e las vifcudcs. Conuknc
-íabcr.
$. rr roro
COR
§. FT FIRMITER^i:fc. Yqueamcdetodoco
^ - i^^í^on ,) y principal meiv
Qu^ era firmcme,o. ,te deilce amar :k nueilrp
,te,:CGdos los Articulo^ <Je Señor , con . aqi^clU ¿v
; a Fe, y todo aquello cjqc lección, que le aman, y
a ía^nra Romana , Cato- quieren, todos los Bicna-
. Iica , y Apofiolica ígíe- uentur^dos, y Santos.
uacrec,ycníeña. ^ ^ . ^ -,,
Efperc que Chriflo
JRueltro Señor, porluin
«nenia miíericordia, y ck-
mcncia, le a de ícr pro-
picio, y fauorable, y que
lea de, dar la vida eterna
por cl mentó de fu ían-
.< tilíima Paílion. Y por la
ti iatcrceílion de la bicna.
íLfUcnturada Virgen María,
V^y de todos.los Santos.
•C y
Que por el amor de
Dios le duela de todo
coraron , de iodos lus
pecados, y cfcnks ; de
la manera qmc contra
Dios nuertro Señor los
cometió, y contra cl pro
xímo.
S FT EX CORDE^
Que He todo coraron, todas (iis fuerzas, de 1 os 'pe
poi el amor de Dios-, per- cadosjy que guardara tus
done a todos fus enemi- preceptos^y Maodaaiicii-
2;os,y alosqdequalquier tos.
modo le í acron molcilos. §. HORT ETFR, t^c.
Que pida perJotí a los
que en algún tiempo cfco
dio por palabras , y obras.
§. FT.-Qj^'EM PATL
tur y l!fc.
Que el dolor que pade
ce y í^ níolcftí.i, y Ciliado
¿e h enferniedad, Ío toíe-
iie,.lutra, y 1 i euc cu pac ien-
tia de íüs pecados.
^vrsiDOMlNFS^Jc.
Que í¡ al Señor le plií-
'^ukre dele preilar la (alud
del cuerpo, propondrá en
adelante de apaitaríe , coa
Amoneñarlea demás
dcfto, que de la manera q
pü diere, porlo menos con
el corseo, ore dcíla mane-
63, con algunos eípacios
de tiempo. Y dirale que di-
ga , los onze veríos , y del
precaciones, que el Rjtua-
pone. Comenpndo a de-
zir. Mifereremd Dem^ haf-
ta , Et mihifucurre.
§.HJ^C ET HlS'St
Eílas,y otrasfemejaii-'
tes cofas, podra el pruden-
te Saceidoce, dezira! q ci-
ta para monr,en latin.óea
Vülgar,conforme a la cafa
cidad de la jjcríooa.
Nn DE
t^^^^^
w ■
t>
•>
'^l
Hi'
KV
II
ÜV
^i
,Midi
^
i^
IH
(■"i
1 1
ir
^HB
H
Hi
1
W 1
' 1] ; ■
^ 1
4
^
lO
'■!
Í
ii>
«#
1
K>
nv
s '
l>
«^lj
^L^JilLMj
MJiA^^
SS'O Sacramenta
$. DR IN DE,l^c. z InteDommJ^trauiwn
confundar in (Cternum.
Canipim yayaíuvaciiir
cani, viiiaipac!iapac,ama
pencaichafca cailacchii.
y Ii?eg;o di^a las franié
tes deprecaciones , con !a
mayor deuocioii que pu
diere, y exortara a los de 5 J» maniu tim Dom'u
cafa , y circunílanres , que ne eommendo ^intu^ metm.
todos juntos nieguen por Redemifiime Domine^ Dem
dque efta para morir. yer/tatls.
Los onze veríos, que el Macjui jquipim yayn, cí
Ritual pone en lacin,trad;i piritui, animaica chazqui-
xe en eííe lugar en la Que chijquiiquefpichihuarcan
chua, paraqueelSacerdo- quim yaya checaa caipa
te los diga en ella. Y man- Diofnin,
de que los tengan decoro 4 Bcíís in adjutorium mei
los Indios , que con ellos rntende; Domine adadjmtoft
y con otros oraciones que áHmmefe¡}ina.
abaxo fcpondran ayuda- ADios.yanapahuaiñij
ran mucho a la hora de la pi yuyapafai^yaya vccaicuf
muerte, délos que ene- pa yanapahuaj.
j Rfto mihi Domine , //t
Demn proteger em.
Ayaya?Dioíman puca-
rá eaiñij.rimapoquei caí.
6 DeiHpropitiu4 ejlo fw-
hipeccatcri,
A Dios ? jfuyapayayni"
yoQ
lia agonizan.
I Mifersre mei De.'íí ^ fe-
cundim ma^nam mifericor^
diam tuam.
A Dios? cuyapayalla-
huai, hatun cuyapayayníj-
quiptupunman lama.
oc cai ¡ ñocahucha^apa-
aC. ■ ^^\ ...
DukiJ^ime Domine Tefu
hrifleiper yirtutem funStif
y}u paJIionU tiu^ recipeme
i mmei'um eleÓlorum tuo.
um,
A Ancha ñucñu Capac
aya lESV Cbrifto, yupan
ac fandiflima paílió mu-
hucuiñijquip callpanrai-
D ; acliaicaiquicunap v-
umpi,yupahuai.
Domine lESV Cbrlfle'i
'ifcipe fpiritum meum.
A Capac yaya í E S V
>luifto , eípiíicuica ^hxi-
[uipuai.
Maria Mater gratU^
)/LitermiCerkordU, Tunos
f 55 T
ah bofle protege JiS hora mor^.
tiifufdps. ,^i
A Cuyapayaypa ma-
xtian, Aucamanta amacha
buaicu 3 huañuiñijcu pa-
chapiri, haiiiui ñihuaiciW
tac.
10 SanSle Angele Dei,
mihi cuftos afiifte}
ADioípaíanco Ángel
nin, huacaichahiiancaicjui
pac íayapayahuai.
11 Omnes fan6li AngeJi^
tf omnesfan^i , intercedite
prome^d" mibifucurrite.
Llapantin Angdcuna, co-
cho hinantin laadocLina-
pas,ñocapac muchapuai-
chic¿ yanapahuaiehidac»
Nn 4
ORDO
iv]
5-
ran
552
Sacramento'
i ii..
Oil2)0 C0MMENT>AT10NIS
ORDEN DE ENCOxMENDAR EL
alma.
§. PAROCHFS,t^c:,
El Parocho que fuere
a bazcr la encomendacion
del anima del que ell;a pa-
ra moni; renga configo (íi
pudiere) va clérigo por lo
menos, que lleue el acetre
del íjgua bendita, y pueíb
lajobrepelliz.y y ni eíiola
morada, queíeL viüa el .
SjcerJore , antes de entrar
caeLipofento del enfcr-
ni O; entre en éí lüíy.irj di-
ga. Aí.v ¡mic Domut^ is^r. Y
luego eche del sgua ben-
dita, (obre el enfermo fu
leciio,y circunílantes , di-
i.oJo. ^a^e/me Dcmine.
Y Juego dará la ímagé de
niieftro SaluadorcrLicjfi.a
do, a que la befe el enfer*
mo , y con p «labras efica-
cesje leuamaíá el cora^oa
alac(peran93 delav.dae-
tcrna , y póngale la imagc
del Crut)hxo dtlanre,para
que niuando la eípcrefa
íaluacion.
§. DEINDE JCCEN'
fa, ifc.
Vauien do encendida
vna cádela. hincado de ro-
d'Ilas j y.todos los pre.'en-
res,rezai;T JeuotaiT.enre, eí
ras brelieíiicanias , eu eiic
liiüdo.
KjrieckifofK
^ 'i[.f .'{■.> ^f.t.t. I, i\.i.^. i.ji, »4. i J . i ,t\
% Kvrkekyfon, tfc. hafla Oración a nueftro Sc- *
fiadcllas, y quando el ñorlESVChnfto, deca^
lima afligida agonizare, da articulo de íu Paffiort, .
peleareparaía!ir¿ dirá las en particular , para que la'
raciones, veríos , reípiíeí- diga elquc cña para morir
s,y claululas,quc pone el úotro poreLComenCan-
jtual, haílaa cabarla vlci- do primero d ycúo. Adora
\z¿§¡uícumPatre^W,Sp'Y benedkí^
'tufanko^yirnt^i^re^nat, ,mmtih.i^l^c._. Reíp. /^ja
i fécula feculorum, Amen. perfanBaní crucem mam re*
■ - "j pvijifi demifti mtmdum.Y luQgofc
,^u^:t FBRQ DIF- íigue la oración, quepor
; ''i^jm^^c,: :; :i ícr tandeucta ,-y deindoU:.?
•:,:iii.; '-■■. ■::■'■ u]i\s:i':.'j gc^^cias,la pongo áqüijCO^l
. Yn-tbdauiaeílaefttei'n nioeíken ellatin ; y del'*^
i.ijo el alma, podnrlecr íq ^ rradazirla en la lengua ^
íreel cnferaio. El Euan- Qucchim ^adpedem litera, ;
elio de ían íuácap. ly.Sw^ para que la decoren los ni
mtk ocuIa in c(£ium I F^- ííos,cn la Dotrina : y íe cu
iP^S^dixtt.tfc. Y acúyiT teñe acodos; los fcligreíes. .
lo la páíTi >n del Señor/e- de qualquier Curato. Elb-
riiii ^an luancap.íS. fc7/a tin dizeaffi. "'
empore: Egrelfuí ejl IB- De^ qui pro Redcptme'.^
ír.ó'j.í^c.H^íbeiíiade- ^ mimdiyo!uí¡}i^n¿ifci,arcun'
,la. :-}f:L.. "í :'^ ■ . ; ^ cidi^a iudceis reprouari^a iii* '
¡yQRATÍO AD pQr^j datraditoreqflu¡otradi;pm-
<■■__ ínmum^ ifx\ r.¡ ni cul^ dligarhfiCHt agnm ímo"
cem
i^^?feí^>Ajl
5ÍI
I
ir>
*^
r
I
ISJLftA&JlAJUiA&JUiJÜKSBBaDnrBQBi
xem ad yiBimam duci , afg^ CrTA TRJDP^CCIOli
cmijpeciim , Amce Caiplu, es comofefigue,
Pilati 5 i^ Herodk in decen-
ter offerrr ', afalfis tefdbi^ Vcrf Muchaicufcaiqnici
accujari , jiagdlpi , ^ op- Chnfto,camta yupaichai-
iivohrijs "pexan , ¡putii conf- curac.
piijfpmis coromri , colapbif Reip. San^a Cruznij-
cedi, arundim percutí Jacie tjuiraicu , tcccc muy uda,
y dan , Isf yefiibíi^ exui^ qucípichifcaiqui manta.
Crudclauuafjigi^in Cruce A Dios, cammi tcccc
kuari, ínter latrones depiu niuyu queípichifca can-
tanJeUe, tf aceto potari^ campac pacarimuita mu-
PÉJ
hf lancea iPidnerari : Tu
J^omine per h^ fanñij^i.
fnxsp^nMtii.i/S ^ qiLí4 ego in
dignns recoló , i^ per Jane*
tam crucem , í^ mortern tua
libérame ( l.JíaHm diciípro
eo) libera famuluín tuum N.
ap^cnmin^&rni , isf perducere
narcanqui , circuncidaíca
caitajudiocunap carcuíca
amañiíca caica, chaicaii lu
dafpa muchaihuan cirpa-
caica caita, nocanacuna-
huanchacnaíca caica, hu"'
cbáuac vñahina nacaí arpa
taiman puíaíca caica; An-^^
ui^erí^, (¡uop&rdux^Uktro nas,CaJpiias, Pilato, Hcro-
nem tecum Criicifixiim. 6¡ui ' '
cimpatrey if/Jlmm fanéh.
culorum* Amen, ■
.-•i
dcípa ñaupa qucncuman
vgupaólahina puíaicachaf-
ca caica; Hulla mana che
can yachacciuiap chataícfl
caiu , huaótaicunabiian,
fauca pcncai fimícmu
huampas
f
'/
"ítúü^^Uy^^^
fmampasvyaycuchiíca^ña .chacatafca, §v3a¿la , tiiai-
carichifca caitOja^nactocai manmi puííarran qui chai
cunahuantocaicuíca caita, man. Camricana yaya,
qujchca pilluhuan pilluri- Eípkitu SandohuampaíS
chifca caira, inchalca caita, cau^anqui, capac ñatac^
focoshuá huaólafca caira, mi canqui , pachacunap,
vyapacaíca caita , llatanya- viñai pachacunapicatna»
chiícacaicajchacatapique Amen.
Ilai tacarpucunahuan eha-
caraíca caita,ch3cata Cruz §, DICI PRJBTE^
pi hocarifca caita , ^uacu- rea, lifc.
iiahuan yupafca caita, ha- Demás defto fe peudé
yac circa pocbcohuain- dczir, losPfairriOsqueeii
pas vpiachiíca caica chu- clRitua! íefiguen con las
quihuan chuquifca cho- tres piadoLis,y vltimas era
criíca caita : cam yaya cai clones ( que íe an de rezar
ancha íandlo ñacancui, ail con la mayor deoocion q
paricuinijquicunaraicu^ño fe pudiere ) quando vno
ca que^a cama n nao cai- cfta en el íJgonia de fe
cunaóta yuyapafaícairai- muerte. Y cada vna lea
cu,ían¿taCruzñijqui hua- de rematar con. Kyrk-
ñuíñijquiraicupas queí- eleijon. Chifle eíeyfon^kyrie
pichibuai ( yanaiquida eleifon. Paternoíler', y Aue
queípichij , vcupachap Mana, que dichas con Eé,
iíacancuinincunamanta , y Caridad , fon milagrof-
liinafpa puflahuaica mu- ías, para la íaiuacion del
Jiaicac, pmhuan huaqui que agoniza. De qíecucn
i w.
m
WJ!«
IV'
,,
p
1
«Vi
i^
•^
ii
•>
i]
«>-.:
■1
*v^
|ij
1
ic»
'li
«^
j
i^
1
*
Ü>
l«>
1
K
If^
1^1
*V
^^H
l^
iV;
^^B .
^i
^^H
•>
■
s
H,
IV
■
*^i
n
r
^n!'
Ci
ii
Piv
1
ir
1
0
K,
l^
1
V 1
KV
«>
t^
S 1
1
l>
1
5*
j|ic_
'5f6 n)el Sacramento
ta vn milagro; qiie por las £íj,tó^liibí:r;Y -7v >n
íauerrezado, vn capellán Itzoni'fiHÁTlO,
de vnÍLimo Pontífice, me- '-• . - -t :.:':.
recio alcanzar de Dios, en Domine I ES F Chrijle,
cfte mundo gracia, para el per tuamjanfafiimara ago,
articulo de la muerte cor- niam^ i^ ui-atipnem qua onír
poral, y ganar la gloria , y fiipro nobi^in montt ülmcti^
vjda celeilíal. . quando faBm eflfudortu¡4A
Y para que fe rezcn , y Jkut gtm^/mguim decinri
fe pi dan á O i os mifen cor* rh in terram : Oh/ ecrote, >/
días en todas íenguasjpon muUitiid'mcmJtidomtuiJan
drcpri mero cada oración guinei , quem pr^mnons ari'
;cnlann,paraquelosSacér g^íii^ cQpiojtf^me pro nobis
dotes , ó los que fupiereii, ^f^dijii^ offerre,if ojiendtre
larezenni el. Y en Ro- digrkcri^ Deo Patri omnipa-^
manee para ios fécula res tenti , comra multhudintm
varoneSjV niugereF. Y liae- peccatorwn huhí4famu¡i ttd
go en la Quechua , para c¡ N. Qjf ¡ibera eum mluc hora
. las decoren los Indios , y mortí^faa ab omnihnó prní^
*hs d igíf i 1 en la dotnn a , co- ^ ^^¿Hfi^s , qim probecdh
mo 1 as demás oración es,y ti^jíicóje imiut^, mjw/e, qü^
'- en el tranfiro vlrmio de la • cumpatrejs' Spiritiúfan.'w
m ucrrc^conque íe ayudan yint-^^.D' RegnM Dcm infiS-
\nos a otros a bien niorir. cidaleadirurfi. Amen. Di<^^
Lo primero íc a de dezir íe {^^¿s, vcz^Kyrieeleijoiu
¥>yriWedon. CbrijkeJafon. Pat^^r neJR:er,y ^uc Mm^
i^aufynojiúi Auc Mana.
Para la ícgunda. oracioiu
ORACIÓN
msssM^MS^Mmmssí
ORACIÓN PRIME^
ra en romance.
^eloAltar, -557
el Padre, y Efpiritu Santo
viues,yRcynas Dios, ea
los ííglos de los figlos. A-
mcn.
Señor lESVChrifto,
íor tu fanótíílima agonia.
' oración , con la c]ual
>Taüepor noíotrosien el
nonrc Olíucte , quando
ue hec bo tu fudor, como
ESTA PRIMERA
oración en la knma
§)uechua.
Yaya TcfüChriílo , fan -
;otas de íangre , cjue cor- (flifíimo ancha f^ga ani-
íari háfta la tierra ,te íopli niaiquíp yuyaycuuiin pi^ci
obtengas por bien ofré^ cuJíiioraicLi, oíacíon mir
cr, y motor a Dios Pa- chaitiijquiraicüpas^caihüá
re todo poderoío, la mu- mi ¿ri , ñocanchicmanca
hedumbre de cu fudor Oliucreñiícaorcopi mu.*
mgüineo , que copio- chaicuícanqDÍ,hunvpico-
ílimamentc dcrramaftc queiqui imjipacham , ya^
or noíotros , con el an- buar íutaihfna^pacha allpa
uñia del temoricontra !á man pace harcan ^ cumui-
luchedumbrc de todos cuípam^hullpüicuípam,
)s pecados de efie fieruó hupaicuiqui;cai cachü mU
lyo. N. y libra le en c- pa ñincaiquipac : Dios hi-
a hora de íu muerte ide nantin atipac yayam3n,e6
)das las pena.9,y anguftias cui,ricüchipuitác, yahuar .
uc porlus pecados teme chaíca humpijñijqujp
jcr merecido. Tu que co achca caininta lioclíancan
' camam
iiltljl
Vú
m\\
i^
0
t
«V
ll>
I
JUKJURJKBAB SBKKm JKRi
5:5S T>elSdcmmentó
ramam ari ñocaicuraicu Kyrieekifon^dn'ijleelelfot
h\chaixanc]ui , maiichai- Kyrie eleifon Patcr ncild
pa allparicui ííacaricui- AueMana.
ninmanca)Cai yanaiquip Domine lESV Chrijli
N hachalhcuicampa qiiipro nobh mori dignan
achca caininñccman jquef es m Cruce^obfecro te, yt on
pichijrac ari paita, cai hua- nes amarimdmes PaJIwnm
ñuinin pacbapi iiinatin ña
caricuiiTin, niuchucuinin-
manta huampas-, hacban-
•nianram ari , caman mu-
*chuncanra manchanpu.
nj. Cafíimi cana yaya
buaiijEipiricu Sindoliu-
ampas, cau^ancjuí Dios,
i^ p.marum tuarum , qui
pro nobU m/Jem peccator
b¡44fttflinwfli in cruce^max
me ¿n illa hora , qtiandofa}
¿lifiíma anima uta <cgre]j
efi de fan5iijImio corpore tu
qfferre^ y ojlendere digner
Deo Patri omn-potenti , p
amm.i huin^ famuli tu/, h
tf libera eura , in hac hor
morth,abommbii4 p^m^^L
t;apac nacacmi canqui tu-
cm pachacunap pachancu
iiarnpi.Amen. Kyrie elei-
fon. Chriíle eki fon. Kyrie pcifiombu^,qU;ts prop^ccat
-tkifin Hudí-a ninqui ya- fuhjetimet merwjjequic
yaycyCla, huda líarac mu Patrep" SpirituSm6lo%
chaicuícaiqui. Mariana. í^^^Í^ ^^^g^<^ Deni infm
iajieailjfim. Amm.
ORACIÓN SE GrN' Digaíc íegun Ja ves
da, tn latin. Ky^'^^ elcijbn, Chnfie ekifoi
Kytie ehijon. Pacer noílc
Dxra fcguuda vez. y Auc María , por la tcici
A, M.
Jl&Jülm
*" iLÜÍSBf^
imsMS^msammmmm
^eUlfar
559
1 oración.
) RACIÓN SEGFN^
da en romance.
Señor lESVChriflo
uc tuuiíle por bien mo^
X por noíotros* en vna
)ruZj ruegotc , que todas
«amarguras, de tus pe-
as, y paffiones , que en la
ESTA SEGVNBA-
Or ación, en ¡a (Síuc-
€hua,
A capac lESV Chrifto,
munarcanqmm ari carnea
yaya, nocaicura/cu , Cru¿
chacatapi huañuica , mu-»
chaícuiquim, tucui Cruz-
)rüz íüfrifte por nofotros pi.caima, hayac ñacaricui-
liíerables pecadores , y ríijquicuna,ñocaicuqLiea
layormente en aquella cha buchaca pa mucliijí-
ora,qLiando tu íantiílima caiquiraicu ( collanarnp?^
[lima falló del cuerpo ían ancha íandlo aninuiqui,
flímo tuyo; ayas por bie imaipacham Ilompac v-
emoflrar,yofrccera Dios cuiquimanta ÍIocfircai)cai
adre todo podcrofo, por cachun ñifpa muuancaí'
1 ahna defte tu ficruo. N. quipac; Dios llapa atipac
líbrale en efla hora déla yayaman cocui, ricuchi-
mcrte, de todas íus penas pul ñacac , cai yanaíquip.
pafl¡ones,quctemeauer N, animan raicu ^ cunaa
^^crecido por fus pecados, hiiañui pachapi queípichi
'u que con el Padre, y co pui ari paita, cocho hinan-
l Efpiritu Sando, viues, y tin ñacaricui^alíparicuinin
Leynas, en los figlos de manca j hucbanmantaín
>sí¡glos,Amcfí. ari , camaa muchuiscan-
;)! ^'
^
KV
iV
.- ■ «
56o^ DelSadnmeritd
ta, manchanpuni. Cam- faceumgauderecumfan^k
úw Dios yjyahuan'caugarí. 7^^^ in gloria eterna ^ isf tu
c]ui,Eípincu San(5lohuani p^fime Domine lESV
pas, capacchacunqui ña^ Chrifle^quiRedemiJUnosprA
tacmi , pacliacunap cucui
gachacunapi Amen.
i~- ■ "- .-
QRACION TERCE^
-: ra^m latín,
Domine l^.SV Chrijle^
^nt peros Profeu dix/jii , m pararipoteJl,Gnij cim Patre
C bar itate perpetua dilexite^ ifjpirau fanclo yim , isf.
tiojifiimofangume tno^ mift'
rere anim^ huiu^ famuli tui¡
i^ eam introducere dígnerii
adfemper Yirentia^ ij/ anw
na loca Paradijt^ Dt loiuat ti*
hiamore indmijibili , cjfii ate^
ijf ab ele5lis tuis numjuamft
regriíU^ Dem inficulajiecu*
Imm* Amen,
ORACIÓN TERCER
i
raen Romance-
Señor íes VChrifto?-
tu que por boca del Pro-i
J^-muli mi,N EtJ/hera eum feta dix.fte , amadotce cii/
üb omnihuó papomb^í^^l:/ p<c perpetua Caridad, y por
n:i , qiuupropeccat^sjuh , ti- eflo tcé atraído , teniendo
metjt menujje, tffalmani de ti compaílioii; riiegotc
r.'íam eiusinhac hora exitt4^s teñeras por bien , de mof-
JuL Apen ti lamum l¡>¿t^c,i¡f^ trar,y oírcccr a DiOs Padre
todo
ideo anra:>c¿ te mifcran:> oh-
fecro t€,l>t ea^idtrn Chanta--
tm tuasVj qiu de cxlh inter^
ram ai tJerundiU omnium,
rffiwnim marum amoi'itu.
diñes atrax¿tjOjjerre,'^s' ojien
dere digneris Deo Patriom-
fvpotenti , pro anima huí as
l^wtfX^I . V*-
'Tara encomendar $6i
oüopoJerofo, lamifma Padre , y el Efplritu San',
paridad cuya, que te truxo to,vjucs,y Reynas Dios¿
íel cielo a la tierra, a íüfrir en los figlos, de los figlos¿
as amarguras de todas cus Amen.
laíliones; por el anima de
:ftccu fieruo.N,y líbralo,
Ic todas las paílioncsj pe
las, que por fus pecados
eme áuer merecido, y fal-
Efia Oradon téreéfa en ti
G¡uechua.
A yaya lESy Chrifto;
bammi Profeta tococpa
la fu alma,en cita hora de fiminmaata ñircaqui ^ú\
í partida, akele Señor la yarcaiquim mana puchu-
>uerta de la vida', y hsz caiñiyoc caridad mu nana*
juc íe goze , con ais fan- cuipi, chaimi ari ñocamart
os en ía eterna gloria.Y tu puíTamurcaiqui^carnta cii*
ipiadófiílimo SeñorlE- «ypayafpa j muchaicui-;
;V Chrifto,que nos rede- quimjcai cachü ñincaiqu
nifte, con cu preciofiífi- pac-,Dioshinacm atipac ya
nafangre, ten miíericor- yamá cocui, ricuchipui ña
\h del anima deftc tu fier- tac^ chai quiquin Caridad
lo^y dígnate de licuarla a munanacuinijqui . hanác
os lugares amenos ,
de
afreícura fcmpiteina del
Paraifo , para que viua con
:igQ, con amor indiuiíí-
ble, que jamas fe puede
pachamanca , caipacha^-
man puíTamoqueiquida,
tucui caima , ^hayac mu*
chufcaiquip , allparicui-
nin , ñacaricuininta mu-
^.^, ^ — ¡ .- ^ — - , ^
ipartardeti, y de cus cf- chuncaiquipac ; caí ya-
pgidos. Tu que con el naiquip N. animan raicu-
O o quef
i j
m^smsmsmmm^m.
«V
'562 T^ra encomendar *
^^ueípichij ñatac ari pai- payay, cai yañaiquip N
ta llapantin ñacariciii, all-
paricuininmanra, huchari
niantam ari canian mu-
^chuncancam , manchan-
puni. Cai picinan pacha-
animanta , puiTaita mu
naitacari paita Ilaallayac,
mana naqucna viñai cuil
Paraifop pachancünaman
chaipi camhuaii huaqu
pi , ani manta qucípichi- caugancampac hucllacha
|)üitac. Anyallicliipm,qui- cui munanacuipi, tucui p:
cbapui yaya, cau^aipa pun chacamapac , cammanta"
cunca^ñiicñu cau^aita cau- munafcaiquicunamanta '
^^achijtac^tucuiallicacfan hüampas,acll3fcaiquicuna
dosñijquicunahuan pu- manta huampas, mana ra^
^chucannac gloria cocho, quiricoaa. Capac yaya
^GuipL Canimi ari, ancha huanmiari, Eípirítti San-
ciiyapayayiííyoc capac ya aohuampas , cau^anqiíi
ya lESV Chnfto , chanin- Dios^capacchacunqui ña^
nací, mana chaninchana tacmi, pachacunaptucui
yahuaniquihuan , ñocai- pachancunnpi cama. A-
cuóla queípichihuarcan- mcn I £ S V S Maiia,
^quicu, cuyapayayjlaqui-
ii K> íí;
IN EXTIRATION^.
Q^^ANDO ESPIRA EL PACIEN-
te.
^\n\
Cm
^. i^Cum^erol^c.^^, V^ios fieles de la ciiidacl\u
%r
Quando cftuuierc
JL muy cercano cl cie-
lo del cípirar,encónces
>iin cipa! mente, fe á de in
hr en la oración con vc^
icmeacia, hincados de ro
lillas todos los circun'ftá-
;s. Y í¡ el que íe muere
)udicrc, diga , y íi no pue
del lugar , ú de los arraba-^
les, como infla la cípira-:
cío del enfermo , para quej
ledá rogar a Dios porcl
pueda
YAuiendo ülido ef
anima del cuerpo,
al inflante íe diga cfte ref-
ponió. Suhuenitefanüi Dt
le el que lo aflífle,ó el Sa- ¡Sfc. Con todos fus vcríos
crdote pronuncie en voz y rcípueftas, con la oracid
lara por el ÍEsys Tesvs^ f/¿iI)í?^////¿,C^í:.y clauíula;
ES vs\ El qual nombre, yí
o queíe íígue, í¡ le pare-
:iere, lo repica muchas ve-
les, a las orejas del quea-
;aua. In manas tUíts , Isfc.
^'M
$. Interiniji^c.
N el entretanto , fe
ha^a ícñal co las ca-
panas (conforme alacot
-íafla la vlcima palabra, tumbrc) del traníícó del
difunio. para que los que
§. Tunc'pb¿,i:fc,
Ntonces ( donde ay
coflumbrc) (e dcil
:üu ¡a campana de la ígle
lo oyeren -, rucguen por
fu alma a Dios, y luego
( ícgun vio ) compon-
gan el cuerpo honeí-
íá Parroquial , algunos tamentc j y le pongan
jolpcs , para que ícpan en lugar decente ,- ton
Oo X luz
luz. Y también fe le pon- los Curas , el Concilio Lí
ga fobre el pecho , entre meníe. z. acción, z. cap,
las manos del difunto,vna 29. Y para eftc efeto , cftí
Cruz pequeña, u donde en la cartilla, la maueraco
faltare Cruz,fe le com pon' mo (e á de execut3r,con h
ganlpsdedos, en modo platica larga , ó corta quo
2e Cruz. Y fe rocié el cuer fe á de dezir al enfcrmoj
po con agua Bendita, y porloqual rio tratare en
mientras le Ueuan a enter- cfte lugar, mas de lo quo
rar, los prefentes , ó Sacer- queda efcrito en lá Qne-
dotes oraran porcldifun- chua,conlas tres oracio^
to. Sin lo que tan deuota, nes , tan llenas de confud
pia,y íantamente manda ro,y fuauidad-, que'an dá
cl fumo Pontífice , en fu íaber de Coro iodos los
Ritual Romano, íeguar- indios de las Parroquias j
de, y cumpla, en ayudara para el efeto dicho Remi«
bien morir al que eílaen riéndome en lo demaía
lo vltimo de fu vida, tam- la dicha cartilla, que corrd
bien lo tiene mandado a de molde.
HE EXEQVllS.
DE LAS EXECrVflAS:
§. Sacro S ando ji^c. ' dicion,énifl:¡tuciones ¿t
Lis Sagradas cerimo- Josfumos Püntifices,co.
iiías,y ricus , q la fanca ma- mo verdaderos myftcriot
ore íi^Iefia Católica fucíe déla Religión, y íefíaleí
víar,cn las exequias oc íus de la Chnftiana "piedad ,
hijos,poranticpiílima rra J'^^??^
i '
KMu^.
WKis^^S!^mmms3SMM^mMmmMmsmnB^Baim^
De las Exequias. $ 6í
y como fufragios muy fa- mente fi fuere de muerte
ludables , de los difuntos repentins) fino deípues de
Chnftíanos-, dcucn los Pa- dcuido interualo de ticm-
róeos guardar con grí cuy po. Para que de todo pun-
dado,y que no fe pierda el lo , no quede lugar de du-
vfo dcllas.
>^
Hls ita^ j l^c.
PAra auerlas pues de e-
xecutar , fe an de aucr
con aquella deuocion , y
dar , fi cíH vcrdaderaavéte
muerto,
$ • §lí^^ ant¡qu¡J?¡m!^l!fc.
EN quanto fe pudiere
hazer fe ieréga,yguar
inodeftia, quecsjuftojy de, aquello que antiqmffi-
conueniente.Demanera,q mámente eíláinftituydo;
cftas fcmejaotes cerimo- como que cñando piefen
ni3s,íe eche de ver, fueron te el cuerpo del difunto, íc
íantamenteinítituídas^afli celebre por el Miíla an-
como fon vcrdadcras,para tes de le íepukar»
¡la íaluacion de los fieles-, y
juntamente para la piedad
y religió ChiilVíana de los
viuos ; pero no para ganar
Siquió diefeJlo^l!fc,
SI alguno vuiere de fcf
enterrado en diade fie
fta/e podrá celebrar la Mif
Í3 propia, por los difuntos
eftádo el cuerpo prefente:
tctrado, (principal- coa tal que no íc impida
" O© 3 la
. § Nul!iim,lfc.
Ingú cuerpo íea en-
Ht,í!:J|:li
f^V^^^^3^ja^-^3AMJí'X!iifXlKl^MBBMmMmRBMj
p
Si
HV
ir
nv
IV
t^gkibi
56¿
©^ /^ 2xem¡£t9i
la Miiía conuentual, ni ¡os moritu Eclcfiañicojfcuw
Oficios dillinoSjni eftorue cirios encendidos , en las
a alguna gran celebridad Ex Cvj ni as, y funerales, ten-
de síjuel día.
gan cuidado, queíemcjan
te cerimonia , no íe dcxeí
ni tampoco íe cometa en
eRo alguna indignidad , 4
auaricia.
§. Pauperes yereJjfcJ
YA los pobrcs,aquic
deípues de muertos
Exequias , ó Aniueríarios les á fobrado tá poco, ó na
de los mucrtos.ó pidan al- d3,p2ra que puedan íer en-
go como porpfccio,antcs terrados deíu propia hazié
le contenten,eon aquellas ¿^¡,en roda manera fe encíc
limoínas,que íe fuelen dar nca gratis. Y los Saccrdo.
poraprouadacoílumbre; tes a quienes pertenece el
o la que el Ordinario efla- cuydado de los difontos({í
bíeciere. Ni permita , que fuere neceííario ) pcwiga la
para adorno de las andas.o cera a íu cofta^ú de alguna
§. Caueant cmnino,
Duiertan de todo
punto los Parocos,
y los otros Sacerdotes , no
hagan conciertos ningu.
nos , por el oficio de la le-
po! tura j ó por cauía de las
■ tumbajícué palins^ó otros
• crnamcntos del altar.
- J. Cum auum^c.
,Y como íea anri quiíG-
piadoía Cofradía fi 1^ vuPC
re,conformc a la coftuni.
brc del íugar.
Yadoo«^
Elti
'l)e la^ Í
Adocíe ay antigua
collumbrCjcic cocer
rax los muertos en los ci-
aren te nos,(e guarde. Y do
de.fe pudiere hazer, fe refti
luya cita coftumbre. Mas
I quien íe diere lugar de fe
poltura en blglcíia , fe dé
tan lolaméte el lu^ar de la
tierrazo fue! o. Yloscuer-
ps muertos no fcan enter
rudos cerqa de los aleares.
As fcpokuras de los
Sacerdotes, y délos
Clcngos de qualcjuicr Or-
den que fean,donde íe pü^
diere hazei, cílen diílintas
de ks íepolturas ¡de los le-
gos y íeñ aladas, y íituadas,
en mas decente lugar, y de
Cal íi erte{dondc vuicrc co
modiJad ) q aya apartadas
(cpolturas,vnas para los Sa
ccrdotcsj y otras páralos
vxeqmM: $67
Mmiftros de la Iglefia , d¿
inferiores Ordenes.
L Sacerdote, ó otro
qualquier Clérigo di
fonto, deuc fer veftido^ co
íus quotid lanas veíliduras
comüneSjhaila la veflidü-
ra talar incluíiuamcnte •, y
luego (obre ella la veílidu
ra Sacerdotal,ó Clerical, co
mo lo pide la razó del Or-
dé que tiene. El Sacerdote
á de íer veílido (obre la ío
rana larga , de amito, alu?,
cingulQ,manipulo, eílola^
y caluUa^dc color moradc?
El Diácono a ¿c
íer veílido, de ami-
to , alúa , cingulo,
rnanipulü , y eílola, pue»
íla iobre el hombro jz-
Oo 4 - quleido
í55^§^5íí>
mmammimmB^fitMW
P'
I».
r
ir
ir
! 9 ¿16 JLEJLBJÜftJQEmBAB^jnKKnrKn
$6S Dí*/^
'quicrdo ^ y que fe venga a
ajüllcir detaxo el bra^o
dciccbo^y alrnatícá de CQ-
\ox mofado-
g. Suhdiaconmjjfc.
EL Subdiacono ^ cotí
amito,aÍua,ciiigulo,
nianipirlo,y tuüiccla.
D Ernas dcña , los de-
mas Clérigos de in-
feriores ordenes^ an de fcr
adornados, íobre la íotana
CQÍobrcpelliz,y cada vna
de los dichoSjCon íu coro-
na abicrra,y con fus bone-
tes.
§.. NuIIumporrOyisfc.
Y Final m ente, ningu
cuerpo muerto , íc-
pultado para ficmpre , de
cjualquier ordca que íca.
Exequiaí,
fea licito traerle/) trasladar
le dcqualquier lg!tíia,fino
con ¡Kétiíi áú ürJinariOi
§. Laici cadauer^ip'c.
EL cuerpo muerto de
qualquieríecular, aíí
que fea dotado , de quaU
quier genero de titulo, ó
dignidad,no lo licúen Clc
rigoSjíino legos..
$.. Corpra^isfe*
LOs cuerpos délos di-
funtos , an detener
puertos los pies en la Igle-
fia ázia el altar mayor: ó (I
fon enterrados cii Orato-
rios, ó Capillas , ponganíc
los pies bueltos a los alta-
res deílas. Lo qual rambic
fe haga en los fcpulcros,co
forme al fitio,y lugar. Mas
los Prcíbyteros , tengan U
jcabcja ázia ci altar.
^^^i^sssisimsssimmmwimsmsmBEBBs:^
Délas Cxeqma^. fñ^
J. C^tefum^^c. cimiento; fe haga dc otra
,, fuerte por algún tiempo^
As ningüChriñia- procürcíe en quanto íc pu'
no difunto cnla co diere bazcr,que lomas brc
nunipn de los fieles ( que ue que íer pueda/ea trasla-
lo muera excomulgado) dado el cuerpo a lugar fa-?
i de íer enterrado fuera grado. Y en el entretanto
ic la Tglefia,ó cementerio, íe dcuc poner fiempre vna
krcchamente bendito.Pe Cruz,azia fu cabe^a^para íi
:o fi la neceflidadconftri- gnifiear,que deícaíó,ó mu
kre,quc por algún acote- rió en Chrifto.
ZlIBFS NON LICET DARÉ ECCLBj
fajlicamfepulturam. ■
^ QVE PERSONAS NO SEA LICITO
dar Ecicfiaftica fepukura. ^
Ignorare ncnjjfc.
O deue ignorar et
Paroco las períonas
que pordcrechoan de íer
excluidas de Ecicfiaftica íe
pulturaipara que jamas fea
admitido alguno, contra
los Decretos dclosfacros.
Cañones»
§é Negatur igiíurJJc.
A Eclefiañica íepuL
tura pues ,, íe niegaiífc
ios Paganos,Iudios,y a toi.
do&losinfielesra les Heré-
Íes,y a fus fautores,a los A-
poíiatas delaFéChriftia-
fiaalosQímatiGQS ,y a los
publk
i
r
ir.
V0 « JMKJIJS JU& AB JIB.AB JUIRB^B JRBi
I
570 T>eias
püblicsmente excomulga
dos de excomunión ma-
yor. Y a los entredichos
nominatim , y a los que eí-
can en lugar entredicho,
niien tras durare. , b
§. Se¡pfos,Í!fc.
Los que pordefef-
^ peracion, ó por ira-
cundia , íc matan a í¡ mif-
jnos,(í¡no es, que antes de
lu mueireayan dado íeña-
les de penitencia J pero no
fi lo tal aconteciere por
locura.
:§. Morlentikm¡J'c^\
Los que muere en
ddaíio,aüqucvuief
ícn dado ícñalcs de peni-
tencia anees que muricí-
icii.
Cxequldíl
A Los maniíieíl:os,y
públicos pecadorrc
que perecen fin peniten-
cia.
A Aquellos de qoicti
confta pubhcameti
te, que vnavezen el año
no recibieron, losSacramé
tos de la ConfcíIion,y Co
munion en la Paícua. O
que murieren fin ninguna
íeñdl de contrición.
A
Los infantes que
niuricrenfinBjptif
Donde en los di*
choscaíos ocurriere
duda,confalteíe el Ordina
lio. . .,í
£ XE
j^tii»^ifi.> .
'jbelasSxeqmas» 571
EX E Q^ lA R FM ORD O.
ORDEN DE HAZER LAS
Exequias.
'§. ConJlhutOy^c,
Viendo fe determi-
nado el tiempo, en
]ue el cuerpo á de íerlle-
lado alalglefia ; conuo-
]uefe el Clero , y a los de-
rlas , que dcucn hallaríe
)refenres al entierro, y jan
eníe todos ordenadamen
e (íegun la coftumbredcl
ugar ) en la Iglefia Parro-
juial, ó en otra Iglefia. Y
luiendo dado ciertas íc-
íales , y golpes de campa-
13, con aquella manera, y
:crimonia , que en aquel
ugar fe íuele hazet. El
Paroco vtftidode fobrepe
Iliz, con eílola negra, ó
cambien con capa de la
miíma color. Líeuando
vn Clérigo k Cruz delan-
te, y otro el agua bendi-
ta, Juntamente con los
mas 5 vaya a la cafa de el
difunto. Diftribuyafe la
cera,y enciendanfe las lin-
chas} Y luego íe ordena
la proceííion, yendo de-
lante las Cofradías deles
íeglares ( fi las vuiere , ) y
luego figue el Clero re-
gular, y fécula r, por fu
orden , y vayan d
en dos , la Crvz delante,
cantando deuotamére los
Pfalmos que abaxo fe dirá:
yendo el Paroco delance
de las andas, con las luzes,
y luego íe figuen los d-e-
mas que acoriipñan d en-
ticrro^
^i^^^l
172 \De las
tieiTo , rogado a Dios con
íilcncio por el difunto, co
precesj ruegos deuidamé
tcoídeqados.
§ . Parochus yero^ifc.
El Paroco antes
quefelleuecl cuer-
„ po, le f ocie con agua bcn-
' dita : y luego dize la Aña:
Si iniquitates , y el Píalmo:
. Deprofundió ^Isfc. y al íia
;. Réquiem <eterna dona eii Do-
. mine ^iff lux perpetua ¡uceat
. eli. Y luego repita toda el
AmiSí iniquitates^ y íe lie-
. ua el cuerpo muerto: el Pa
jTocp laliendo de la cafaren
: tone luego con voz graue
la Aña : Exultabunt DfiOy y
los Cantores comienza ^1
VklmoiMiferere mciüeu^^
'fecimdum magnamy tfc. y el
^ ClerOjVnos, y otros proíl-
. gan. Y fi el camino fuere
largo j diga pgps Píalmps
^oTJ'.rj
Exequias
del oficio de los difuntos:
y al fin de qualquicr Pial
mo i Réquiem ^eterna donael.
Diíe.Los quales Pfahnos íi
an de rezar deuotamentc
diflintos, y con voz grau<
hafta la Iglcfia.
§. Adin^rejfunjjjfeí
A La entrada de la I
glefia íe repite h
. Aña: Exultabunt Domino (j
.fa humiliata, Y luego cntrí
dos en la Iglcfia, comenji
do vn cátor, y el Clero re;
pondiendo, digan vnos, j
otros , conuienc a (abcr
Subyenite^Í!fcx2ít3^nÁo cq-
.fpimeal canto Romano
que tiene apuntado clBü-
tual,haftaelfin.^.Q3^
5. DepoJ¡toJt^¿
YAuicndo dcxaJo
el at^udjaníJiiS^Q le-
cha
¿ ^ j Ée t^ Exequmi _ ^74
ho áoníc va el difun to, los demás' vcrfosj refpuc.
Vi medio de la Iglefia , de ftas , oración , y clauíula^
aerte, que los pies del di- haftaelvltimo^Amcn,
unto (fi fuere lego ) eftcn
:ontia elaltar Mayor , y fi
iuere Sacerdote (como eC-
á.dicho ) tenga la cabejá
lázia el Alear mayor, y te-
$. Dumofficmmjjfc,
Mientras en el oficio Cé
dizen las laudes , el Saccr*
dote con los miniftros fe
liendo cera encendida prepara para celebrar la
;erca del cuerpo luego Milla rolene,por el difun-
; fi otra cofa no lo' impi- to (fi fuere tiempo) comcí
3ierc , como a baxo fe di
:a,l fe diga el oficio délos
lifuntos , con tres notur-
nos,y laudes , como fe po-
ne abaxo, y dos de los Clc
tigos comienzan abfolu
cftaenclMiílal Romano
en el día de la dcpoficion»
J. Finita Mijfa^i^c.
Acabada la Miíía, el Sacer^.
támente. Kegem cuí omnia dote dexa la cafo! la , ó pla-
Vimnt^ l^tc. Repitiéndolo neta , y el manipulo , y íc
los clérigos, fe diga el Pial pone la capa negra , y el
mo.' Venite Uc. Y fe an de íubdiacono toma la Cruz,
doblar las Antífonas. y llegandoíe a las andas, íe
Y al fin del oficio, def- patacón la Cruz, hazia la
pues de la Antífona del
cántico de, Beítedicliís , e^o
fumrejhrreftio^tfc.icáizc:
£ater wJier.En, kaeto, cq ros, ó Giriáks , y candelas
' ' "* " " " " encendidas
cebcí^a del difunto, enme-
dio de dos acólitos, ó cero
ferarios, con fus cándele-
^ ^ ^ ^ ^ ^3P g g-tt ABJfA JU& BMmBBBBBBMMBBMB
i^7
II
1«
«v
S7S
Tfe las Sxeama^l
encendidas,- y toctos los prcfeiice, canta cl re fponJ
demás del clero viene or- ío üguicntc. Líber me Do*
deoadamentc,cada vno en mineyi^c, •^'»-'-'í
iu dignidad , con candelas
encendidas , y íc ponen
^ la redonda del ataúd, ó
andas V y luego fe figue el
Sacerdote, con el Diaco-
§. Dtm cantaturjsfc,
lehtrasíc canta c!
dicho rerponíorio
no , y el airiílente con los el Sccerdotc^adminiftranJ
demás miniítros, y hecha dolc el acoly to, ó el diaco-
jeuereacia a! alear , fe po- no, toma cnciéío de la na-
nc enfrente de la Cruz a uera , y ponelo en el incéi
los pies del difunto, eñan íario,y acabando el refpor^
do atrás a la mano izquier fono, el cantor con el pri-Í
da íuya,dos acolytos: vno mer coro,dize : Kyrle eleÚ
con el eaceníario,y la na- fon.y elfegundo coro reíj
;Uer3 del encicnfo , y otro pomk.ChriJfe eléfon, y lud
con el acetre del agua Ben go todos juntos dizcn^
diia,éaíperforio, tenien- ICyrie eJeifon.
do vn acoly to, ú otro cle-
rjgocllfbra, y abíoluta- §, MoxSacerdosl
rnenre dize , la oración íi-
güíencc. Ním mtres in hidl "\/"el Sacerdote en voz
íium^ís^c, Coníuclaukt' J^ altadizc,Patcr nof-
Ja,y rcipucíb, Amen. Y tcr, y codos le rezan cfi
Juego comentando vn íecrcto, y en rant;o recibe
caator, y el clero que cíla del Diácono , ú del acolv
to
{:'f'l.'í^.>t.í.{.¡^_,Í[.í.^. í.fJ..'i',l.Í-.i,t.i .i. !.*.?,*• (
Í7t
De las Zxeautas.
O el afperfono , ó hiíopo haíla la claufula, y reípucí;^
leí agua bcndica , y hecha ta, Amen,
Ku profunda inclinación
la Cruz que cfta énfren-
e, el Diácono, ó el minif-
ro hinca la rodilla , y al^a
:1 canto de la capa , y an-
I el difunto fuere Sa-
cerdote, digafe en la
la a la redonda del ataúd oración. Pro anima farmí-
jfipaía delante el Sacra- // tul Sacerdotls, quam ho-
pcnto, hinca la rodilla ) dk, tfc. La qual acabada,
r rocía el cuerpo del di. fe lleoa cl cuerpo al Sepiif-
unto , de donde íe buelue ero, fi entonces fe á de l!e^
i fu lugar , y adminiñran- üar,y mientras fe lleuajos
ble el diácono , toma el clérigos cantan el Antífo-
ncenfario,, y de la rnifma na, ¡nparadifüm, i^c. Haf-
uertc cerca el ataúd , y ea ta acabarla. Y auiendo !lc-
:ienÍ3 el cuerpo , como gado al Sepulcro^íino cíla
c auia afperjado. Y auien- bendito , le bendize el Sa-
lo buclto el inceníario a ccrdote, dizicodo efta ora
¡uien fe lo dio , cftando cion. Deoó cum miferatio-
m fu lugar,y teniendo el ne, ifc. Con fu clauíub, y
icolito , ú otro miniflro, rcpoeíla, Amen. Y dicha,
1 libro abierto delante de cl Sacerdote rocíe con a*
1 dize : Et nenos inducoó^ in gua bendita , y lueeo en-
■entatiomm^ l^c Con los cicnfe ef cuerpo dcí difun
kmas veríos, y oración, to,ycl túmulo.
f^ 1^^ ^^^3^^9^'MAS]^MAMMIKR3ABMmMMABMj
57#
Delai
|. ' G¡updJ¡ corpm^ l^c^
Y fiel cuerpo no fe a
delleuar a la fepultura , a-
uiendo dexado el reípon-
íoúo Jn par adíjum^y la bcii
dicion del Sepulcro,fi cfta
ya bendito/e proílga el o-
ficio, como fe dirá, el qual
nunca íe a de dexar.
Entone el Antífona,!?-
gofum refurreóiiOyifc. Y fe
diea el cántico. Bened&is,
1 r
Y acabado fe repita la An-
tífona. Egojum refurreñio^
hafta acabarla , y luego el
Sacerdote dize , Kyrie elei-
fon , Chrifle ekifon , Kyrie
ekifon^Pater ncfcer , y en el
. entretanto , rocíe el cuer-
po, y íe dizen los demás
verfieulos^refpueftas, y o-
ración conforme alíexu.
Y boluiendüfc defji
la fepultura, a la Iglefia, ó \
la Sacriftia , digan fin can
to la htiúíoviZ^Siiniqui
tates^co el Pfalmo de Pro
fundía, l^c* Y réquiem fittr\
f. S¡yero,U¿l
Y fi por alguna razoni
ble caula (como por auc
poco tiempo, o por otr,
inflante neccílidad fun^
ral,)no íe puede dezir el ot
ficio de los difuntos, coi
los tres nodlurnos , y laq
des,porlo menos íe dig
el primer noólurno, coi
íus laudes , ó también fír
ellas,particula rmcRte,doi
de vuierc femejante cofti
bre. comentando el, Imi
tatorio^ regem ciii omma Di
uiint yenite adoremiu.Y dc£
pues íe digan todas las ca
íaSj que arriba cftan efcrí-
ras
¡mmssmmMSMMMMmEmmí
Exequias,
De Im
tas. Que fcan de dczit
dcípucs del oficio de los
muertos^ y la Mi fía.
f. §¡npdjtetíam^l:fc.
Yji también vuierc
tan poco tiempOjú
otra Vigente ncceíSdad, y
no fe puede dezir el pri-
mer nodurnOjCon fus lau
dcs,janc\asfe dcxen las di-
chas preces, y íufragios.
O EFtü ITM D EFFNC TO R VM.
$. MijjalPero^c^.
As laMiíIajfi fue-
re hors, con ía ce-
remonia por los difuntos
Ipt ¡n die ohítm , de cuerpo
preíente, no íc dcxe, fíoó
lo impide la gran íolemni
á^á del dia, u de otra fuer-
te lo pcríuada, otra qual-
quier ncccflidad.y dcípues
de la Miíía , fe haga como
arriba es dicho.
j. Diciturylsfr
EL OFICIO DE
los defuntos fe dizc
en el coro , en el día de la
depoficion , y en otros di.
ís, conforme a la oportu-
nidad del tiempo , y cof-
tumbre de las Iglcfias ; co-
mo eíla dicho arriba. Mas
en el día terccro,fept?rao,y
trigcffimode la depoficio,
y cncl aniucrfario.íe dobla
las Antifonasjen el fin de
los Pfaímos fe dizc. Ré-
quiem eternam^ i^fc. Auquc
fe diga el oficio por vna
folo.
$. Jd'PeH^erd^^isfc.
P p A vifperas
W93SWSinKlKñ ME, BBMMMA AJB AlfilKK&B
578 T)ela4
Virpens, fecomié-
.91 ab.foIutaméce-,c!e
la A&ii(on3í.P!acebo Domi-
no.i^fc. Con los Pial mes
que van feguidos en el Ri-
teal canto Romano , pre-
ces, verfigulos, oraciones
Exeq,
utas
y genuflexiones, en el ef
crítas^conforme cI ícxa Ic
pidiere , y los no(5turnos^
con las laudes,y demás of
cío fe figuira el ritual , qu(
es lo mefmo que en el br(
uiario, y manuales masas
tiguos.
DE OFFICIO.&'c:
DEL OFICIO QVE SE A DE HA-
zcr,en las Exequias citando el cuerpo del di-
funto aurente,y en el día tercero,íepcinio,
Y trigelíiQio j y en el aniuerfario.
§ ^i faciendo. ^iffc.
I .Se vtiieré de hazer
las Exequias , cftando
el cuerpo aufentc^en el día
que bien les pareciere fe ¿i
de hazcr el oficio qIc los
nvjcicos, en la ídeíia. Co
tres no^turríos , laudes , y
Antífonas duplicadas , ó a
lo menos vn «odurnü,gó
tres ücionesjy laudes , y I
Mi fia.
Y deípues de Mifl'a , c
celebrante dexa el mani
pulo, y la caíulla,)' fe pon
la capa negra.Precedicndc
el (ubdíacono cóIaCru2
y el cIcrOjY dos ciriales,c(
candelas en cedidas. Y do
acoIycos,vno con la nauc
ta dcUngienío , y clincei
iari(
JíiátMáJtm
./.*•./.»./.*•.«.»•.«.»•.
rio ly el otro con el ace-
:c del agua Bendita , y el
períorio , ycíle libro Ri-
lal. i^^x\'
Y con cl Diácono a la
'Délas Sxeqmas?'
579
§, Feld¡catuf\ isfc>
Dlírafe !a oración
i.?
•c]ue íe dixo en
Milla, ú otra conuenicnte,
lano izquierda,fe llega al y cl wmoJíeqniefcmt^ i^c^
igar del túmulo, y cílan-
o allí el clero , íe canta el §. Si oJf¡chm,ijfc.
)(pQT\íorioJiberame Do^ ^ ÍEl oficio íe hiziére
/«¿jiíT'r.Coiií o arriba eíla O por muchos difuntos
iciio, y mientras fe canta' la oración, y veríos íe digaí
adminiílra el encicnío, en el numero plural. Yíi
fcbendize,y feecha ca fuere muger en el genero
inceníário. Y lucido íe femenino. Y fi fuere Sa-
izc. Kyrieekyfon^ ifc. Y cerdote, ú Obifpo declare
Sacerdote dize Pater no en la oración el nombre
er.en íecrcto. Y recibiai de íu dipnidad.
3 cl aíperíorio asida a la
donda aíperjádo la tum § . P}\€di5líUjlsfcl
j. Y luego encienía de la
(lima manera dicha. Y di .^V ARDE SE EL
ú'átgo, Et'ne nos inducen ^ \J dicho Pvrtu en el
'*r. Con los demás verlos oficio por los difuntos a-
rcípucftas,y oración, co- dultos , aíli Sacerdotes , y
^rrae al íexu^ clauíulay Clérigos, como íegíareSj
njcn. y^^g^-^s , en el oficjo que
de la ícDultura íe hizicre
Pp 2, ea
ymBMBBWMiansM
5 s o n)e la^s Exequiaf.
en el dia de la dcpoficion. tno, trigcíIimOjycnela"
O en el dia tercero , íepci' niucríario»
DEEXEQ^VllS TARVriORVM.
DE LAS EXEQJIAS DE LOS NI*
ños.
5. Jnprimliyi^c.
QVanto a lo primero
an de fcr amoncfta-
dos los Parocos , q
conforme a la antigua, y
loable coftumbre de las
Igíefias, los cuerpos de los
niños , no an de íer entcr-
r .dos ea lugares comunes
y en cimenterios, para am
bes íexus ^ y ícpukuras de
las Iglcfias fino que en
\^s Ipicilas PaiiOQiiíaks,
o c n 1 os c i rr. e ; ( r j os d c 1 la^',
en cjianto cómoda menee
íe püdicic í53zcr , rciíí^aa
para cllo5,fcpijlcura,% y lü-
g:¿iCíia¿»í!íCjdos aclos de-
masió procuren que fe ha
gan. cnlosqualcsnofeart
ícpultados, fino los mfan-
tes.quc fueron baptizados
ó los muchachos que mu
rieren, antes de llegar a los
años de difcrccion.
N el entierro de los
nj ños por la mayor
partí- , no fe tocan las cam
panss, y ÍI íe vuicren de ta
car no an cíe íer có toques
tiiílcs, ó nitbncülicos^
mas antes an de íer toca*
das/oa roQi es feíliuos , y
lepivjucsdclks.
"kjiJáSÜáiLMm
uKSin9^RSfflnflGS^WSwSsfKwMCM^Bv«iB»n^
Délas Exequias.
ORT>0 SETELIENDI TARFF^
lúS.
ORDEN DE ENTERRAR LOS Ni-
ños.
J. Cumígituf\ t^c,
QVando pues , algún
itiíáotc, ó mucha-
cho Baptizado vuie
re muerto , antes de aucr
llegado al vio de razón, a
de Icr amortajado , y vefti
do , conforoie a la hedad
£jiic ruu'ere. Y lele pooi>a
vna corona de flores, ú de
yeruas aroniaCicas , y odo-
nftras,en íeñal de h eme-
reza de íu^carne.. y virgirú-
dad. YelParoco con fo-
bre pclliz, y eílola blanca,
y los demás cícrJgosC fi ios
Víikic ) yendo la Cruz de-
lante. Qiic fe a de llenar
fin afta (baja ) van a la cafa
del difunto. Y vn clerípo
qucileue el afperíorio , y
el Sacerdote rocié el cuer-
po , y luego dize la Antí-
fona. -S/r nome .Domtni^i^^c,
Y todo e! Píalmo , laúdate
puen DonímüÁjfcQon e!o
ria Patn.
Y repetida la Antífona
m ierras íe llcuíirc a la Igle-
fía, íc djga ei Plalmo. Bea-
ti inmacHÍati m yia^ i!fc. Y
íi lobrare tiempo , íe poe-
de dezir el Píalmo. Laúda-
te Dominum de cívl^^i^c.
Con Ips dos que íe figucn,
y al íinyghria Pam,i7c.
Pp3
H,
IV
p
l>
ÜV
582
!D(? /^i
§. Cumautemyis^c»
YQmndo llcparcn
alaiglcna, fediga
el Antífona , h¡c acdpiet^
hfc. Con el Vhlmo^Domi''
ni eff t err a ^i^'c. Con gloría
.Patri.Y repetida la A'ntiro
na, íe diga. Kyrk eleifon^
¿^r.Pater noílcrj fe aíper-
•ge el cuerpo.Y íe diga los
xlcmas verlos, refpucíiafr^y
la oracou^haíla la vltiiiia.
Amen.
§. DumportauírJ^jfc,
/^ 7" Mieíirras íe licúa al
_|_ túmulo, y aunque
eníonccs no íc l!eu3,fe di-
z el 3 A n ci fo n a J ii iie n es, &
Virgincs^&c. Y el Pfalmo.
Laúdate Dominum cíe Cxlk^
í^c. Y en el tía oíoria Pa-
trJ^i^sTc. Y rcpcuida la Anci-
(oü2i,Kjne dcyfi^^c Pa-
Exequids
ter nofter , con los dcmai
verfos.y oración, claufülí
yi'cfpucfi:as,Amen.
Y Luego cl Sacerdote,
rocié el cuerpo con
2gua Bendita , y de la mcf
ma íuertc le enciexiíc , y a
la íepukura. Y luego le en
cierren. Y quando deíde
la fepalcura íe boluicre a la
Iglcíía,íe diga el Aarifona
hcnídiñtis^lsfc Con el can
tico de los tres mños.Bm&
álate cmnia opera Domini
Domino /^c. Y note diga
al fin Gloria Patri,ííno3-
üiendo repetido la Antifo
na, eíbüdo delante el Al-
tar, dizc el Sacerdote. Do*
mi?¡iis iPoLyfcum.Kcíp. Iff di
Jpirltiitiio, Oremii-s, Denó qu¡
miro ordine An^^elornm^ i^c.
Con fu rcfpucfta,, Amen.
Iesvs fea coa todos.
FmdelaiSxeqmdi: 4
P'IN DEL SACRA- Conclmodode emer-
mentó déla Extremaunción. r árcalos adultos^
T de lalp¡jit a délos enfermos y níFios,
ly de ayudares a bien morir,
DE SACRAMENTO MATRI-
montj.
DEL SACRAMENTO DEL UK]
trimonio.
g, PARROCHFS.ijfc.
Viendo fi Jo el Pár-
roco rcqueridOj<]iie
caía Parroquia íe quiere
contraer algún matrimo-
niólo primero feps^ y co-
nozca de aquellos a quie-
nes les pertenece , quien, y
guales ion, los que quiere
contraer cl matrioionio.
Si ay entre cHosalgon ím
pedimento Canónico. Si
quieren cootraer,efponta-
Re*y/olancaria, y líbreme.
te, y fegun la honeílidad;
y honra del Sacramento.
Si ambos cieñen le^itirna
hedad. Que el varón ten-
ga por lo meóos catorze
anos. Y la muger aya cum
pudo dozc años. Y que ca
da vno del los , fcpa los
principies de la Fé; pues
dcípiíes an de tener obliga
cien de los eníeñar alus
hijos.
§. Notíerit ex, Ifc.
Sepa,y conozca de Auto
Pp 4 res
masEBmi
í^»^SÍ'5^<^'?'íSm]
í^:i^^^w^3 ^^ ÍC5 JJLaffiMj
«Vi
irv
iv
i>
i».
i»
«I
IP
l^gg'ftXai^*..
5 ^4 T>el Sacramento.
res aprouados, que fon los quia.
impedimentos canónicos
para contraer el matri-
monio. Y quales ion ¡os
que dirimen e! ya con--
traído. Y que fon Ic5 gra-
§ Pr^fertimyerOy ífcl
Eípecialmentcfca-
q!;e los
cordera
dos de la CóíanguÍDÍdad,y matrimonios que íc hazé,
afinidad. Icen la cognacio entre el robador, y la mu-
cípíritual, que íc contrac ger robada, mientras elU
tx\ el Sacramento de! Bap- cíb en poder del que la ro
tiímo , u de la coníírrxia- bó, y también los clandcf-
cion. tinos , y otros qualcíqüicr
matrimonios, que fe con.,
J. Haheatin^lj'c, traen de otra íüertc,quc
O primero. Tenga efcando el Párroco preíea
bien íabidosj cntea te, ú otro Sacerdote , con
didos todos aquellos pre- licencia del propio Parro-
ccptos qnc conuicne guar co,u dtl hordinaiio , y de
d-uíe , en bazer ¡os macd- dos,ú tres teíÍ5gos-,íbn per
mooios dcuidamenre^ ios decreto del mifmo Con-
íagr ados Cagones, y prin- cilio , totalmente , inuaü*
cipalnKinc lo que manda dos, calados, y nullos.
la laríia Svnodo TriJen-
tma;y procurará, qne con
puntunlidad, gran cuyda-
do, y diligencia, íeguar-
dcii en íu Curato, y pjuo-
"^y^ El propio Párroco,
(](eá de hallar prc-
ícntc.
Del <i^íatnmcnio'
ente , es el en cuya Parro- ceder gratis.
|uia/c celebra el matrimo
iio, ü íca del varon,ú de k J . AntequamJ^c,
ti
f. Caucat^lsfc,
Ncesqucel matri-
monio fe contrai-
ga, conforme a !o determi
Ernas dcfto , aduier nado por el Concilio , los
cacLíydadoíamentc que vuicren de contraer-
:1 Párroco , que no admi- matrimooio, íe den ancié,
a£icilmente,aquefccon yamoocílco ptiblicamen
raiga matrimonio entre te, por fu propio Párroco
os vagos, y peregrinos , y tres vezcs , en tres dias de
juc tiene inciertas habita- íiefta conriüuoE,en la Iglc
:íOiies,o moradas. Iten ni fia , cu la íolerniie celeba^
iquellos que an íido ya ca cioo de la Miíid. .
ados antes , como ion las
nugcrcs de los íoldados,
) captiuos, ú de otros que
inda pcrecninando, fino
Sic yero vh\ If.
micndo hecho dilH^entc
o
T SJ Las Parroquias
del "vsron ,v de la
nquiíiílion de. todos eC- mugcr , fiícren diftmciaj
:os. Y auieodo dado quen- háganle las amoncílacio-
;adcllo,alhordioario,yte ncseacadaParroquia.Las
licnjo licencia del, para
relebrar íernejantc matf i-
¡nonio : la cjual íc á de co*
quales dcíronciacioncs he-
chas, fi o o fe o pi) íl Cí c 2 1 gú
legitimo impedimento ,
proc€-
1
i
P
i!
i
t
1^^^ ^^ ^3 ^V 0JS JLEJ[XrjQnKlKB.aBJlBAmAB jon
5«
w
>0
$ 8 6 'Del Sacramento
prccedafealacclebrícion meneos, íe declaren^ mis
fácilmente. íi no es que el
ordinario, juzgue conuc^
nir, otracoía.
del marrimonio. Y f¡ al^ij
obitaculo íe puííere , no
paíe adelante el Párroco.
§. Hasautem^is^c^
T O comience el Paií
roco á hazcr eftas
§. SílPeTQ^tfc.
Y Si alguna vez vuicre
alguna pro ü a ble íof-
pecbajúotra qualquier cau denunciaciones , fin que
ía pucíla en razón , dema- primero le confte bien el
ñera que íegun el parecer libre coníencimiéco , y vo
del Obiípo íe poeda el ma luntad, de cada vno de los
íriraonio niaücioíámcn- que quieren contraer.
te impedir , íí precedieren
tantas amoneilaciones- en
tooccs con licencia del
bx'rdínario , ó (e boga vna '^SJ' Si defpues de hechas
denunciación tan íolamé- -^ las amoneñacic^ncs'
te; ó por lo menas el Par- no íe contraxere el matrÑ »
roco, y dos, ú rrcs teíbgos monio, dentro de dos me
prcíciucs^ ccicbrc el matri
nionio: y íuepo antes de
la coniümacion ác\^ íe ha-
gan las amoncíiac iones
Cilla Igleíia, para que íí
vuiere al<:?unos inipcdi-
aií;? linos
d ■
ífs,repitan(£ las denuncia-
ciones. Si no es que al O-
bjípo le parezca, otra coía. •
{, Demmti atienes,
Y las
• ■ ■■ ■
Ea notorio a todoslos
prcíentes q N. varo, y
N. muger de tal familia, y
Parroquia jccn cl ayudado
Dios 5 pretenden contraer
entre íí matrimonio j por
lo qual amoneílamos, a
todos, y a cada qual , que
G alguno Tupiere, que en-
tre ejlos ay algún impedi*
meto deconlanguinidadj
u de afinidad, ú de cogna-
don eípi ritual ,u otro qual
quiera, que impida catre
ellos el mitrimonío j lue-
go nos lo auiíe , y diga, y
efto lo amoaeftamos, pri-
L Párroco amonef-
tc a los cafados , que
no eoabicen en vna cafe,
antes de rcccbir co el tem-
plo la bendición Sacerdo-
tal j ni conranien c! matri-
monio , ni menos citen
juntos, fino eflando algaV
nos deudos, ú otras perío-
nas prefcntcs^y efta bendi*
ció , no la deuc hazer fino
el miímo Párroco , úorro
Sacerdote , con licencia
del Propio Cura,u del or-
dinario.
Aduierra
• üDel Adatrimomol si?
Y Las denunciaciones, primera vez. ( Si fuere la
fe haga defie modo. primcr35)ó fegunda .vez (fi
El Paroco mientras (e di- fuere la fegunda,) ó tcrceía
te la Miíla folene , denun- vez ( fi fuere la tercera de*
eie al pueb!o,en fu vulgar nunciacion.)
deña manera.
^ §. Mo/íeafjlfc^
f^J^Wl^W^^Jgl9MS32
0
p
1
0'
^i™
B
ü^'"
Si
f ..^
i
^■'
1
1
il:
1
ÜítUiLai^
5 Í s T>elSacmmento
Duierta rambicn cl Parroco.y teftigos , venga
Párroco Que quan los deípofados a la Iglcíía,
do los cafados vuiercn re- á recibir la bendición. \
ecbído la bendición , en entonces, guardcícelSa-
las primeras bodas, no los cerdote,dc 'pedir a los con
bendiga en las íegundas, trayentes fu coníentimien
ora la muger , o cl varón, to. Sino tan folamente ¡es
pafen a las ícgundas bodas, dé la bendición , celebra-
caíandoíe íe^unda vez. da la Miíla. Como abaja
Mas donde cíla en colíú-
bre, que fi ¡a rnugcr nun-
ca íc dio con otro, y aun-
i|üe cl varen aya fido otra
vez cafado , íe bendií^an
lasbodys, íe á de guardar
clb coítumbre, pero las
bodas de las viudas, no las
bendiga aunque ÍLi m^ri-
íc dirá.
$. Jdmoneamr, Ucl
DEmas defto , ícan a*
moneftados los ca-
lados, que antes que con¿
traigan , confieífen dili-
gentemente fus pecados.
do nunca aya íido calado. Y que fe lleguen a recebir
clíantiííimo Sacramento
$• Matrimonhm, ife.
L Matrimonio , es
conteniente ícccle'
bre principalmente en la
Igieí «a Mas íi íc vuicre ce- inftruidos , y enfeñados ;
Icbrado en caía,preíence el quando fantamentc deua
viuir
de la Euchariftia llegando
a recebir, y celebrar' el Sa-
cra memo del matrimo-
nio, pia, y Rcligiofamen-
rc. Y fean con diligencia
Del ^¡^Atrimvnia^ .589 ,
nuir los cafados, y déla Icbrarcombites nupciales
llanera que lean de con- y bodas. Pcroclmatrimo
}ef far , re6la , .y Chriftii- nio, íc puede contraer en
unicnte.Con el exempto todo tiempo , y !as bodas
¡ue pone la (agrada eícri- íe hagan con la modeftia,
Cira , de Tobías, y Sara : y^ y honeflidad que es licicor
:on las palabras que les en Porque el rnatnmonio es
cño el Ángel Rafael.
$ . Poíiremojjfc.
LOpoftrero, bagan
iTieraoria los Paro-
:osj que deídc la Domini
cofa fa nra, y a de íer trac
doíantameiite»
§. G¡¡uomma,¡:fc,
asías qualcs co-
fas, cafi fon iacadaSj
:a pr mera de aduiento^ de ios decretos del bgra-
lafta el dia déla Epifanía, ¿o Concilio Tridenrujo.
1 dcfde el rniercoles'de ce- Itcn mas.Todas las demás
lija, baila la Otaua de Paf que íe mandan aüi , para
juainclufiue, cftan prohi que el Matrinionio íe con
íidas lasíolemeidades nup traiga bien , y deuidamciü*
:iales^para que no puedan ie,an de íer guardadas coa
jendezíríe las bodas; lie- diligencia,
isríc a íu caía la elpoía,cc-
Kirrs
;Í3
^{•^íi^WF^JS
'
tv
p
w
>U|
«^
H '
«V!
li--
^t
"i
*>
„;]
^
■^
•«^■
•wl
,
£
í
í:*
1
i 1
«.
1
¡^
r
«^
rt>
»:.
:i
1«^
i;
í»^
'■
^
B.
P^ll
^ll
"^S
íi^fl
1^^
IP
i^
i^
»^i
*>
ir
W ■
te»
io
i«»:
<^
K»
lí^
6
tw
1
K>
1
«^
>^ ,
HV ^
l>;
fe
I^Siiltk
lí*w_
LAS
V9CJ
T^el Sacramenté
RITFS CELEBRAN'Dl MJTR12
monij Sacr^menturru,
RITV.YCERIMONIA PARACELE^
brar el Sacramento del matrimonio.
§. Parochiu^lsfc,
L Paroco pues , que
áde celebrar el raa-
tnmonio, auiendo hecho
en tres días fefliuos, las pu
bhcacioncs (como dieho
es) íinoobílare^algua le-
gidmo impedirneuto, ve-
Ibdo en la ígleíia de íobrc
|)L' i 1 iz, y de e í \. o la bla n en ,
ílcDriudo coaíigo por ío
menos vn cletir^o, déla
miíma fuerte vellido de
ícbrcptlhz , que ileue el
libro, y el acetre con agua
Bcnd¡C3,y el aípcríoríoi en
preícDoa ác dos/i rrcs ccí-
tígos, pregunte al v^aión, y
^ X\r ^r V— roíjaviiüca
particular (a los qualescs
conuenicnre coía , que la
prcíencia de fus padres , y
de íus deudos acompañéis
y honrren ) en lenguaje -
vulgar deíie modo.
J. N, Vis accipercj l:fc,
N. Qjjereis reccbir a NJ
que aquí efta prefentepor
vueftra legitima mugcrco •
forme a la co (lumbre dc '
la íanta madre ígleíia?
Reíponda el eípofo. S\ '
quiero.
Y luego el Siccrdotc
pregunte a la cípoía.
N Quercys recebira N,
que acp¡ cíla prcícntc por
Yutítro legitimo mari--
doi
[o;cOKformealacoflüm f^ Vfe de otras pala-
)re,de la fanta Madre Igle \^ bras conformado-
ia? íeconla coftumbre rece*
Icfponda. Si quiero. bida, de qualquier prouia
cía : y luego los rocié con
§. Necfufficit^ifc. agua Bendita: y bendiga
CT" No valla el coníéii luego el anillo,con la ben
JL timicnto del vn co dicion que el Ritual pone
láyente , íi no es necet con los verficulos , y ben-
ario que fea de cntrábos. dicion , hafla la rcípueíla.
Sf fe a de exprefar , con al- Am en.
^una feñal vifible exterior.
D íe haga por fu propria
períona, ó por fu procura-
dor.
^. Mutuo jgitur^^.
A Viendo pues fabi-
^¿j^ doel coníentimiea
to de ambos contrayentes
El Sacerdote rocíe
el aoiilo con 2o;ü;i-
bendita en modo de Cídz
y recibiendo el eípoío el
anillo, de la mano del Sa-
cerdote , le pone en el de
doquartOjó anular déla
mándeles el Sacerdotc,to- mano izquierda de la efpo
me el vno al orto la mano fa, diziendo el Sacerdore,
derecha, y diga. Innomme Patrk-ftf F¡I¡j^
Ego coniungo Ipos , in ma l^jhiritus SanoH^ Amen, Y
trlmomum. In nsmine Pa- diga deípues los verlo?,
trÍ6,i^Filij t l^fpirítus San reí puedas dellos, y crac i5,
^í^Amen, que íe liguen en el rituali
§,Felalijs^i^c» baña la oración, Amen.
f^^f^ ^wwwjWMMrssBsnanmmBi
iV
i>
ir
l>
592
DelSacramento
Acabadas todas cflí
cofas, el Paroco c
criua de fu mano , en el 1
Cabadas citas cofas, bro dtl matrimonio , !c
fi íc vuieien de beii- nombres de los cafados,
dezii las bodas , Celebre el teñigos,y las demás coIí
Paroco la Miíía, porel cf- conforme al orden, y foi
poío,y la efpofa, como cf- muía abaxo cícnta* Y ha
Miflal Romano: ga cfto,aunque otro Sacc
dote, ú delegado por <
ordinano,ó por fi, aya ce
lebiado el matrimonio.
ta en e
guardadas las cofas que a
liieftan mandadas,y eícri
tas.
§. Ceterum,i:fc.
J" Ac^ f¡ algunas Pro.
/Xuiijcias, en la cele-
bración del matrimonio Romano. Por el qu al fea d
acoítun^bran vfar, de o- adminiflrar auiendo cop'u
MODO DE CELE
brarejle Sacramento del w,
trimonio, a los naturales , cot
formándome con eflt RitUA
tras loables ccri momas, a-
lléde de las dichas, la fanta
Tridencina Sy nodo, quie-
re que íc retengan, y guar-
den.
J . Psi' a6¡'fój:fc.
del en todcvs ¡04 Iglefia^ ■
de la Chrifliandad,
fin exceptar
alguna.
LO primero íc a ¿i
notar que el Cutj
tenga aducrtcncia, quan-
de
do q^itec labcL' lias: yo-
[uncades^ :, (fc/ los. cootra-
^entcsjiipjks . prcgunrc a
aniDQs jiintos i txi pieíca-
cja detjciligos, porcjuc fe-
r? caerlos fimatnonefta-
EHPncsj pues no: es rneccf-
rari4 h iarencíon deJ pro-
pio Jar ocOj: para la inte-
^ridaddcíl:^ /Sacramento.
$ínQ;k<ierlos: contraycn-
Cf S;,; ^ii adinmemfmt maíe
W 'ac0pp4tio\ akerm.: j ¿7*
ffincPi ^oqut, fmt: mimf-
m^tradendQ,^ Ist. ac<;eptan-
iofe ai in incm- Y fi efto
fe halla , juntanaen^e cojí
la áffifteaeia del Gim , y
Ips leftigos. que el lanto
Go n cj 1 lO: de Tren to ma n -
áa.i fin duda que quedan
Eaíados,,,fin auerneceíli-
dad de lo^ deípoíir de(-
pues. Píjc&ya lo eftauan,
por las palabras: que auian
expreflado. Dc£lta,qmcro
;u.:.iÁ,i.¿
por miimiiger ; y eib,
quiepolo por mi marido,
o quiero cafarme com e-
Ha ; y -¡ella: con et: íShio
quecadavnoiaparte cnla
Iglefia,© en paite publica,
dé fu con fentimmnto ; y
voluncaA: Y cfta^Jabida,
los amoncHe , y . haga las
baáa^^en eres dias ^dlfti^•
íosdefiefl;adb guardar de
los indios^: Domkigos j^u
ficftas. -de i giuardaíi :dc EF
pañoles ^. ó. :Micr£oles ^ y
Viernes , que . íotx dias de
íiotnna,^ qua ndo: 1 a grn ce
ífe }uñta a ellx Y finóla
yuiere (por alguna cauía)
en aqocilos días , no los a-
naoacíte jibaíla que la aya
junta, y competente an-
te quien fe amoneften.
Adüirticndo , que" no íc
an de amoneílar , en tres
dias fucceilkios de Paíqua,
o fieña, fino que an de
fcr Iq3 dias, contiguos, :y
Q_q que
f^^^ ^^W,^j^f9M!i3M3MJHk^MmBxammw3mi
^Lásíñmk
594. T) el Sacramento,
que a de paíár cntie vna deípofarIos,fcíjgucn mií
amoneílacion, y otra , vn clios inconucnientcsj co
dia en medio. Y cfto ram- mo ion. Cohabitar , y ef
bien fe a de guardar, deíde tar juntos en vna caía (co
la vltima amoneílacion, ía prohibida, en cfte Rita
haílac! dia que fe vuiere al,y de todos) fin aucr re
de celebrar cl marrimo- cebido las bendiciones.
nio.Como lodize el muy nupciales. El gran trabajo
dodo padre, Tomas San- que ay, en hazerlos velar,
ches en el libro tercero de por auíentarfe, y por pare
confeníu cladcílino, diíp. tcrlcs,quean degaílaf en
¿.numero. 8. donde di?x. ofrecer, comprar cande-
4. deben r fien tribus feftis la?;, hazer chicha, y otras
cotinuis.fciiic.no debéc in coías para íus bodas. Y las
medíate.ícilicec lublequi , van alargando , dcmancra
qtiinaliquoddierum ínter queay indios, que eítan
nallunjjintercedat. Y al fia por velar, diez, y dozc ,y
de! numero dizc.Sitis vide mas años,
tur.fiduodies intercedant Y porque los Indios,
ínter vnam,d: alteraní mo que poco íaben ( que ion
nitionem. cafi codos en ecneral ) les
Lo.lcgundo qiTcprocu parece no eíian caíadojf,
re t\ Cuta , dcípoí ;rlos , y ni que lo íon, íi no aman-
veLirlos )üntamence fin cebados • porque el padre
díLir^ir por algunos días el no les dixo lu Mi (la , en la
rccebir las bendiciones íf^Icfia , ni los li^oconcl
iiupcialcs. Porque de íalo j^'g-^l. >> que le tienen por
matr.monio
I)elAdatnmonlo 6^5'
¡rnatrimonio verdadero. Y nen con c'!a peíaái) m brc; r
afli preguntándoles, aí va- dizicndo que no es íu mu-l
ponsíñachuhuarmiyacun- ger. Ni que los bijas í|ue>
Qui*) y a la muger) cobaya- en ella tiéoca ion legiti-j
duncjuiñachu) quces tan- mos, porgce el padre, noi
tocomo,{oys cafados? ó loscnírocn b Iglefiaporj
cftas, ó eres cafadoj reípoii la mano, ni los ató, comp>
den) raanam, 1.^ manarac- a otros calados Y poreí?í
mi , hatálUnacuícalíam tóruar eílosj otros incotí^
cani. ) No aunno fino uenicntes, es bi€ deípoiar:4
lolo cftamos defpofados. los, y velarlos juntamen-
Solo nos an tomado las le* a%:^¿i|j ol ioí| ^cúmi
fílanos. Que no lo tienen A las íegóñdás^bodas|
Jjor matrimonioifino poE es rambicn neceilano, ad-
ccrimonia del. Y pregun* üertir a lo,s indios , que íi
tandoles mas el noníbie nóicbendizecl anillo,y
del Cura que los deípoíó? (ebuelue el Cura ales ha-
no lo íabcn dezir. Ni le co blar en latín , mientras los
riOcen , por no creer> q di caía,y las demás cofas, qi:c
■padre que los deípoíó, ios en las íegundas bodas no
cafó. Y: muchas vczes lo ícandehazer, es porque
'hazen , por no hazer vida ya la mugerlas recibió ( íi
co íus legitimas mugeres, las recibió en las primeras
'Con quien tienen poco nupcias) y ion verdadera
•güito, y yiué mal cafados, mente catados , en c! deí-
r Demás de que repudia poíorio que (e les haze
.^íü muger , quando tic. por palabras de prefcntc.
m
05
)ür
IV
i>
«V
I
¡tu
l>
porque dc'otradiefcctam
bien dizcn iio ion caía-
dos , porque les faltó ci-
ta ccrimonia. Y fueleii)
repudiar la mugcr , pro-
pia , y bufcar otra con
quien fe cafan i, .yendofa
a otros pueblos , y. prouíni-
cías ) que es cofa cjue dek
lean mucho ^ quando ,na
cfl:an,inív;iuea. con coa-
tento j por lo que arribík
tengo referido ¿.> i ;
Y aiin que feguo .el ma^
nual: Romano (cuyo vio
pereció ; ^ jtenieiido cfíe
Ritual Rom amo , que a
defcrnueítrp cerimonial
perpetuo ) auiadifícultad
que bendiciones ^raii las
que fe prohibían por de-
recho); que í te reitcraílcn
en las íet>iin das bodas i,
pues fe. dauan bendicio-
4ies luego en acabando de
celebrar el matrimonio.
Otras (c dauan ca la puer-
ta de lalglefiar ch-la t^íe-f
bracion>íokjrnne.dcli ^i
tras dentrotco la Iglefia^etii
llegando al AWi: y otras,
íc dauan en el dit¡urío dQ
la Mi fla.,. dicho, el Pajtcr
noñefi Y ünalíTwrinte^Q
tras deípues de U Mifl3i -iuc
ir 5egun;la probibiciop^
¿clc^p^ Capdlamm, De tQ
da$ citas bendicioiies , fe
atiian de entender ; pues
todas fon bédiciolics niip-
cialos, con todo ¿ folatn^gi
tefccntieíidCjdQ; lasbqa^
diciones queje dan: , eiji
el dilcurío de la Mifla id^P
las boda s. ,Go mo cxpijcf-
famente lo diz:e,,NauariQk
En el G3 p. iii , nu rriero .83 ^.
de íu manual,. Y fegun al-
gunos Autores. Se aui^iTi
de bendczirlos aiiillos (G,
íebendixeficn dos ) y las
arras ;(, í¡ zahora; fe vuicf-
ícn de bcndczir , y en
ti;egar. a: Ja cíppfa ) c»
las
Del <%^atrímoñíS* ^1^7
las fcgnndas bodas , y íc a- los anillos, ni arras íc- b^n ^^
Uian de dar vniformeaiea dignn para los cales, ni que
te a codosj a todas j auncj fe les dexede dar , pues es
las vuieíTen reccbido otra, cerimonia loable , y anti-
y mas vczcs(porc| antigua quiflima de la íglcíla. Y
mete, fe madaua,y guarda todas las tales ccrimonias,
ua,que todas las bcndicio- manda el íanto Concilio
nes fe dieíTcn a las biudas, de Trento (y eíle ritual lo
aunque las vuicílen recebi akga a tras)íe guarden , y
do-, exceptando tan fola- cumplan ; y no ay coíaen
mente las que lo fon , y fe contrario.
dandentrolaIgIeíja,cnla Yííendo eftos indios,
grada del Altar, antes de gente tan nueua en la Fe'
Mííía ,y las que fe dan en y tan cerimonial en todas^
el diícurío della , y aíTi fe fus acciones, y que enticn*>
pratica comunmente.) den que no dándoles en
-> Pero las bendiciones las fegundas bodas todo
de las arras , y anillos , no lo que en las primeras, no
{on bendiciones , que fe quedan cafados, procura-
dan a^los contrayentes , fin rá. el Gura, cníeñarles, lo 4
nobédicioncs dadas alasf f€;> les permite en las pri-
dichas arras , y anillos , y meras bodas , y no en las
las bendiciones queíevev; fegundas; me parece fe
dan, y prohiben, por dere guarde al pie de la letra , lo
cho auiendoíe reccbido , que cík lanro Ritual mar^
fon las que fe dan a los no da en cflas partes, é Indias
uios¿noprohibieiado,quc Occidentales,, y; en roda
f^^^^^JWB^l
.i.i..j.».j.»..».r.4. * 1.4
P
»V
t>
•V;
ir
59S' ' ''OelSacramenio'-
]a redondez dcl mundo el jugar , también pare*
auñcjuc haña ahora fe aya ce que es acercado le ha-
guardado , las ccnmonias ga, y reter^ga efta coíliinii*
que los antiguos manua- bre loable, en las primera»
lesmandamnOenlaadmi bodas , por las razones
líiftracion, del íanto Sacra que dcxo aduertidas. Y la
mentó del matrimonio, principal, porque a cílos
Que (como d!go)adüircié naturales, les parece efta
do cada Cura a I US felígrc- lafocr^a del matrimonio
íe&(porfi,y fi-íio eftusjicre en el ligarles alagrida del
tan adelante en les habkr, Altar, con el vc!o,y jugal.
por ialgan ínter prctc)lo q Y aunq-uc les tengo per^J
íe a qíiicado délo asjngno, ítiadido a los de mi cura-
y mandado de nueuo en, tó, ses íolá¡ ceremonia, y
eíle Ritual moderno, con fsbcn cú que ella la eílen*
facilidad lo aílenriran , y cia defte Sacramento , ea
ouardaran. Particularmen otros Curntos , feria me-
re, mandándoles , bo trai- ncftcr mucno,para les dar
gan arras , que auwqne ife a entender , no íc les hazc
íes bolüian , íícmpre íe \cs agrauio alguno , en no íc
hizo trauajoíd buícarla^; y le poner, como es coÍLumí
traerlas a íus belacioneisP^í - bfe ': qué aunque de ícmc-»
si . jante cerimonia no trata
o! El anillo (que folocs el Ritual. Y poco apoco
Vno) es fuerza {c beadíga, leles puede ir cníeñando,
como íc ordena, y manda. íc conformen, con lo que
La gerimonia de les ponera ^e aiicuo mand^ el lumo
i.. . ,^.. Pontij
^el M^irmoñio]
foBtifice ,a que obedece- -üjcj .o
h^^
jí)
can de buena voluntad. _
Las candelas ítambien
es cofa loable , las traigan^
porque demás de que ks
íirucii de adorno, y les po-
de coyifí0gmnidai,: . -r.
'Qdos i fes i grados
(haíla clquarcoin-
ríen deuocion verfe con clufiue) de la linea reda
cera encendida en las ma- entre aícendientes , y ¿ü-
nos, y a los demás no, dan cendíentes , impiden, *y
las por ofrenda, con libe- cumien el niñtrimonio:
lalidad , y valen poco : y de derecho riatür2l,fcj «.c^yi
deípues íe encienden , en Todos los grados de la
las Mifias que continua- lioeatranfueiíaljC haftacl
mente íc dizcn en los Cu- fegü do incluíiue no mas)
ratos , donde muchas ve- impidcn,y dirimen el roa-
zes.ínclen faltar. ' trimonio.ciitre los indios
Y para q no !e preteda De modo que parientes
sgnói acia en lo q toca alos indios, en tere ero, y quar-
. ;in)pedi m en tos ( q el f i cual ' to grado , fe pueden caíar.
A;ínanda íepan los Curas, Porque ya quantoaeftos
procurándolos de Auto- grados , eitavdiípeníado
'á^B graucs ,y doélos) pon- por el íumo Poiit^ficc.
¿re aqui los mas comunes Pero aduiertaíe , que el
.cjue puede auer entre los primer grado delta lirsca
indios ea Roraance^y aba (q es entre dos hermanos,
jolas pofídrc en la IcM- es indiípeníab!c : por íer
gua. " " ^ de derecho natüralTodos
í
^^^^9 j^j^ F« JL« JJi#JS JA jauenssBBDKsa
60O . ^ el Sacramento
los demás , pucrien difpcn- T;^ Sre impcdimcnto,ní
íaríe , por fcr de derecho JlI, ce de los defpoforioí
poficiuo- contraídos con palabra:
de futuro j y no paía del
IMPEDIMENTOS íegundo gmdo : aíli de Ií
deafinidal linea reda , como de h
traníueríal. Demanera que
LA afinidad^ó nace de íolo fe prohibe , al dcfpo
copula ¡icita , ó ilici- fado por palabras de fotu-
ta. La afinidad de copula ro, con padre, y hijo, y
ilicita,no pafa del íegundo hermana, de la períonajCo
grado,y hafla cfte impide, quien eíta dcípofado.Y cf-
y dirime. La a finidad de te impedimento, es impe-
copula licita , aíli de la li- diente,y dirimiente,
nea re<5ia,como déla trans
ueríal,impide,y dirime pa IMPEDÍ M ENTO-
ra los indios , nomas que de la copíacionj^in-
híifía el íegundo grado \n.^ tual
. clüííuc : por eRar en los TI ^^^^ contrae el padrí-
• demás , diípenfado por cl i2j "o y madrina , en el
fumo Pontífice, y todos Baptiímo, y en la confix-
los grados de afinidad^íon macion,con el ahijado. Y
tales que pueden diípcn- con los padres dcñetal.Y
larfc por el Papa. es impedimento que ira-
pide , y dirime aunque
í M PEDÍ M ENTO, es difpeníablc por cl Pa-
depublicakoneliidad. pa.
"^' También
V'
I
^\
ir
ir
ir
ir
lliUt^^
WKsmmámmmsíMMamSBK^^
Del ¿Matrimcnio] 66 j
También fe contrae im lo hiziere valdrá cl mmu
pedimento, que folo impi monio)y fi quando íe deí-
de,y no dirime.Quádo al- pofo , juro de cumplir k
guno es padrino, en cl ca - palabra que daua de cafar-
íczifmo^y exorzíímo fole- le^tierie mas fuerza ^y el im
lie, que a vno íe haze an- pedimento es mayor para
tes del BaptifmOjó antes poderíe cafar lícitamente
de ponerle el Olio , ü efta con orra^por h reuerencia
va Baptizado con folemni que íe deueal juramento,
dad. Donde ay coñumbre
de pedir diípenfacion de IMPEDÍ ME N TO^
cfleimpcdimento,ícpíde de^xonadio.
la qual puede dar el ObiC
pOi es pecado contraer fin O I algnna períona cafa
pedirla. Y donde no ay tal O da, eftando amanceba
coftumbre, no es pecado, da, con intento de caíarfe
co fu cómplice , mata por
fi 5 ó por tercera períona}
a quaiquiera délos cafados
marido^ómuger^nó (e pue
decaíarconci , ni con la
que queda viu8,y fi fe csía-
re pecara morralmente ;,
ye! maríimonio ícranu-
íMPEDIMENTO^
de eJ¡^onfaIes.
EL que fe defpofacoii
alguna por palabras
de futuro, no puede caíar-
fe licitamente,- con otra fi-
no es que la perfona con ♦ lio,
quien cfta dcípoíado , le Y lo meímo es, fi qual-
íueltc la palabra(aunque fi quier hóbre, ó mugcr'(aú •
Q^ 4 que
wsmmm
^¿aasí
lE
i
l^nlKiE
.;■
1
^m
1 J;'-.il
m
'11^' í'''
Wá
' íiiy^^l
«2
' ill
w
^ !
'.ír^ii
^3
;
^
hinit
^s
'
¡ij
^
;
' ' '¡K
^m
¡ki
Ig
1
>^^^
"i
i
A
^M
i
\
^3
.. :i
'; ■ ■
;
^m
i ^ ;
i
^3
.;'::'■■■
^i
'
^d
:-
h ^ ;■
L
^m
;
í*'' ■ '
IM
^s
■;
^
:
Íf í
i
¡)Ú
i
l'íM ■
^m
'i
¡¡■ir'H'
^M
ii
ilí'i'
^m
■' fl!'':'|:
^3
i
''é'r
«
; t^'
^M
■■i; ii'
^m
' ; i! i ' í
2B
.
58
i'í
^3
j, i ■ f
1
1 1
mIiIib
S
m3
1
' 1
^1
,
Km
^M
tM
wñ
Ih
I2
';I!It|
n
^m
1
\ ■
i
i
^
^1
^2
^m
^
^
52
inK«úWIS'2*'MÍ!t4
&^-Z
m
M
0r^^ ^^^ww^wwB^
602
^elSacmmento'.
iqne no eíleri amanceba-
dos) macan coa el miímo
inrento,por í¡ ó por terce-
ra perbna a mando, ó mu
gei\ por cafsríe con qual.
cjuicra dcllo,?.
no de los dos,aya ignoraií
cia, de que el otro es cafa
do. ^ ^
Tren qnado alguna per^
fona fe cafa fegundavcz^
durante el primer marrl
Pero/i vno de los ama mooio 5 no íe puede cafar
cebados, hizo , ó procuró eos la mifma períona, co
el homicidio , fm íaberlo quien celebró el fegundo
el otro, valido fera cima- matrimonio. Con tal
trimooio. Con t^l que que entrambos procedicí-
qunndoíccakron, ignora ícn con mala Fe-, que es
ícelhomiddio,cln)ifmo íabiendo el impcdimca-
<iuenotuuo culpa en el. to del matrim.onio no va
Ireo íialeui'ia perfora ca-
ladájComecio sdulccrio co
otra, dándole pabbra de
csí«micDto para quando
ido^quando fe cafaron fe*
;unda vez H&mecte.
Icen el dcfeólo cíe laí
hedad , qce pide el dcrc-
k ve3 libre de mntcimo- cho ps^ra contraer matri-
lúo, no íe puede cafar coa mosiio( que ea los varo-'
Iaueríor^aaq^icdlotalpa nes fe requieren catorzc
lal)í\>',3uqucfucedaclcafo años ; y en bs mugcres
de cíbr ya libre de matri- doze : fino es que la ma-
líio^v fi íc tabre peca mor licia ílipla la hedad.jcs im-
táljTien'C. Y el matrimo- pedimento anulbntc. Ef-^
i'iio (era nullo. Mas cito íe tos foa los impcdimcn-
cutieiidc/iüü es qcu alga tos mas j^omuncs , y hor-
diüiiioSj
ÜMMv._
^BEtBi^^lii^aMSiMCT
I) el Matrimonio (503
ditisrios^ que entre los den eaíar,ú no preguntan^
indios puede auer. Los de- do lo figuiente.
mas que pudieren fucedci:
por ícr ratos no los pon-
go aquí ; podraníc ver ea
¡os autores que los tratan
ó en los funilcs. Y aunque
ai cabo del confcílionario
que corren de moldejíe
hallaran codos cftos impc
DE IMPEDIMENTO
confangulnitatls , in
linea afcendenti,
if defcen^
denti
I Grado.Eíla india coíi
dinieatos en la dengua quien te quieres caíar, es
Quechua , me pareció tu madre, 6 tu hija?
Cünuenientc, cícreuir en 2. Grado. Es tu abucb,
eítc lu^ar todos cftos i^ra-
dos, o los mas comunes
¿c los referidos. Affi de
co n ía n p u in i á^á . £Íin id s d,
y otros grsdoíí.eíi Roniaa
o tu nieta?
3 Grado. Es madre de
tu abuelo, ú de tu abue-
la?
4 Gnido. Es nieta de tu
ce íin traduziríos en la len nieto, ú de tu nieta ? O es
guíí. Quelos notables ü^ abuela de tú abuelo, üde
guientcs , y antecedentes, tu abuela?
declararan los nombres
de cada grado. Y para que
fc íepa, qual es primer gra-
do/cgundo, y tercero, ira
feñatados por guariímory
ca ellos íe vera íi íe puc^
DE -IMPEDIMENTO,
^jjrmtatt-^ in eadem-
linea. .
i Grado. Eiu India'
t_ i ., *
coit
^'^^^m^WV^WWBWWWFSj
Ir
ir>
ir
lO
<v
o
t^
f>
604 Del Sacramento
con quien te quieres cafir, jo de tu hermano, ú Je til"
tüc mugcr de tu padre ? ú kerniana^
dctunijo? 4 Grado. Es hija del nic
zGiado.Fue caíada con to de tu hermanado herma
tu abuelo ? ó con tu nie- no, ú de tu abuela , ú biía-
3 Grado Fue caíada con
el padre de tu abuelo ?o c5
el hijo de tu nieto , ó me-
ta?
• 4 Grado. Fue cafada co-
el abuelo de tu abuelo ? ó
bucla?
DE IMPEDIMEN^
to affimtatíijn eadem
¡mea.
1 Grado.Efta india coti
con el meto de tu nieta , ó cjuien te quieres cafar, a ll-v
meto? do caíada con tu hcrma-^
no!
DE impedí MEN' 1 Grado A fido cafada,
to confangiiinnatii , in ¡mea con el hijo de tu tío , ú de.
tranfuerfali , ^quali-
ter diflan-
tium.
Grado Eña india con
tu tía?
3 Grado. A fido cafaJa
con el nieto del hermano
ó hermana de tu abuela.
4 Grado. Afidocaíad*
quien te quieres calar es tu con el hijo del meto, del
hcrmnna? hermanOjó heimanadetu
2. Grado. Es hija de tu bifabuelo, o biíabuela.
tJG^ú de tu na?
3 Grado. Es hija dcj hi-
' DE
w^^ygs^isaiK^^^;!^^
to confangl^ifM^ inl'u
ma tranfuer/ali. aqua
hija de tu hermano, úde
3 Grad^í^^^bija del hi-
jo de tu hermano , ü de tu
Gr3d<?. íE^jI^p del
t^ictc) dejtu bprpiaii^júde
cw^crmana'HT ■ í;::::m!;i
ir 2^ GrádQ.; Es^ be^piatia
4^tu Padre^-crrrd ■^i^íiír-j
*fí>:3 Qjí^doi rEs hermana
d^ tu abuela? í^ c ,~ í
•h! 4 Grado> ; jEs bcrniaña
}cj:u biíabueloí, r
DE IMPEDIMEN-
jiGrado^Efta india a (í
do caíada, cop el hijo dcf
ty^hcr?rianat ^ ^ . ,
3,Grado. Á-fidoxaiádaj
con el nieto de tu herma-
iio,u de tu hermana?
^; 4<í|^do. A íidp cafc¿
da con elbijo dc,t:u,^ie-
to,ó nieta de tu^ hermano,
ó hermana?
i ^si^Fadp, A fido ca^
4a, qon^l herm^in^, de tti
padrCjú madre? v . ;i^:i - '
3 Grado. A fido cafada
CjOn el ípadrc: de tMício^ o de
4 Gvado . A ,(j do cafada,
cí>ri el abuelo de^tutio,-^
de cu tía ?
6o5
DelSacramenté
dre deik PeJro ? ó algu-
no de los hermanos de fu D E ÍMPEDlMENTÓ
padre ?ó alguno de los
hermanos deíle Pedro?
DE IMPEDIMEN^
"'■ to cognationh jj)iri-
ligaminls,
CAtálina , as dado pa-
labras algún indio
de caíarce con el ? ó cu Pe-
dro,as dado palabra de ca^
íarcc gon alguna india? ">
Edro^fuiftecompa. DE IMPEDIMENTO',
dre dcíla Catalina ^ ó Crm'mi^,
Cacalina de Pedro?
Catalina? tu padre, ó tu
madreJueron compadres
c
Atalina, niarafteatu
mari do , por cafarte
con otro • ó hiziftc a alen
de Pedro ? o íu padre,ó ma no que lo mataíTc, por ca-
drc , fueron íus compa- faite con el í Catalina , vi«
uiendo cu marido, dixiftc
á Pedro, yo me caí are con
tigo, y dormiftc con el ía-
bicndo que tenia mugerí
lo miímo fe le pregúntela
Pedro.
dres?
DE IMPEDIMEN^
toyotí.
edro '• as prometido
de no te calar • ó tu
Catalna^ as hecho voto
"de no te cakrí ^— -.
DE IMPEDIMEN^
Quicrclle
^¿.¿JáAüILAW.
wmm^^smmmmiímMñiWimimMmííMmg^^
Del Alatrimbnk] <5 of
Vierefte cafar con • buclo, ó con el hijo de fa
tra ta voluntad í ó nieto de Pedro? afte dcípo
no í íado con elabuelodeíua-
tu Cafaílc por miedo, de buelo de Pedro í 6 con el
tu padre, ó madrero parieii
tes, ú del padrcjú de tu Cu
racaV
JO E DISTA rítate
cultiu impedimento. .
.Soys Chriílianos entra
bos'
nieto de íu nieto de Pe-
droí
DE IMPEDIMEÑ
to in linea tranfuerfaUy
i^^ matrimonio clan-
^acio.
pE PFBLICJB no.
nejlatis iujlitice impe^
dimento.
Ataüna as dado pab"
bra a Pedro anres de
ahora , de calarte con el
no auiendo ccítigos dclan,
te?y tü Pedro antes de aho
I Grado. CataIina^sílc ra,as hecho lo melmoco
dcípoíado,con íu padre de Catalina'
Pedro, ó con íu h]jo dizie
do, yo me cafare contigo'
-i Grado. As te dcípo
fado, con fu abuelo, ó con
(ü nieto de Pedro, diziea-
do yo mecaíare contigo'
3 Grado. As te dcípoía-
4o coa el padre de íu a-
DE IMPEDÍ M E N
- to.iujlifhc publica honefla
úi , in linea aj residen- '
dejcm-
denti.
'tlylS^
iGrado.Cataliní ,as te
i
I.
f^1ff5^W»%B^B%3%&nMnM^wwmmmwwwrKWKmwwmmmm^^
15 cfs . t)elS4cmmeriif2
dcípolado^^confupaíirejó primo;, yo itíe cafare 'cdu^
cor» íu hijo de Pedro, di- ctigo^atam^ i?,,;^!? .^
7iendo yo m« cafare con As dicho al nieto 3a hcr*
tigoV V í ' :í mui ^rnaiiodcta aburloíybmc
1 Gradó: As dicho a fo calare contigo?- ¡ - .^
abuelo , ó nieto de Pedlb, ^ - As dicho al hija -dtl
yo me caíate contigo' nieto del hermano de cu
'"■ 3 Grado; As dicBo'al ^i^íabüclb, yo me cafacc
padre de fu abátííó ,^ ^ó al contigo^'» -Um' ;i\>\tó;,i
híjó^de íu nieto dé Pedro,
y o m e caía te con ti go?
4 As dicho ai abuelo de
íu abuelo de Pedro, q^\
nieto de íu nieto; ycM¿c
éaíárecóhtigoí
•jm
í^tmúm ¡mp^mmB ^ in
linea tranfuerfaU^<cfUti
liter dijlan-
1 Gradcx Catalina as te
deípoíadojConel hijo de
1» h el' manó de^ Pedro 'ó
con el het manodc' íu pa*
átt de Pedro , diziendo
yo me calare contigof.^
' '; ^ Grado. DixJílcal nic
deípolado , ion hermano to del hermano de PcíÍí©,
de Pedro, dizieudo yo míe 6 al padre ddíu rio de Pe-
cafare coiori(?o? dro, yo me cafare conti-
i Grada. As dicho a tu 'goU'?i >' •. -'n^.,'.
^BE'EO^DEMIMPE.
'- dimnt^y M tfdnfue?ifa'''
h ^ftalitep difiú^''-'- -
tnm.
Gradó. Catalina as te
.4lU.t,V^.;,¿. .li
^L^IÜtAMAw.
^el Aldtrimonio, 609
4 As dicho a íu hijo del ta el chofino , en varones,
liceo dcfu hermano de Pe y en mujeres . ) ion eño5
lro,ó a fu abucto, de íu tío queiefiguen.
le Pedro: Yo me cafare co Chccan cequcp , ya
igo? huarrnacip,!. runamacip,
Los nombres que pcrtc mitán ^anan, es la luiea
jccen, al párente ico de co reda de la cóíanguinidad
anguinidad , y afinidad, y
:ognacioo efpiricual , con EN VARO NE S,
os nombres de la linea re Apuchi^Es el tatarabuc
^a,ytranfucríal, mcparc- lo. Caccquen apufqui, 1.
:ió conuenientc , declarar apuchi aducha l.yaílucha.
Illa lengua Quechua jan Es mi biíabuelo , ó perío-
es que trate de la celebra- na muy anciana , es mi a-
:ion de efte Sacramento; buelo.(yayay)Es mi padre.
]uc por íús orados íe halla {churii) es mi hijo,hahüai-
:an,como íc figucn. nij, es mi nieto, { mitai ^a-
Líapa yahuar runamaci nai). Es mi biíoicto ) chii-
:unap, chccan ^equempi, pului.) Es mi cho{no(chu-
[liican cairi mancon fiil- puluípaehurin.) Es mi tata
^uihuampaíutíncunacac, ranicto.
:3Ími. Que es tanto co-
mo dezir todos losgrados EN MFGERES. ^
de confanguinidad 5 que ^
t&m. en la linea reda, def- Achii)es mitatara bue-
dlcel tronco della, ( que es la (mamahuaco(es mi viía
dcídc el craur abuelo, haí- bucla ( payay ) es mi abue
Rr la.
mi
1
>jíi
#w^9
p'
t>
IV
K
K
nv
■^,
iD
tv
ir
6í6 Del Sacramento
la, mamai , es mi ma Jrc: qui , vcl Apuzquijcuna
pihuihuahiiai, csniihijo. Son mis antepafados .
vsroii, ó muger primogc- mis mayores ; entre vara
nito.Hahuainij, es mi nie- nes. Payay L payaycuiií
to,6 nieta, hahuaipa Lha, fon por la parte fcmeni
huainijpa catcqué I. fullea na, mis antepafados, lloc
víus,esroi viznieca:chii- fccmacij vel buchamaci
pului : es mi chofna.Chu' vel pnai vel turai vel hu
puluipa huahuan:cs mi ra- auquei , fon hermanos
taranieta. o hermanas, de padre,'
Todos cftos nombres madre, hucha macihuai
fon afcendientes, y dcfccn quei, es el hermano del v
clientes , en la linea redla; ron, de padrc,y madre.Sil
conforme como los nom pahuauquei, es el prim(
brao , en el Cozco y cuyo hermano del varón. Sifpa
lenguaje figo en todo, panal es prima herman
por que cs,donde fe habla de! varón. Silpaturai, es c
cíla lengua mexor, mas primo hermano de I;
propia, y poüdaniéte, qac muger. Siípa ñañai, es I
en todo el Pira. prima hermana de la mu
Pallcarccjequel.caimama gcr.
mitajananmataj-iuacpircc Concha, díze cl prim<
cuna, es linea traníucríal,ó hermano, a íu primo hct
Golareral , de hermanos, manojiijodcdos herma
o hermanas-', primos , ó nos,ó dos hermanas, hija
primas , tios,ó tias,ó<:c. de fu tia, hermana de íi
Eucodos grados. Apuz.- padre. Y todos cftos acl
raca.Gacal : cs mi fuegro, de dos h<^rmar53s.Ei vno al
:acai: cs mi tio. Tambicn otro fe üamaa huauquc.
llaman a codos los de vna Al primo fcgundo : tam -
raña, linaje,© familia, aun bien llaman haauque,y de
jue no ícan de los de la li- la mefma íuertr,cn el terce
!iea re(5la,dc afccndientcs, ro^y quarto grado.
ú defccndicntcs, ni de los Los grados, fe dizcn en
le la rranfucríal. Caca. El la lengua, iiaupac viñai, q
iOjdize a fu fobrino, ó ib- es el primer grado.Iícai vi-
5rina,hijo,ó hija de fu hcr- ñai 1. chaihahuaniata ifcat
nano,ó hermana. Cocha, viñaircs el íegundo grado;
í la íobrina al tio,caca.Ta quimba viñai l.chai hahua
5ien dize el íobrino , ó el tr)ata,quim^a viñai,es elter
jarienre.ó el deudo.ü dea cero grado. Tahua viñai
la^ú el de vna familia: mi. 1. chaihabüamanra tahua,
ac caca : que es tanto co- viñai : cs el quarco grado,
no perfona,de mi fangre, Y no hucpata , iícaipata,
|ue tiene larga gencracio, &c. Como comunmente
^ parentela , y al indio de los nombran , los menos
ü Imaje^que es abil, y vale encendidos en !a lengua,
ntrc Pnncipes,de venera- Porque, pata, es grada^po-
ion , y entre perfonas de yo.&c. Y no grado. Pues
:uenfa , amado de los Cu- fe vé clara la diferencia.
acaSjdel Corrcgidor,y del Alahermana llama el
*adre, camaccaca. hermano , pana , pa , pau.
^uauque ; es el hermano, Sullcapaoai .• es la icgunda
lelos prinios hermanos, hermana. A lahcinirina
lijos dq dos hermanos , u Ka í menor
,iM
i'i
ff^^^f^
6i2 Del Sacramento
menor, ó hermano me- cftimandolc mucho (ca-
nor dizcn las hermanas , ó taichuri.) El varo dizca fu
hcrm3nos,(ancha íullca pa hip,vfusl. vfuffij.Y la mu
iiaimi,!. ancha íullca turai gcr a íu hijo, ó hija , hua-
mi ) vna hermana a otra^ huai, y el varón a íu hijo^ó
ñaña,y por comcdimiéto, hija,churL
y amor,mama f curaca ma Al fobrino hijo de fu:
raai , fullcamamai. ) Eftas hermana dizen, ^mafcai-
íon las que fon verdadera- conchai,a la hermana tam
mente , madres del que la bien dizcn5ñañai, conchai
parió. Y la hermana de fu pa huachacmaman. A la
madrCjdizc lomefmo.La fu egra del varón dizc la
hermana dizc al hermana nuera, quihuachi,y al íue-
fturajtujy por amor,y rcíl gro dizc la nuera, quihuas,
pero, diZC la mugerafu la fuegra,y el íüegro,dizeii
marido (tuta^tu.) a la nuera, cachun, al cuña
El hermano mcnor\ do,ílaman,caca,alacuña.
ala hermana menor , dizc da, hermana de íu muger^
(íifpa yahuarmacijja laíuc llaman, aque^ al hijo del
gra, dizc el yerno (^paucar hermano dcíu mugcr,lla-
íjquejLpiIlcoaqucrcomo man mutlai. Lamugcr,y
cítimandola,yhonrrádola el marido, llaman, íüllca,al
mucho. Y la íue^na dize al poíliero délos hermanos,,
yerno ^catai.) Y el yerno o hermanas.,
(^dizc al fucgro(cata, y el a Ipa, es la tia hermana de
fu yerno ( catai ; también padre, Muílai, dizc la mu-
llama ci yerno al íucgio ger,aÍuíübíino3 ó íúbri-
"m \ Iiijos tic (y hcrmaoo.
(Aquejdize el CDoiu€«^ro,
padre del hijo, a fu cooíue
gr3,y ella a cl(Qiiihuacb,,)
{Cacai, ) dízc el íuegro al
.yerno. Y el a fu íucgrQ.(Ca
^aj (Catai,)di2e la cbñíu.c*
graal ycríio,y el a elía3(Ai
quc)(Pana) dize el yerno a
lu cuñada hermana de fu
jBuger , y la cuñada a el,
:{Catai,] [MaíTsmJ dízcl"^
jiocra a íu Cüñado,herma-
iio deíu man do. Y el a ella
|Paíia[Lcachi]D] [fpa,) ¿I-
zc h nuera afu cufiada, faer
niaoa de ío marido , y e! a
«lla(CachunjCaruruDama
^'\yxs lejano patiécc údeu^
Áo en el quarro grado (Co
•llaciajcs el que no es tan ie
jane deudoso pariente.
. P^iyan^es el mas cercano
parienrcCayaurimamacíj,
ts el vkiíBo de ios deudos
ó parientes, mucho mas
cercanos , que los otros
los primeros-.
-iüc.ayiia
Ua.l.hocpaoacalk., ion ro-i
dos los que ion de vña h^
rniliajy caña,. Apso.l.apai-i
mi ;foo dos hcrmsnosivía'
yor.y el hijo ícgoodoj y cí
herma o o rocnor,y el mas
pequeño. Porque íuclcn
traer a cucñas los mayores
a los menores. Los demás
hermanos , y hermanas, fs
llamaKi '■: SGiicahuauqiieiL
follcapamilpanai. ]^fís:ri
Y para que los grados
de eüníaDguinidsd^.íe ,coi
i^o2can,y vean masdiñia-
tarnétc, pongo elle ramo,
y figura, entre afeen dictes
yacícendientes varones^ y
¡iiugcrcs.
Los nombres quedan,
y ponen a !a criatura.deíde
que nacCjó ka varón., ó fe-
menina, haíl-a la edad de.
crepitajíon corno íe Íl2^]t,
A la criatura, que nace
eonalgun ícbo.ócongro
Rr ^
614 T)elSacra7nenta-
füi'a iobre cl pellejo Dizér baleando.dizeii : Cti'a nca^'
Lluncantinhuacbaíca.l.llü chancadaña purin.Quaiii-
^ c3clU pacarimun.La grofu do andando íe cae , dizent
racen que nace, íobrccl Tampijcachámi. 1 tanpm
pellejo, íe llama rLlunca, mi: que es andafe cayendo
Huallrahuahiia,es la criacu por la poca fuerza que ticr
ra que no a facado los brá líe en los pies , y rodillas.
50S , y le tienen ligado to- Qu-uido anda ya bien , jr
do el cuerpo,con vna fcxa firme, dizen : Allilbñámi-
ancha , que toma a la cria- purin. Quando baze maii
tara.deíde la gargata hafta dadoSjdizen: Cachapunn-
cafi los pies:y a efta faxa lia ña.lcachacuncaña.m.Quí
nun,Huallta. Y defla fuer do es de edad de ocho , o
te faxada la ponen en la cu diez años, llaman al varort
na, que íe llama, Quirau. Mada, que es muchacho^
Hatunquiíau , mallta qui- ya la mugcr, Tazque, que
rau,huchuiquirau,íon cu- es muchacha.
ñas grandes , medianas , y Quando le pone al va
chicas Qiiando la criatura ron I0& pañetes,o C3l9r.ncs
rcljjclla con alguna fuerza ó $arahuc!!es,dizen : Hua-
dizen: Haairaáíam vpian. racmadaña. Y quando es
Qjiínda da ülcos en la cu joucn Vü^henrc, de vey nte,
n.i,u en los bx:.9os , dizen: a veynce y cinco años , le
Pjhuailin, l.pahuíllcacbá. dizcnrMiícac huainaj.nú-
. Ociando t^atca,dizen:tlo- tanñam,chayanñam.Y u¡^
CJn. Lhaian. Quando co- moga, que elH en edad de
nuetif^ a aadaí ,que va bá- calaííe,dizé:MiícaG" íipas.L
chai-
^.Ú^^^M^.
IV
l>
T)eTSaan7nento
tv
ir
<g^Li^%^m
micnp a aacluí ,cpe va bá- caíai le
e,dizc:Miíi:acílipas.L
chai-
Del oyl^atrimonh. 6 t 5
cliaifip^spocoBña.l.cairiá íollarde miiy viejo, le dir
£a,mif€anña. A la moga, zea.-Huaira vp-iiJcmacbíi.
que tiene arriba de cator- . Quando ya no íc puede, .
ze^ó quinzc añpsje dizen: rncncrir de voa cama , que?
Sípaíña.Quando es ya mu lo facao a calfiitar al íoi, y
ger hecha , que llega a los íe á buelco a la edad de los
veyntc años,le djzen:Tac- niños, íe llamani:: MuUpa-
yacfipas. machu. Y vkimanienrelcr
Qiiando cfta ya el rrio- dizen, Aya^qoe es mué rto^
^ con fuer Cas , le dizen: ó hueííos,ó coftal de hueí-
Huaina. Quado llega a la fos. Kucv machu, 1. rucu-
cdad viriíjedjzé; Pocofca yanmi. Es la edad decrepi-
runa. Quando es de edad ta j aííi en varones , como
medisna Je dizen :Pa¿taíca en mugeres.
Ha viñainiyoc runa. Qu mi Al affio^por licita, ó ili--
do llega a edad de cincué- , cica fornicación , llamsn:
ta años , le dizcn : Tacjac- Siípsmaeíj. A los deudos,
machu. Orando ya no va ó parientes cercanos /ó le-
ftiera de caía, le dizen: Lia- janos,lla!iian: Runamacij
élahuacaichae macha* El enieoado,ó entcnadajdi
. Ojiando ya cfta távic- ze a fu p^idraítro marido
jO; que le tiemblan pjcs, y de íii madre : Yayai. 1. ma-
marios,le dszérChucchuc- maipa cogan. Y el entena-
machu Al viejo decrepito do , ó entenada , dize a íu
fin dicrites,ni muelas le lia madraftra,oiiiger de íu pa-
ma: Vnumoihnacmachu. drc:Mamai, l.yayaipa huar
Quando ya no puede re- mia.
; Rr 4 El
é''i Ü"- ■AT&Ti
(^J^^l^^gWlfWWSlíSW!TF^B^. 9n9ñ9\
6 1 6 ^elSacm7'?iento
El padFuru'o,cIÍ2e a íu en- rcc. Es el que tiene la cú'^ri
tenado^ó cntenadarChurij tura en los bracos. Para I^t]
l.huarmijpa huahuan.Y la Confiroracion , fe á de de-
n-'adiaílra^dize a íu entena zir : Huahuacta, I. caricia,
do,ó entenadarHuahuai,!. ]. huarmióla Confirma-
cocaipa chnrin. Deíuerre, cion pachapi batallec: que
que de la manera arnba re es el que tiene los ino^os,
ferida, íc trata todos ios afi ó varones, ó mugeres,quá-
ncs varooes,y mugeres^ co -
mo (1 fueran rodos Guña-
dos.
Para la cognación efpi-
ricual 5 no tienen propio?
terminos.con que la decía
dolos Confirman.
Para dezir irnpecíimen*
to de coníanguinidad (fin
lo que sbaxo diré, ) (e á de
dezir dcíta manera:
Quiqüin yahuarincbic--
rarcnlalenguavyaíli vían mi, cbiqnihuancbi, hari'
delosmifmosCaftclbnos cahuanchic , mana co^a^
diziendo:Ahijadó,ó ahija- yacuna,!-. huarmiyacun-^
daicompadre, ó comadre^ canchicpac. Que es:Nue
padrino.ó madrina^&c.có üra miíma ían gre, nos im
pide, para no n oí poder
cafar. 1. runaconsp CD^a-
yacuncampacci, I.
miyaeuncampacca
cbacuinin , rnanayacha*
cumimpas eaimi. Que-
es : Las coías que no impi-
den ^ ó Us que jmpidea^
tX)do el mas pro pionque cíi
h Quechua fe puede d:!r,
para llamar ahijadojó ahi-
jada.es: Huabua¿]a marca
ricoc. Que es el q nene la
criatura en el Bnptiímo , ó
en el cxorciímo ^ ó Carc-
ciíir,o:HuahuaCl:a marca-
huar-
ya-
^el AdatnmGnlol 6 1 7
33ra que puedan , ó no cufcam)í¡no hiiarmiíñam
>ucdan cafaríe,íbn eftas. carichu rijpac niaccaoi, o
Romapicacfanóto ya- tarinijLinichinLuotroino
^ap Papa íbciyoc , manam do de hablar íemcjantc. ái
:amachÍRan yachacun- cocmihamun. E.svicoea
:hu , caicuna caíaracun- tratar vn cafamiento , co n
^ancupac. Que es : aun mi hijato deuda. Sacjuj, fe
ú Summo Pontífice Ro- Uauía la dote, que Hcim el
nano , no puede dif-
neniar
fa
para q
ue cílos íe
rafen. Arriba traté de el
mpedinienco de la cog-
varoOp ó ia myger. Todo
lo demás , qiie á cerca def*
tos noiiíbres^ fe deíieare la
bcr , íc íialiará en el Boca?
lacion eípintual , quarido bulariOjqüc corre de niot
;raté la manera debapti- de,(auiKiue mas erara dci-
saravníndio. frails de hablar en laleo^
^ El contrato natura! pa- giia,que de declarar his die
•a íe cafar, fe llama en la cioocs de ella;) y úí\ iú
Quechua rnicui^l. iiicuí- haliaran cía ¡as CarciUs?^
:allam. Que es 1 folo efta qoe andan de molde ^ y
:ratada de caíaríe. Y cfto eo el Bocabulario antií*.
e entiende íblamente, guo, con diftiocion , j
guando íe va a tratar de fin andar por lodeos-Doin
:aía miento , con la que a de exproficío , íc eraran^
üc íer eípoía , ó con fu pa- aunque lo dícho es lo cier
írc , y madre , y deudos, to,lo mas poiido , y víado
^uc con el varón , ó coa dclosíndios. ■
ius padres no Íe<ii;^efl,(ái2
(fl^^l^^^.ffV B^ifMÍSÍSSEWWBMBmmMMB BMi
í^7
«Vi.
P'
W
P
iv
r<
l>
^
•>
ID
•V.
i
t>
m.
P'
ii>
^
K
»
*V
í^
^
mc»
IIV
IC^
«>
I
r 1
K»
!
K»
■>
»
»>
»'
j
w*
'
kp
1
&
i
^
'
ICk
i
io
IC.
>^i
«»l
#>
n.
«?
».
*^i
*^
»
IV'
1
l>
5^;,
ÍÍL¿iiA^
IM^
6íS Vel Sacramento
Elto aíTi prcfupueílo, iT)ana,dcqu3lquicracIcIos
me pareció aducrcir ncceí cjue íe cjuicié cafar, y otras
íaiiaincnce, op^ asnees que pregútas, que al Paroco le
las amoneñaciones íc ha- pareciere pregütanY eñas
gan,íefa de gran importa- preguntadas con maníe*
tia , poner en fu libertad a dúbre declararan fu impo
los que an de íer denuncia íjbilidad, é impedimento,
idos, para contraer. Y que Y dirán fi vienen a con-
cada vnodcllos, citando traer de miedo dcíuspa-
con Iibcrtadjdelante de po dres, y porque cauía,no íc
ca gente ( que no íean íus quieren calar con eftc va-
padres , ni íus Curacas , a ron,ó muger. Y alli decía-
quien deuen rcfpcto , ) los rando libremente íu volú-
propios Curas los exami- tad,íe podra proceder alos
lien, en las preguntas íi- amonefi:ar,cois ícguridad,
gui-entcs, qnc íe calaran ; porque de
Si tienen dada palabra otra fuerte acontece mu-
de futuro , de íe cafar con chas vezes, que defpues de
otraro íi an eontrjído con amoneíbdos , dizen , no
■otro por palabras de pre- quereríecaíar,óíe3uíenrá-
lente? (y ion forjados ? fi íc ,ó andan a pley to, í¡ los caf
xaían de íu propia , y libre íaron forcados,Q no.
jVülunradíó Íj Íus padres, y Viniendo pues, a la forma
Curacas , los conftriñen a que íe a de rene r, en hazcr
(que íe cafen? Siiea tenido las.amoncíiiciünes , ( que
torpe amiílad, con padre., an de íer en las propias í\'r
ó iiiadrc, hetrn«uo, 6 her- roquias) de ambos contra.-
oSil yentcs
DélMatrimonio 6'\^
'cntes.Y la velación íe ha- do al pueblo a! tiempo de
á en la Perroquia,y Cura- la Miíía ma y or , qual es k
o,donde fuere la mogerj pnmera,{egunda,y tercera
uuiere caía , a la qiial, y al a moneílacion : que dirán
)ueblo viniere el varón a affi en la lengua \ el román
raíaríe, el Cura déla qual ce de la qual queda atrás
ís el propio Paroeo,que el tradueido del íacÍD,quc cf*
Concilio de Treiito maní te íanto Ritual mandaife
la j cfte Ritiial ordenarco haga,en fu propia 1 engua.
no lo dize el Maeftro Fr.
Pedro Vicente de MaríiUa
lelGrden de (an Bcoita,
mel \ih.}Xit. Defl)onfa¡ih4s
^jf matrimoaijs^^n h decla-
racioii fobfe ct cap 4.yque
AMONESTJeiON
en la kmua Quechua. ■
.i
Vti ca i pi cae cuna pae
vyay cachun j Pedrd
K declaración de los Car* Nc.ari,íaíIoc panscailaiBl
dcíiales, los quates declara ta^Maria. N. huarmiri tm^
ron, que el propio Paróco> tahusilla Ayllüjpánáeaniá
que á de beildezir los no- ta,Gáylladayoc pura,Dioí-
bíos 5 es el Cura , en cuyo pa yanapaininhuan , hua-
Gurato es la muger íéltgre qui tinquicaitam munan-
ía, y no en el Curato don- cuichaimi ari/iapaiquicki
de el varón fjcre fctigres.y <5la, ^apaiquicbidahuápas
allí fe a de praticar^y cxecu aticllay sy quichic,rünamá
tarden tres días de ficííi co cintim pura cáman p¿(5ía
tiguos( como dexo nota, caicuna. Siípa rnacimpaí?.
doju de Dotrina. Auiíaiv Bapciímopí marcaricoqiic
" " marca-
\\\
ff'^^^^^W^W
rv
m
o
<^2S>
V \ ^elSacmMeñio
marcsrifcampasCoíicma' , n^^m. Qj.'.cés tariocomd
cion Sacramcntopi , hau- Oyc^cilo:: ion.
lliícampas.Yma baica chi-
qiiiyocpas caoman; mana IMPEDÍ ME N 10$
caicuna,chaicarnacinquica cnRomance,
campaCjchailla vülamüai-
cbic. Caicari.huaniadlam C^I algisno de los qu¿
yilíaiquicnic. Para la pri- O ^c. quieren caíar,no es
iTieraamoncñacioii. íícai Cbníliano baptizado. Si
hahu.1 ñatachuacyariícai- Wuiendo íii marido , ó íu
íüi. Para la kgunda acno- mugcr, es cafado, ó cafada
ncñaciüri. Quimba hahua otra vez.; Si ípn parientes
íataCjaticilayaícaimi. Para cóíanguincos. Flcrmanos
la tercera amoncftacioíiV! de padrej madre,tió, ó ío
Por la qii2sld;cha amone- brino. Primos hermanos*
Ibcion 5 y no por otra aa Su padraO.ro, ó madraíha.
de aiBoncñar los Curas , a Su entenada , hija del prir
íüs fchgreíes : pues aíll lo íDer rnarido.ú de la pnm<?
crdcna el Sumo Pcnafice ra muger. Si fon c üñados>
ca elle Ritual, y fi prcgun Si alguno de los que fe
taren los indios : Imatac, quieren cafar a pecado co
jcaí ca(ar£<cuinin, iiíana ya- el padre, ó madre, herma-
cbacuchecca ? Qac es tan no, ó hermana del otro. Si
Xo como : Qx^alcs ion los alginio deílos , es compar
inipcdinienios , pr^ra que (¡ííc, ó comadre, padrino.i
jjo íe puedan caiar- Reípo, iTircdrína del otro, en el Ba
dwi ci Cuia:Vyanj,caiaitu ptiímcFÓ no el Sacrameii,.
'\'.j\uuX to
^ÍÁiákMK
Deln^atrimcmo, 6 2 1
to de la Confirmación. Si man. Pada nn,cGCan,cain
conocicndoíccarnalmen- huarmjn caü^achcaptin,
tc„ an concertado entre fi, huchuon ñatac , huarmi-
dccaíarfc, deípues de la yacuíca,cairi,cogayacufca
muerte del otro marido, canman.Padatac, huarmr,
ú de otra muger. Si con eí caripas,huchamaci,huc va
teintento^anfido cauíadc yap»huc mamap, Ilocíce
fumucne.YfínalmcntCjíi macintimpura canman?
cl,ó ella, fon for^adoSjpor Cacanchu ? cairi,conchan
miedoj ú de otra manera chu?cacampa,cairi ñañam
acaíaríe. Y fies contra íii pa churin, buahuaochu?
voluntad. Si tu hijo Tabes manañiípa , ima yahuar-
alguna coía deftas ^ dimc- macimpas canman ? que-
la luego , fin temor de na- pa yaysnjCairi, quepa nía*
dic, pues Dioses mucha maDchu?cairi,canp, huar-
mas de temer, que el Cura mip, ñaupac huariXimipa
ca^ni otra períona algu- chürin,huabuan canmao?
na» carip cachunniochu cay
huarmica?manañiípa,Fiuar
ESTOS IMFE DI- mip Maían , cataiñinchu?
mentoSy di^aj^i en la caí ca r i,ca i h uarmip mama
Lengua'- mñanhuan,ipanhuampas
buchallicufca canman pa-
aa?
Paótailla , cai cafaracuica^ Haarmíri^cai carip vayan,
munaecunaphucinmana churin,,huaüquca , cacao
Chnlliaao Baptizaíca can huampas.püñuíiacanmá.
BapCilmO'
^ ^fy^^^^i^wwwswwwwwwxwwiannnnnnfwwi
II!
62? T)el Sacramento
Bnptiímopicliu cairi con- manchana, Ci3rac3,pi mal
filmación ■ Sacratnento- canmantapas,
pichu , compadre, coma- Viniendo a la pradlicá
dre, Padrino, fnadrinapas, y celebración, dcftc Sacra-
huahiiasta , c^iri churinra, irjcnto,el Sacerdote que Ic
nisrcancoqtcnjCairi ha- vuierc de celebrar, vellido
talliqucmpnra canmaii de fobre pcUiz , y cftola
paipura , buchallicuípa- blanca , ó como arriba
t2c,pa6lacaíaracmacij hua queda dicho , celebre el
iíupcinc3,camcam,huarmi Matrimonio, Y dcfpues
yacuíTac, cairi , cogayacu- que a fu prefencia, vuiercii
íac ñifpa, fimiéla conacuf llegado,los que le quieren
ca yachacufca canmanPma contraer, juntamente con
nañifpa,caihuia caíaracu- dos,ú tres teftigos (por lo
campac, paipura ñinacuf- menos) efte el varón , a la
pa.caíaraíca macinta hua. mano derech3,y la mugcr
ñu chinman hcañuchi- a la finicllra, buclto el rof«
chinmampasPCaitucuiha tro el Sacerdote a ellos Jes
huamancamcanajpadaari declarara los frutos dcftc
callpamanta huñichifca- Sacramento , conforman-
manta, cogayacuíac, cairi dofe conellugar, y riem-
huarmiyacu(ac ñinman ? po. Lo qual hecho , b-jel-
Cam churi ari, cai ca\ hu- ua a los requerir , y amo-
chachi quicunadla yachaf ncftar,que íi cftan con al-
paca, ancha tuilla,man3pi- gun impedimento de los
dapas m jnchaípa, villacu arriba rcfcridos^ú otros, lo
muai. Dioími arias huan digan^y dec!arcn,yrcípoa
yupai,manap-i<5lai,ashuan ' dicndo
'diendo que no ay impedí- Que eftas preguntas
mentó alguno que prohi- traduzídas en la Quechua
ba, la celebración delma- dirán sfli.
trimonio, dirá primero, al N; Pedro? cbazquicuira
qiieádcfcrdcIpoíado.Las munanquicbu , checan
preguntas que a tras dexo huarmijquipac,cQÍñaupa-
cícritas 5 conforme á cftc queiquipi (u£i cae, francif*
Tanto ritual manda.Y por- cada,fanda mamanchic^
que ion breues , y lase de Iglcfiap •, yachacuininhi-
traduzir en la Quechua^ na?
las bucluo á efcrcuir. R Refponda clefpofo.
quereys rccebir , á N. que i Munanim.
aqui cftá prcícntc por vucf El Sacerdote pregunta
tra legitima muger , con- a la efpofci.
formealacoílumbre, de N. Francifcajcbazquicui--
la íanca Madre íglcfia? ta muña quichu , checan
Rcíponda el Eípofofi cocaiqu]pac,C3Í ñaupaquet
S"i^^o- quipiíudcacPedroí5la,ía«
Y luego el Sacerdote d:a mamanchic Igleíiap
pregunte a la eípoía. N. yachacnininhina? La efpo-
quereys reecbir a. N. que ía, refponda.
aqui tfla prcfente,por vuc 1 Munanim.
ftro legitimo marido, co En los manuales antt-
forme a la ccñümbre,de guos, fe mandaua prcguii
la fanta madre íglefia j tar prn-nero a la eípoía , y
Rcfpoda la cfpola. Si quie luego al varón. Mas en ef-
í^- te ritual a íe manda que la
primera
^^I^WI
IV
624 ^el Sacramente
primera pregunta fe haga gunca, acada vno de los
1*^^
ai vr.ronj luego a la cipo-
la. Y (cade hazer affiíin
faltar en ello, como en lo
denlas también fe hazian
contrayentes : porque afli
aya íolo vn conícntimien
to interior, exteriormcn-
te declarado \ que fe á de
tres preguntas , a la cípoía obferuar^con toda diligen
para que expreíafe fu con- p^J cuidado.
Icntimienco , y otras tres Luego el Sacerdote, di-
al varón : que era reiterar, ra a los indios defpofadoá.
el matrimonio, pues le reí Paña maquipura , haca
tcrauan , las voluntades, y Ilicuichic. Que es tantd.-
acceptacionesqucfonma Tomaos las nlanos dere-
tena,y forma, dcftc Sacra- chas. Y tomadas dirá. Ego
mentó, fiempre me paré, conhmgolpos^irímatrimontú^
ció, gran inconueaientc. in nomine Patm, í^c. Pío-
■Pues m cada vna dcftas duziendo la íeñal dck
preguntas, íeexprefiua el Cruz, (obre los cafados.
•coníenamiento,dela eípo Que por clkr ya el matri.
ía , y del eípoío , quádo la monio celebrado , y íola-
acceptaua por fuya, con mente ferdé folemniUfcl
animo de contraer. Y ha- del Sacramcnto,no ay nt-
zicndo tres preguntas,a ca ceílidad, de las dczir en la
'da vno, íc mulciplicauan Quechua: fino en latin,
las formas , v materias del como eilan en el ritual.
Sacramento. Mas en cite Y queriendo proccdcj
ritual, íe m.ii ó ex7.6lamcn • el Sacerdcqc en -las bcnr^'ji
ie,y íe pone, íola vna pie- cionesmípcialcsauard<íí'
él orden del Miílal Ro- el nueiio las trae propias,y^
mano, y hará lo fíguiétc. aproiiadas. ) Beodicirá va
Eíbndo los nonios anillo ^ que no á deauer
{alas puercas de la ígleíia^ mas deíie íolo. Y procure'
íaldra a ellos el Sacerdote fea de plata , ya que el Cu-
Vcftidodeamito,alb3,cin rato no lo pudiere tener
gulo,y Eftola pendiente al de oro , que coílará poco.
cuello,yno cruzada¿como Que a Dios con lo mas ri
quando íaleadezirMiíTaj co íe á de íeruir.
Con capa blancajú déla co Y eñe bendicirá con la
lorquela íglefia, donde bendición que el Pvitual
las bendiciones fe dieren^ pone, dizicndo piimcro
tuuicre. Y delante los mi- los verfos, [Adhitormm no-
niftros j con la Cruz baxa, Jlmm^i^c^ Con los demás
y afperforio. Y auiendo- verfos , y oración , con las
los defpoíado,de la mane- bédiciones , y fignaciones
ra dicha, y rociadoíos con de la Cruz,hafl:a la reípue-
8gua bendita. Al fin de las ña, Amen,
palabras , ego coniungó yos, Y luego lo rociara co a
ifc. (Que noáde dezir oua Bendita, en modo de
Gtrasj fino !ns que el Ri- Croz. Y entregará eñe aoi
tual pone, porque las que lio, afli bendito al eípofo.
íe folian dczir, eran las del El qual lo pondrá en el de
manual antiguo , y pues do anular de la m.ano fi-
ys, no íe vfan fus cct imo. nicfi:ra,de fu eípoía, dizieii
nias , tampoco íe dirán fus doel Sacerdote, yayap.^ cha
palabras en cftejiigar^piies tip , eípiriuj íanélop íu-
Sí t.IT-p',
0'
m
'626 ^el Sacramento
timpi, Amen.VtJigaeílav Clemente VIH. qüefeiV
dichas paLbras^en í.irin, o cicula, prorponfo,& fpnti*
en rom-ínce, como Ic pa- ía. Y el iiitroíru. Deu^ Ifr*
Tcckrc. Y vaya fiouiendo rad cohínzatyos^tfc, Cofi
loscicmss veríos , con Lis us dcm.^s cofas q cii cKa
icípucíbs dcllos^y oración íc conncncn,
qiicíc les íigüc , haiia la YíliJí^uel dia fuere cl
rcípocPo, Amen. c-íicío dúplex de los iTas
Y eílo hecho Se entre f jícncsfcfio cs,de la prime
en la l^}x[n , y vayanic fi- rj,y fcgunda clale)la Miífj
guiendo los nouios , halla íe á d? dczir de la íiclb.ca
la peañí del Airar \ íin de- coíx.cn oración de lus bo-
2ir cola alguna.Dondc los das. Añidiendo t¿mbien^
dcxi hincados de rodillas las oraciones { propiciar?^
y íc enera en la íacnília. 6cc,y Deu^qu/poíefiate^ife,
Donde íc quira la capa, y c o lo demás pcrtenccrétc
roma e! manipulo^ cruza a las boda.f.
la cftola blanca que tiali Y en cih MiíTa , no fe
peadícncc al cuello , y íc a de dczir, <Jor}amexctU
pone ía caíiilla blanca, y la /í.-qi Ite AíjJJa eji Aun qnc
jcadezir íví ífi. Que a de las leglásdc losMiíLlcscf
fer de lai bodas^coaio tila t.ni encofradas. Mas con^.o
en el Miilil Romano, abo aya ccrimoniaics , q dcllo
la nucüamenrc imprtílb, rr.;can , me remito ácllo«?.
por decreto del íaiuo Con Que lo que hago es no de
cilio Dctrenro. y los íu- zir, g'ona in exclfs .húh <\
Xi^os PüaLÜ-cs Pío V. j; apicgla^qoíratü^iijádc
^ de
^^iJLMa..
y "S
Jetcr lili oacli mente , ni fe
díze Credo. 5inoi. fuere
Domingo, y en ella íc di-
2'C fola vna oración; íi no
fücrc DomingOjó la íole-
Ridad de la ficfta , pidiere
otra oración , ú oraciones.
T dicho en la Mi0a el Pa-
tcr noñer. Antes que diga
el Sacerdote. ( Uberams
quicfuma^ DGmme)Qtí^náo
a la parte de ia Epiftoíaj
buclto el roñro al cípofo,
yaIaeípofa,que eftan de
rodillas delante el Alcar.dc
manera quelaeípofa cftc
a la mano íínieftra del cf-
poío, diga ci Sacerdote las
dichas oraciones, las ma-
nos abiertas, como íc díze
las demás oraciones de la
MjíTa. Profiguiendo haíla
rl cabo dellas , como el
Mi íTallo ordena.
T dichas fe bucluc al me
lio del Altar jdondc toma
h la patena , como la Re-
^2f
gfa lo mada ¿\2^{¡¿heram'¡
iS^c.) T franje la Hoília/e-
guii m coíiumbre; y proS
gnelaMiíTa, halla dezir.
Bemáicamus Domim, ó It^
MiJJa ejl. Si le perteaccicr®
alaMiffa, I
T antes q diga .placeaP-
fibi, tfc. El; Sacerdote f©
llega a los nonios , y rece*
bidaslas candelas , délas
manos deüos , en ofrenda
tcomo é notado) con pala
bras graucs , amoneíte a
los calados , ea fu lengua
deílc modo. *
Amonejiacm a los tafadoi
en romance.
YA aiieys recebido las
bendiciones, fcpun la
^^oüübre de ¡a ígkfia i lo c]
os smonefto es , q os guar
dcys lealtal^^cl vno ai o-
tro, Ten tiempo de ora-
ción , y mayormente de
ayunos , y fcíimidades.
m
^^plj^^i
tv
p
t
^\
•V,
<^
B
i^!
w
\
•r
«?
f>
iv
l>
62 5 Hel Sacramento
tengays cañidad. El mari- cacunampihuampas , ama
do,ameaIa niuger, y la tarinacuica , -yuyanqui-
mugeL* al marido, y que chícchu, Carnea can,huar
permanezcays en el temor mijquidla . munai. Cam
de Dios. huarmiricana , cogaiqui-
dta. Yachacun ñanacmi,
Diofpa manchainimpi vi-
nal cacaiquichic. Lo qual
dicho, les eché agua Ben-
dita j y diga como es vfo.
'AMONESTACIÓN Placeat tibi , Scc. Y deles
ESTO DIRÁ ASSI
en la lengua Que-
chua.
a ios cafados en fu len-
gua,
Cbazquircaquichic iiam
churijcuna , cuflinchacui.
Bendiciones ñifcacunaóia
Igíefiap yachaininhina.
la bendición delaMiiTajy
diga el Euangelío de ían
luán. In principio eratyer*
Y aunque lo que fe íi-
eue no lo manda el Ritual
Caicam ari cunaiquichíc. Es ya coftumbre tan afen-
viilaiquichici ama campu- tada entre los indios , que
rahuaíanchanaciíquichíc- el padre les entregue las
chu huachoc caip^Mucha mujeres luego acabada la
cui pachapiri , colíanampi Milla, que les parecería les
Capac leía Cbnllop v- auian quitado vna de las
cumpa, cbazquicuipi, ^a- mas principales ccrcmo.
$icui, quipicuipi 5 hatun mas de la celebración del
hcíla cunap hua(;|aichan- matrimonio.
4
^MA9^Mm.
Y aílí rriandandolcs íe fcgiindasjaunquc fesn pri.
tomen de las manos derc- rncras de parte del varGo,
chaSjles dirá. '" ' c • Y no importa , que la biu •
Compañera os doy , y da ícgunda vez cjue íe cafa
íio íierua , amalda como fea donzella ,ó no , fi fue
^ma Chrifto a fu Iglefia. y na vez ya bendita. Y aíli
Que cño dirá en la Icn la que íe caíó vna vez,y an
guaQucchuai, tes de recibidlas b'^ndicio-
^í, Huauque ? cau^aCjrha- ncs, cmbiudó, quado otra
tijqui¿lam coiqui , raa- vez íe caíare^ íeá de ben-
tiam,yana¿i:achu,paita mu dczir, y la que vna vez cC
liaijimanam Ghnllojlgle ' ta bendita, no íe á de ben-
dezir otra vez.
El Sacerdote pues para ce-
lebrar el matrimonio en fe
güdas bodas reueílido (co-
mo arriba dixe) íe liega a
los defpofandos^que eílan
a la entrada de la Iglcfia*
{¡anta munanhina.
^ Id en paz. Cajiqueípi-
llarijchic :{:*? .mÁÁ
JDE LAS SEGFNDAS
AVnque atrás dexo
hechos jootablcs , Y auiendolos defpoíado ,
^acerca de las ícgundas bo- y aíperjado con agua ben-
das , digo con todoj que dita íe entra con ellos cola
las íegundas bodas , no íe Igleíia, íin dczir cofa algu-
an de bcndezir. Aquellas na. Y hincados de rodi-
íon íegundas bodas , para lias , apartados de la grada
que no íe bendigan , que del Altar , oyen fu Miíía,
<ie parce de la mügcríon (qíeádedezir por ellos.)
Si 3 YU
'Ü
;4i
^^^ ^W^^^^9^3MM^M3Mm3mñBBmMMmBM2
IV
p
<5íc^^ ^et Sacramentó
Y ia MiíTa a de fcr del el Miffal manáa,y no Str»
cficiooGurrence gq aquel cofa. Que auicndoies hci
día, fi fuere fiefta doble , u cho la cxortaeion en fu léi
dia de Domingo, y en los gua, que dexo cícrita , los
demás días, íe puede dczir rocic con agua Benditas
vna délas Miíías voEiuas. Y les dé la bendición de la
<ícgun la devoción de los Mifla. Y dicho el Euangc-^
■calados) fin dezir en la tal lio de fan luán al apartaría
-ÍVlíffa las oraciones que t\\ del Altar Icsdira. Ir^/;í/)4-
la MiíTa, proíponío,& ípo ct, Caci queípilla rijchic. '
íaíedizcn.Sininnouarco Con que para mayor
fa alguna. gloria, y honra de Dios
Mas de que fi fe les qui Señor nuetl:ro,y de íu bea
fjcrc dczir ( defpues de di- ditiírima Madre la Virgea
*bo. ítt Mijfa efi, yknedi- Maria, y de todo^ 1 os. ían-
€amm DominQ)Lz oracíon tos.y (antas del cido, quc^
■q el manual antiguo crae, da notado, lo que» acerca
fe puede dezir , aunque en ¿c ¡os Sacramentos^Ritus^
<ílc ritual no fe pone , ni y cerimonias dcltos, para
crdena otra alguna ceri^ losadminiftrara los natu^
.-^^"^^- rales defta cierra^ ay que
El dcfpoforioj celebra aducrtir.
clon del matrimonio, íe a
de hazcr, como en las pri. Fin det Sacramento delMa^
añeras bodasT que oygan trimonio^
Mjíia. Y oyda fe les puede
hazcí U amoneftacion cj Lo demás que no toci
alí
i1aadminif!:racion,y ce- tiiftracíon (Je los íantiílí*
libración de losSacram
tos fantiílimos, como fon
Reconciliaciones de ce-
mcnccrios. Bendiciones
de diueríos géneros de co
fe; de agua bendita, de ca
dclaSjde pan , de hucuos^
mos Sacranientqs , que \
pretendido trarar ; no las
tcaduxe en Romance.
En las poftrcras hojas
del Ritual , fe ordenan las
formulan cjíc ande guar-^-
dar, en cícreuir los Bapti-'
^c. Y del modo que le an zados,&:c. Y me pareció
de hazcr las proceííiones, conuenientc , ponerlas en
expeler de los cuerpos de cftc Ritual , y formularios
los hombres, los Demo- para que.cn todo aya la
nios, con íus canones,y re vniformidad , que tanto
glas, íe á de ocurrir al Ri- tiueftra fánta madre Igíe-
tuai, obíeruarlas, como lo fia pretende, Y tengamos
ordena , y manda. Que los Curas , y_ miniílrüs de
por no tocar, ni atañería los Sacramentos de la ley
Iks ccrlmonias , ni admí- de graciaj y EuangeUcos,
FOK'
_Lív|:Tf-fA-?
p
iv
»
0'
r
n»
ir
m>
ir
6^1
Tor mulos de EJcrmr
FORMVLJE SCRIBEND^ IM
libris habendis , afud Tarochos , ^t wjra
notntur^
LAS FORMVLAS DE ESCREVIIL
ios libros, que ande fer guardados por
ios Parocos, fon como Te íiauen.
j. líber BJPTI-
i
AYA EN LAS
IglefiaSjVn libro,
en que íc eícriuan
las pcríonas que ion Bapci
zadas.
§. líber confir-
matorim.
TEngín las Iglefias,
vn libro, en que fe
eícriuan , los que fueron
Chnfmados con el Sacra-
Kicnto de la Confirmació
j. líber matri.
moniorum,
§, Líberfiatm^ls^c.
% Uher defimSlcrum^l^e.
Qualcjuier Cura a de
tener tres libros, que ion.
El libro de los matiimo-
nio5.
El libro,y Padrón, del
citado de qualquiera per-
fona.
Aya también en todas
laslglefias, vn libro enq
fe eícriuan , los defunclos
que en ellas íc coterra-
rcn.
Los Libros. 631
como en el de los dcfun-
§, Aduertat. tos, fcdccl8rcíicmpie,no
íolo el nombre de las pcr-
ADuierta lo primero lonas que allí fueren ncm
el Paroco , que en bradas, fino también la fa-
los libros, afíi de Baptiza- milla,
dos, confirmados, calados
FORMA T>ESCR1'BEND1 BJT-
ti-^atos^in primo libro,
FORMA DE ESCREVIR LOS BAP-
tizados, en el primer libro.
5.
ANNO DOMI-
N el ano del Seríor
de N. en tal dia , de
tal rúes. YoN Paroco, ó
Cura deíla Tglcfia de S. N:
de tal ciudad, ó lugar, lla-
mado N. Baptlzé vn infen
te que nació tal dia , ó na-
cida en tal dia dcN. y de
N. calados deíla Parroquia
ú de tal patria , y familia, a
quien le fue puefto tal nó*
bre. Fueron fus padrinos
N. hijo de N.de tal Parro-
quia, ó lugar, y N. íu mu-
ger, hija de N. de tal Pairo
quia, ó lugar.
J. Siinfansjjfc.
SI el i rifante, no fuere
nacido de iigicimo
matnmo
lil
mmm^
i^V^ ^^?^^i»^»^«*nifB^»*«w"*'t*""**»»*ww»»a
r,
0'
m
i
^34 VormuUs de Tfcrmr
marrimonio ," por lo me- Q I el infante fuere B^jp:
nos íc cícriua , el nombre O tizado en cafa \ eñan-
de vno de fns padres , que do en pcligro^de la vidd,cf
conílareícilo. (Euitando cnuaíe entonces afli.
todn ocafion de infamia )
y fi no íc ídbe el nombre
de alguno de íus padres^ef
criuaíc dcfte modo.
No de t3l,cn tal día
dctalmcs,nacioN
hijo de N. y de N. cafados/
&c. Como arriba digcAl
BAptize vn infuite,cu qual Baptizo, ícgun deui-
yos padres fe ignora do orden en coía N. pora
nacido en ral dia, &c. Co- tenia peligro de muercc, ó
nio arriba ¿igo.
N. partera aprouada, ó N.
hijo de N .como lo dixo
N. '
§. Siexpojim^lsfc,
Si el infante focre ex.
pucílo, echado a h ígícíia
decórele el dÍ3,y donde, y
por<]üicn fue ha!bdo,y de
tjuaoros á\diS pnrefca ícr ; y
lea B.íptizado cond.-cio-
nahiunrc, í¡ íe ignora c]uc fiaj fe añada cito.
íucílc Baptizado.
y. SJ mfa:is,ifc.
^. SípuerVixerit^Ucl
Iclinfanteviuierc,y
íe le vuicrcn hecho
lascerimonias, enlal^Ic.
En
fc^kt^i,,.
^^B^^^fe^SsS^M
Ntaldia^dcl dicho
mes fue el dicho in
fantc traydo a la íglcíia , é
yo el miímo Faroco, le hi
ze las íagradas cerimonias
y prcccs,y lepuíc calnoin
Cíl: .
Síacafo no le Bap-
tizó el ParocoXífio
©tro^ declárele cílo.
$. SI FFERIT, Ifc.
"^ Si fuere Baptizado
condicional mente,
diziendor SínonesBapti^i
tus.tfcDcQkíck tambié
eño.
f O R MA D ES CliáíET^T)! CÜ^
frmatos^ infecundo libro.
FORMA DE ESCREVIR LOS CON
firmados, en el fegundo libro.
^: ANNO.^c.
A No de tal, en tal día
de tal mes, cjucfüc
a tantos N. hijo de N. y de
Nxafados,óN hija de N.
(Y í¡ fuere caíada,fe añada,
jnugcr de N. ) Recibió el
5acrameiico de la CoDfir¡
macion , del reucrcndifli-
mo Señor N. Obiípo de
N. En la Iglefia de S. N.
de tal ciudad , ó lugar.
Fue fu padrino , ó compa¿.
dre N. hijo de N de tal
PiJiroquia, de tal ciudad, u
de tal lugar.
leüieo
636 Tor mulos dé efcrmir
' 5: MáRjLFM^i:fc,
ENvnapIana,óeneI
primer roñrodela
•hoja, le cícríuan los varo,
ncs, y aparcadas en la otra
fe nocen, ó cfcriuau las mu
gcrcs.
^. SI CONFIRMA:
SI lio confiare, que el
confirmado, es cngcn
drado de legitimo matri-
nionio , ó (jue no fe fepa
quien fon íus padres ;guar-
deíe lo que cfta determina
do, én el libr o de los Bap«
tizados.
FORMA SCRl'BENDl CONlVr
gatos jntertio libro,
FORMA DE ESCREVIR LOS CA
, fados, en cl tercero libro.
J. ANNO,i:fc,
EN tal año. En tal dia,
en tantos de tal mes,
auicndo precedido , las de
tal dia. Y la tercera en tal
dia, en lafolenidad déla
MiíTa Parroqu'ial^no auicn
do ningún legitimo impc
dímcnto, yo N. Cura, ¿
nunciaciones, en tres días Rctor deíh Iglcfia Parro-
dchc ib continuos.Dc las quial, de tal nombre ; de
quales la primera íe hizo tal ciudad,ó !ugar¿ cafe ío-
cntaldia.Ylaícgunduen lenemente eu la Iglcfia
del.
Los Libros. 637
del, por palabras de prcfen niineiscioncs que íe hizic-
i^e; auiendo íabidOjOtotna ron ep íu Parroquia , que
do el confentimiento de guarde. Y todo lo que aííi
entraiiibos a dos,a N. hijo paíló,declare en el meímo
de N. de tal Parroquia. Ya libro de los matrimonios,
N.hijadeN. detalióbiu- en efta manera,
da, ( fi lo fuere)de N.defta
Parroquia. Siendo prefen-
tes los tefligos conocidos
N. hijo de N. queviueen
la Paraoquia de N. y N- hi-
ja de N. 6cc, Y luego con-
forme a la cerimonia de la
§. DENFNTIATIO
nes^ l^c.
■ As denunciaciones
dcfte matrimonio,
fueron hechas , por el re -
uerédo Señor N. Cura de
íanta Madre Iglefia ( fi los la Iglefia de N. cuyo feü-
bendixo ) en la celebrado ligres.ó en cuya Parroquia
de la Milla, los bendize. viue , el dicho N. ó la di-
cha N. Como parece por
§. Siynmexljs ^i^c. el eícrito,q del dicho Cu-
ra tengo en mi poder. De
SI vno de los que quie las qualcs denunciaciones
ren contraer matri- la primera fe hizo , ce tal
nionio fuere de otra Parro día. Y laíegunda, en tal
quia, antes que fea admiti. día , y la tercera en tal dia,
do,el Cura en cuya Iglefia en la íolcnidad de la Miíla
fea de celebrar el matri- Parroquial. Ynofedech-
nionio , téga certificación ro ningún canónico impc.
ckxiz[mfcriptli ) de las de- dimcnto.
' "' ^ §. Si
Bgg^O
fíli
m
>i
p
IV
IP
K
K>
t«
M^
IV
IV
Í38^
5. Slaéí'm^c.
I c! varoiijO fu confór-
telo arnbos^ fueren de
diuerías Dioccñis,ú ObiP-
pados (aunque traigan id-
cimoniodcíu Paroco,que
sfírme íe hizicroñdeuida-
mcncejas denunciacioncji
ícan de ninguna fuerza , y
Valor, fino fueren aproua-
das, íírai3das,y feiladas,dcl
Obiípo, ú del Vicario gc^
neral de aquella Dioceílij.
T reconocido por el Obif
po,ópor el Vjcario dca^
que] lugar, donde fe con-
traed matriraooíoj y te-
niendo licencia del para le
contraer.
$. Vbi Dívo^ l:fc,
V Donde vuierccoii
_,,, ccííion del ordina-
nc(q a de conííar por efcrí
to) para que íc difieran al
dcrdmenfó
gunas de las denunciación
neSjó que fe dcxcn,cn ali^íj
tiempo, fe a de nocar,y cíi
creuir aíli.
f . Amo LominiMc. T
EN elaño del fenor dd
N- en tal dia¿ de tat'
mes,auiédo hecho , en vit
duj vna denunciación , y
difiriendo las demás , par»
deípucs de b celebración'
del macnmomo, concedi*
da por efcrito, de! referen
dillímoNu de fu Vícano
N. dada en tal dia , del tc-j
norinfraícripto, quetcn-^
go en mí poder, con otrai^
lemejantes licencias, y nq
auiendoíe opucfto a^un'
impedimento yo N. h:c¡
como arriba cíla dicho.
í DENrNTlATW^
•rrz"
^^^%£^^
ts oenuncuciones
"^y^ Si todas las deijyíí-
cjuc fe hizicren , dcí- J^ ciaciooe»; . íe vuie-
puc^ dc conrraido cl macri i co de dexar , ú dicrir.EÍ-
liiODÍo íc cícriuan aíli. criuaíc aíli.
§, Annc^lfc,
Nel año decaí. Eti
u\ día,v ta! mcSvCjuc
f ediadcficíb^ó^c. Y en
el íiguientc , que fue Do^
mu'go, Síc Del miímo
n^cs, yoN.Curadffta íg!c
fudeS. N EnlaMiííaío.
lene, hizc las denunciacio
i^cs del matrimonio; au se-
do fcnido diípeníacion c6
iieniécc.Entrc N y N.eii el
primer dia delle mes,y lio
U puíoaigú canónico im*
f edurieKto, porque íeme-
íante matrimonio, no dc
ija íer firme, y pcniíanc.
icicntc.
f . DenunáatwnihH'S^ tfc^
Viendo dcxado^ro
d3S ias denüii^ia-
' cioneSjú diferido-
las, ice. Por licencia , Szc,
YoclCiiraN.&c.Coaio
arriba ¿¡kc,
§. Cetenunfijjfc,
lléde dcíiOjfi a algíí
preíbyteio ^faeda-
d.i facultad, por el ordina-
rio, ó por el miírno Paro-
fo, para calar a algunos
cííalicencu eícriua , v rso
te el propio C^ra, eu cí
miímo Ibrodd Pjroco,
diZicndo.
$. N, Preshiter
IsIPreíl) y Ceroso ^n pella
de Caí ÍX'^fi^j ^<^i* liLaic'íi
;c»
0m^^ WWV^lfWJ^
J .».♦ .i.J.f. i.f.i.l.l t.t.
0
IV
iV
w
■V
l>
M
640 Formulan de EJcrlutr
quetiiue^delrenereiidiíH- notariojante quien paflo
VÚO Obiípo,ú de N. fu Vi-
cario, eii tal luchar , ú dada
por mi, queceiígoen mi
podcr5caíe a N. ya N. <S¿:c.
como arriba queda dicho
é yo N. Cura, lo firme de
mi nombre, y doy Fe, co-
mo aíIipaíTó.
Dcíte modo.
§. Annodomini^i^c,
§ §¡updfiex^lsfc.
N el año del Señor,
de N. En tal día, y tal
mes, auiendo parecido las
denunciaciones , y halla-
dofe,que N. y N. eftauan
en el fegundo , tercero , o
quarto grado, de conían-
Si pareciere por las guinidad, ú de afinidad , u
amonedaciones , q de otro qualquier grado. Y
los cafados fon parientes, auiendo ellos alcan^ido
en slgungrado.deconfan mandamiento de diípen-
guinidad, ú de afinidad , y facion de la íedc Apoftoli
con rodo eíloíe diípeníó C3,y difpenfando cone-
con ellos, para poder con- líos, por la dicha autori-
traer por autoridad A- dad , elReuerendiíIimo
poílolica,e! t,i! grado de Obifpo N. en tal dia, y;
confanguinidad^üdcafini año : como confta délos
•dad, diípcníado, íe note, y autos, del oficio del ncti-
efcriua. Y la razón del de- no, del dicho Obiípo loi
cr ero , q ;.! e d c 1 a ra 1 di fpc n • c a íc,¿v^c. Co mo a rn bj t lU
fpcion hazc Pvclacion. Co diclio , en la forma clcri-
día, y año. y el nombre del ta.
LosLibroi^ 64)
• •$ . Demntíatmes, ifc. poía , añ de fer eícnras , y
notadas en e! libio,por en
Y Las dcníJciacíones trambos Parocos; aunque
que fueron hechas, cl matrimonio , no íc aya
en diucrías Parroquias, ó feguido.
íean del cípofo,ó de la ef:
FORMA se Rl'BeNDI STATFS,
ammarufn^mquartolihro
FORMA DE ESCRIVIR EL PA-
jdron general úel citado delaspcrfonas, ea
el libro quarto.
§, FAMlLlJ.ifc.
fedenotar,yercri-
uir diftuiftamen-
te qualquier fa,mih"a,dex3n
do cfpacio co e¡ libro, en^
tm la vea, y la que fe ííguc
Eo el qua! fe eícriua en par
cicuUr 5 el nombre , fobre
nombtCj y la hedad,de ca-
da vno de los que fon de
aquella familia. V de los q
Tiucn en cllajcomo adue-
nedizos,y forarteros .
í'Ori FE 110,1^6. :
Los que (on admitidos, 3
la fagrada Comunión, tea
gati efta ícnai. G, En \\
margen enfrente.
§. Gnú Sacrdmento^lfc,
Los.quceíbn colirma.'
dos, tcnpan eña íeñal.
Ghr.
Te §^^ §'
0f':^n3W9mfi^
't^
IV
p
t^
UÉ
t>-
fll
IV
■
rt
■
IV
^H
r
^l
«>
nl
!>.!
m
•V.
1^1
<^'
1^1
t.
^l
»*
^l
«.
^l
K^
H
1
^
jH
i^
^l
K
fH
»
^l
»1
■
M^l
^^1
^I
^H
il^fl
I^H
■^l
^H
i^l
^H
l>j|
^^1
mu
^^H
^f J
l^^^l
^l i
*^fl 'IH
rll I^H
Ib
> MH
»"
r^l
PK»
!H
IT
'H
l^
.H
ir
^
B
^
'<l
tt»
"■^M
i»
IH
«1
Wl
iP
|H
V»!
H
I^.
H^
k.i
^P
t^
V
p-
9
tf
n'
■^♦i
■1
B>
I
IV
il<
l>
,** «
^ii^^^M^.
WWJW&WWSmaafBBSMBBXBBMXi
(?43
lugar, cícriuaníefüsnom-
brcs^ cn otro rinolon.v ha
gafe deíla manera. Con-
Uieiicaídber.
5. Jnm,lfcl
Los Lihro'sl
dctaI,ycDl.is cafas alqiiP
i.QutadaUum^l^fc. la Jas de Paulo, habiran.
Chr. Pdulo de tal , hijo ifc
OS Que fevuicrcn Pedro.Dc tantos año-s&c.
venido a viuir,a otro Chr. Apolonia íu muí;cr,
hija de Diego de til,de rá»
tos años, &c. C. Domin-
go hijo dellos de tantos ^
ños. C. Chr.Lucia hija de-
llos de tantos años. Anta
i)io hijo de tal íu criado,
&c. de tantos años,(S:c, C.
N tal a ño, en tal dra Catalina de tal, hija de tal,.
y mes, en la calle, ó íu criada , de tantos años,,
pl39a,aldea,óterritorio,en &c. Martin hijo de taL
Us propias caías , de Paulo. De tantos año«.
i
TORMA DESCRlVENDh DEj
funótos in quinto libro.
FORMA DE ESCREVIR LOS DI-Í
funtos. ^n el quinto libro.
f. Defcribatm\i!fc, •
Q^undo alguno mu--
riere , efcriuaic , quien
es el, y quien es ella. Y
á qual
HSS^c^^S
Vormults de Ffcrmlr " W45
a qu'Al fe adminiítró , los k pudiere faber )mi]rió.Eii
Sacramentos, y dondí* fue la cafa de N. en la Comu-
kpalcado, que íc podra ha nion _ de la íanda Madre
Iglcfia , cuyo , cuerpo fue
lepüítado en cal dia , en la
Igícíia de S, N. y le cófcííe
yo NON, Confcffor ^pro
ZQí deftc modo.
N el año de tal. En
tal día, y tal mes , N.
hijo'óhiadcN detalla
nado En ta I á\Sí, T le di eí
antifíimo Viatico , en tal
dia. Y le adramiÜrc lafa-
gar, de cauta hedad (í¡ clio grada vncion^ en tal dia.
gJLJUJDO SEJ £L SJNTISSI^
mQ Sacramento. T la limpia Concepcionde
nuefim Señora La Viygcrt
^^
i'^f^'
Tt 2
DO^^
^áÉ^iM
^^n^w^^^i^^^sswwMnnmmñnñ&BBxssi
^\
u
PC»
ir
1^
«I
K»
IV
III
DOTRINA CHRISTIANA
Y DECLARACIÓN DE LA LET
DE DIOS.
^ASt LAR a A M E N TE TRATA DJ; DE LA
qve anda de. molde. Muy necejfariapaj'a la en¡ enanca de los-
naturaUsypor pregimtiÁ^^y rejpueflcu. Lymidida^en anco par*
tes ypara mayor claridad ^y difimcíon. 'Seguir aje pri" ^'k
mero el romance de la primer a parte. T lue¿a
la traducion^ en la lengua
bre criado?
Re'p. Para ver a Dios. Y
gozar del en el ciclo, ea
loqualelUj lubicnauen-
turan 93,
Preg. Como fe alcanza zí-^
labienauentiiran^a?
Rcíp. Siendo buen Chri-
Ibano: y viuicndo confor
me a !o que Dios manda,,
y no de otra manera.
Pitg. Que coíacsChrif^
tiuiio?
Reíp:
í: parte..
Preg. P r ! m era m e n te , h er
iTuíno, ó hermana, me de-
2Íd:c}ueíoys?
Reí. Soy hombre; herma-
nólo hermana.
Pí eg. Que cofa es hóbre'
Relp E> vna criatüra,com
p l^ t Ití de c ü ( rpo q d e m i ! e
rcj y de alma c|l.cí-io a de
monijporoüe es hecha, á
imajen de Dios.
Prc¿^. Pura que íue el hom
^ii^Aim^
H^i^^£
Jlcfp Es hombre Baptiza- Rcíp. Signar, y famigí^ar."
•do,q«e tiene la Fe de Iesv Prcg.Como os peífigi^ais.
Chnfto, y recibe fu Dotri Rcíp. Diciendo. Por ia íe-
Da,como la ticnela fanóla nal , de la íanca Cruz , de
madre Iglefia de Roma. nueftros enemigos, librad
Prc.Quíé es leíü Chnftoí nos Señor Dios nucftro.
1 'ij
Reí. Es verdadero Dios^
y verdadero hóbrc. Que
liendo Hijode Oíos/c hi
Prcg.Como os íantiguays
Reí. DÍziendo.Eo el nom
bre del Padre, y del hijo,y
%o hombre,por nos rede- del Eípiricü Santo.
mir,y íaluar, y dar cxcm' Preg. Por cjuc osfig-
plodevida. nays,y lantignays?
íreg. Vos íoys Chriñia- Reí. Para defendernos del
i^o? Demonio: y de todo pe-
Refp. S\. Por la gracia de cado, y peligro ; in uocan.
Dios. do la virtud, de la íanta
Preg. Qual es la fcñal del Cruz •, en el nombre de
Chriíhano?
Refp. La fanta Cruz.
Preg. Porque?
RcIp. porque en ella mu-
fio I E sv Chnfl:o,por nos
Tedcmir.
Pifg. En quantas maneras
víays de eíla íeñal?
Reíp. En dos.
Preg. Quaics fon?
la íanciflima trinidad.
ESTA PRIMERA
parte diz^ afii en la len-
gua Gjmchua.
Prcg.ñaüpacrac hüauque.
1. Pana. I. ñaña ñihuai, vi-
llahuai- Imam canqui.
Tt 3 Runam
M^Esm
^ :f^i^^^www
Refp. Psunam cani, huau- Rcfp. Runa mailIaíca;Báp
.que I. pana,!, ñaña. tizaíca. ÍEsvChnftopIñij
Preg. Runaca imamí niyoc,fiminta buacaic hac
.jRclp. Dioípa camafcan,ru camachkuícata cbazquif-
raícan huihuan. Huañoc pa,puchucac fan(5la man
vcuaychayoc?manahua- rnanchic Igbíia Romnpi
fioc animayoc^ camaquc- cac^imanam yachachihui
yoc,liuallp:icyocmi.Diof-
^pa rice hato laman , ruiaí-
ca cafcaii raieu.
chiCjCamachih-uapcbíG t^
na. ..; ■ . .;i.
Preg. Iesv Chrifloca ari^'.
Preg.RuDaca, ari ma- ima pimí
pacmif;, ruraíca^caqiaíca Reíp. Ie s v Chriíloca,
^3rca? cbecan DioímijChecaU; rii
Pvcíp. Dioila ricuncara- nacac.Dioípa cburin caípía
pac Paibuaii hahua pacha runa ruracürcan,qiicípich|i
pijCuíIicucatínpac ; caipiai huancácbicpac allicaucair-
.aii^runap cuíDcuinuica,, ta, yachachihuancanchie
huntacun , puchucacun. pachuarnpas.
Pícírnanarac, caicufficui Preg, Carnea hinarpaari,,
ca víiachina canea, ehaya- Chriíliano Bapcizaíca,n)ai
nacancacací Ibkachucanquií
PvCÍp. Alhn Chrifiíano Rclp. I. Dioípa cuyabuafr
caípa, Dioípa Capaefimin can, cali pacbubuaícan ma-
ta büaGaichaípatae,buc ha ta ^Chrííbano Baptizafca
nVcipiranryaianam. armacbíícam caní, •
Pf cg.. Cariliuno caica, i- Preg Chnílianop vnanf
.^^i*^- chainincaan, maicaumit
^HSi^^^
Chrijllaná^: ^4f
HcC Sa£la Grüzmi. . Cruzhuañ , vnanchacun-
Pi-cg. ImaTaícumí -^^^^^ ^ui , íanólihukcunqui-i
Rcíp. Paipii Capad ES V tac^ üídííK£; n- ^n
Chrifto,qucrpichihuancá- Rcfp. Sansfliffima Trini-
'thicpac, huañufcáraicum. dadpa rat51jmpi hinád:4
Preg. Haica hamupim^cai vnancliacufpa/gapsiman*
Vnahchaihuan vnancha- ta , llapa hinantin hucbai'
tunqui' ' ;'
Rcfp ífcailíahiÉípiíti.
Picg. Malean mi-
Rcfp. Sandia Cruzpá nij-
mi, yayap,churip , cfpiritu
iandopiutimpi, nijhuan
Prcg.I ma hinatac vnacha*
inanta , ima bacun hiichui
chiquimantapas, qucfpicu
can
PRIMERA PJRTE
de lo que emos de creer.
í (.a •■j'kííj ,,s;
cunqm.
Reíp. Caí hinaííla ríifpa. Sa Prcg. Que tantas cof3s,eC'
élá' Cruzpa vnanchanrai- tá obligado a íaber erchrí
cti, aucaicuGlinañiátaquef ftiano?
pichibuaicu, Rcíp.Quatro.
Frcg. Chai buc bamubua Prcg. Quales fon'
ca, imanam vnanchacun- Reíp. Lo que á de creer;
qui fanélihuacun qui* q íc contiene en el Credo.
Reíp, Caihinaóla ñiípam Lo que á de obrar^ q íe co*
yayap, churip, Efpiritu faii tiene en los mandamiécos
d-OpíutimpL de Dios, y déla Iglefia.Lo
Pícg. Imapacmi , (anda qucadereccbir; que ion
'^■\ " Tt 4 los
Esmio
los Sacramentos. Loque todo podcrofo.^
a de pedir ; que íe contic- Preg. Que confeiTays ay T
ne en laoractaa del Padre Reíp. Que no ay mas que
""cftfo- vn íolo Dios, el qual es tí
Prcg Vengamos ahora, a^ podcroío, q puede hazcr
Jo qucaueys de creer. Prc- quanto el quificre.
gunco , no aucys de creer Prcg. Dode ella cffe Dios>
mas de lo que cfia en 4 Reíp. En el ciclo , y en la
^^^do^ >^ tierra,y en todo lugar.
Rcfp. fi hermano.En gene Preg. Ya aucys dicho el
ral,todoloquccreclaían. primero. Profcguid adc-
ta íglcfia Romana.Pero en íanrc.
partieülar,el Credo , ó los Rcfp.. El frgundo c rcer, f
Articules de la Fe, que fe es Padre. El tercero creer
contienen en eL que es Hijo.EI quarro crc-
Preg. Como k reparte los: cr, que es Eípiritu Santo,
catorzearticurosf Prcg. Pues comodczis q
Rcíp. Siete pertenecen s ay vn íolo Dios-, fi es Pa^
Ja diuinidad. Y fiete a Ja dre,y Hijo, y Eípiritu San^
íanta humanidad,de nuef- to?
tro Señor I e s v Chrifta, Refp.Porquecn Dios.con^
verdadero Dios , y hom • fcr vno en cflencia,y natu-
zj^" ralezaiaytrespcríonasna-
Frcg. Quaifs pertenecen turalmente diñindas.. La:
» la diuinidad > primera,cs el Padre. La fe-
Peíp. El primero creer en gunda, cl H jo. La tercer*
W íolo Dios verdadero, el Eípiritu Santo. Que cy
lo'
llA^M^
ío que llamamos, la íantií- Rcíp. Qüc nos da gracrí^^
lima Trinidad. y nos perdona los peca-
Píeg.Comoenrcndeys, c] dos.
cflas pcrfonas , fon diftin- Preg, Qual es c\ feptímo?
f^s? Rcfp. Qucesglorifícador
íleíp. Porque cl Padre; no Prcg. Que quiere dczir
CStcI Hijo, üi el EípiritüE glorifiGador?
$anto.ísJicl Hijo,cselPa- Rcfp. Que ay otra vida
dre.Y cí Eípiricu Santo,iiQ dcfpucs dcña,cn ía qual da
es el Padre , ni el Hijo. Y. gloria «para ficmpre a los
todas tres per fonas, y cada buenos.
Vna dellas , ion vn raiína.a Prcg.Ya mea ueys declara
t>ios.: nciñ'y Kí-íf^m doquien esDioscnfi,quc
Prcg. Qual es el quinto ? es vno,y trino. Y de quien
Reí, Qjic es criador del nos viene todo el ícr ^ afli
CÍeIo,y de la tícff a.inoj?'3 natural, como de gracia, p
Prcg. Que confeflays cti de gloria, dezidme ahora;
dezir, que es criador? porquie íe nos dacíía gra-
Rcíp. Que eíle Dios al cÍ3,yeíra gloria?
principio del mundo, hi- Refp. Dalenos porlEs\^.
zo de nada el cielo , y la Chrifto.
tierra : y quantas criaturas Preg. Que á hecho pofe
encllosay* vos eíTe Señor. ir?
Prcg. Quil es el fexto?.^/ b Relp.Eílo nos eníeñan,W
BLeíp.Quc es Saluador. íietcarciculos, qucpcrtc-
Prcg. Que quiere dczir lil necen, a fu fanta humaní-
üador? " " " dad.
ws^^m
irk'rí'rvrí
miM':¿
W&itM
Í1I
Í? j
rv
iv
i>
I
iP
r'
l^
L«
. 6^6 '^otrlm^
Pregunta. Cjüaics elpri- gada. •^i^^^^f'^'neflorrr^ I
inéroí - í'íJ':'bí!)f| íOf \r Pregunta.^ Qual es cl fc^
Refponde. Quc nucftro gundot'*»'? '''»*' "^
Señor I Es V Chriftd , cn Rcrpon Je. Que nació del
quanro hombre, fue coa vientre Virginal de nucf-
cebido , ppr el, Eípiricu tra Señora • fiendo ella
íanóto. Virgen , antes del" parto,
Preg. Que entendéis fcr y en el parto,y defpueá del
concebido , por Efpiritd parto. ij^j .»
SaitGí - í: ; Pregunta^ Q^at^'b^ccri
Rcíponde. Que el' Hijo ecroí ;• ' '
natural de Dros , no el PvCÍponde. íQire recibió
Padre, ni el Efpintu' Sari muerte, y paílion , pót
m) ;, fe ' hizo verdadero fafaan a ndíotrosv pccadoi
hombre ení. fes entrañas res. lobfii'io í<t> ou p
de la Virgen M a r i a: Pregunta. Qne confcííays*
No por obra de varón, íi- ayí
no por el Eípiritci San- Rcfpondc Qne por prc¿
to. JL ^|i;.:. ^^i:j dicar el Hijo de Dios \i
Prcg. Qaien esía 'Virg;cá^ verdad en cl mundo , losj
fancaMiria^ . ludios por cmbidia , tra-
Rcíponde. Es vná'Scno- taron de le dar muerte de
í3 , llena degracia , y de Cruz- y afli !a recibió ver-
virtudes , a quien Dios daderamente. !» rlp.^>^4'
crcogió,y tomópor ma* Preg. Pues como ficnddl
dic , y nos la dio por abo- Dios murioí
/I
Rcíp;
Refpondc. No muñó, en Reípoiide. Que ádcm^
qüanto Dios , finG.en dio a los infiernos ^ y íar
qusnto hombre. Porqu? có las animas de losíae-
íualma fea paito del cueí- tos padres,,; que alli eíla-
po. Aunque la diuioidad uaii cíperando íu íanco ad
4iunca fe imparto del alni^, uenirriieüto.
ni del cuerpo, ,,; ^ ;:;,:.,, ^ ,:j_^ -i.,,^ ^ .;aj-i*)^.j
IPregimca. Pucsflo^pudier Pregüiita. Si q^ucdó en ¡a
raatapreíía muerte,, íiejv Cruz , y dcfpues fue íe-
doDiosí !^ ,| paleado ÍEsv Chriílo,
Rcíp. Si pudiera. Pero el como dezis que baxó alos
de fu voluntad, fe ofrc(;io infiernos í.
Pregunta. Para que efe^ Refponde. Porque el cuer?;
^^- : *3t>b po junto con la diuini:
.Refponde. Para tornar dad, quedó en la Cruz •, y*
a los hombres a laamifr defpucs fue íepu liado :
tad de Dsos , la qual a- mas el alma junta con la
i]ian perdido por el pecaí diuioidad mtíma , baxó
do,7 íibrarlos del poder ú Lymbo de los íantós
del Dcmoiiio. Y de la pe- Padres. Y eílo fe eotieo-
pa del infierno , que por
el pecado auian mereci-
do.
Pregunta. Qual es el quar
to^
de aiier biTado a los in-
fiernos , Chriílo ,nueílra
Señor.
Pfcgv Pue5 porque efla-
uan
liiii
m
^9
fnki
652
nan alli detenidos los fan-
tos Padres?
Rcíp. Porque por el peca,
do original,cl ciclo eftaua
ccrradOjVpor la muerte de
Ies V Chiiílo íc abno; y ai-
íi baxó a íacarlos , para
que cntraflea con el en la
gloria.
Prcg Qual es el quinto?
Relp. Que refuciró al ter-
cero diajde entre los muet
tos.
Preo.Como refufcitó?
o
Re(p.Gloriofo,y para nun-
ca mas morir , ni padecer
en íu cuerpo. Al qual con
íu propia fuerza , y virtud
junto con el alma. Dando
principio de vida etcrna,a
los hombres. Y cflo entcn
demos, por reíucitar Iesv
Chnrto.
Prcg. Qual es el fexto?
Reíp.Qucfubió a los cíe-
los,y dh aícncado,a la dicí
ira de Dios Padre ^ todo
podcrofo'
Prcg. Como íubio a los
cielos-
Reíp. Qu^renta dias dct
pues de relucitado , por íu
propia fuerjaj virtud , lu-
bió íobre todos los cíeloí?,
encuerpo, y alma. Y ío-
bre todos los Angeles ca
íu Mageítad, y gloria.
Preg. Pues íi Dios Padre,'
es Eípirirujcomo cfla aíen
tado a íu dicílra.
Rcíp. Por dicílra del P¿
dre enredemos los mayo-
res bienes, que el ticne,los
quales poíee, Iesv Chrif.
to nueftro señor.
Preg. Qual es el íeptimo?
Relp.Que á de venir a jiiz
gar 5 a los viuos , y a los
muertos.Conuiene a íaber
A los buenos, pnra darles
gloria, porque guardaron
íus íantos mandamientos
ya los malos pena perdu-
rabkjporque no los guar-
daron
ChriJüafiaS,
daronr fia
Prcg. Qiie entendcy s,por Preg. Effbs catorze articu
viuos,y muertos? í
Rdp.Qiie todos los hom
bres,quancos an fido, y
ion ,y íeran,el dia del jui-
ziojdefpucs de rcfuícita'
os de la Fe , que aueys áb
cho cot|tieneníctüdos,ea
el Credo?
Reíp.fj contienen,
Prcg. Y a y a I o u n a c o fa en
dos, en fu propio cuer- el Credo, c]ue noeíláca
po,yalma, parecerán de los artículos?
lance I e s v Chriño , luex Reíp. Mas claro , y diíl:ín4
vniuerlal; y le darán cucn- to eftá en el Credo, elartí-
ta,de codos íus peníaníiicn culo de la íanca Iglefia. La
tos,pa!abras,y obras*. Comunión de los íantos.
Pícg. Y defpucs de cíTa Y el perdón de los peca-
cuenta que fera? dos.
Refpon. Los buenos que Preg Que entendeys por
guardaron la ley de Dios, la íanta Iglefia?
o fi pecaron, hizieron pe- Reíp. La Congregacio de
nitcncia de íus pecados, y- codos los fieles Chriftia'
ran a gozar de la glon'a,c5 nos^cuya cabeca es hrifto,
Ies vCbnfto, para fiem- y íq Vicario en la uerra,
pre jamas. Y los malos q el fumo Pontífice de Ro-
ño guardaron la ley de ma.
Dios, ni hizieron ipcniten
cia, yran al infierno , a pa-
decer en el alma , y cuer-
po tormento ecerno ^ fin
Preg. Y por ¡a Comunio
délos íantos?
Re La comunio de losían
tos5y compañía que tieiíé
los
cv
li
t>
P
^54 _ ^otrina^ '
Jos j'iftos [ p'irtlcipando
e1 fnito dc los Sicra- JB^TJ PRIMERA
j-rientosy oraciones , y o- ^^/rr^ ¿/^ loqueemos 3e cre^^
hr^s bjenas de coda la er: donde Je co'attene tod^
VAiQ^. lo que confiejfa , y cree lajaa-
Prcq, Y por el psidon de ta [¿lejía Católica Ronana^^
los pecados ? q^íe es lo que clara dijlinta,
y explícitamente fe contíe-^
P.eíp. Q^.e á ninguno fe ^^, yfi conjie¡fa en el Cre^^
Irs perdonan jarrias los pe do/oea los cator^ Articúl-
emeos, (i no es en la íanda ^^^ déla Fe , ( coja tan im-
Jolcih , por virtud de ios porta^Ue , y necejfaria pa^
Sacramentos. Y también ranuejirafaluacun, quefi»
Giie no ay pecados nuiga- latal Fe , y creencia expli^
nos , cjuc no fe puedan cita nadie fe puede falmr,\
perdonar por virtud de- Se traduce afii en
líos. la lengua §)ue
Vi eg. Según cíTo , nadie íe chua,
puede Lluar , fi no es en la
íglefia , íicndo Chnítia.
no!
Rtíponde AíTi es verdad-,
y dc cílí miiicra cnten-
Reguntí. Iñincachic,'
yacliai manta,ñaupac
huamac rimaimi cai.
Pregunta. Hiica hamum-
demos <juc Dios es Saiua- Chnílianop yachancan-
dor. ca?
Rcfpodc. Tahuadamya.'
chanca?
WSSMi^i^!m^^^^!immMmMimmsm^m^B^i
ChriJliandJl 65 f
ríianca? los Je la Fe , furiyoc il-
Preg. MaícantYiií niipim; qü5c|uin Credo-
Rdpon. Ifíincan chccan- pi cacpim , Iñiíluncu pj
chancan fimj.iñinim, che ni.
canchacunim , Dios yaya, Pregón. Haicamannii chai
llapa atípacmanpi cada, chunca rahuayoc íiaii,ia-
Huacaichancan íimi.Diof qLiicon?Paquicun?
p camachicuícan , Iglefia Reíp. Cancbiími,quiqüiii
man^anchiepa , camachi DiofpacainÍDta,rcc|echi-
cuícantahüampas. Chaz- husnchic.Huacjouiin can
guiñean cacri.xaimi Sacra chiíri,! e s v Cnilo , che-
mcntocuna. Mañacunan. cao DiOs,checan runa caí-
n,yayaycupiimanam, ca cantam yachachihuácbíc.
chcanhina? Preg. Maicanmi, Diofpa
Pregunta. Ma , cunanca- caminca rcccechibuan-
iñincaiquidia ricufun , chic?
ñihuai ari. Iñmimpi cae .Rcíp ñaupaquenca, huc
íímillaclachu Iñincaiqui- ppallau íucui acipac Diof
ca? man, loicuichccsnchacui
Refp.IHjauque. !, pana^ ni?.
I- ñaña Llapahuñullapim; Prcg. ímau^am caiíimipi
íanda IgleLia Romanap, íuti Iñinqui?
Iñiícanca , Iñmcanchic. Reíp. Huc ^apalía Dioy,
Caparnpiri. Iñmimpi cae llapa anpac \, mía baica
íimillacta. Manañiípari, nuinaícan caiiiaila , lurac
chungatahuayoc Aiticu- cakanca^
PfCíy.
33
íT
v'»'5:j^^,9íp«
í^f
ivi
11
p
iii
tv
■
9>-
1
iv
H
rr
H
l>
H
1
^
...■
•V,
ufl
IM|
K»
n
^
n
K^
1
«>
■
«>
■
ir*
■
»
■
K
fciuH
%
il
1
1
^ 'N^
'^fl ''iH
■^1 n
*^8 il
rfl ■
ü^ii
■
irl
■
i^
■
■^
■
•^,
ljl
r
u^^l
»>
mH
ft*
I
PC»
I
ir
HB
.■(»
■H
r
i4iJfl|
1«^
io
1
!«•
Hl
M>
j
«.
IP
1
K»'
■■M
r ■
ft/
1.
F^lV9JnfWWW9^9B a'Www:»B Bn b
lUROWreB
656 Dotrlna^ ^
Prcg. Caí Diafcaari, maí- ca, huc Dios caclladam,^
Pií^'* íancUrima Trinidad ñiii"
Reíp. Hanacpacliapi;cai chie. Iñínchic checanchaj
pachapi ,• imai pachapi- cunchi6lacmi.
huampas. Preg. Icnanatac , quimba
Preg^ fíinquiíiaman,ñau- pedona raquicuícam ñifr
pacíimií5xajcaí:equen cu- payuyanqui?
nacía mjracari. P.eíp. Yaya, manam chu-:
Rcíp.íícaiáequcmpim.Ya ricbu.Eípiritu Sáótori, ma
yacaícaataiáijmi. Quiga nam churichii. Manatac
ne quempiri , churicaícan- yayapaíchu. Churiri , ma-
ta. Tahuañcquempiri , Ef- nam yayachü, Efpiricu fan
pirita Sando caícanta, inij do paíchu.Eípiritu Sí€íoi
^^'* ri,manatacmi yayapaícha;
Preg. Iiiianatac ma ? huc- Ichaca, cai quim^antin/a-
llaai Dios ninqüi , quim- yac perfonapas^ huc checa
Ca íayac períona yaya,chu DjoCmi.
ri.Eípincu Sando , captin- Preg.Pichcanequcnri,mai
M^^- canmi?
Pxefp. Diofpica ari , pana Reíp. Pichca ñcqucn fimi
huc cayñiyoc caípapas, ñinmi. íñínim. Paiqui-
quimba {ayac^períona má- quinDioími, hanac pacha
tíñ , checampí raquicun. rurac camac mfpa.
ñaupaqucini.yaya. lícaiñe Preg. Ima^am ari, camaC
q'aenmJ,chi¡n.Quim5,iñe ruracmi ñifpa Iñinquií
qucnmi , EípiricLi Sanólo, Reíp. Cai Diofmi, callac
Cai qaimja íayac períoua pachapi, chuílac,manacac
manca
láSím
B|^|HWBfeEII>illtk;fl
niáca,hanac pachaca, caí- Cbaipicac,aIliCbnrtiano-
pacbada tucui imaimana, cunaa:a,anchaciiflichiíp3,
baicaimana caicunapi cac viñaipac caii^achin.
tapas,rurarcan, camarcan, Prcg. Villahuanquiñam
püchucarcá,llutarcan,chu ari,Diofpacaininta,qui-
rarcan,{uiihuarcaiit3c. quin cainimpi. Hucliam
Preg. coda íimica ari^mai Dios,quim9a pcriona laya
^^^'^'^^- <^ac jñifpa. Paimantaña-
Refp. Caí quiquin Dios, tacmi, ima haica caiñin-
qucipichec cafcanra. chic. Pana pacarifca , pa-
Preg. Ima ñiflac ñifpam; m cuffi , pana vinai cuílí»
queípichccmi ñinqui? cuipas , llapa hamuanchic
Rdp. Paimi , cufli gra- ñifpam ñinqui. Cunanca
cia iutiyoda , coanchic. viliahuairac ; pi racuman-
Kuchanchiaapas, pampa tam,cai cuífiGaita,cüílicau
:hapuanchiaacmi. pitahuampas , coanchic
Preg. Maicanmi canchis nia?
ííí«ica? ^ Rcip. lESVChnftoraicai
tleip. Pai quiquioDios, mantam,
ilhn Chriftianocunaéla, Preg.Cai Apuca,imadam •
lanac pacrhapi , viñaipac camraicu rurarcan?
ruflichedamñini. Rcíp. Caitam^huaquinin-
^reg. Imañinnii^viñaipac canchiimi, pai lESV Chri-
:uilichec ñiipa? ftop runa cai ninta rimac-
lcfp. Cai cati^ai hahuapi, mantajachachihuáchic.
mc cauCai viñaipac ha- Preg. ñaupac fimica,mai.
»ac pachapi ca^a iñinim, canmi?
Vv Rcíp.
p
•••
<^
»^
r.
r.
ii
Wj9W9M FUF^ #B y 9 pb^b ff^.
Rcfp, ÍEsvCKnño Diofpa Villipoqiiechic, marcan-
chuiinmi ,runa caiñirripi, chicpac, co?.rcanchidi:ac,
fanda M iriap vicDimpi ta Prcg. llcaiñequGnii, mai-
riica cafcanta, E^pintu ian- . csnnii?
domanta,ninaruraeuican Rcip. Cai quiqulnlESV
rajñinimñiipa. Cbriilo , purum tanque
Pícg, Imadam E'pirím íanda Manamanra paca-
íandomanta, runa ruracuf rimiifcat mjñmi. Caí Vir-
canrañiípañinqui? gen coya lañóla M^ria^
Rcfp. Diofpa churin, ma- manarae huachalpa , hua-
113 yaya , manarae Eípiritu charninrípi , ña huacbaita?
faiKÍto, cliecan runa rura- piichuc3Ípapas,mana cha-
ciiícanta , purum tazquc caica , viáai Virgen cap-
íanífta Mariap vicgampi, tin.
Bianacarimancaarijicha- Prcg, Quimba íimica,
ca EípirÍEu íanélop hap- maicanmi?
cafcaropa 5 callpamatiEa- Rcíp. CaquiquinlESV-
llanfi. ChriftOjñocanchic hucha*
Preg. chai pnruní taz- ^apaéta , queípíchihusn-
que (anda Manaca ari, cáchicpac,muchuípa,büa^
pim? nuícancam íñini.
Reíp. Huc ^^píiicoyaro, Pie. Caita ñiíp3,inia¿lam
. Díoípa ci;ffin c Jipan gn- Inmqui?
cía íutiyochuan nanac allí Rcíp. lESV Chr-ílo Diof-
Cdihuampa^ huntuíca.Cai-
tam ari ^ Diofpa clutrin,
mamampac aciiaicurca.
paLhiu'in , chccan cac-
ta , cai cctce muyupi , cu-
nalcan hiiiiccbalraun)áta^
'Chríji
jadiocnna , huañuita paita
chccniípa, cliiquiípa huc
chacatapi huañuchiílun
ñifcanca. Hinatac pairi,
checa puni muchufpa hua
■^isrca.
Preg. Imanatacari, Dios
caípaca,h ua ñ urca?
Rcíp. Manam Dioscai-
nimpichu huañurca,icha-
caruna cainillampimAni
maomi ari , vcunmanta
anchurirca , raquicurca.
Pana hina raquicupcim -
pas, anchuripíimpaSjDios
caiñinca^manam animan-
manta, vcun aychanman-
tapas,3nchiuircanchu. A-
n imada , venóla pas , ha-
qucrcampafchu.
Prcg. íesvChristo ari,
DíOs caíp:s, manachü chai
liuañiiniaca,atipanman?
Rcíp. í^atipariiiianmi icha
jCa quiquiomi, íonconíían
ra^íMz , nranainiainann,
haaauikc ñ rea.
Pícg. íniapacmí?
Rcíp, Dios yápmpacia-
yayninman , runada cti-
tichincam pac. Paiconam
ari, caita buchacunahuan
chin cachu'caiicu . Hiña*
tac paicunada ^upaipa
^illun,maquiní"naoi:a,vcu-
pachspi hüchanraicUjmu-
chuncanmantahuamp2s
qncípicbiocampac.
Prcg. Tahua ÍÍinica,mai-¡
can mi?
Reíp. Iñinqtii. Cal qui-
qiiio lESV Chriftom hua
ñ üícaüman ca , vcupacha-
man vraicurcan.Chaiman
tacactnjjSanólocunap ani-
mancuoanta, chaipicuíli
hamuncanta íuyachcada,
horco moren.
Pfe. lESVChriftoCruzpt
capcin, pampaícacaptintac
imanam vcupachamanmi
vraicurcan iiiípa ñinqul?
Refp.fcíii Chf ;ilop vcúmi
£*ri y qmquio DiOÍcamin-
V V 2. faüaí>
^J^^^^S^
íy
r iji'
IV
p
IV
■>
1
IV
i
p
i>
i^
•>
1
iD
•V
^'
i»
j
■:*
K
P'
^
lO
»v
(i
l^
f^
^
^i ■
■
■
■
■
■^l ■
^\ ■
^\ 1
■^i Jlfl
r] liH
¡^
1
pi^
■
ir
■
^
■
Í*
■
llCr
■
ÍK
■
ll>
^^H
iK»
H'
iP;
'H:
V»!
'B
IC'
.H|
MVÍ
^^M'
^^
R
«V'
1.:
p
H
tv
n
i>
il;
IV
'¡I'
p
i||j
^*
«<
2^1^^
ii ._
huan , huaqui Cruzpi car- Pre. Pichca fimica ari, mal
ca. Chaimantam ñatac, canrni?
vraicuchifca pampaicatac Rcfp. Cai quiquin lefu-
carca. Animanmi ichaca, Chrifto quimba punchau-
quiquin Dioicaininhuan- nimpi ña huañocrunacu-
tac, vcupacha huaci, fanc- na manta, cau^arimpuican
to Padrccunaplymbo ñif tam,iñtni.
caman vraicurca. Caitam Prclma hinam caugarim-
ñinchic. leiu Chriftom purea?
vcu pachamaa vraicurca Rcfp. Ancha cuflicuiniyoc
ñi^pa. mañana huañuncampac,
Prcg. Chaica ari ^ imarai« ycun aichanpiri; mana ña
cum ehai ian(5lo Padrecu- tac muehuncampacpas.
m,Iymboñiicapi carcao- Cai vcuntam cana ^apa
cu?
callpaltanmanta, animan*
Refp. Callac hucha, orfgr- huan hucñachirca. Viñai
nal futiyocraicumantam, cau^aica, runaeunapac ca-
hahua pachacuna, vichcaf Uarichifpa. Caitam Iñin-
ca carcancu. Ihaca I E S V chicJcfuChriftom cauja-
, Chriñop muchufcan, hua rimpurca ñifpa.
ñufcahuampafmi j quicha Pr^g.^odla ñequcn (¡mica
ricurcácLuCbaimkri, chai makanmi?
fanótoPadrccunap anima R.Pai quiquin IcfuChrifto
la horconcampac ly mbo hansc pachacunama vicha
man vraicurcanj cuai pa- ripuícátam iñini; /:feipita-
cha gloriaman paihuan cmi,Diosy2yatucuiatipac
huaqui,yaycuncampac. pa, pañamaquimpi tiacú.
Prcg,
^^MiSS^i^SsijS^jfeWiSlbS^fcM
ChrlJlian¿tS, ^ei
Prcg. Imá hinatac, hanac Prcg .Canchiz fimica^friaí
pachaman , vicbáripur-* canon?
^a- Refp. Pai quiquin ÍEs v
'Rcfp. Cau^arimpufcan- Chiifto, quepa punchau-
inant3,tahüa chunca pun- pi , cau^ac runacunaóla,
chaupim,callpanmantalla ía huañoc uinaconada-
vcun aichanhuan^anirnari huampas, taripae , tapoc,
huan vhinantm hanacpa- hampuncantam iñini.Alli
chacüTíaphahu3nmá,An- runacunaaam paipa fi^
gckunadapas yalliipa.Ca minta,anifi huacaichafca
pac camimpi collanan mantajianac pach3pi,cul-
cuflicuiainman vichai- íichincampac , puilanc^.
^^^^^- Manallicunadamcana,^
Pfeg.Minachu Dios yaya iiiinta,mana huacaicíiaíca
ca vcunnacmi ñinqui f I- manta, vea pacbapi,viiiai,
manatac, Dios yayampa nuichuchincanipac , ña-
pañañequcaipim, I e s v carichincampacpas carcii-
Chriftoca tiaicun ñifpa ca.
*^'"^"^-^ ^ Preg.Caucaccun3,n<iliaa-
Rcip. Paña maqui iiiipa^^ ñoccunaáa fiiípa, imac-
llapalmaimana, haicsimy tam vnanchanqmí
na,hanac pachapi, Diofpa Rcfp. Caitani vnanchani
cuflicuiñintam, allijnin. llapa iiinannn runacuna,
tapaimi ñiochicCai tucui ñaupa cae, cunr.nc3chcac.
tam ari , Iesv Chnño ya- cunamanra pacha puchu-
yanchic hataihn j paipa ca cacuocaocama , caccuna-
inam. pas/aripai chai punchau
Vv 3 pi,
fl'fi
IV
p
iv
0
h>
ir
i
ME»
i»
«»
iP
«»'
r ■
o
•^!
l>
fi
'653 Dotrlna^
'pi, ñivcun^jicliiahua?! , pnc hatarcochifca rin.-
anim^nbuá cau^innipup- va,
tiii , capae I e s v Chnllo Preg CH.iich-iica lx^\x^^
C'jrac carioacocpa jKUipa- yociiini ñdcaiquica, Iñi-
oaciTipim, ricuriiiGi, ^ipa nim credo óiícspijcanuc-
nianUj cnaipiricrm , lljpi chi??
yuyaicanta.iimifcanta^ru- PvCÍp.CmfJicrnf.
ra^c3ntap:?s , cburaicufpi, Preg. ioinim ñifcapicar!^
Ie s V sp4 Cairipaícá canea, tjcch'j huaquim iimi , cai
Preg. Chai cjpiíi raripai pu articalos dc* la Fe , futiyoc
chucacupunca. Imam can fimipi, mana nmaíca, chu
ca^
Rcrp.Alli ninacima, D of-
pa UíHüica huacaicbac, hu
cballicuíp-ipjs, chai hucha
iniDta, yuyaycoc, checa
íallullmanca hav^accu-
naai hmíc pacbaman.vi-
raíca cae-
Rcíp. 1. Asfutillam/anífía
Igleíla manta rini3C íiaii;
laní^ocunap hucihchaciü
nimpas,huchacünap pam
pachacuinimpas, Iñiniai
Cre io ñiícapi liiíca.
Preg.Htna^pacaari, fantf^a
Igle(¡3 ñiípa , imactam
fiínintamuu huacaicbac, ñinqui?
hiicbad'i rjL'.ifp^pi.í, hu- R Llapa Chriflianocun^íp
nal cuíli caüc;umaii vichi
riaca.M inallicuna Diofpa
chanmincí mana lbq;ji-
ricoc, huaiiaaj,ma!ja hua-
naccunamcana vcopacha
maii , vcunhaan,animaa
huñ J tácanaca inincam , I-
gltíia ñmi.CaiC 'nap capíc
vmá , apúmílcíu Cnr.llo.
Caí p.ichapica , pjipa rinn
huaa Viñái muchuncaní- pa^ha,SáfÍo Padrc^ apapa-
iioca
J'úM
^^^Msa^HSlsSa^i^S^StMSfciS
l^sca Roma Üadapi cacmi
Pfcg.Saní5!ocüriap hiiclu
cliacuinuica ñiípaca imap*
tam ñinquj?
Reíp, AüiChriftianocu-
napbuaraá macichanacui
tiÍDtamjSacramecocunac-
ts^chszüuicuJaimpijDioC
ta nii3cbacuinirapi,imaha¡
ca ruraipip3S;cai tucoi ima
ta,Daicuna sliinta qiiiquiíi
cunapac chazquiípa , quí-
^iiinpiírapas yanapanacuf-
pa.
Preg. HuchacDíiap pampa
chainmca ñiípaca imac-
tam ñinqui?
Rcí.Caitan) ñini.Llipa ru-
nacuna íanóla Iglcíiapícac
pahücbácunaca Sac raaié-
to,i?nap alimv.nhiuntni
psrn p3C bafea can.iinah;*ica
banui, hucbacunapaS ,cai
Sa c ra me n co c u ii a p c a 1 1 pa
humt^cnú pampachacuii
cu.
Pfcg. Hüía captínca ar'',cai
íaníSlalglcfiapí, Chnfdaí
ii o ca Í[^3raccb3^ i unac ii iia^
caqueípioca?
P^clp. Flína puoim. Che-
cam. Chaininapitacmi,'
Dioita qüeípichíquévhic-
mí DÍÍpa nincbic.
Segunda parte de lo qi^e ¿me]
mos de obrar,
Preg. Ya me aueys dicho
lo q aliemos de creer. De-
zid me ahora, q colas ío*
mos ob! libados a obrar?
Re íp , Los m 3 o da m k n tos
de la ley de Dios. T los át
lalgleíia. Y ias obras de
ini!erícordía;a ínscíerios.
Prcgun.Quaotos ion los
mandarnieiiios de la iey-
de Diot-
Iltííp.So dícz,Los tres pri*
mciOs, pertenecen a !a ho-
ra dcDíos-, yios otros iicts
ú prouecho dei próximo.
VícZ- Q uniese! primero?
V / 4 Keíp,
.,,,0élL
fi
p
i»'
i»
••♦
t
1^
Mí»
W
kr
MU!
III
A Bm nii AB jyjnnrjm if Ji .
664 Dotrin^L^
Refp. Amaras a Dios 5 fo- al infierno!
bre tudas las coía>^ Preg Segú cflb , todas laf
Pieg-Quccsamar s Dios c en moni as, quecníeñah
lobrc todas las coíss-, los indios vicjoj? ^ que na
Pvcfp Tcnei Fe, cíperan^a ion conforme a lo que los
y carid.id coíí Díos, Chriíl:!anos vían ,lon en-
Pfcg. Como bonramosá ganos del Demonio?
Dios con la Fe? Refp. Si hermana, y los cj
Rcíp No teniendo^ni ado las vían , ion condenados;
randa los ídolos , ni hna-
cas,nr dando crédito á he-
regias, ni á íi:eños,ni á he-
chizeriasrní aagiJcros,qüe
Ion vanidad , y engaños
del Demonio.
Preg. Pues quien es el que
había en las huacas,y cníe-
ía eílas cofas , pees que de
con los Demonios.
Preg. Pues poiq los Cliri-
ttia nos, adoran las Imagi-
nes de palo ^ y de metal, fi-
es malo adorar los ído-
los?
Reíp. No adoran los Chri
ftiaivos el palo,nicl metal
como los IJolatras,nipié.
21 s que fon engaño , y va* ían que en las Imagines ar
^'^'Cid? algiHia deidad.
Refpon. Es el Demonio. P^cí p. Pues porque las ado
Que por íer mal ángel, ran^
fue echado del ^lelo, y có- Reíp Por lo que nos rcprf
denada al infierno. Y por Icntan ; lo qual adoramos
íer enemigo de los hom- por ellas. ComoafE^V
bresjos engaña , para que Chrifto nucrtro Señor,
obedeciéndole a cl^ vayan por la Cruz, ó Imagen íu-
Ütt
Chriftland^. ^^5
ys^ Y aíli de nueflra .Seño* nios, ó pro mcíif remos de
rajy de los otros (antos; h.^2er,ricridocoía buena*
aúneme con diferente ado Freí?. O mi ^^ e! tercero^
Mcion,y veneración. Pvdp.Scnitifiv-3r las íu-itas>
Preg Como honramos a Preg. Como" íe íaiithcaa
Díos con !a eíperan^a* las ficilas^
Rcíp. Confijndo que no Rcíp.OyeodoMsíT^ ente-
DOS fdhara Íü fauor para al ra DomingoSjy íítibs, no
can^ir la gloria^ fino que-
da por nucílra culpd.
Pr. Y como co Vé caridad?
Rcfp» Eftmiando mas fu
trabapndo en obra ícíüí!..
Preg. Qjial es ci quaitoí
Rclp Homarasacu padre
y madre.
gracia, y amiftad,que qual Pccg. Que es honrar nueí-
quicr otra cofa. De fuerte tro padre y madre'
que por ninguna coía del Rcíp. No deGjcauar a nuef-
mundo , quebrantemos tros mayores,y padres^cor
íus mandamientos. porales , y cípuituaíes , de
Preg.Qual es el íegundo? palabra, ni obra Obedecíé
Rcíp. No juraras ,lu fanto doles con rcucrenci^: y ío
nombre en vano. corriéndoles en íus ncccí-
Preg.Que nos manda, ayí fídad^s,
Rcíp. No blasfemar el no- Preg^ Qm\ ^s el quinto'
brc de Diosj ni de íus San- Reíp. No matarss.
tos. Ni jurar por el, ni por Preg. Y vaib no matar, pm
alguna criacura,con men- ra cumplir eíle mandamié
tita, y fin ncceílidad. Y q to^
cumplamos lo que jurare- Refp.Tambien íc nos mSr
da
m^^^^^^A
í^{
i* nJBMB
IVl
p
tv
t>
iv
r1
m
í^í
i^'
t^-
•V,
S
'il
<»
K
IP'
«>
^
»,
9>
1 li^l
K
Í
m
(^
■
P«>
■
H^
■
^H
■
^B
■
^M
■
■^fl
'■
■^l !■
■^l i-ü
i^ 1 1
!■
^
■
^i
1
ir.
■
ft*
^M
it»
^M
kr
!■
^
H
|t*
5i
*>
MC»
H>
«.
i^
"^l
r'
»,
«.^
«*'
«>
r
^
n
1>
tV
1
l>
«•J,
innnnpsinr
666 Duim^t^.
da cn c! , qnc no ofcnd j- Preg. QüíI es cl fctimo!
mos, ni hiramos anacC. Reip.No haicaras.
tics proxsmo5,^dc obra^ni preg. Quc (c nos manda
óc palabra. Niles quera- en elle mandamiento?
Híos nial en auelrro ^ora- Rcíp. no tomar la hazien-
^-^í^» da ác\ próximo , ni déte-
Prcg.rfíffimífmo puede ncrla contra fu voluntad,
alguno hazeríe mai? rí fer caufa que fe le haga
Pvcí. No puede matarfe, ni daño alguno en ella,
hcnríejiídcxarremornyii Preg. Qoal es cl otauo^
bazeríe otro daño norable Relp. No Icuantaras £¿C6
Pfe.Pücs ícgü eílo, los q íc teftimonio.
priusn de juizio, emborra Prc.Quc íenos manda en
cbádore/pccagraucniéceí cfxc otauo mandamicn^
Rcíp, Si pecan. Porque de co'
hombres íe hazea beílias, Rcfp No infamar al pro-'
yfeponéapeligrodema- ximocon mentira, nidcf-
chos,y graiidcs males. cubrir hlca alguna íuya fc-
Pícg^Qu;)! es c! íexcoí
Rcíp.No fornicaras.
Preg-Q^cnos manda cn
ello?
creta aunque íca verdad,
h\ j uzear mal del, ternera-
ria mente.
Picg Quil es cl nono'-
Rcíp.No cometer fealdad Reípon. No cudiciaras la
de carne, con muger alga muger agcna.
m, caíada, ni íokcra, m o ■ Preg. Qual es cl dczimo^
tíov{ciodcsboiielto,por Rcíp. No codiciaras los
o bias/u palabras.
bienes ágenos.
pf¿.
ChrijUana-J,^ 667
Preg, Quanílo Dios nos Prcg. Qu .1 e« el primero^
veda h obra mala , 110 nos Reíp.O) r MíÍIa cocerá los
veda rabien el deílco dclW Domingos , y IÍgPqs de
Refp. Si bermauo Y .líIi giuir tar.
es en todos los mandiiiúc Pre^>.QuiÍ es c! íep-nndo'.
rtos. Rcip, Cókllara ío mcnqs
Prcg.Poes porque en eños vna vcz^cn la Qoareíma.
dos mandamientos , no^ Preg. A que nos obii$?a cf-
prohibe el mal dcffeo , de te precepto de cor\k\ktl
xnuger, ó varón ajenó , y ReLÁ muiádl'^t^ú Sacer-
hazienda agcna? dote, que tiene autoridad,
,Rcfp. Porque cldeleyte.e para nos abioluer lodos
ínteres, ion las dos cofas, nueítros pecítdos moru»
quemas ciegan nucflru les (por muy íecretos qre
coraCon. ícan)pues el coritíloraviii
Preg. Qual de eftos diez que le maten por ello, no
xnandamieotos , es el ma» los puede deícubrir.Ya eC-
yoi? toDOSobli,^'^,a lo menos
Reíp. Amaras 3 Dios , fo- voa vez en el ano, Y q jan
bre todas las cofas. Y tras do nos viéremos en ptU--
-c! el amar al proxniío; co- gro de muerte. Y también
mo a ti mcímo.Y en dios quando vuiercmos de co-
dos íc encierra los demás, mulcrar •
Preg.QunitQs ion los ma P.yíi alguno caüaíe á fabié
dam^ientos de la (anta ma- das algú pecado mortal cu
di e li^lcfi ai la confcilió vale de 11 alpe?
Rcí¿>.Soa cinj^o^ ílcí|).NioguuacoíaAnEc§
hulla
fW^^^^^B^B%3%9.nám3m9mfmm9wmMmsmí
t^r
r
t>
iv
t^
K
K
Mí»
ir
ib
«^
w
PC»
ir
I
i
66S Djtrind^.
•haiiíi otro peca Jo moita}. Rcfp. Ayunar quanJoIo
'Y quedaris obligado a co- máda, la íanta Madre Ip(c-
fcÍJar rodos los otros peca fía.
dos, y c-ítc umbien. Preg. Que entendcys por
Preg C^al es el tercero^ ayunarí
F^dp. Comulgar de neceí- Rcíp No comer carne , ni
íidad por Paíqua de Flores groílura. Y no mas que v-
Preg, Q^e enceudeys por tía vez al día. A lo qual ef-
Paívjua Florida. tan ob!igados,,todos losa
Rcíp Que dentro de quín an cumplido veinte , y vn
zedias,ocho antes,y ocho añosj íinoruuieren,impc-
deípues de Pafqua de Re- dimento de enfermedad,
lurreccion, recibamos el ótrabaxorezio.
ínrítiffimoSacramétOjCon Preg. Y quádofeadcayu-
todalmipieza, de anima, narí
y cuerpo. Refp.Para los Eípañolcs,
Preg. Que limpieza fe re- ay muchos dias.Pcro para
quiere en el alma^ los indios : los viernes de
Relp No llegar con con- Quareíma, y las vigilias
ciencia de pecado mortal, de reíurreccion,y uauídad
Prcgim. Que limpieza de ion para ayunar,y para ab-
cuerpo es mcneílcrí tenerle de carne , las vígi-
Reíp. Llegar ayuno- fin a- lus, las quatro tcmporas,y
ucrcomido,ni bebido dcf los viernes del año rodo
de uicdiá noche coía algu Pí eg. Qual es el quinto'.
^"5^* Relp. Pagar los diczmosj
^^'^¿- QH^' ^s cI quartoí primicias.
Preg.
Prcg. Como fcan dc pa- confcjoal que lo ámcne'
g^*^^ ter corregir, y caftigar , al
Rcfp.Scgunlacoílombre que a tticncfter ¿ílígo.
dc la tierra , en que viuU Perdonar al que erro con-
^os. tra ti Sbfrír con paciencia,
Prcg.Ay masque obrar tasinjunas. Coníolar los
que los mandamientos dc triftes , y defconío lados.
Dios, y dc la Iglefiaí Rogar a Dios , por los vi-
Refp. También emos ¿c uos y por los moertos.Por
cumplir las obras de miíc los vinos, que lean aparta-
ncordia,a{u tiempo. dos de las vanidades del
Preg. Que tantasToní mundo, y hagan bien.Por
Reíp.Catorze. Siete corpa los muertos. Que Dios
rales, y fíete eípirituales. los faqiie de las penas de
Preg. Quales fon las cor- Purgatorio,y los íleue a fu
poialesi íanta gloria.
Rcíp.Vifitar los enfermos
dar dc comer, al que á ha-
brc. Dar de beber al que a
ícd. Veftir al deínudo. Re
dcmical cautiuo. Dar po-
fadaafos peregrinos. En-
tcrrar,los muertos.
ESTA SEGUNDA
farte di^ en la
kngUít,
Ifcai paqui rurancan-
chicmanta rimac.
Preg. Quales fon las cfpi- Preg. Nam Iñincanchic-
ritualcs' ta villahuarcanqui.-cunáca
Rcfp.Enfeñar los fimpics rurancanchida , ñihuaií
.que no íabeg. Dar bucnv Rcíp.Diofpa gamachicuf-
can
íinw ^^ ^WV^l^WBWWwrfsifxwwmswwminrmBwmmBgBSLi!
IV
670 Dotrha^,
can iinvlnt,i[ Saní^alí^lc- Prcg. Imaíiioat5c, Dioíh"
fiap carnachicufcantahüá. yupaichanchic^cai Iñij,Fc,
Chunca cahuayoe iimi, Juciyochüan?
Bocaochic hioa runacu- llcip. Pai ^apallacSla ma-
na(5i:a cLiyapayancanchic- cbaipa. Ama hu3ca<^n, a-
pac cadal'iuanjchayaquen rna Hulla pancai (laiicta,
pachr^p^ iVi09CO!ta,vm'acuita,3coi-
Prcg. Dioipa camachicuf- racjui, aridlapas iñiipa Cai
can íuríi Jiaicam? tucuimian, ^upaipahua-
Rcfp. Chuncam. ííaupac tcc3fcan,ñiicáahüáyacha-
q:jimcannii,quiquin Diof chiican.
x^ , yupakhancanchicpac. Pr^g. Vn^c ari, chai hnaca
Huaquin cancHiimi , ño- villcacunapi riman ? Piñá-
canchic hinarunacunap, tacmischaitucuimanalli-
Gllijnimpac. cunaóla^yachachin?
Prtg. ñaupacíímic3,inai Rcíp. ^upaimi. Mínalli
canmi? Ano-el caicanmancam ari.
Reip. Dicfman fonco ca- hanac pac'^amaiica carcu(-
Cjui Dioibmunanqu5,tL- ca caipa , vcupachaman
cuiima haica caótayallir- rii'ca. Pairi runacunaóba,
pa. hiiañuica checniipam llu-
Png. imanam Diosmu- lian. Hinafpam, paicuna-
1131c a, tucui iauiíaicaóla pas»hüííifpa,vcu pachama
yallHpíi? rincLi.
Re p. DioGnaniriijtajfa- Prcg. Huiafpica a^¡,lía•
y<^v^^,n•lu^<)íC^, íoiuochic pa vinjcaíia , mac^^^Jcu-
pitiuacaichamji. nip yagí^acMcan , CZ-Tif-
tiano
ChrljflimaS, 67*1
tfónocunsp Vísclianchiíci Imsgents mucbancu?
huan ,maiialli rincuptin- F.típ. Mucha5ncanr.hiel.iy
cu, §Mpaipa lluUaícancha? veancbachinuaícanchic -
Rcfp.I. huauque.Cbai nú- rrsantam. Cnaitam su Jaia
Ilaimansóta, ruiaccunapas gcnciinaá:a aiuchaípa mu
vcu pachamanmij^upai- cbanchic. Imananí ÍESV
cuDahi)an, csrcuíca rinca. Chnftocla , Cruznímpí,
Preg Huacamuchai, ma- huaquin ricchainiiiipipas.
nallicaptinri, imapacíRÍ, hinatacmi , íaoóla Maiia
chíiftianocunaoi^caivnan mamancbíóla , huaquin
cha Imagen íutiyoc,cullu- fandoccnaíftabüampas. I
manta^antamanta, que! lea
imamanDpss, rurafca c ac-
ta , cumuícuípa muchan-
chaca^huCjhamu muchai-
huaii, yupakhaihuanni!.
Prcg. línauam Dx/fta yu-
pa^cbanchiCjíuyacui clpe-
Kefp Manam Chriílisno raii^afutiyochuan'
cynaca,curcü¿í:a,cu}Iüc- Reip. Paips fuyaípa, AHi
t35aritai5la,qiicilc3, imaífla capcinchitca ari, paipa ysí-
pas,mu<:h3ncuchu jima- napainin, bsnac CLÍfipa-
mm huaca miíchaccurta, chaman , rincaiiciiupac*
níuchancu hma^ Manatac manam cbuílapuaíTunchu
iv>\ chai imsgencuDapica fiiípa.
Dioimí can ima cao^ai. Pregunta. Ima binarac,
pascantacmijñiípayuyan monanacui chaníiaii íu-
cucho. íiyochu3n Dioíla yupai-
Pícg. Imaraicutac ari má, chao chic?
RcfpJ
jO^*'4."i-:'<s;-r#'r
^f^i^"^.
^JRilfl
$y
«V,
p
rv
t>
t^
1
V'
»>
^\
»'
^
*♦
^
««
»*
^
i^
^
i«>
»v
«11
^
ne»
iv i
^
i^l
r'
■» 1
i^
^
r
»^
Éfc"
IK»
w
p
^
RE»
1»
C
!
i^
■'
«»;
ii
■
K>
■^l
l>*
l^
'
*W7i'
<572 Dotrina^.
Reíp.PaimanracníIin,call Prcg. Quimga ñequcn fi
pan cuyayninca,llapaiina mica maicanmi?
haica cac hahuapi yupai- Reiponde. Domingo ^a-
^nafpa.Amacac iraa cai pa mai punchaupim , 93013-
chapicacraicnmanra;pai- cunqui, Diolb muchan-
pa^camachicuíaaíimínta caiquipac.
pampachapuipa. Prcg.Yma hinam Domin
Pieg. licai finfiica ari,niai' go fieila puncbaupi^Dioí-
c^^^m> ta mucbaíTun , yupaichaf-
Rcip.AmiDiosCapacpa iiin?
lutinca, cs^imanca mucha Refp. Hinantillan MiíTac-'
qui, hocarincjuichu. ta Domingopi^ ficftacuna
Pregunta. Imaólam cai fi- pi/;uampas vyariípa. Mana^
mipicamachihuanchicí tac , cai /;ina punc/;aupi,
Rcíp. A ma Dioípa Capac imallaóVapas, ^iraípa llara-
íutinta , íanólocunapca- cafpa.
huampas, panta rimaibuá Preg Maicanmi t3¿ua fi-
ñacac hiña , hocarinqui- mica-
chícchu. Atnacac palpa íu- Reíponde. Yayayqui^a I
tinta, imabaicacamafcan mamaiquióla yupaic/^an-
tapas, caci yancallamanta, qui*
JIulIaibuan, juraipi, boca- Rreg. Imanam, yayanchi-
rinqiiicbu. Alh jurafcan- da mamacfóaa/^uampas
chiclaca , iniaólapas rutaf- yupaic/;afllmí
íacmi , coílacmi ñiícan- Reíp.Paicunaaa, animan
chida Dioíman, rutaílbn, chicpa, vcunc/;icpa, yaya-
puchucalluntac ñiípa. cuuaaa/;uampas , fimi ri-
mai
1 ii lifi^kJ
i'. í .t, J J-. í ,t. I ,t,„ í ,t.. í .f . á *^
íñaifiuátt , furailiuampas, ehacunan,f3atu nanac nnr-
yupaicHafpa^camachihuaf chuchicuimápas , chay^'Y-'
canchida, huií iípa. Paicu- cuna yachacupuachicchu^
liaólapas, Ima huanai,mü-á Prcg . Hipaípaca ari,y u y ay
chuinimpi,yaDapaípa. ^ Éiinta,íoDCGnta, machaípa
Prcg. Pichca fimica, mai^ «hincachcc cuna,hatútacb
can mí?;
Reíp. Ama pidapas hua-
üucbinquichu.
ari huchallicun>
Rcíp. Ijhatu buchada püi
nim rura.Runa caícann a-
Preg. Mana huañuchijlla- ta^lallica tahua chaquiñatu
huanc3,a!lichu cai íimida cun.Chai hahuanranta ña-
liuacaichanchic? .tac.Anchananacñacaricui
Re/p. Caitahuantacmi ca- muchuimá/hatun chiquí^
machihuanchic , cai fimi- n)ápas,qiiiquincuda,vyay
pica.Ama piótapas, macaf-
funchu , quirichaflunchu.
Amatac piótapas^fimihua,
Turaihuampas, allcochaf-
cu c u n jiai cucum pas,
Prcg. godafimica^maica
mi?
Pvcf. Ama huachocchu ca
íunchu, quc^achaílunchu, qui. Ama maican hiiarmi-
Amatac ari , vcu íoncon- huampas huchallicuichu.
chicpijpidapasch^cniílun Prcg. Imadlam cai fimipi
chu. Droscamachihuanchic?
Prcg. Ima manini£la,qui- Rcíp. Ama pi co^ayacufca
quinchicpac ruraicucufpa, huarmihüá,mana4:opyoc
alhchucanman? huarmihuápas,huchailicu
Rcfp. Manamquiquinchi quichu. Amatac ima mi^
¿tahuañuehicunan quiri-- Ilai buchada, rimaihuan,]
Xx rurai-
ifWMWTnnrwwmrmw)
674
ftirailuiáfñpáSylludílllicu-*
€|uicbü¿- '■ ' ' ■ ' - -'
clii cuíca íifeM^eatmdhíi^
Kc ' p* A El) a C2 rti 3i illa rü^
É'áp ímanD pas.^iiaj pá a|?a^
pt)HC}ü!thíJ.' AJiribtác^rnáQ^
tiá^)as^^: paipa moiFiácuiñin-*
Mg^i fi ca pú íi<jb íc hi3 . A nía^
ca m p^-c- ,. l'aicu canq uichui i
Steg^MaieaíTáíi^ pu^ap -íi;í
irjica?
Reíp. Ama píóíap^jVa^i-l
m a n ra to m pa n c¡ u ic h o . •
Prcg. IiTsaóbaRi, caí pü^c-'
camachicüíca fimipi ^ ca-^
niachiHuanchic?
Reíp. Ama camhina runa
¿id. , llull^ ílmihuan tum-
pafpa , cacünchuKjuí, pcn-
cachin^iiichii. Amacac pai
palina pagaiiuchancaichc .
■' ^- * ^ f^
ca'captímpal,pi
cpkii4j.*Aémacac pai^manta*
m^ tném\\í(^4 ,Wfíati^haJi
cunnaq,ea)^^anta yuy^a^^
Prcg. I^con íimica,^fmiiál
R eíp. Amatítíu^jiaphíiafa
rri 1 n|íá •. copft fa pas<Migpa-I
f^'yantjbíc hy"¿--' >f ^ lSsOa.¿ü4
Prcg. Chunca Í}aüc3jtnaíl
c^iiftií^- '' - -■ '. - /í
Rbí p. A ma bi3 c pa jifíva nta^
p3s,münapayanqtjicfcrui |
Prcg. Manalliítaca Diosi
a¿3 ruraichu üiíp ñihuaÁ
ptinchic , manac bu , ama- i
tac chai ta niunapayaychu ^
ñiípa GajDachihiíaiK hic? ^
Rcípt I j\ Huaütj^^CvCbai-
binacaemuhijaquin camai«>»
chicuícan fimicunapj.
Picg. Imapadac.ari , cai
ifcaí quepa camacbicuíca
íimillapj , hucpa cojanca,
huarmintapasjama muña-
payaychi;
.ímrl laitaiánapi liuaeUidijyC
= m3íá rúe txm^ u. p smS ^ .■^Á:t i
.^.ca:í3rm^. /Tt:^ úidmií /gsil
tucui ima haícaóla yaHií-
>ípSi caipa cáteqíicn {imk%
ícatnhina rüoüí^a, quiquij
quiólahina , muoanqui.
£ai ifcai ñmimanmuhmr
^qmfj , camachicuCca íimi-
cunaca, yaycun pochuca-
mn.Qm iíeafifi mí líamaa^
:^í,vichcaicuD.
..4r§aü¿ta Iglefia maman-
cfekpa, camachicuíca fí-
niin,haicam?
Reíp. Pielicam. i
Pf cg. ñaupac fi mi ^ú^mú
<;aami? ]^-'íi¿í.^
vfeí|i. íDbrrringa--^ cmiépí
=.^a mal ficíl:aeuna pi pas^Mif
¡ía^a J: callairiícanmatita ,
ipüt:hiicai^ak cama j vya-
Pí eg, Ifcainequeri {kmt^¡
\}niaí3Ínmi> "" " , '':
^,ilelj3.; Confcííacünquibti
.cbaiíjuíóta: banca hucmil-
tallapas, Q^arcfniapaciia^
pi. '^íif^^n'-?i3 ífH^I
Pfeg. íiTiaífíam , cai Cotf
fcílacunqui fimipi, ñiíps
camachihuancbíc? ¡
Reíp. Caitam MííTaruraíj
padre ruñada, Confcíla-
cocpac camacbiícamá, lía
pa: hua ñui iiuchaiquiGla,
(pa na a ncb a paca c apci m*
km mi.'Padrcca, llapancaní
Diospa fimiiilltran pagcai
püaílüa Pai padrcri, pana
pipas paita ; h na ñ o c b ill a c
iinniá, manam c6feílacii|
pi vyariícáta vj llan^n ^m aír
£a4:aí3an yachacupuncbu*;
Xx z Haaum-
íCW
1« mm mn:im»mmm «» ni
iv
«^
Si
■».
ir
19
ir
1^»
I'
i
^Huacam pi ar¡ , Iiiic mitra, mosmanta , cliunca pich-
huañüipac capcin, comul- cayoc punchauta yupaípa.
gaíTac, chazquicuíTac ñip- fcmana íanda Reíurrcc-
timpas, cofeíTacuncanchic cion paíqua,catec Domia
mijCaifimipicamachihua gocama : cai pachapiín
chic. ari, íanótiíEmo Sacramcn-
Preg. Picacpasari,Confef todta chazquicuíTun. ñau-
vfiompí, huc hucbadapas pacrac animanchi(^a,vcu-
(yuyafpatac) pacaptinca, chidlahuampas , Ilumpac
chai confeílacuícaUjyupai aIhhuan,acauchacQfpa.
chii canmanf I*^^g- Imahinam,afMinan^
Rcíp. Manam.YalIinrac-^ chida^allichalTun, ataucfaa.
inijhuañui buchada pacaf cuíTunf .. íí;.,í,
pa,huc ancha hatú hucha, Refp. Yayanchicpa vxuti-
íacrilegia íuttyo(5la,hucha ta,chazquieuiman,Iauanui
Ilicunman.Hinaíparijchai huchannac,chayafpa.
pacafcahuchaóla^huaquin Prcg. Imaoam^vcunchic-
huchaólahuamni ^ ñatac caallichaírun, camaricu&
ConfeíTacunancanman. fun?
Prcg. Maicanmi quimba Rcfp. Chau tuca pachama
fimi> ta,9a9i,mallac,minnin,.mi
Rcfp: 5Í9acunaphatupa& cui,vpraimantapas cafpa.
quampí ,. Iesv Chriftop v- Pfeg. Tahua ílmica, ma^
cunca.chazquijtni. canmi?
Prcg. Imadam ^i^acunap Rcfp. Sanda Iglcfia ma-
paíquanta ñifpa ñinqui' manchicpaj^a^ij ñifca pú-
Rcíp. Domingo de Ra- chauca,jajij tni.
Prcg.
^UÜéMi
Ercg. ImallaAaní, pji^ napas,
niípañinqni? " Prcg. Maicanmi,pichcafi
Rcfp. Ama 5^^ij pnndiau mica^
pi aichada micunquíchu. Rcfp. Diczmofta , primi-
I-lamap vic^an^^urcanjpu- ciaftahuampa^jCoimi.
cupin , vman, chuíchanta. Pfcg. Imatimam coílun?
hucmítcallatacvcaihinapü- Relp. ímanamcaugafcaiiJ
chaupin micunqui. Caihi- chic,lla¿tapi runac^na^coj
m^^^iGuncampacmicana- hinaracmi ñocanchicpas,
ñaiícai chunca hücñiyoc coííun.
Jiuatachacoian chayacmá Preg. Canracchu jma allin
camachilca/Mana oncoi, lurancanchic, Dioípa ca-
lilla batun, nacari<HijJJ^^^ jmaehicuíban , Iglcííampa
iatcaptintac y^y 1 camachicuícan hahuapi?
4?reg. Haicaptacmi^facicü Rcfp. l,hüacchai cuyac ru-
ca,ayunancaca? rancanchida , ruralüntac*
JRcíp. Viracochacunapae- nij,rairan pacbancupapi.
^i achca pan chau cania- Preg. Haicam chai^
ic;hifca:ruñacgnapacn:Tii ca- Relp. Chunca taliuayoc-
na , llapa quareimap vier- nií. Canchilninmi , vcun-
pcs caceuna,Sabbado lan- cbicpa/buaquurin canchif
jftopas. Paíqua dcNiuidad mi cana,aoimancbicpa
¡pa^Yigibampas.Ychacaai. Pr^g- Vcunchicpa cacii,
chamanta ^3^ jpa^ cama- rOídU^jimi?
chiícani,qparda>a>buarap Rcíp. Q^cpccuna¿bjií^¡i
S^icrnesnincnoa, vigiba- munqui.Yarcada, niícu-
,(i:,una ,,vjaafóíKcnipüusci4r chinc|ui Cli^c|Mc¿lá, v|i>|^-
i^^^^^Ji^
l>
K
\^
K
w
w
r
cliincjiii. Lldtan mana paí-
chnyodla^pachíillichincjuí
Piñafti , huatafca Gadía,
qiiC^pichinqui , yanapau-
q u 1 .LI a ¿la i q 'J i rr á p n r c ¿l .>^,
iiuaci¡íria¿ía,corpacha-|U5.
Á'/acunaóla^pamparquii
Ti Ci^. Maicá u aikaniman-
chicpacac?
Rcíp Mana yachadía, ya^-
chachuicjui. Cunaipae c<t-
<5l3,alliríCa cunaiiqui Hua^
Bina dt a , mu chuchi j pa c ca
<5la,huanachin ]ui, mucha
ehinqui CamñGcman.pa«
ta¿ta,hapiíacoa:a,huchalK
coda, pampaehapuncjuí.
Pcncachacjueiquidfca, quc-
§achaqucíqui(íta^,ama aiñi
capufpa , mjchucunqui.
L!ac]tiJcoda,pucicoda co^
chochinqu».
' Cau^accunapaCjña hua-
Boccuíupacpas , Dioíli
muchapunqui.Caugiiccu-
*ia¿la, DAOshuanachiípa,
alliCudU lurachiacampac.
Dioíb hupaícunqüí , mtfi^
chapunquí. ñahuañoccuf
iiadaca Purgatorioptchu-
yanchacuipí, muchuícanf
manta , queípichifpa , ha*
nac Guflí pachamá.pullíia^
campac.
TERCERÍ PARTB
de ¡o que deiiemos re- '
cebii\
Preg. Tá mcaucs Jicho^
loque aucmos de obrarjdé-
zidmc aora , que deuemos.
rcccbii'í
Refp.Los Sacramcntos^dé:
la (anta madre I^lefia.
Pfeg. Qu,c cola ej. Sacrai
mcnco^
Rcíp. Es vna feñal cxtc*-
r^or, y ícnfible^por la cjual
honramos a Dios,y (c nos-
comunica h gracia.
Preg. Quién los ordeno,
é I n ib Cu y ó?
Rcí¿\ lEiVCbriflb, panii
'Í^^ÁK^M
TAitñro rcmedioj lalüd. qualquícra otro fi íc hall^.^
Prcg/ Quintos ioii^ Prcg. Qual es c! íegundü-
Reíp. Solamente fittc. Rcíp. Confirmación.
Pi^g^ Qual es el primero? P^^g- Que coía es Coiifí^
Kcíp, B^pirímo. macion'.
I^reg. Qi^- ^oíi es Baptif- Reíp. Vna vnclo en h f é-
W9iof;^nl r! ce,c5cK!ÍímaconÍ3grada
Reíp. Vnlauar del cuerpo por el Obifpo, por la qual
tó agua natural ; dizicn do íe nos da foí raleza, para ds
^Ihs palabras: To te EaptL fcndcf la Fe j y no ícr veci«
^Oytnd nombre del Padre^y dos de íus enemigos.
¿dBijOy^ delBjpirkujanto. Preg. Qual es el terceros.
Rcí.Pentcncia,
P. Que COÍ3 es penitencia!
¥^ci, Cófcííar el hobic to*
dos íus pecados , qut a be^
Reíp. Pcrdora^e to Jos los cbo deípues de baptizad^};
pecados q llanto ala Cijlpji, con verdadero arrej^eiiii-
j a h pe!i3:y fonos rcecbi nviero, y p]0|:ofiro de eu-
dps porhi jos adoptiuo«; de iriieJajabíolu édole dtilos
Dio^, pi ufcíTando la Fe de el Sac tidote,qLie par» e' lo
lESVCbnfto. , tiene poder. Picg Quil
Píc^. Que pecados fon ef es el c^JUírto^ Re^p.Ccmii-
ios .^ue ^^üitacl B.iptífmo? nion, PiCg. Qucenteiv
Reíp. Eii los niños el peca deis por Co munion?
jdo original : y ea los adal- Reíp. El íuH ílí no SacraJ
jp¿ el pecado original^ y nieuio dcí altar :Ía Hcítia
coala.
Con uitencio de ha^íQrlo
c¡iie ha^c la Iglefia* V .
Preg Qu" alcinjim^s
por el-
1^^ ¥
Diluía
Xx 4
4- i *'4"*T<Í!ú'*Í^' 5
rv
t>
IV
^'
t>
^-
i&
ID
<^
0^
w
IV
fV
égb. ■ jDí;
Conlagrada.'y lo qiiccflá
en el Cáliz, dcípues decó-
Pi cg. y que cfcá allí , dcí-
pues de coafac^rarfe?
Reíp ÍEsv Chtiílo Dio!?,
y hombre verdadero ; el
niifiTio q ella en el cielo.
Pregun. Pjra que ordeno
Chrifto cñeSacramcnco?
Rcfp. Pjra que le ofrezca-
mos al Pddre ccerno,en ía-
cnficio por nueflros peca-
dos, y neccíTi Jadesjlo qual
íe hazc en la Miíli.
Prcg. Y para que mis?
Rcíp. Para que renb'eil-
dolü en la Comunio , nos
íuítentc en la vidadegra-
CÍ3*
'P eg. Qu I es el quinto?
•Relp. Extrcmavncion.
"Prcg. Que coía es Extre-
m.Viicioní
Rcíp Vn Sicraméco quí
le da vngiendojí los enfer
^os, eu el arciculo de la
-iinoj
muerte.
Prcg. Y para que fe les daf
Reí. Para esfor9ar!es a bié
morif,contra las tentacio-
nes rczias del Dcmoniory
también para mas limpiar
el al m j , y darle Talud cor-
poral fi conuinierc.
Preg. Quíl es el fexro?
Reíp. Orden Saccrdotil.
Picg. Que coía es Ordcnf?
Reíp. Vn Sacramento poí
el qual íc hazen , y cónfa-
gran , minrftios de la Iglc-
fía. Y en que leles da gra-
cia para hazcr bien íu ofi-
cio. ■''■:■•<' i.V. ,
Preg. (^ual es el fcptimoí
Relp. M trimonio.
Reíp. Que cola es Matríi
mooro^
Reíp Vn Sacramento en
el qual el hombre.y la ma
gcrChiiíbanos , (eobltgá
a viuir juntos ,lín poderle
áp3rrar,gU3rdando entre ^
IcJcad Mío conociendo el
mando
líjarÍJÍo oírklrñll^i' , ni la la dan^ fi eí que los recitej
mirc^er otro v¿ron:para ce: lió pone impedimento,
ner , y triar híios,eii Icrui- Preg. Según eílo,íerá bien
cío de Dios. fccebiilos muchas veze^í
FrecT. Y qoevmasticnc el -lieip. Eí Baptiímo , y la
Matrimonio delosChnC Coníirmacion,y d Orden
ríanos,que el icios que no Sacerdotal ^ no íc pueden
lo íon^^''^^'^'-^'-^: f I?'*"" fécebírj rnasde vna vez en
Refpl. Que por ftr íam- k vida. A la penitencia, y
ínento, k les da graciaj fe- Comunion.es bien llegar.-
ííaladuincnie, contra la fii¿ íé muchas vczcs^ ícguh la
tonrtnencía ; y para licuar iieceííidadvy aparejo de ca
bien las cargas del Matriz da vno.Ei Matrimonio,fi-
monio. í::: r^í íjo es por muerte, no pue^
Preg. Eftós fietc Sacramé- de íer mas que vno Ni la
tos queaueis díchojon to Extreñlavncion,fino es cii
do*iheceOarioá?^^''^^^''^f nueua enfermedad. '
Reip. Solos los cinco prí-
ineros j (on de ncceíli Jad:
que no íc puede el hom-
bre faluar, (ilosdexapof
m c n o 1 prct i o : y U js o ecos
(di>slondcvoIundad
Preg. PuescííosSacramé-
líos , dan (íemprt gracia, al Preg. ñam rurancanchic-
«jtié ios recabe? manta rimarcanquijctná-
¿c!p. Dcía parte íiemp re ^a nihuai ari , iniadurn
ESTA TERCERA
parte dirá afli en la
lengua.
chicmanta rimac.
i
ff^?^^^^^^^^'
IV
IV
•V
ir
o
r
r
Í82 ^ ^JDarirjOLjv^
cLazí^uiírtincu? , Kuan maj¡Uimí j car fimí;
Reíf.. Sanda Igícfia ma. dá nm^íp^.-íiocamBapti^
manchicpj, S:<<;íamentoa ^iqui.yajap, churip^ Pf^u
^'^^^^^^^ ríUifanaop , futimpi. ía!c.
Prcg. Sicnmcnto nifpa í¡.»pruraícaijc¿],füraffic'^ñ,^
Reíp. Sicrameiitocí , huc Preg. Im^aam, caí Bjp;
.v.i^nchai, \\Am^v>i ncurec t.lmo Sjicramcntohuaii •
i-sn.CaihüaniTiiarí, Dioíh víLchinchic , chaz^uiív
yupaichanchic. Pdjíi, caí chic?
íacnmcotocunapim ,gra. Rcíp. Cliaipim Dios, hq¿
/ciadjcoanchic,
Preg. Piíii cai Sicnmcn^
tocuiuda , pjcirichirca,
ícccechirca , c^rn,ichii'cal
jKeíp. ÍEsV.C^rílo ya.
yaochicmi ; cjuc'^pincaíi ^
chaachi<5la , p^mpicha-*
piurichic Qu..]uia huchi
manca , Inichapcamaini»,
nuchüininmanit^l^í.'ápa?,
qücípichifpa.Cíiaipiúcrni
DiO"> ch iri-chachihüacbií;
ehicpic, alh cayanchicpac lEsvCbuíbp fimiiua mip
hLiampK. yj;^ tinchic.
Prrg. Hucanif
I. ¿3
Rclp. Cinclv.zllam: ' p3chapuanchic,caiBapnli
Pieg. Mjicahmi ñaupa- moSacramcntoca? . ,^
^''^**- Rcíp. Haahuacüii3pi,cá.
Reíp. Bjptifmo^miillacui Ilac hucha, originalmícac-
.rmacmav. tam, YL-yacrunapiiicana,
Picg. InamBiptif.no? caíiac hucha, origmalñiíc^
ílcíp. Vvuuchiai vaa- ^J,iauhuchay¿aa,tarit
pap,
'35:.
k»
.u\ ;\/:.i"N .\,,,..\
Chrifi
ppas.pieliapu^pampaeha-
'pyntacm!.
i>reg. Maicanmijfcarffi^
'ca?
Refp. Confirniacion Sa-
cramento m.
Pre^. Imam Coiifirma-
cion?
Rcip. Bcndizafca chrifma
iiaan hauijmi , Obiipop
rnaquin manta. Caihoan-
iñi aii,3nimanchida tacya
chipuanchic , iñincanchÑ
¿18,3111 huscakhanc achic-
he. Caipa ancancunamaii
ta,manaan{caa cantachie
pac pas.
Prcg. Maícanmr,quím0
jíecjuen Sacramcntocaí^
Rcf p. Penitencia niícam-.
Prcgimra. Pcniccnciaca^
imam?
Rcíp. ña baptizaf.a esfpa-,
llapí huchallicuícanchi-
^éla , Eidrcman jUaqüicüí-
pa , huanaflacmi ñifpa,
^otifcflacui , vdUcuimí^
Cal padreca ari , pa^caípac
átipaÍDÍyoc caípam,p3^43^
puanebie. - ■]
Pree. Maieanmivtahuaüe-
qucn?
Rcíp. CommonionmL
Preg. Imad^am commu*
Ilion ¿lipa vnaiKliaíi-^
qui?
Reíp. SandiíEmo Sacra*
meneo , Altarpi cadam,
Caimi.Hoftia^MiíTapi eo»
fagraíca, Calizpi^ íiaconía^-
grafca cacpas/
Pregan, ña Gónfagrafci
captin , pitac chaipi cach¿
can?
Rcíp. lESVCHRISTO^
checan Dsos, checanruna;
hanac pacliapi cae, quiqui
llanmr. '^
Pteg, Imapacmi , caifa*
cr micHro<5ía£a , í E S V<-
Chnllo^ Capa<; yayan-
chic, pacaricürca, Qama*
j^hirca.^
c
'^T5^.
\^^^
f^j
ri^H
«^l
n!H
p
iH
rv
jD
|d|
^'
m
■^i
m
Ifl
r
i m
•♦,
mI
r
t^
]
■
«*
■
^
■
i^
"V
^
9
«>
JB
K
t
M
t>
1
■
*r.
1
■
^
1
■
^
^\
,■
i^n
■
ü^fl
■
"^l
■
■^fl '!■
^\ m
Wf\ ..Jl
«^ 1 1
!■
M^
■
■^,
H
O
UH
»>
■
»*
■
pi;»
Ih
ir
!■
^»
IH
**
> ^M
™
■
«>
'11
«•
il
i>
lil
».
I
»
ll
K^
jB
^
H
w.
rr
c/
1
r*
i>
r
r
^ fi ünüKJtfHJIIi AMMHlVJi Jfwirvnni im j
Reíp. Dios yaya man , caí fíuncampac. Chaítnantarl
capac IesVí> churiiirajlum aniniínta aftahuan picba^
pacarpacai,cocijncanchÍG puncampac . Vcuiícaprijr,
pachuchanchícraicuman (oncocpa allijnimpac cap
tarima tnuchüiniíichicrai
cumantahiiamDas. Caitu-
cuimi ari,miílapi ruracun.
Preg. JmapachuanmiJ
Reíp. Palta coniulgaípa
tin)alliya chincampac.
Prcg. ^odanequcn Sacra.*
nieaco,maicanmi? ..I
Reíp. Orden Sacerdotaf-
chazquiptinchic , gracia Prcg. Imam orden Saco?.'
eaupipi, huihuahyancan. dotaií
«^^'cp^^- . Reíp. HiJc Sacramétoía
Prcg. Pie hca Bgzim^i íg^^íiap yanan cunanta , y^
ca,maic3nnn? - ,' nanchancampac.Caipitac
Reíp ExcrejDavncíonJuj ^i, gradadla có.pakunap
tiyociiii.. .... tiaralcan íüyuntd,a.llinr«.i;jLi.
Preg. Lnam ExtrcmaviiT rancampac. ' '
^^°^^- Prcg. Maicanmi canchip
Reíp. Huc Sacramcntom, Sí era meato caí . p ,!. T: «-"
caihuanmi ^ri , Sacerdote, Reíp Mutrimonio'rtil^^T
Dtospachaii , oncoccuna- Preg„ I nam Matrimonia^
aahuyñuipachapi, hauin, Relp. Huc S<.craméron>,
Prcg Iríiapaftac,coc can, ca pim aii cari Chnlbancr!
cu binada hauíípaí hii.um; CHníbanop .s, nía
Rclp. pncpcci.na,caihuai na ViiVaipac íaquin^ppi Ji^
^upaipa Ilullaininra atijpaíj. .^ui cau^í amplíe , finí í¿]t^
pa, Aili, tacyachiíca , hua- :cOi)acú..A,ajuta huacaicba
'T^-^ ■" culpa
lULkiLkM^
iufpa, ama cari, huc huar- queípinmanchii runa,cliai
ini¿l"a,huarmipas,ama huc cunadla mana yapaycbaf-
carida rcccifpa , caucan pa , mana cbazquiptincu.
campac. Caihina churícu- Huaquininiícaica^fonco*
nada, Diofpa yanampac manta chazquijpacmi.
churiyacuncampac , hui- Prcg- Cai Sacra men tocu-
huancampachuampas. nari viñai chazquinachu,
PregJmapicaCjChnftíano cha^quicoc manri,viñai-
cunap caíTaracuncan af- chucallpa graciada, cuflí-
huancuracchacun^mana dacon?
íunafcacunap , Matrimo- Reíp. I,chayaquenmanca'-
nionmanta? ' ca, viñaimi con ; cbazqui-
Rcíp.Chriílianocunapea coc runa buchannac cap-
íaracuncanca, Sacramento tía.
cafpa, graciadam ari paicti Prcg, Hína cafpaca, allick
"namácon.Gollanápijhua- ariachca mita cba^quina
cboc buchada ayqucn- canea?
campac. AlbllataC cai caía Reíp. Baptifmo , Confír-
racuipi , yanapanacufpa, macion,Ordcn Sacerdotal
cau^ancancupac. mi, huc cunllachazquii-
.Prcg. Chai canchis ñiíca pac. Cor feílionman, ían-
.Sacramentocunaca, ilapa- diíTimo Sacramento, al-
llanchu quefpíncanchic* tarpi cacmampas , allinn
pac chazquicuna canea? achca cutí c^ayaypac^ am-
Reíp. ñaupacpichcallam, manc^ic alhc/;aíca captin
queípmcanchicpac , chaz- Matnmonioca,fec caííara
iquinanchic. Manatacmi cocmtócia ¿uañuptinmi,
^ " "* ñatac
^ :* 15 ¿í ^ ^.^ 3m 3ñ 3ñ9im ^mMmmmmmnwwMn fmi
■v
1»^
IV
I»
i
^
ii Jatac chazquTJpais. Extre-
^iiiavacioaii cana, moiloc
•.x'" >■': ^
•■.^n
^L,; quetmHjehqUe aumQ§
4m i, V , Í 1 i 5 ^?ékpsd/r. r p^ e ri :^
3i:eg,r:i^^jiicau€ys dicho
lo que aiieiBos de creeF,o-
íibratjy reccbírjdezidrpc áo
.4ra,quc aaeiTios de ped)r^-
..Rc(p, Xodp jo quc/csne-
ceí]ario,para iiueílra íjua-
;ocioij,y ¿eoijQÍlrps pro^í-
Pf fg. Como fe á dj? pisdir
; Reíp. Haziendo oración
.a Dios,
Pf^g- Quccofaesoracio?
Rcíp. Pedir a Dios íolquc
conuicijcalu honra,y'nue
fi-ro biCi.
Preg. Donde fe nos cnfc-
í JÍa a bien orar*.
Rcíp. Eij la oració del Pa-
iCertioíl:er,qye 0^n¿;Tg^
ño a íus Apbftol«s¿ t-ají j
tog.; Quintas coí^s-pcái
c íDos tosci P|dre;]^udíj:Q|
¿Reí. Siete ]Cof4s,en las qua
les fe.ietKierran^ codas Jasq
bd^u^mo^ pedir a Díos^^ í
Reíp. Goii qiJísordpnf.L*
¿ Rííp. Defta mwr^üL^s
. íric^§ fim era|¿ perten eoe al
honor de Dios: y las otras
,<}üatro/al pr ou echo nücfc
iíro,y del próximo.. :^ í^i
Preg. Contamelasí ^.v^
Rcíp. i. Padre nuefiro^q
veflás en los ciclos, fantifica
:,do íea el tu nombre, i.; Vé
ga 3 nQ§ el tu Reyno. 3.Ha
gafe tu voluntad , afli en
la tierra, como en él cielo.
4- Dmosoy nijcftro pan,
de cada día. j. Y perdona-
nos nucllras deudas,a(iico
ni o noíocros las perdona-
mos a nueílrosdcudorcs;
^ Y no nos dcxcs caer qn
la
Ha^
Ifi^.
mí^^^^^^kk>m:J'^í^t^^Á llena eres degtacs3,&c.í/-'|
Vico QucpHJití&trrtil fe^íQ¿i^e^i|^áxoípnBié-l
tó^intí6hés?v:T' ^^¿ ,¿i lA ro el Atie M^ttaf ■• ■i-k.^v -^T
fefp:-Abi3hclácfec?e«(faf Rcíp. lMAfi-gél-^^íali.-f5aI
tebieíic^íí-f retBeífeo dfe tcjf brlrf; y ^éíú íatócioó, 5I
dos los maícsv .ív ^í ^í ¿^ lo que dfeé íatóífaL*
M^^^^^tmm'á^^imi^'^ \% fúm^QfmiQ if. ía ^b^t^
tras oraciones j &<yel Pá-^ fi*§2aéic^ ía pdíiréra^ará*
dlt'n'©féíl^-0í"í¡%ii3AClE. 4|jl^iií ale á^ar el fauor, y la ayed^i
Rcíp. Tan! bien em^s^te delaVirecn.
éézir otras oracíoaes. Pe-i Pregl Dczid laSaKie R^-.
ro c n la o ra c io n del Padtd-- gf naí ■ \^
B-uefifa, fe encierra lo cfuc Refp. Saluete Dios Rey* ^
cmos de pedir. 'Demás de ita^á^c. . ^- - ]
^üc rez-amfcs j ei Auc Ma- Pf eg. De quic aprendiftes ^
na» Y laiSaluc Regina :,y"' laJuiue Reginaí , ' ^
otrss orac)ones,^]ue la íglc %íp La íaií ra Midrc ígle ]
íi-a nos entena : para- tjtje ^ fia me !a á en{críadoí^i*??E-tó
afli por los ruegos.de nue-i Píeg. Quando dczis cflas
lira Madre^y Señora la V\f • oi^ ionc^^ c^'^iJién há3
g€n Mana, y de! os demás ^ blaysí " > ^
Satos , akácciTioseie Díos^ Rdpií Cotí- lá Virgen foni^
la.iCjuc le pedimos.'" ' ■_.-■'' taMifia^^-*-'- ^■'' "-^-- "'^"'"^
Prcg. Dezid el Aüe Ma-; Pieg. Adonde eíláeílagrá^'^
msL^
SqíiquJ ■< ^^^wi
Rcfp^,
^ ^.^'^^s^^^
íf
Hh
IV
. m
p
rn
rv
'nH
i>
■
iv
■
^ 1
»> 1
i^-
■
t>
1
^
I
•V
■
^
K
'V
**
M
^
■
i^
■
Í»
■
i^
►*
r
l^
^
\
i^
i^:
i^
^
r
K>
ir
t^
1^1 1
»>
'■
»»
...il
Pt»
Hál
IT
H
m.'
n
ic
m
i^
T
^
HC»
l^
«.
IP
«»
r '
K^'
kP'
r»
o
■
*»i
i><
t^
•>
i^l^M
Refp. Eti cl ciclo ch cucr- blays con Dios , y con fá
po,y en alma. Madrc,encl Padre nucftra
Preg. Y la quceñacnel yAueMaria?
Tcmplo,(]uces5 Rcíp. Si, mas a Dios picíor
Rcfp. Imagen fuya. por mérito de los Santos^
Preg. Que oración dezis y a ellos, que me lean in^
a los Angeles? terceflores.
Rcf Al Ángel de mi guar- Preg. Sabeys algunas ofá'4
da, le digo efta oración j y ¿iones , mas de las que m#.
con ella hablo,con los de- aucys dicfc?
^as. Refp. Si hermano , ó her-
mana.
ANgcl de Dios, tu, q Preg. Quales fon , dczi J*j
por mandamiento meías todas,
íuyo eres mi guarda,y am- En cftc lugar, an de de-
paro-, oy, y cíU noche, me zir todas las oraciones que i
alumbra,guarda,y gouier- abaxo, deípues defta quin-
na,y me guia, para que cu- ta parte van eícritas. Y k Ic
pia la voluntad de Dios, y puede refpoder al que prc- •
lus mandamientos,Amen. guntare por ellas ; y eníc-
ñaríelas demanera, que las ;
^^^?>' Qiic oración dezis tengan de coro •, para con
a los Santos? ellas encomendarle a nue-
Reíp. Las Ledanías,y tam- ftro Señor. Cuya es h gra.
bien el Padre nucftio, y el cia, y la gloria , por los íi-
'^"cMaria. glos fin fin, Amen.
Preg. Pücs como ? «o ha-
ESTA
ESTAQfINTA, r caira mañaimi.
ykimaparte/etradu^. Preg. Maipim caibinaalli
afi enlalengua muchaicuita yachachihua
§}uechua, chic?
Pichcapaqm,canchap^,ma- Rcfp. 'Yayaycoaa tiifca-
nancancbicmanta/mac, pun. Caicam arijEsvChri
Preg. ñam ari, Iñincan.
ohicmanta,rurancanchiC'
manra , chazquincanchic-
maritahuampas,rimarcan-
qui. Cunanca ari ñihuai,
mañacuílunmajimaélam?
fto yayanchic caniachirca.
Hínaípam,yachapao,Apo
llolcünadayachachirca. :
Prcg. Ima!iadam,haica-'
lladam, yayaycuda ñifca-
pi , Dioiiiianca mañacun-
chic?
Ref. Tucui ilapa Ima,c|uef Reip. Canchiftam. Chai-
pincanchipac, alücadaiño pi tiatacm!;iap3,tma haica
eancbichina runap quef- miñacuncanehic^puchu.
pincampac,allica6tamma cacun.
^^^^^"- ^ Prcg. Imahinampatacha
Prcg. Ima hinatacchaita cuncu? í
mañacüíTun? Reíp. Caí hamumanmi.
Reíp. Diofta hupaicufpa, ñaupac ciuim^anmi/Diof.
tnücha{pa,tiiañarpa. • nincbíaa^yopaicbácáchic
Prcg. Imam hupaicuica, pac. Huacjuiointahüann,
muchaicuica , maüacuíca? ñocanchícpa aliijninchic-
Rcí.Ima haicaaIli,Dioípa pac , ñocanchic hinaru-.
yupainimpaci alhcainin- napaÜijnimpachoampas^
ghicpachuan, camaicuf- Preg. Yupapuai.
^f^ff^f^^WW^ !9mi^n^n]tn jrmw^mn jf vinrjni jm i
r>
m
m
ir
Refp. I'yayaycuíiaDacpa- tac.
chaciuiapicac/utijcjuimu Preg. riihuaiariliuauque?
chaíca cachun. i^ C3pac 1 ñaña? manachii ma,huc:
pachaiqui , ñocaicuman muchai (ImiótañiflunPya-j-
hamuchun. 5. Munai- yaycnllafechu?
nijqui , rurafca cachun: Reip. LñlíTuncacmi,ieha-
ymanam hanac pacbapi, ca cai yayaicupi cadlarrij.
iiinacac cai pachapipas. munancanchic , mañan-
4 Punchauiiincuna , tan- canchiccanca.Chaipadac-
taJcuóta cunan co3Ícu¿ mi ; muchaicuícaiqui Ma?
5. Hxichakudari , pam- riada , ^apai coyadahuanl
pachapaaicUjimanam ño* Huaquin muchaicui fimi^,
caicupas , ñocaicunaan Yglcfiap yachachifcanta-
hucllalii<:occuna<^a,pam^ huan,rczanchic. Hínatac-
pachaicubina. á. Araa- mi íanda Mamancbic.
tac cacbarihuaicuchü,hua- Kiariabuan., buaquin fan-
tecaiman vrmancaicupac. ¿?tocunahuan,rimanacun-
7. Yallinrac.manallíman* chic, paicuna mañaícan^
ta queípichihuaicu , A- chi¿la , Dioímanta , chaz4
tnem quipuancanchícpac.
Ereg. ImacSam manan- Prcg.MuchaiculcaiqniM4
chic,cai muchaicui,maña- riada ñij.
cuicunapi? Rejpo. MucHaicufcaiqui
Refp.. Tucui\ j*ma baica,. Mauajódc.
allí cae cunap hunta pacbá. Prcg. Pim cai mucbaicuC
la. Tucui ima nianaUi cae caiqui Mariaíta, huamac
Wiijap,qucípijuiní:ahuan' ñirca?
Rcíp-j.
)fft
C}fríJllarí£Zl ' -
Kcfp. Ángel fanc Gabriel- ca,tnaipim?
siii.Paipa napaicüininman Refp. Hanac pachapim^
ca j íanda líabel , Virgen vcuntrn^animantin.
Manaman ñiícanmanta- Prcg. Diofpa huacimpi
^luantacmi \ ñaupac , mu- cacn^pitac?
chaicuícaiqui íimkunaí Rcfp. Hanac pachapi cae-
churaicucü. Catcquéfimi paricchaininmi.
cunamcana mamanchic í- Prcg. Ángelcunada, faa-
glcfiap,yapaicufcan.Virgé ¿iocünadahuampas , im%
coyap yanapininca vfla- tniichaicuihuanmvnapai-
chicuncanchicpac. cunqui!*
Prcg, Muchaicuícaiqui 5a Refp. Huacaicl-íaquei An*
paicoyadañij. gekam,cai muchakoihuaj
Rcfp. Muchaicufcaiqui,ga napaicuni ñifpa. ADiofpa
pai Coya, d:c. catequcnca^ Angelnin.amachaquei^hu
huzn. acaichaquei ñocacamniá
í'^^g- ?^P^i coya nrjta , pi tirpacaíca que^a ruñada,
mantara yacbacurcanqul? cunan púcbau^cutahüápas,
Rcfp. San<3:a tnamanchic cancharillahuai.huacaicha
IglcGam yacbacfaibuarca. Ilabuai^uírallabuai,c3ma-
Preg Cai ifcai muchaicuf- chihuaitac, capac Dioípa,
caiqui ñcccunada rczaípa riminc3,munaiñinca,cama
pidam napaicunqui? chijnincahuampas^ ruran-
Refp. Viñai Virgen fanda caipac , Amen.
Maria mamanchiaam. Prcg. Sáaocunadari,ima
Prcg. Chai chica hatumpi muchaicuibuaumi, napai-
curacchafca Virgen Coya ijunqui^
Yyi RefpJ
0V^ ^^ ^innnnnnnfw^wmw^
'itm
r,
»
r
w
iP'
l>
p
Reip. Letaniaíjíuc (uc mu
jChaicunahuan , yiayaycu,
muchaicufcaiqui Maria-
liuamnas.
Picg. Marai má? yayaycu
ORJCIONES
ESTO:SÉ'J DE BÑ
feñar a ¡os Indios ^-par a que lo
re^^en.quando tocaren
al Aue María,
ñiícapi, muc
haiculcaiqiu
Mjiiapipas , manachum,
Dioshuan , mamanchic-
hunmpas , rimanacun-
qui?
Refp. I, ichaca,Diofman-
tam , imallanrapas nía ña-
cu ni fanólocunap caman
caininrajcn ; paicunaótam
cana,marcai cachun ñiípa
niuchaicuni.
Preg. Huc muchaicuna-
da,ñiícaiquip hahuanmá^
ta yachanquichu^ -!->-^ >
Reíp. I, huaque.I. ñaña.
Prcg. Maicanmjjllapallan
tanihuaiari.
Diofpac, Maínampac-
huancuílicachun.
FIN DÉLA DOTRL
ua Chrifliana.
I . Angelm Lomini , nunl
tidtüt Mar ice, Isf conceph de
Spiritu fanóio, Auc Maria,
6cc.
L. Ecce ancilla Dominr^
fiat mihi fecundum Ferhim
ttmm, AucMaria,5¿c.
3. Et Fer humear o faóiá
ej}¡ijf habítauit in nobió,
Aue Mari3,&c.
ORATIO.
Z>e/^5 qui de Maru Firt
gintó Ipterojs'c,
t)!'' l.alia Orado.
Cratiaín mam Domine ^^c^
TODO ESTO SR
traduc^ afi en la lengua
§luecbua.
I. Diojpa Angelnimní
Virgen Mariana^ napaiciir-'.
ca j hinajpam Ejpiritufan-é
ao
Bomantahiiahüa6la tarirca, cu, Capac yayanchic Iesv
&|típteicuícaiqni^&c.
z, • 'Caimiyayapfullcaya-
ndnmc^iJimimMna. tura
cuphun, ; , >-^: .
,&íuchaícufcaiqui,&c.
Chnfto churjjquip, Encar
nacionta, Iñifcanchicman
ta ari, Angelpa napaicuícá
manta , iandiílima Cruz-
jpygujtaicu^ muchuícak
man,puíiafca caacaicupac
Quiquin Iesv Cbriflq, y%
janchicraicUjAtnen.
13
3. Mojfachurmrk^^^ quip camanraicupas , cau^
ruracurmn^ñocanchichuanrí jarimpu|pa cuííi pacha-
Cm^arfantacm.
iMúebaicuícaiquiV^c. ,
Muchaffm,
A Dios? camtniari mu
loarcanqui , jGapacchurij;
qui /Virgen Coya Mariap;
vicpnipi aÍGhada ;chaz-
quicuncampac, Ángel na-
paicuptíni coaicu ari, cíic-
can Diofpa maman cafca-
ta.Jtíiccunacampa ¿aupar
MSTA ORACJOm
Jeademfemr4loslndíQ5
. que la re^^n en ¡leuan-
tandofe por la
Mañana,
I^rcg. I tila íimájhuanmi
quciquipi , paipa .mucbai Diofla napaicuffun puñu-
cuininmantavyanapaíca ca iiamanta,pacarijpi;hacai-ií^
caycupac.Quií|uin yayan pa.
íjhiclEsvChriíto,churij- Rcíp. Cai hupaicuihuan-
^qniraicu, Amen. . m\ n^uchaffíjncu ñiípa.
-i, Bucmucbaicui. ' .■ ¡^ . Hioantin atipac,Capac;
^ Animáchicciinapi gra- ApuDios ? cai puncliaupáí
daiqui(5tayaya, jamaicuai callarijninman,cammi ño
Y y 3 íai-
ff ^f^:^^jt^^^M¥íMñiffíMm.mi^m^mn/9mmmMn
r.
m
»
^
w.
&/
g>
r
r
?94 ORJC
iaieudta , cliayachimnar-
tanqui, camri yaya^callpai
cjuihuanjquefpicbihuaicu^
crnan punchau, inia hu-
ella n^ampas, mana vrroan
€áicüpacjyaliiiiyac,imü ca
fnachicufcaiquida, pijchu
eancaicupac ^ ririialcaicu^
yuyaicaicu , ruraicaicupas,
checachachüo. Apu kiV
Chnlla chunjquir^ieu ;:
camhuan, Eipiricu íanélo-
Buantac, huaqui huc Dios
cainimpi caucan, inana pu
chucainiyoc, viñai pacha-
camajAmen,
ORACIÓN PARA
) ' hende^r la mefa,,'^rSi
Prcg. Ima rimaihuanmi'
micuilac ñiipaca, corcor
mantaicuóla , micuncan-
chiccunaclahuanipas, cui^
Í5nchaílun.
Rclp. Cai muchaicuihua-
mi BcndizaíTunü
A Dios Aptiicu ? fío-
caicudtd^ Bendizahiiaicii^
eai coícaiquicunada , ti-
tee cainijquimanta chaz-
c]uineaicu¿tahuan ChnCl
to ApuicuraicUjAmcn.
ORACIÓN PARM
dar gracias aDios^def'
^ues de comer,
Preg. Ima fimicanafiiían^
mi , mvcui hahuapi, Diof-
ta reccecuihuaa muchaC-
Reíp. Cai hína fimihuan»
mi , Capac Dios Apuii-
€hi6la,hupaiciiííun. Cam-*
íammuchaieu , hinantio»
batmicac Diosjlapa imai-
mana, ailichainijquicuna-
manta alliiuraíñijquicuna'
manta huatnpas. Cammi'
aii Capac cau^aita viñai-
pac caupnc|ui,Amcn.
ORd^
%ÍJáJt^M.^
t)RAC ION PARA cinman yaycuflac liiípa,'
acoflarfe adormir,
l^rcg. Pimuflacríifpajlma-
(iQiihuanini , Dioíia mu-
chaicuílun?: t^t^ k':> :f ?■-?,>!
Refp. Cai binada ñifpa. muchaiciiípa íando íutij
JR^ieumui, cahuarimui hu- quida hüpaicuíTac
tiu hunuda muchaiGurcai-
ImañiíTonmi?
Reíp. Cai muchaicuiram
ñiíTun.
Hiiacijquima Capac yaya
■yaicuíIacitcmplGi quipiri.
qui , Cápac yaya ; cai tiaf-
•caicu huacida , aucaicup
Jlapa huatccaiñincari , cai-
manea caruman carun-
ORACION PARA
tomar agua bendita, '
Preg. Vnu bendízafcada
chai 4 fando Angclcunai- chazquiípa,ima ñiílunmi?
^uiri, caipi cachun, ca§i Reíp. Cai maiiacuihuaii,
'cau^aipi , ' huacaichalla chaliacuííun ñifpa,
iuachu ntac : Bendición- Bendizafca vnu, hucíiai
^uílinchaíníjquin,hahuai- tapichapiiachun,animai-
cupi cachun. Capac Ijesv pácri, ailicau^ai capuachu-
Chnftochiidjquiraicü^A- tac.
?fnen.
ORACIÓN PARA
^OR ACIÓN PARA adorar laCrw^
f ' entrar en la Iglefia,
Preg. Cruzta muchafparj,'
Pfcg. Haaque,pana,vill3- ima ñiííunrai?
.huai? Cipac Diofpa hua- Reíp. Cai fnuchaicuihua-
<^-:í
Yy4
niL
ff^^l^ ^ ^ ^h Jvvi Mwnmmm mm nm mn mn »iii
^96 DRJC
mi, Apunchic lEsvChiif-
top,Cruzninca,muchaicüf
lun.
Apu Tesv Chrifiojcam
tam muchaicuiquijCamta-
tacmi collanáchaiquijfan-
^la CruzñiiquiraicUjhinan
tin runacunada ,. (juefpi-
chifcaiquimanta.
ñRAClON PARA
adorar la primera
loñia.. '
J^eg. Confagraíca Hoftia^
<fta hocariptinca',, imañif-
í«nmi?
Rcfp. Iesv Chrifto Diof-
ninchicpa , Capac vcunta-
hoíliapicadajhupaicuílun
ñifpa..
Apüicu ÍJEsvChriftop
Capacvcun, camtam mu-
chaicujCruzpim ari lliim-
pac arpacaiman cocurcan-
quij.llapa lunap.queípij.-
Bimpac.. f» icD ,f:h/i
V
IONES
.ORAC\OÑ' VARA
. adorar d Cali'^
Preg. Calizta hocaríptinS-
caimañiíTunmi?
Refp. Cai oracionhuanmi'
Calizpi cae Iesv Chnílop
Capac yahuaEinta,muchái¿
-cuflun..
Apg Iesv Chri.ftop Ca*'
pac yahuaritijCantam mu-
chaiqui , Cruzpi hichafca-
cafpatn,huchaicucunamá--
.ta,mailIahuarcanqul.. .
ORACIÓN PARA'
adorar laHqfiiapofirera,,
Pre. Quepa Hofliada ho^
cariptincajimanilTunmi? *
Rcíp Cai oracionhuanmi
Diofta hupaicuílun.
Maquijquimanmi Ga-
pac Apu Dios, cípirituita
animaita chazquichini ;
queípichibuarcáquim, A-
pu chccan caipa.Dioíuin.
CO.
DI VE
CÓ MEMORA CIO N
pr l^ animan de Purgatorio
j por ¡os que eflan en
' pecado mortal-
Cai fimicunahuanmi
fjapaicuíTun.Chriftian ocu
iia¿ta,PürgatorÍ0pi ñacari
jcoeanimacunaraicu, Diof
ca rauchaücampac ;
i Diofman checa fonco,
Inec ChriftianoeunajEsv
Chriflopcuyarcan, cocho
macineuna , Purg^toriopi
nacaricoc,animacunapac,
gdioña mueh^piiiehic,hua
"ñui hüchapi caccunapac-
pas. lícai yayaycu ñeóta,,
muchaicufcaiqui Maria
ae^hhuaD, rczapufpa, na-
caricuícan manta. Dios par
¡cunada qucfpichiípa, Ca-
paccuíTi pacha gloriamá
puíTancampac 5 caya min-
.€ha,huanupri j quichic,cat-
■hina ruraóta animaiqui-
cbicraicu tarincaiquichip^
igaCjAmcn.
ORACIÓN Al AM^
gel denuejlr a guarda. \
Prcg. Ima rimaihuanmí
Ángel huacaichaqucnchi-
¿la^napaiGUÍlun. :
Refp. Cal fi mida ñifpam;
ADiofpa Angcinin, a>
machaqucí , huacaicha -
queijñoca camman ?irpa-
cafca^que^ runa6ta,Gapac
Diofpa fiminmanta; cuna
pune haUjturahuarapaSjCá-
charillahuai,,huacaichalla-
huai,caniacbihuaicac,Diol
pa munainin , camachij-
ninmampaSjAmicn.
ORACIÓN EN LA
. Jenma 6}uechua^a la^^ abana
fantijiíma^tn que fue el cuer-
po de- Chriflo nueftro Señor
amortajado: tr adunda h-
ter algente: como efla
enellatin..
Capae yayanchic ÍESV
Chritep ,. íanda imiuns
pintüC
^^r^^^jwvWi
LB 9.ñ BfS'&iS3n3n3'?9SaLmAñTntmr,
r,
p
r
i
<
6i)S ORJC
pintufcanca^ yupaichafpa;
pi maicampas,cai oración
ta, checa íoncolla ñinca
cbaica ( quepa Bullaéla ña
cbazquirpa)haica cutich
rezanc3,chai chica, purga-
torio chuyanchanapicac ,
^nimadam , llocfichinca.
ADiosjCammi ari, ño-
caicupac, yurac tod^or ma
na5VCca , ancallupi quctu-
tampu , Cnpac aya vcui-
quip, checa manca, lofeph-
pa , vraicuchifcan , pintuil
campi , niuchuinijquip
yupinta, vnanchanta , ha-
quercanqui; cuyapayaipa,
coaicuari, huañuiñijqui-
Vaicu , puicocpi pampaica
cafcaiquiraicupas , cau^a-
rimpuipa , Cnpac cuílí pa-
chaman , puílaíca cancai-
cupac. Cammi ari cauyan-
qui , camachicunquirac,
Diosyayahuan , DiosEf-
pincLi iando , hücllacha-
cuinimpi, tucui caujaccu-
nap , caujancancama ] A-
mcn.
0 RA C 1 0 N MFT
deuota a me(lra Señora la
fompre Virgen María, trai
du^da de la de Romance
al pie de la letra, en la .
lengua §}uechua,
ORACIÓN ENRa
manee.
O VIRGEN GLO:
riofiílima , Madre
de nueftro Señor lESV,
CHRISTO^yomeo.
frezco muy de veras a vuc
ftro feruicio , y a vucftra
fingular proceccíon,y am-
paro. Y en cftedia, y en
todo tiempo, y en cípc-
cial en la hora de mi muer
te , os encomiendo mi
anima, y mi cuerpo ^ to-
da mi efpcranfa , todo
mi goníuelo , todos mis
Cía bajos
trabajos 5 y neceílidades,
tnl vida, y mi muerte : pa-
ra que por vucÜra íancií-
íirria intcrccflion , y por
vuertros merecimientos,
y de vueñra madre íanta
AbaV y de vucllro eípoío
Í3D lofcf , todas mis pala-
bras, y pe nía mié n tos ^ íe
cncan)inen , y enderecen,
a cumplir vueftra volun-
tad, y la de vucflro bendi-
to H'jo, y Señor nucñro
ÍESV CHRISTO.X^ic
con el Padre , y el Efpiritu
fanto,viuc,y Reyna por to
dos los figtoSjde ios figlos
Amen.
ESTA ORA CION
en la lengua §¡uechua,
A huarlUii buaña purum
tazquc Virgen, lefu Chrií-
to yayaypa man á ñocam
checa loncolla campa ya-
«aiquipac £juic[mllaica jo*
RSJS] 699
cTuni ,'circapacacuiiij cam-
pa ^apa pucarai-, amacha-
queipacpas, chazqüichicui
quii Cunan punchauri,!-
mal pachapihuampas, co-
llanampijhuañüinijpacha^
pi , huaüpaianimaita, ai-
chai vcuitahuan,camman-
mi coicuní , ricuchicuni,
^irpacacuni.Tücui fuyacui
nijta , llapa cufllcuinijta,
tucui allparicuinijta5ñaca—
rícuinijta,imai haicai,mii^
chucuinij ,c3ü9aini), hua^
ñuinijcapasi coílanao alli
cai rimapoqueinijqiiirai -
cu , campa caman cainij-
quiraicupas 5 mamaiqui
(anóia Auna raicui , íant
loíepb , co§aiqüiraÍGapasi
llapa hinantinruracuioí},;
rimainij yuyayni}pas,fi2ii'
chacuchum ^ checancha-
cuchuncac, campa munai*
ni jqui,ru ralea , puchucaC
ca cancampac \ cu íli| ma-
na buahuaiqui yayaíí<j'hid
lESV
^79 ^^^« J e J IIJ E JA JA JURMB ÜH AJÍ 19 mjfB
1.^
m
r
Hi
|i «
700 ORJC
lESV Chriftohuan ,• caí-:
mi arí candan ca pace ha-
cuncacyayahuan, Eípiritu
íanifiohuantac , mana pu-
chucchana pachacatna,
Amcii lEivs María.
La Or ación figuiente halle
de molde ¡yporfer deuota,y
delndulgencía^,^ la pongo en
tjie lugar en Romace^y luego
tradu9^da en la §}uechuaM
ra que los Indios la re^z^n , y
ganen 1x6 Indulgencm della^
Alcxandro Sexto, con-
cedió mil años de Indulge
cia plcnaria , por los peca-
dos mortales,y veinte mil
por los veniales , a los que
rezaren de rodillas tres vc-
2es, efta Aue María: delan-
te nucílra Señora, y fu Hi-
jo,yíanta Ana. Y fue con-
firmada por Sixto Quinto
en cbño de mii y qumie-
íüs y ochenta j^ícis.
IONES
ORACrON.
DIOSteialucMaría:
Jlcnadcgracia,clSc.
ñor es contigo, tu gracia
fea comigoí bendita tu en-
tre las mugercs ; y bendita
íca fanta Ana tu madre, de*
Ja qual íin macula, y peca-
4o,p:ocediftc Vii^en Ma*
ría. Y de ti nació Icíu Ghri-
tto Hijo de Dios vino, A,
men.
ESTA ORACIO^
m la lengua §¡ueéua,
Alexandro caí futíyoc>
^o6lañequcn,Capac Sum-,
moPontificcm , chunca
huaranca huatada tucuí
huañui hucbap pampa-
chainintailícaí chíáca hua-
ranca huataóla ñatac , ha-
hua huchacunap pampa-
chaininta, vflachichun ñií'
pa camachicun,llapa hini
un fihaicunapac, quepa cai
niílac
h 'aW^U
DIVERSAS: ?ot
f5 i (TaC ñ i f c a i o ra c i ota , m a- y a , V i rg e n \h ría , pai m a n-
manchic Coya Virgé Ma- ta,pacarHnüíca csncjin: llú
risp , huahuampa^ íanda pac, huchannaótac Carn-
Anna, mamampa, ñaupa- niantatacnii pacanmur -
qiiempihuampas,concor- can^yoíitnurcan IcíuChri-
huan íayaípa , quimp cuci ílo car ^ac Dioípa churin,
rczacpac. Quepapiña, cai Amen.
quiquillantacacmijCallpan
charcan/acyacliircan^Xif- PARA QVE ESTOS
to ñifca , pichca ñequcn, Nacüralcs(a quien tato de-
caiíutiyoCjSummoPonti- ucmos los Sacerdotes-, sílj
fice. Huaranca, pichca pa^ Regulares, como Seciila-
phaCjpu^ac chunca,goáa- res ) que no íe confie ílan a
buacapi. menudo j fino de tarde en
, Caita vílachijta imunác tarde,tengan algún dolor
ti, quepa BuUayocmi can- de íus pccadosjy fcpan co.
C3. mo an de hazer , vn ado
Muchaicui. de contrición, íobrenatii-
( A graciahuan, huntafca raljdificultoío, y muy im-
Maria ? Muchaicuícaiqui. porcantea fu faluacioni c6
Dioica ari , Camhuanmi^ que pidan a nueílro Señor
Gracia callpaiqui , ñoca- perdón de fus pecados, é
huan cachun:Carnca huar traduzido(la preparación,
iriicunamanta, alli ñifcaní para hazer eíle aóto , y el
canqui. Santa Anna ma- modo como lo an de ha-
maiquiri, alli ñifca cachan zer) eflas dos peticiones, y
tag. A purum tanque Co-^ oraciones, lacadas a! pie de
la
^rip^^i^i^www
p
IV
i>
»
r
w>
w
fep
I
IP
o
702 ORACIONES
la letra del Romance, que
corre impreílo. Y es bien
íc las cnrcñen, y ha^an co-
mar decoro: para quejas
digan muchas vezes , co-
mo dizen las demás ora-
cioncs.y caceziímos,en los
días de Ficfta.El Romance
ojos de piedad ; y me deis
gracia , para que efte a¿lo
de contrición, que quiero
hazer, fea verdadero, y efi-
cazjpor los merecimiécos
de nueflro Señor lES V
Chriílo,Amen.
es el figuientc.
ORACIÓN ANTES
ddaBo de contrición.
lícricordioíiílimo
.Dios mío, yo creo
firmemente, todo lo que
cree, y tiene ía íanta I^Iefia
Romana. Por auerlo vos
cníeñadoi que (ois la fuma
vcrdad,que ni podéis enga
ñaros,ni cngañarnos.Y ef-
pcro de vuellra mifericor-
dia i-nfínita r^ que me aueis
de pcrdonar,y íaluar.-porq
no queréis la muerte del
pccadorjfinoque fe couicr
ta,y viua Suplicóos humil
mcntc^quc me miréis con
ACTO DE contri:
cÍ0nj>ara alcanzar per*
don de los pecados.
Todo poderoío,y cíe
mcnciílimo Dios,
Criador , y Saluador mio;
pcfame de todo coraron,
de todos mis pecados^ por
fcr ofenfas,de vueftra diui-
na Mjgeftad ; y porque os
amo (obre todas las cofas,
por fer vos quien fois j é ia
finitamente bueno. Y pro
pongo firmemente, coti>
vueftra gracia, de no ofcn«
dcros mas , y de confcíTar-
mc ; y de cumplir la peni-
tencia, que me fuere im-
puerta.
ESTAS
D 1 VE
E S TA S DQS PE-
ticiones di^n ap enla len
gua §¡uechu¿L
CAi hina fimicunahuá:
mi , animanchió^a
camancuírun,huchanchic
pa pampachaininta ,Ca-
pac Dioímanca vílachi-
cuíTacñiípa^
^ Yalke cuyapayainiyoc
Dios jtacyac loncollam,
Iñini, chccanehaeuní , ai-
cui Ima haicaÓlam, (anda
Iglefia Pvomapi' cae , iñi^
chun ñifpa , camachicuo,
Cam checan cae , yac ha-
ébiícaiqumianta. Manam
aíi camca yaya, pantahuac
chu;nianatacmi, ñocaicu-
éta, llulláhuanquimampaf
chu S'ayacuDÍtacraijfupnii
»ac , hatun cuyapayayñij-
quipi , pampachapuancai-
quida» qucípiacaicahuam
pás: Caauiarj Capac, ma-
oaar buchaca pap, huaíím-
áinu munaiiquichu^ ioha-
RSJS: 70Í
ca , eanirpan ciitiricupnn,,
ca u ^a n ca n ca m . H u ! 1 p u i g u £
pam , cumule ñipara , mu-
chakuiqui, cuyapayac Da-
ui) qui buan,cabuaieuhüá-
caiqmpac rhinaíparijCall-
paiichahüácaiquidta coai,
íoncoipaATonaunn ,yuya-
yacuinin,cuná ruraflacñií-
cai checa cali payoccacbíS^
yayancbic lESVChriftop,.
camancaicu^Amen^
BFCBACVNA PAM
pachajca canc^mpacy,
muchaiaú^ma^
TÍacuL
TV'cui atipac , quetU'
Capac tícu huanacau
ri, yalhquiri, büatiaihuali-
paJbquipayacDios? lluca-
quei,chüraquei,queíp:chi-
queitac? llapa hinantu>,hii<
chaimanta , checa cucui
foncoibuanmijllaquicnni,
pucicuni.Cam capac tápu-
áecman ,, cafcancuiuantav.
Jiinriri
704, ORAC
tiKui imahaica caf cuna ha
Iniapi, camta mnnaícaimá
ta,camri caml!a,caicai^ui.
manra^mana puehucaini-
yoc puchucinac caiñijcjui
mainahuapas. Hinaípaca,
campa CDÍlicaüpa caüpaii-
chahuafcaicjuihuaOjmana-
ñam hucballicuílacchu,
loncocariin, niñi puniíTii
ConfeíÍKuíIac , huchaica
vilIacuí]adac,Padrep,caita
müchui,ñthuafcantan ca-
na,puchiicaílac, huntachif
lac chaicama, ñinicacmi,
Amen Ie^vs.
SIGFENSE TRES
deuotcvs Oraciones anuejlra
Señora lafiempre í^ ir gen Ma
ria^en yerfo en la lengua
§¡uechu^eleganten^en
te compuejhvs.
r\ Vpaicüfcaiqui María?
Diosyayapniunai víufin,
Dios c hurjp llumpac ma-
man,
IONES.
Dios Eípiricupri efpofan.'
Sanóliílima Trinidadpa
cuiuímancco templo hua
cinj putijpi llapap huacya-
nan.
ADios ^apallampa mamá.
Tucui ^umaipa ^umainin,
Chaupi punchau canchac
inti,
Racrayac pacha, quillarec.
Vinal cicoc, pura pacía.
Mama cochada huampoc
pa
ñan carinan, chupa charca^
Rurapu,huaiíol,{ücoshuai-
Mana chancaíca hamanc^'
caí.
Tocdo canrut huamin-
quiUai
Paucar huarac, achaccarai»
Hacun caipi hocanfca,
Raurac pillcujuntur hua-
Tacyac chüra,quinaquina,
Plátano, cypics,oliuo,
Puyuman vichai , qucípi-
Yupai^
Yupaichafca^ini (iuL Vmina,concufcuhuan
Díoípa canebac raurainin Hinantin pircan incüíca.
ta ^ :--»---: .
Pacacufcan chtiyay puc-
Hanacmanta pinchacfaaf-
ca.
Vraicumocvnu paccha.
Comir charvi raarachcaC
pa^
>a mana
can
Vfucannac íicbpakuípa
Tucui allimpac rlcuna
loícph yupai Capae pitan Cufli pachaman yaycuna
•^igafcampa Gori fullean, K4aha pantac euichi pficu
^rapahaan muyuchiíca, Ilipiai mama qücfpi rirpu
%uraiinqmll,cóchccmu- Quiquin Dioípa-ricucu.
-'-^a.
Qucípi llullpac purumtag
que
Hucha^apap cuffimarcan
Tcccc muyup yanapaquc,
Huacyariícaí vyarihuai.
Hahua pachap cuflicuí-
nin
Camllam caqui ppai Co-
ya
Inquill muyap cuffican-'
chan
-Afiaillica qucnchaiqujpi,
Putaellancu,tecfaullaíca
Hahuaifaca,tintin,villcu
Milluoacuícan^cumampi
yichcaicufca , íaihua pim^
cur ^
Checan Dioíla cumuicu-
chcc,
Maman mircoman jccar-
coc
lacobpa yuni chacanan*
Pioípa hatum Capac lia. Huacchaicuyac Dioípa
^&^^ ^ ' í maman.
Añancuíli^aucar qucfpv Paucar huarai,9Íf ae fauailla
^^ 2z Cuffi
^ 2» 9 ^f^ ei« Bm JHSRÜll JKXXXB JUL MUÍ
t>
r.
ro-^j"
Oi^^C
Cuffi lullahüan copafcai
T¿ibpc.ich3,cuthiímaihua
Cíirbuai puqui'.hahuaiíaca»
ñoca mi i bí cau^afcaita
Ha ^ucípajCaillaicufcaiquí,.
Hiiíaptij caí anchi (caita
Abti ñ!{pa,cuyallahuaL
Vu'gen Coya.
CAN CÍO N EN LA^
lengua anuefim Sonora. .
riVaccbaícuyac María
<Jue§3maihua kíulpa
^apai manían,
Cuyahuaí huacchaiqui¿la^
Cam ^¡^pai huacohap coya.
Campa ya napaí cal qui
Runa cau^a-n, '^'^ "
Cammi Dioípafonconta
HuchayocpaCsnaRada
Tanichinqui,
Cammi col Ipaihuacada
Pütiótacochochinqui
C-im mi'hiiañoólapas
Cautín chin qui.
Cammi ^clus huaccba¿ta
IONES
Capaccancaipacr
Hoacbapuarcanqui,
Alauancaiquiruda
Hiiacada ricurcanqui
Añai ñucñu ñuñuiquihuS
tao
ñuñuchircanqui.
Patapi ciricodlanr,'
Hdicai cuílvhuacaihuaii ■
Mucharranqui
Llatan ebueucucod'aní,
Pachahuan pinturean quíj,
Tccccmiiyu ruradam
MarcancanquT.
Llamanta cuyaycufpam^
Cai cuyac michcc hurini-
man=
Hamurcanj^
Vnuivcquc puriípam^ ¡
Cai pac hapi tarirca n ,
Cupaipa quirunmancanni
Qjiefpichircan;
Yaca huañunayaéiam i
Yahuarinhuan piraípa,
Cau^achirca^
Tilladam ru na ch arcana,
^(Jpai caica ricufpa
Huaca^
^i¿:áfi^M
DIVERSAS.
Huacacurcan.
Haquci ruoa hucha6l:a
Cal cu yac leíusnij guióla
Mucbaicui
Ricui ñacarifcatita
Simintayupaichapui
Dios yayaynijquiáa
fiácatipui,
ñá huchaicjuíp atifcaQ,'
iAmam camaitjuipi
iT-Mzpirinqiw,
iVirgcmpa yanapaícam
Icfusman caillaicumpui
Hinadari Dios
gampachaliinqui.
707
LA Oración Qve
fcfigiíc envcrfoSa-
ficOjcn la legua Quechua,
hize en loar de la Virgen
fin manzillary vacompuc
fta^n muíica fa (juatro vo-
zcs , para que la caneen los
cantores, en las proceíGo-
ncs , al entrar en la Iglcfia^
ycnlosdiasdenue-
ílraScñora, y
fus feftiui-»
dadcs.
1
r,
IV
i>
ir
I
l>
r>
V
"ÍLkláA^ii..
7©«
TIPLE.
O RACIÓN ÍES
í
gí^^^^^f^^^^^^^
Hanacpachdpcuílicuinjnjhuarácadamucharcaiguij
Yupai rurupucoc mallqiií,runacunap fuyacuinin^
Cállpannacpa: quemicuinm,huac iaícaita..
TENOR.:
I — p — I—
tr^^
%T^Hf-^
Hanacpachapcuíliaiinin,huaráca<5tamucharcaiquí,!.
'^''^-^-fltfí$^í:»£¿ÍÍH^jré^
Yupai rurupucoc mallqui runaciinap fuia.
frtU4iz|^^
cuiiiin, callpánacpa qucimcuinin , huac^afcaita^
. cfeimtftf^n ifri-fi-n7ffD f^rjloiQ nigrüLI l^íqiQ
\. .1—. aL*»«i!li ^ "
^*4í
^-ínírj:)íi<^9^"^^fttenfe^Qpaqiicmicumin, huaciascuicf.
n^'
r^^wnw^h^t ñiW^^
■m
hl
MJm ^rMia^ÚHí^S^m^nm, huarat^^^iMm
1 i'íi u i i ü d 3> q uíEEm^^T
C,lhq\íÍlxsíáí,nlt¡^ÍBkmé DWrjáicocmallqui, callpannacpé^
4nͣuH
^
i
^
CF^e»^?
iinvviijfi
ii!
710 ORJC
Vyarihuai muchafcaita
Diofpa rampau Diofpa
manían
Yurac toólo haraancai*»-
msn
YupaícalIa,coIIpafc3Ít3
Huahuaicjuiman íuyüfcaii^
: ta
RicuchiliaL
Chipchijcachac cacachi-
llai
Punchau puilac qucan tu-
pa
Cam huacyacpac , mana-
vpa
Quecaiquiila hamuiñilíai
Pmalcaica queipiehillai
Sufurhmna.
iocahina pim hnanana
Mican manta ^anan manta
,Tec9C machup gbunnma
L'.apa yallcc millaimana
Muchapuai yaiuihuana
Vcquc6la licui pinquida
juQpi ^ucai huacachcacma
JONES
fonco qucue putichcacma
Cutirichij. ñau] j-quida „ .
Kicuchihuai vyayqui<5ta :
-- - Diojpamaman, - : - , 4 1
Hanac pachap callafananí
..Canchacpuuchau- tutaya-
''V' chcc: "^- -;K-?r--- rr-
Quitla pacía raurayachce
Atigelcunap cochocunan
Hinantimpa nrpucunaa _
Cau^acpucyu,
Capacmanta mirac fuyu ^ -
Capaecunap capacnim-»
pa , • , ;^
ñaupamanta huachacnitri:
pa.
Gracia rococ,acl(a puyii.
Canipim luyan tccce mu^'
Diofcufichec.
Cori huatu Diofpurichcc
Huc fimihuan huñJípalU
Dios churida chaipacha»
Ha
Vic^aiquipi runacachcc
Vcuiquipi cainacachec,,
Rmapmarcan.
Huaini
I
^alt^^
líuaína huallpap cuflip Camman GoyaPpiliam pá
: ímarcao dan
Pucarampa qgefpi pun- Tucuiiandocunamanta
cun LlapaAngclcunamanta
Ahuafcaiquim ,yupai vn- Cupaipa vmanta huad^n
cun Allpahuan tupuá:aradan
Catntatnix»lluqcpcacllaí¿ SutHlamL
puiqaijquipitac munar-
can
niaiu'^ma caita.
Vfacliipuaicau^aita
Purütn tazqiie hupaicui- Tuu huachec ñauülaiquD
hua §¡ue^ihuampu.
Dios ^i^ac inquill huibua Cammicaqui Capac tapu
Mainiantañach ^coyaita Mai maicamapas vyayjia
yilachijman,cammatnai- Carequeiquipac iiiumilla
ía -■ '■"''-' Hatu íoncopas hsirampii
Catachllla, Cumuicoccunapac llapu
Ganchá c raurac, $uma qüi Huacchaicuya.
■ 1 Ha Vichcaicnica c uiji m uya
Checan punchaupa ^ecai^ O pac yayap camacuna
nin Yupaitica,acllacuna
Hinancimpa fuyacuinin, íeíus puncchcc vruya
Gammillacpac choqueilla Pilleo cbátac cáchac cuya
fiucñururucchunta malí
quí
Runacunap munai calicha
Pucai pücai^umacpallcha
Surarpu tucuchec callqui
Ivlana yauyac pápaquüla
DioJ^alla^an,
m
SuyacuncaL
aiquin qucíDicuncái
Zz 4 Can-
Cv^^^?!^
im »11 j»i
0
K
M?
ña huanupcij hucpradtópi Mnchücaita,arriflKÍiahDai
CQffbocttiíSaaib^yAiisifdii 6)uejhmcaipacnu:>
flr.4^kirl £i ncnrr/ £qí£c¡t.o Qfor^aa{4T0fiW»'jp¿aáy^ií
«eft£i£^^íi^mímrl£cjllA pac nu^
Animai^^liVttMftru B&HscbüpipaiiífaiiifláJjiíHO
l!ktiudiall¿bij)btjaiBÍfiilJa& Sanólo Eípiritu pacrhoan-
pa iup -icfiBcn 0£ífqrup[ÍDpiup
^títfc» csogaínqaaiiptpBil^ Cachun gloría,viñaíJibpac
Mtij^Aipüírníciitíaoq cbuiíl Cau^aicróap^íoafi^amim»
iufckko DSfbo^íJi aqiiíiu^ paa3Í£^tJfio JGuqifbtlV
d^i^átur. inai&iii^crli ntúT- -luiiiáíji^ack^émmfi u^
i;qrj 'MmEtmcampaí:,mtD fiWdítid JíífijM" ds^4 ^<^^
ilr^anapaHuai'^ o caü^aiqüS- acllafurcanqui, tj
Hina(parrj\htraktulquihüá íilfc n?íib^(3^1iimaífaípocáí
Q^ifhaafthBEjkpióabá'íí- y dor^ murió irajieni-
£carDipatt:)qQ7G7 :>ftc{0 4ÍcDt5^jz<pcarfaiaj(^d©xlcto'
Manjiftucdéjo^o^nc^pif .. to del Areagel ían Miguel
p,\\ikh'auciwMar\ lahl a.flipimiicf^ulbo^oinaQdaíJl
(í^DSÍX0Íl(kpaxLÍiqu£j¿l3^ ^í-bza'pdíoSeDkjíDl^Qimiifi)
huamúvoA-ji/; \y¿ gDÍbDfeí,.)]¿qtkliflj[ia^Qnt4
iEaii/yBíha(p,ifm^£ai¿baQi mcicctóHtofic'ij^tühalla fe
-fi¿0 f :sX confcf-
ESTA ES LA ORA-
.aoibnl
ANTIPHONA.
.AHOH^ITHA
F A3um eílfüítium in coeíOy.
dij¡i:te qtís^^ijmí'MMk^ ^^^
mantibuó frontem mjiram^
jígno fiáÓAi^ke^r^dí^
óli MicÍMíh triumphatGm
r%:Yé'A.'^^v$^i%'f
íflf^^^
IWKnAKREJtWLMlííUKMAj
íUtLMl
^\
P
iV
V
ir*
ir
ir
7t4 ORJClOísTESZ
f, Miguel Principe , 7?/»í? ^ damientos. Por nueflro Señor
ayudara! pueblo de Dwsi lESrcijrifio Hijo tuyo, qm
9¿. r ^/?í/wí? enfufocorroj)or contigo yiue.y Reyna.en y>ni
¡(tianimáójiíjlcvs, dad del Ej^iritufanto Dws^
por todos losñzhs. de los fiólos
ORACIÓN. Amen,
DI O S ^ fie con el am--
paro de la falutifera
Cru^ , preuifta dejde abeter-
WydiJIe glonofo triunfo^ del
muyfoberuio Prmcipe délos
Demonios^ al bienauemurado
Jan Miguel Principe^ que te
^fifl^^y el mayor guerrero
de los exercitos celejl/ales, Ro
"gamos te, que a los. que arma-
mos nueftnvs frentes, con la fe
nal faludable déla Cru^Jm
meamos el nombre delj obre-
dicho Miguel Vencedor y nos
concédete fortale^a.,y y>itor¿a
contra los enemigos 'y)¿fibks e
inuif bles para que libres nofo
tros del impedimento dellos
podamos encaminar nueflra
y>ida,fegua t^ diuinosmarf*
ESTA ORACIÓN
iraclu;uda en la legua Que;
chiia general dclos
Indios.
ANTIPHONA.\
ri Anaclntipachapi^ amui
yacui^ 'ppallacaymi rural Cít
carcaymaypacham manchal
mana Amaru, aucanacuita
yanatarcaiS, Miguelri^chay*
htian macanacujpa^payta att
parca hayllirca.
f. Capac Co^oS, Miguel^
^íoj^alla^tantaymapac
hamurca, ' -
^. Tanapaynimpiri [ayay^
curca , phata allicac ani-,
■ macHmraicx.
ÍLá^^^
miVE
MVCHAYCVYHVAN
.: ' mañacuy. '
ADÍO S ^cammiarl,
manarac pacha tec-
cejca captm^checa quej^i cau-
^ainíj^Qc^fanóia CurwAjyapu
carampa amachqynima ri^
mjpa^hamurpayajpa-y Capae
'cufi hayllíj atipaita^ tampu^
toco $. Miguel , eayllaiqmpi
fayac , aucanacuy Juyum-
J)a^ caccha huaminca cacman
corcanqui'^o^oc Apw^achac
amap (¡upay aucanmantaihu-
paycuyhuan muchaicuiqui j
tiocaycu mat^cuña , quejpí-
checfanBa Curu^pa , hualU
paticuy ninhuan^ huaUcanea-
coóia^ynachacoóiay, S. Miguel
yiñay atecp¿t , fiitinta huac-
' yacoóla huampoó: caUpanclú
cayqtiida Capac atifuihuan,, ^
riciireí\mamricureCy aucay-
cmecmmta coancayqiúiu-» ■
pac. Caycmap ^ilímmanta,.- .
ca^i quejpilla Ilujpífcaha^cau- ■•
¡ayPajcuéia ñanchachiam-'* i
cavcupac^capac camacbíciiy-
ñíjquip^Cdmachijmnman hy^ ■
na: Jpu Tayaycu ÍES l^
ChriftOjChurijqtm'aycíi'^cay^
mi caucan , Capac chacuntac^
E.fpirimfando Diosjouchiicí
nacuypi.Puchucannac^ mana
puchucchayniyoc^yihay'
pacha cama. Amen*
Hinalla ca-
chun.
c-Tí^*-:>¿^a»ts>^ ^ggs^r^j^ í^^f^S^t ^^^'^ '
.oa ci
LO
.:;-^.A M«Uii\ , ^.'Vi^^n <o.i\rf KAVF-I Y VOYAHDVM
ci'i^o^ -dn-^tíaiv^Blá.4y\e^ ^}ái Iglcfia , para quc ie icpa,
q<(r€íiisríla(^í^Wp^ip*rarqu^\i^*p^
^kM\t^
ni i. M'*fói^WM)^.^acmanrífe,%abS^^^^
Huahua 4=^'''^'^'^ '^* ^- í- ^^-^^^'^^-^^-^ -.^«^,.4^/,.....;^*
faptin ancha
i
OJ
Lá FS DE O.
é
TIESTAS
QVE LOS ESP ANO;
LES , E INDIOS TIENEN
obligación deguardar en eñe O-
biípado del Cozco»
E NE R O.
Ha Circuncifion del Señor. A i.
La Epifanía, Ficfta de los Reyes. A 6.
T B S^R B R Ot
La Purificacioit denueftra Señora. A iJ
Vigilia a 23..
San Matia Apoftol. A 24.
La Aoanciacionde nueftra Señora, A 2^.
La Refurreccion del Señor,cüo dos dias íiguientes.
MüLiiblc
o^ B R I U
La Afcenílon del Señ<^T. Mouibíe
La Fielta del ErpiritufantOjprimcro.y íégundódía
Mouibíe^ «
La Fieíta de b SantiíTim» Trinidad-
San Marcos Eudttgelifta, A 25.
M A r O.
San Felípe,y Santiago, Apodóles. A i
La loLiencion de la Cruz. A 3.
El día Uc Corpus Chriítk Mo^uible^
Hr íf ^ ?^ giü B ÜJL3 EJ§ ILULA^AA^
V
iv
i>
•>
r
ir
r
J
m
I r N I 0,
Sao Bernabé Apoftoi, Ají,
Vigilia^
Sao luán Baptifta, A 24.
Vigilia.
San re^ro,yfan Pablo, A 29.
I V L I 0^
Saeta Matia Magdalena, A 22.
Vigilia.
Santía^ApoíloL A 25.
'L^ G o $ T Q;
Sanco Domingo. A 4.
Nueítra Señora de las Nicucs. A ^.
La Transfígurisdon del Señor, A ^.
Vigilia.
SanLorengo. A 10.
Vigilia,
La AírLín:ipcion de nu^ftra Señora. A \^¿
Vigilia.
SanBaríolomeApoftoí. A 24.
SanAguftin, A 28.
SEPTIEMBRE:
San Antolin. A 2.
La Natiuidad de aueftra Señora. A 8#
Vigilia.
San Mateo Apoílol. A 2^;
La Dedicación de fan Miguel. A 25;
O T r B R ^.
San Francifco. A 4.
San Lucas Euaogclifta. A í8,:
Vigilia;
^L h^^U'úm
719
Vigiria.
San Slmon,y ludaS Apoftokes. A 28,
Vigilia.
NOVIEMBRE,
jLaFiefta de todos los Santos. A u
VigHia.
San Andrés Apoftol. A 30.
3< I Z I E M B R E.
La Concepción de Dueftra Señora. ABk^
Ví^Iia.
Sasto Tomas A»poftol. A 21.
Vigilia.
La Natinidad del Señor. A 25".
San Efteuan Protomartir. A 16»
Sanlusn Euangeiifta, A 27.
Los Santos Inocentes. A 28.
En Enero. La Fiefta de los Santos fán FaBia», y fan
Sebaftian. A zo.
San Antonio Abad, h 174
Y todas^las Freftas,qxie por coílombre a prona da, 6
privilegios legítimos. Te an guardado, y fnelc guardar
«ü elle Obiípado. -uv^M
II ESTAS ^E EOS I ND POSTIE NEN
obligación de guardar fencí defecado mortd.
Los Domingos de todo el Aiio , como lo manda la-
íanta Dadre lgleíia,y manda guardar.
El primer día de Pafcua de NaunJad:
El p/imer dia de Pafcua de Refurreccíon^
El primer dia de Pafcua de Efpirítafaaco.
¿I-a Circuaciriondeí Seáor,
WÁmmiSÁ
4r:f^^^2ffiHi
p
^ 1
>^
V* I
» i
521
i.ri.r.j-.rx.t.'.i.-i.
^w^HWJiwjm,
El ái^ de Pafcua de los Reyejí
La AfcenliondenueftroScñor.
La Natíuidad de nueítra Señora.
La Purificación de niieftra Señora.
La AíTumpcion de nueílra Señora.
La Anunciación de nueftra Señora. •
El día de Corpus Cbnfti.
La Fiefta de ían Pedro,y fan Pablo.
El dia en <]pe le haze la áefta del Santo del nombre de
la Igleíia del pueblo.
Y fi los Indios quiTieren guardar las Fieftas de los
Efpañolesfquenoteniendo Bula las ande ^ardarjQO
les pueden compelerla que trabajen encllas.
T) i 04 de Ayuno de f recepo délos Indits»
Todos los Vicrues de la Quarefina.
La Vigilia de Nauidad.
El Sábado Santo; .
Todos los deraas días de Quarcíma, las Vigilias, y
Qua tro Témporas de entre año ( teniéndola Bula de
la Cruzada) i^s obliga a tener abftinencia de comer
carne. Y á fe les de amoneftar, que nocomacarne los
Sabados,en honra de la fepultura de nueftro Se-
ñor,y en honor de nueítra Señora,la Ma-
dre de Dios,y íiempre Virgea
fantaMatia.
L A V S DE O.
CON LICENCIA J MP R BS SO E N LIMA
Tor Geronymo de Contrems : junto al Comento de [m o
-OommgOix^Uo de i^ j i .
^JüL^
M<'^kM<M<K:,k%^.kn^,kt'h
ÍNDICE MVY COPIOSO,DE LAS MATE-
tiAsde que traca efte Ritual Formulario , c Inílitucion de
* Curas: aílí en Romance, comoenlatraduciondeia
lengua Quechua. Diftin to por materias,y nu-
meros de las hojas.
DEL SACRAI^ENTO
delBaptiJmo.
DE S DE La hoja i. hafta
la 1 1. íe erara de los Sacra
SJientos en general.
DcíÜQ ¡A hoja 12. haíla li
75.fc trara del Sacramento del
Bapcifmo.
I Entre cílas hojas , defde la
©.hállala 15.ÍC trata de las cc-
rimouiasídc Ja materia, y íor-
madej Baptifmo,
, Defde la hoja i6.hafta la 17
fe trata del miniítro del Bap-
tifmo.
Defde la hoja r7.haíla la 20
fe trata del Baptifmode los In
fantcs,ydel Baptiímo de los
monítruos.
-Defde la hoja 20. hafta la
!s^t.fe trata,de ios padrinos del
baptifmo.
Defde la hoja 22.haíl:a la 23.
fe trata del tiempo , y lugar de
Baptizar.
Defde la hoja i4.hafta la jr.
fe trata de los benditos Obos;
catccumenorum , y íagrado
Chrifma.
' Dcíde la hoja 3 j.haíh la 41
fe trata de las preguntas , qu¿
fe ande hazeraios pul finos,
de los amos, y las que íe Íes ¿n
de hazcr,ccn las refpueftas de
lias, en la lengua Quechua.
Defdeia hoja 42.ha¿a la 47
fe trata la forma de enfeñara
vn indio a Baptizar, vnniño,en
neceñidadieii Romance ,y en
la Quechua.
Dcídc la hoja 47. haíla la
41. fe trata del Baptiímo de Jos
adultosi y el orden de ios Bap-
tizar,affi en Romance, como
en la Quechua.
Defde la hoja 47.haíla la 71
fe trata,dc hs cofas , que fe aa
defuplir en el Bapcjfmo que
fe hizo en cafo de ncceílidad,
íinfolenidad.
En la mifma hoja 71. fe tra-
ta de las cerimonias que de-
uen guardar ios Obifpos,
quando Baptizan.
Defde la hoja 72.haíla la 75.
incluíiue, fe trata de la bendi"
cion, de la fuente , para? el Sá-
bado fantojy vigilia de Pente-
coíles, y de todo el año.
DEL SACRAMENTO
de la Confirmación*
Defdü la hoja 7v5.h¿ü\5.1a8S.
jnciuliue,re u.i:& dwi S&.ct^.mc.
£0 de la Co.íiro?ac.o,añi€n R.i
CJ^
yy jf > ^W aw a W JtH JmiM^w mn mwnnrMm mm
r
.i
T A B
tTMncCyComú enla Quechua.
X) £ L SA C KA M 'E N T.Q . .
dc U Penitencia. .,.,,.,-
Defdc la ho)>-8p. hafta la '
45i.re trat.-i riel Sacramento de
k penitencia.
Enere eítas hojas, defde la
85?. haíla la pi.inciuíiue,íe tra-
ta de la materia, y forma delle
Sacramento, y de fu miniílro,
con Oirás cofas neceíTanasde
faberynotar.
Dci'ác la hoja pi.hafta la p6
fe trata el orden de adminjf-
trarerte Sacramento de la pe-
nitencia,con muchas notas,de
granconíideracion, y dignas
de aduertir.
Defde la hoja.py.haíla Li 99.
incluíiue, fctrata de lafocma
de la abfolucionjCÓ las depre-
caciones que le an de dezir,an
les de abíbluer;y defpues.
Defcie ia. hoja 99. haíla la
lor. mcluíiae, fe trata de la
forma de abfoluer de la exco-
munión, en el fuero exterior,
con las cerimonias que para
hazcrla fe an de Obfcruar.
Defde la ho)a 101. halla la
102. ex.cluíiuc, fe irara la for-
ma,de abfoiuer al excomulga
do, ya nnierto.
Defdclah.oja 102. haíla el
iíu dclia, fe trata , el modo d¿
aL>íoUier,de la furpcníion,y
entredicha, fuera , ó en la fa-
cramcncal coníclUon.
Defde la ho]a 103. hníla li
12^. fe trata delle Sacramento
ad longum-,con muchos nota-{
bles muy neceíTanos, para en.
tender las confeíliones de los
Indios con la preparació , que
fe les á de enfcñar que tengan
antes que fe comiencen a con
feírar,aííien romance, como
en fu lengua Quechua.
Defde la hoja 122, haíla la^
i25.inclufíue , fe tratan en 54.
preguntas en Romance, mu«
chas cofas neceflariaméie,an-
teponendas , a las preguntas
queícande hazcr, acerca der
primer Mandamiento.
Defde la hoja 126. hállala
hp/a 139. feefcnuen 128. pre-^
guntas en romance, que íc an*'
de hazer al indio penitente, a
cerca del primer Madamiéto,
Defde la hoja 139. haíla la-
144. fe traduzeh en la lengua^
Quechua las 54. preguntas
que fe pulieron antes de las
del primer Mandamiento.
Defde h hoja 145. haíla la 161
incluíiue,fe efcriué en la Que-
chua las 1 28.preg.q fe an de ha
zer al penitente indio, acerca
del primer Mandamiento.
Defde la hoja 161. haíla la
164. inclufiue , fe efcriuen 45.
pieg. q fe ande hazer al indio
penitente, acerca del fegundo
Mandamientojen romance.
Deídc laho|a 164. haíla la id8
incluluiefe efcr.ue en la legua
Quechua las 46. pfeg. q le an
de h.izer a vn indio, a cerca de
cíle íeaundo Mandamiento.
^ Dcídc
'tJ.jWJA'J:S:4'S'^
r A B
Defdelahoja i58. haftala
lyi.le ponen en romance 38.
pieguncas que fe an de hazer
ai penitente, a cerca del tercer
vinandamienco.
^. Defdeiaho/a lyi.hafta la
J75. incluíiue, fe eicriuen las
^¿.preguntas en la legua Que
chua,que fe an de hazer , á vn
indio, a cerca 4eltercex man-
damiento.
Defdela hoja 175. hafta la
-1,81. incluíiue,íe ponen Sa.prc
guntas que fe ande hazer al
penitente, a cerca del quarto
Mandamiento, en romance.
Defdela hoja í8i. halla la
ipo.inciuíiue,íe clcriué las 82.
preguntas q ^icerca del quarto
Mandamiento, fe ande hazer
.«I vn indio,en fu lengua.
Deíde lahojai^o. haftala
1^8. fe pone lor. prcgútas q fe
^n de hazer,á cerCa del quinto
Mandamienco,en rpmance.
Defdela hoja i^^- haíta la
loo.incluíiucle elcnuen las
preguntas loi. en la lengua
Quechua, que fe an de hazer
i^jvn indio, penitente.
Deíde la hoja aio. hafta la
33r.exciuíiue feponen23<5.pre
gútas en romance,que fe pue-
den hazer a vn penitente , a
cerca del lexto Mandamiento
y de todas las efpecics deh
t' Defdela ho)a 231, halla ía
a59.incluíiue,fe efcriuen en la
lengua Quechua las 236. pre-
gútas q fe puede hazer a todos
LA.
eftados deperfonas,indÍGs,ein
dias , acerca del fexto Manda-
miento,y todas íus efpecies.
Defdela hoja 259. haíta la
2pi. fe ponen muchas pre-
guntas que fe pueden hazer,
a cerca del feptimo Manda-
miento, aíTi iín general, como
en particular, a todo genero
de jndiosjofíciaies, trabajado-
res, é indias cateras , curacas,
íiícaies, mayordomos, &c. -
Defdela hoja 2^1. haíla la
334. fe cfcrnien en la lengua
Quechua , las preguntas di-
chas a cerca del feptimo Má-
da miento.
Defdela hoja 334. hafta la
342.incluíiue fe pone yo.preg.
en RomácCiq fe pueden hazer
a vn indio penitéte,acerca del
otauo Mandamiento.
Defdela hoja 243. hafta Ja
35 r.fe efcriuen en la Quechua
las 70. preguntas, quCja cerca
del otauo Mandamiétole pue
den hazer a vn indio.
Defde la hoja 353. hafta la
354. fe ponen, üete preg.en 10
mance,q Te putdé hazer, acer-
ca del noueno Mandamiento.
Defde la hoja 354. hafta Ja
355. fe elcriué en la iégua Que
chua,las 7. preguntas q acerca
del noueno Mandamiento íe
pueden hazer a vn indio.
Defde la hoja 35o. hafta la
357. fe ponen ^.preg. q fe pue-
den hazer , acerca del décimo
Mandamiento,en romance.
A a a > Defde
'^W^WJ^'iA
^ ji^ ¡%^;^ikMmmwii^»mMmiarmmmmi
r
«^
l>
V
^4
T A
De^de k hofa 557. haila I2
559. fv pone en li lengua (^e
ciuasiai 9. preguntas q acerca
• d-vl decinio M-indamiento fe
Oifdc ia lio;a 55^. iuiia la
551 . fi! ponen ocho pr; g untas
cn romance que fe puedan ha
zcr a ios alcaides, íiicalcs, y al
guaziles de los indios.
Dcrfde la hoja. 351. haílala
364. fe e (crinen en la lengua
Quechua \¿s S.prcg.qíe puede
há/tcr a ios alcaldes fifcales, y
algua¿!les,de ios indios.
Dcfde la hoja 363. hafta la
je^.cxcluñue íh traíanlos cin
co mandamientos de la Iglc-
íia, con algunas aduercenci-as
de importancia.
Deidelahoja 355. haílala
375.mc!unuc, fe ctci iué ios pe
tados que íc pueden come-
ter, cn los pecados capitales,
aíTi en romance , como en la
C;>uechua.
Defdela hoja 575. hafta la
578.inclufuie fe elcriué,airi en
Komáce,como en la Quechua
Los pecados q fe puede come-
ter,contra lascatorze obras de
mifericordia , aíii coi peíales,
como efpiriruaJes.
Defde la hoja 378. hafta a
381. inclufiucfecfcriiien en
Romance,y en la Quechua los
pecados que fe pueden come-
ter contra las virtudes , afsi
teologales , como cardina-
les j cn roniácc , y cn la Que-
B la:
hua.
Defdelahoja ^8r. hafta la
jSii. fe efcriue vna breuc re-
prch-níion, afsi en romance,
como cn lalt-ngua,queieáde
dar.al indicó india que fe acá
ba de cófcífar.
Defdela hoja 384. hafta la
386. fe efcnucn vnas aduerten
cías, para el confelFor muy nc
cejÜTanas.
Dt{ác la hoja 386. hafta la
389. inclufiue , fe elcnue vna
rcpreheníió del pecado cn
común. Afsi en Romance.co-
mo en la Quechua.
Defdelahoja 389. hafta la
3po.íe reprehende la Idolatría
en romance.
En la hoja 391. fe reprehende
las hcchjzenas , en Koman-
ce.
En la hoja 391. hafta la 391.
fe reprehenden los huacan-
quis, en romance.
En ia hoja 392. fe reprchcn
den los dueños cn romance.
Defdelahoja 393. hártala
399.fe cfcriucn las rcprchen-
íiones dichas en la lengua
Quechua.
Defdelahoja i^^g. hafta la
402. íe reprehenden los que
quebrantan el fegundo Man-
damientojcn romance, y cnla
lengua Quechua,
Defde la heja 402. hafta la
404. íc reprehenden los que
quebrantan el tercero Manda
miento, afsi cn romaijcc , cor
sno
d'úk. ^.
T A B
'incenUlengiií Quechua.
'"^ Dclde la hoja 404. halla la
'406. fe eí crio e vna rcprehen-
¿on>arsi en Romance, como
en la Qiiechua,dontra los que
quebrantan, el quarto Manda
miento.
Delde la hoja 40^. haíla la
415. Te reprehenden los q qiie-
brátan el quinto Mandamié-
to, contra ios rencores,contra
los que hiefen,y afrentan, co-
rra los que echan maldicio-
nes) 3 fus hijos, e hijas, y con-
'ira los que maldizen las cria
turas , y contra los que le eni
borrachan,afsi en la Quechua
como en Romance.
Defdeiahbja 4r5.hafta Ja
43^. íe ponen muchas repre-
hcniioncs,alsi en romancc,co
mo en la Quechua, contra los
que quebrantan el Texto Man
ciamiento, y todas las efpecies
del.
Defdclahoia 4^9. haíla la
445.re reprehenden en román
ce,y en la lengua,los que que-
brantan el leptimo Manda-
4nient9. ^ *:>jíi.tj.
Defde la hoja 444. hafta la
447. fe reprehenden los que
quebrantan el otauo Manda-
miento, en romance, y en la
lengua Quechua.
Defdt ia hoja 447. halla la
450. incUiliue,fe reprehenden
en romance, y en la Quechua
los que quebrantan el noueno
y décimo Mandamiento.
L a:
D EL SANTÍS SIMO SA^
cramnto de U Eíicariíiía, ■.
Delde la hoja 45 r. halb I;a
455,re ponen muchas rubricas
muy importantes , a cerca d^l
Sacramento de la Eucafili;la,y
dignas de faber.
Deícic la' hoja 455. haíla la
459"ie trata d orden de admi-
nütrarla lagrada comunión.
Con algunas colas traduzidas
en la lengua Quechua.
Defde ia hoja 459. haíla la
46o.re continua ioluío dicho.
Delde la hoja 460. hállala
461. fe trata déla comunión,
queieádedar por Pafqua de
Flores.
Defde la hoja 4^2. haíla la
468. fe trata déla comunión
que fe á de dar a los enfermos.
Defde la hoja 4(5p, haíla 475
fe traían algunas cofas queá
de adueitir el cura,para, admi
niftrareíle fantifsimo Sacra-
mento, a los indios.
Delde la hoja 477. haíla la
\^8g, fe efcriuc vn catcziímo,
por pregaras y refpucílaí.,aísi
en romance,como tn la Que-
chua,para que fepá los inuíos,
lo que les adminiiiran, y lo q
reciben en elle fantiísimo ía-
cramonto.
Deídelahoja 483. haíla la
4Po. fe trata del modo como
íeáde adminiftrar el cutrpo
del Señorea los lanos. Con al-
gunas cofas que noíar,a cerca
dcíto en romácc; , \ Quechua.
^ Defde
g*Slh r^y^^ ^m^m ^ n mn JW nm wn /tw mwwwrwwwm
IV
i>
■v
I
T A B
Defdela ho;a4po. haftala
496. fe efcnue , d modo dc ad
'nuniitrar a loscnfcrtiios eiian
tifsimo Viatico, y lo que fe ics
á de dezir ; afsi en Romance,
conlóenla lengua Qu_?chua.
Deíde la hoya. 496. ñ¿íia la
500. íe efcriucn en roaiance,y
■ en la Quechua las Indulgen-
.cias,quc ganan los que aíaba-
; ren el íanui'simo Sacramento
Dcíde la ho/a 500. haíta la
' 5 02. fe eícriué , tres oraciones
en la Quechua^ para antes dc
recebír,)' para dcfpues de auer
recebido cifantilsimo Sacra-
manto.
V£ L SA CRA MENTÓ DE
Uextremmncton.
DefdeJa ho/a 503. hállala
508.1c trata del bacramcnto de
Ja Extremavncion, y fu teóri-
ca.
Defde la hoya 508. haíla la
512. fe trata el orden de admi-
niítrar eíle fanto Sacramento,
de fu materia.y forma.
Defde la ho;a 513. hállala
5 28 f; efe r i ue lo que dcíte Sa-
cramento fe les puede enfcñar
a los indios , afji fanos como
enkrmos,con muchas cofas
ncceífarias defaber.en román
ce y en la Q¿iechua.
DefJc la nq;a52p. haíla la
537. fe efcriuen la^ letanias,có
lus veríiculos,y oraciones, en
la lengua Quechua
Deldc la ho;a 33S. hállala
5^6. fctratadclaviíitacion,y
I A.
cuydado que fe á dc tener, c5
los enfermos, con otras cofas
muy neceifa iias, a elte propo
lito.
Defde la ho/a 545. haíla U
55T.í.e trata dei modo de ayu-
dara bien morir , aíll en ro-
mance, como en la Quechua.
Defde la hoja 552. nallaia
562. feefcriue el orden de en-
comendarle el alma, alfi en ro
mance,como en la Quechua,
con quatro oraciones muy de
uotas,para elle eíeto.
Deideiaho/a 563. hállala
564. fe trata de la expiración.
Defde la ho/a 564. hállala
55p.íe trata de las exequias*
pia,y íantamente.
Delde la ho/a 5<5p. haíla la
570. fe trata, de las perfonasa
quienes no es licito dar fepui
tura £cleliaílica.
Defde la hoya 571. hállala
576. fe trata del orden de ha-
zer las exequias,
Defde la ho;a 5715. hállala
577,íe tratan las cxequias,que
lean de hazer no citando el
difunto prelente, Hn los días,
3- 7'y So-y anniuerlario.
Defde la hoja 580. haíla la
582. incluíiue,íe trata del ce-
den de enterrarlos niños.
DEL SACRAMENTO
del Matrimonio,
Defde la ho/a 582. haíla la
589. fe trata del Sacramento
del matrimonio. Denunciado
ncs, y otras cofas muy dignas
dc
^ k dU^h.
T A B
de faberfc. con el modo, y elli
loique fe dcucri hazer las amo
neltaciones.
Defdela hoya 5^0. hafta la
592. incluíiue, fe trata de las
ccrímonias, y ritu,con que fe
á de celebrar, eíle Sacramen-
to del matrimonio.
- Defde laho;'a 592. haíla la
598. fe trata, el modo de cele-
brar, eíle Sacramento,a los ha
turaks con notables,nniy ira-
poítantesípara eíle efeto no-
tados.
jPefde la hoya 599. hafta la
á^i. fe tratan Jos impedimen-
tos; de afinidad, confanguini-
dadj&c.Y otras cofas muy cu-
riofas, aíli en romance , como
en la (i^cchua, a cerca de los
paFentefcos,entre afcendietes
y deícendiGtés; c-o la figura de
llas,d]ílintameme declarados.
Defdela ho/a 632. hállala
643. fe ponen las fo rmas de cC-
creuir,Jos baptizados, cafados
&c.conformeTo mádajy pref-
criue el Ritual Romano.
Dífdelaho/a 644. hállala
<5p2. íe efcriue la Dotrina
Chrilliana diuididaen cinco
partes por preguntas, y reipue
ílas, aíli en ronia]ice,como en
la tradiiCion de la I. ngua Que
chua, coque fe declaran , to-
dos los Aniculos, y miilenos
¿e nueílrafarita Fe.
En la ho/a ópiSc pone enla
lengua Quechua, el modo que
andeguaidar los indios, en
I J.
rezar quando tocan al Aué
Maria. Con fus verficulos , y
oraciones.
En la ho/a óp-^. fe efcriue la
oración que an de dezir los in
dios,quando por la mañana fe
leuantan de la cama.
^ Enlamiíma ho/a fe pone
la oración, para bendecirla
mefía. Y para dar. gracias def-
pues de comer.
En la mifma hoyafe efcri-
ue la oración, para acoílarfea
dormir. Todo en la lengua
Qu^echua.
En la hq/a 6^5. fe efcriue v-
na oración , para entrar enla
Iglefia. En la Quechua.
En la mifma hoya, fe efcri-
ue vjia oración, para tomar a-
gua bendjta:en la Quechua.
En la miíma hoya 6g6Ac ef-
criue vna oración para adorar
laGruz. Enla Quechua.
En la mifma hoya, fe efcri-
ue vna oracic>n,para aderarla
primera hoftia. En la Que-
chua.
. En la mifma hoya, fe efcri-
ue vna oración para adorar el
C'aliz. En la Quechua.
E n la m ifni íí ho/a , fe e fcri-
iie vna oración para adorar la
hoília poílrera.
E n 1 a m i í "m a ho j z,fce fe r i -
ue la comemoracion, qt|e ic á
de hazer por las Animas de
Purgatorio.
En la ho/a ^pj. fe efcriue
vna oración, para encomrn-
darfe
^^^^^^^^Mt^^M
^ .1 ?? 3 ^ ^^ í9^ /t^ AWMn »m MmmmmmmmmmiKmmnM^mmmm-m^imm
i>
r
r
i»
•
^
i
T A
darfe vn indio al Ángel de fu
guarda. En la Quchua.
Enlamifma ho/a, fecfcri-
ue vna oración a la iabana Sá-
tillimaen que fue ei Señor a-
mortajadojcn la lengua Que-
chua.
; Defde la ho/a <5p8. hafta la
700. le eícriue vna oración
muy deuota,a nueítra .Señora.
Allí en romance , como en la
kngua Quechua.
Delde la ho/a 700. haíla la
702. fe efcnue en la lengua.
Quechua vna oració muy de
uoca de indulgécias, a nueítra
Señora,y a íu preciólo Hiyo, y
a feñora fama Ana Abuela de
Píos.
X>efde la hoya. 702. hafta la ho-
ya 704.10 pone dos peticiones,
enro:nance, y en la lengua
Q^rchua, parahazer vn ado
de Contrición, para pedir a
jnueíh'o Señor perdón <iclos
pecados.
Defde la hoya 704. hállala
hoya 707. íe cicriucn dos ora-
ciones. La vna ¿"n Verf<> ele-
gantc,y la otra en Liras,en lo-
or de nueilra Sñra la licmpre
bla:
Virgen María. - • • . ,
Deíde la hoya 708. hafta la
815. fe efcnuen vnos Verfos
S/sphicos en la lengua Quc-
chua»confu muíica apuntada
en canco de órgano , en loor
de la Madre de £>jos , la iieiiif .
pre Virgen Mana. .:^h rrí
: En lá hoya 71 3. eftá lacra*
cion de S. Miguel, hafta la 71 j.
En la hoya 8 16. fe cfcriue,lo
que acerca del Baptizar a vn
niño, en extrema nccelfidad,
fe á de enfcñar al padrino. Y
como fe á de nombrar , el que
lo á de fer en los curatos, de
los indios.
Zíefde la hoya 717, hafta la
hoya 720.fe efcnuen las íieftas
de guardar de los Efpañolcs,y .
las que fon obligados á guar-
dar los indios. Con los días q
tienen de ayuno lopena de pe-
cado mortal. Y los días en que
an de tener abftinencia,de co-
mer carne.
Y vltimamcntc fe ííguc la
Tabla , y promptuario , de las
materias de que cfte Ri-
tual formulario
trata.
^ DIOS LAS GRACIAS, T A
la Virgen fanñfíma , AdariaJU Ada^
are fmjin.
'^é. hUíDá^
án^lli ^^^3^ 9^B%3^9MM^ J* ww ^w w witn »w ?rnj
p
iv
ir.
i
I
MT^Ti^mH^
¥Jmm^^